BATand BALL
•V WTh e
BRITSE KUNSTENAARS MAKEN
UITHANGBORDEN VOOR HERBERGEN
In Spanje vijf en twintigduizend
scholen (met onderwijzers) nodig!
Rank opent offensief...
LIHLLOAD OF MISCHIEF
Kleurige prenten noden tot rusten
Regering voor een onmogelijke
taakmaar het tekort wordt op
grootscheepse wijze aangepakt
Engels voorbeeld verdient navolging
Michael Farrar Bell bezig met de vervaardiging van een uithangbord voor een herberg
Yorkshire.
(Bijzondere medewerking)
Nederland telt duizenden herbergen en uitspanningen, waar toeris
ten en andere reizigers zich op hun tochten verpozen. Betrekkelijk
klein echter Is het aantal Nederlandse herbergen en uitspanningen,
die zich tooien met een fraai schild of een belangwekkend uithang
bord. Hoe komt dit? Waarom is het in Engeland eveneens een
land met veel van die „rustpunten langs de wegen" anders?
Waarom noden daar zowel op het land als in de dorpjes en stadjes
wèl kleurige borden tot rusten? Onlangs kreeg ik het antwoord op
deze vragen.
JK vertoefde ln Engeland in tal van
landelijke herbergen. Vele droegen
namen, die spraken tot de verbeel
ding. En de meeste hadden een fraai
uithangbord.
Vroeger (vertelde 'n Engelse vriend)
waren die uithangborden noodzakelijk.
Immers, toen konden „gewone men
sen" veelal niet lezen. Toen moesteen
herberg zich dus wel aan de voorbij
gangers en reizigers bekend maken
door een opvallend uithangbord. Een
rode leeuw, een zwarte adelaar, een
zilveren dolfijn, een gekroonde ko
ningook in Nederland kent men
deze namen, maar bij ons zijn de uit
hangborden van weleer meer en meer
in onbruik geraakt, terwijl men in En
geland de „uithangbord-traditie" hoog
heeft gehouden.
Dit komt omdat in Engeland het
schilderen van die borden nog steeds
een bloeiend bedrijf is, waarin menige
kunstenaar van naam werkzaam is en
een behoorlijk stuk brood verdient.
Ga maar eens praten, raadde mijn
vriend mij aan, met een paar van die
„uithangborden-artiesten", dan ver
neem je stellig aardige bijzonderhe
den.
De Kunstenaars
MIJN eerste bezoek gold Cosmo
Clark. Een uithangbord moet,
wil het goed zijn, leesbaar zijn
in de ruimste zin des woords vertelde
Clark. De letters moeten duidelijk zijn,
het ontwerp pakkend, de kleuren spre
kend. Je moet de juiste soort hout
kiezen en natuurlijk altijd rekening
houden met de omgeving, waarin het
schild komt te hangen.
Later reed ik naar het dorp Had-
denham (Oxfordshire). Daar woont en
schildert Michael Farrar Bell. Hij is
de ontwerper van een paar Engelse
postzegels. Hij stamt uit een geslacht,
dat enige generaties lang de glas-in-
lood-kunst beoefende. Eens kreeg ik,
vertelde hij, een verzoek om etiketten
voor wijnflessen te ontwerpenen
zo kwam ik er toe om uithangborden
voor herbergen te gaan schilderen.
Tegenwoordig hangen zijn kunstpro-
dukten in tal van Engelse dorpen en
stadjes. Niet zo lang geleden kreeg
Bell opdracht, een heel oud uithang
bord te herstellen. Het stamde uit het
penseel van een bekende achttiende-
eeuwse schilder William Hogarth.
Oorspronkelijk sierde dat uithang
bord - „De Man met een Lading Kat-
tekwaad" - een herberg in Oxford
Street te Londen. Thans kan men het
zien (in gerestaureerde vorm) by een
herberg in het dorp Blewbury (Berk
shire). Dat een kunstenaar van naam
als Hogarth dit uithangbord vervaar
digde, wijst erop, dat ook in voorbije
eeuwen goede artiesten de kunst van
het uithangbord beoefenden. Ik zag
Farrar-Bell in zijn atelier de laatste
hand leggen aan een nieuw schild
(De Haas en de Honden), bestemd
voor een herberg in Yorkshire. Hij
schilderde het met glansverf op een
aluminiumplaat om te voorkomen, dat
het in die industriestreek te snel zou
verweren. Bij het afscheid zei Far
rar-Bell: Verzuim vooral niet. te gaan
praten met Ralp Ellis, want hij is een
der groten in het vak. Hij woont in
Arundel (Sussex).
Ik ging naar Arundel. Ik reed langs
het kasteel der hertogen van Norfolk.
Ellis heette mij welkom. Zijn dochter
helpt hem trouw. Honderden uithang
borden heeft hij geschilderd in zijn
leven. De motieven zijn velerlei: ke-
raldisch, realistisch, geestig-spottend
en ontleend aan de sport. Zijn album
met zijn ontwerpen is een bonte reeks
generaals, admiraals, koningen, bijbel
se voorstellingen, wapens, dieren en
wat dies meer zij. Andere kunstenaars,
bijvoorbeeld Claude Harrisson, kiezen
vaak landschapsmotieven.
Oud en toch nieuw
HET is geenszins iets nieuws, geen
modernisme dus, om kunste
naars van naam opdracht te ge
ven tot het maken van een herberg-
uithancbord. Ik noemde reeds het
(Van onze correspondent in Madrid)
In deze maand oktober, na een zomervakantie van drie maanden, zyn de
Spaanse scholen weer open gegaan. Tegen de vier miljoen leerplichtige kinderen,
al dan niet in schooluniformen, hebben weer met gemengde gevoelens naar die
eerste schooldag uitgezien. Behalve dan de grote groep die niets had uit te zien,
omdat er in een straal van tien kilometer geen school te bekennen was. Vol
gens een officiële schatting komt Spanje 25.000 lagere scholen tekort en moeten
aan 17.000 bestaande scholen noodzakelijk vernieuwingen en verbeteringen
worden aangebracht.
Er bestaat in Spanje al sinds 1857 een leerplichtwet, maar dat heeft nooit
betekend, dat ieder leerplichtig kind ook werkelijk naar school ging. Gebrek aan
scholen is er altijd geweest, gebrek aan goede leerkrachten ook, sommige ouders
waren arm en konden bij het werk op het land de hulp van opgroeiende kin
deren niet missen, andere ouders waren nóg armer, waren analfabeet en vonden
het best als hun kind niet naar school wilde. Plaatselijke autoriteiten traden
maar zelden tegen het schoolverzuim op en dikwijls deden ze nog minder om
in hun dorp of stadje een school te krijgen. Zo lag de situatie al vele jaren,
sommige regeringen deden meer, andere minder aan de verbetering van het
onderwijs. Zonder te willen zeggen dat het regime van Franco het probleem
meteen maar eventjes heeft opgelost moet toch worden vastgesteld, dat er na
het eind van de burgeroorlog weer iets meer is gedaan voor het lagere onder
wijs, al zijn de resultaten nog pover.
i .11 van de scholen, plus de daarbij horende
(Jok JH'OOt gebrek aan onderwijzers Om het grote tekort sy-
O stematisch aan te vullen, is een vyf-
L u<i<»L finli<klbn jarenplan voor scholenbouw opgesteld
KnCCKStiiuicii en het eerste jaar daarvan is nu om.
Zoals gezegd is het meest nijpende JaaJ" werden volgens de offi-
probleem voor het lagere onderwijs dat ciéle woordvoerders tenminste dne-
duizend scholen gebouwd. In werkelyk-
heid zullen die drieduizend scholen
zeker niet allemaal klaar zyn geweest
bij het begin van het nieuwe schooljaar,
maar een begin is gemaakt. De aanpak
was on-Spaans degelijk! Alvorens een
begin te maken met het bouwprogram
ma, werd onder de Spaanse architecten
een wedstrijd uitgeschreven voor ont
werpen van schoolgebouwen. Waar het
klimaat in Spanje zo veel verschilt, van
streek tot streek, wei-den ontwerpen ge
vraagd voor droge, warme streken, voor
de (noordelijke) vochtige en dergelijke.
Er werden er tenslotte zeven bekroond
en de 25.000 ontbrekende scholen wor
den nu volgens deze grond-typen ge
bouwd. De eerste drieduizend zijn voor
al verrezen in de provincies Andalusië
en Extramadura, waar het meest be
hoefte was aan scholen. In de Andalu-
sische provincie Cordoba verscheen, al
werkend, het achtste schooltype, dat van
de „micro-school". Een dergelijk school
tje, bedoeld voor kleine dorpen, bestaat
uit een aula van veertien bij zeven me-
ter, waarin plaats is voor veertig kin-
deren. Ze kosten ruim tweeduizend gul
den en zijn in acht tot tien dagen te
bouwen. Voor deze „micro-scholen" is
veel belangstelling, vooral dus in de
kleine, minder kapitaalkrachtige dor
pen. De staat helpt bij het bouwen van
de scholen, maar het gemeentebestuur
moet financieel eveneens bijspringen.
Daarvoor zijn uitgebreide regelingen op
gesteld, maar ook de gunstigste rege
lingen kunnen voor de armste dorpjes
in de bergen niets uitrichten. Nu is er
wel wat veranderd, de laatste jaren in
Spanje. Er is nog analfabetisme (20
procent, zo wordt geschat), maar de le
vensstandaard is zij het hier en daar
nog kunstmatig hoger geworden. Dat
betekent ook. dat ouders hun kinderen
naar school willen en kunnen sturen.
In ruim 150 dorpen was het zo, dat het
gem(#'ntebestuur geen geld had voor de
nieuwe school en daar hebben de man
nen. in hun eigen vrije tijd, de school
gebouwd.
Michael Farrar
Bell restaureerde
dit uithangbord
van de 18de
eeuw se schilder
William
Hogarth,
voorstellende
,,De man met
een lading
kattekwaad".
IPtgN
Minister mocht een hogere
begroting indienen
Deze opofferingsgezindheid van ouders
helpt weinig, als er geen onderwijzers
zijn voor de nieuwe scholen. En er zijn
er inderdaad veel te weinig. De salaris
sen waren weinig aanlokkelijk, maar ze
zijn inmiddels verhoogd. Dat bracht in
derdaad een wat verhoogde belangstel
ling voor het onderwijs-als-vak, mede
ook dank zij de in ruime mate door de
overheid gegeven studiebeurzen. Nu zijn
er echter weer niet voldoende kweek
scholen en dus moeten er, naast de la
gere scholen, ook nog kweekscholen
worden gebouwd! Waarmee we alleen
willen zeggen, dat het geen eenvoudige
zaak is om onderwijs, dat zo lang ver
waarloosd is, weer op gang te brengen.
Om dat te bereiken heeft de minister
van Onderwijs dan ook een hogere be
groting mogen opstellen dan welke van
zijn collega's in het kabinet. Deze mi
nister heeft, naast zijn hoofdpijn over
het lagere onderwijs, ook nog zoiets als
vernieuing van het middelbare en uni
versitaire onderwijs, uitbreiding van de
technische scholen en de landbouwscho
len. Hij zit ook nog met het probleem
van de bijzondere scholen dat zijn
particuliere scholen voor hele rijke jon
getjes zoals we die zagen in Madrid
(schoolgeld: enkele honderden guldens
per maand, maar dan hebben de jonge
lui ook een eigen bioscoop in het school
gebouw en een eetzaal waar ze la
carte" kunnen eten en door echte kel
ners bediend worden!) En andere
particuliere scholen, gesticht door grote
industrieën. Hoe het zij. er wordt iets
gedaan aan het onderwijs. En dat is
tenminste iets, zo aan het begin van
het Spaanse schooljaar.
Strijd om suprematie van liet witte doek
Arthur J. Rank heeft in zijn jaarlijkse
klaagzang over de grote moeilijkheden,
waarmede de filmindustrie in het al
gemeen en de Britse in het bijzonder
altijd te kampen zou hebben, reeds aan
gekondigd, dat nieuwe wegen zouden
worden ingeslagen. Het aantal vaste
„sterren" dat aan zijn hemel schitterde,
zou drastisch worden ingekrompen. Vele
beroemdheden van het witte doek wer
den werkloos! Rank zelf hield er nog
slechts een vijfentwintigtal onder con
tract. Men zou het over een andere
boeg gaan proberen. .Meer internatio
nale grootheden aantrekken", is nu het
parool. Zoals bekend is hiertegen al ge-
orotesteerd, omdat de Engelse film haar
ngen karakter moest behouden. Maar de
ypisch Engelse film doet het nu een-
naal niet te best op de Amerikaanse
markt en dus heeft de heer Rank al die
tegenstribbelingen naast zich neerge
legd en gaat rustig de weg, die hij in zijn
-ede in mineur reeds heeft uitgestippeld.
In dit licht moet men vermoedelijk ook
le aankondiging zien die in de Pine-
voodstudio's dezer dagen werd gedaan:
tank gaat een enorme showfilm maken
net de Amerikaanse danser Gene Kelly
n de hoofdrol. „Gentleman's Gentle-
aan" zal de rolprent heten. Men heeft
oor deze kleurenfilm vyf miljoen gulden
ïitgetrokken De dansscènes zullen van
zelfsprekend worden opgenomen onder
leiding van Gene Kelly. Hij dentot er drie
maanden voor nodig te hebben om deze
scenes goed in te studeren met de mede
werkenden.
„We zullen een grote hoeveelheid wa
pens verzamelen in de stryd. om de
suprematie van het witte doek", aldus
merkte de producer op, toen hy het
nieuws bekend maakte.
Het schijnt Rank ernst te zijn. Want
kort tevoren was de produktie van „Ferry
to Hongkong" aangekondigd De eerste
maal. dat Rank in cinemascope filmt.
En ook hier is de bezetting versierd met
klinkende namenOrson Welles en Curt
Jurgens.
De stof voor het scenario werd gele
verd door een novelle van Simon Kent.
De film zal geheel in en rondom Hong
kong worden opgenomen. Enkele van
de belangrijkste scenes worden gefoto
grafeerd op de Zuidchinese Zee, eens be-
ruoht wegens haar zeerovers. Het ligt
in de bedoeling van de filmmakers gre
tig gebruik te maken van de kleurrijke
en exotische achtergrond: welke hefc
Verre Oosten daar biedt
Het verhaal draait om de bittere haat,
die er bestaat tussen de kapitein van
de veerboot (Orson Welles) en een man
(Curt Jurgens), die een gedwongen ge
vangene is op het schip, daar geen land
hem wil toelaten. De film wordt geregis
seerd door Lewis Gilbert, die om.
„Reach for the sky" heeft gemaakt. Hy
schreef ook het scenario en is nu in het
Verre Oosten al druk bezig voorberei
dingen te treffen. Overigens is nog
steeds niet bekend, wie de vrouwelijke
hoofdrollen suilen vertolken.
Menige Engelse waard is trots op
zijn uithangbord en vertelt U, hoe het
ontstond en wie de maker is. Telkens
weer komt het voor, dat een levend
kunstenaar opdracht krijgt om het
werk van een overleden meester te
restaureren en op te fleuren. Maar
ook nieuwe motieven, nieuwe uithang
borden dus, maken in Engeland een
goede kans. Ik denk aan een uithang
bord, dat ik zag te Hempstead Wig
more (Kent) en dat een „Vliegende
Schotel" voorstelt.
Misschien zal men in later eeuwen
pogen te ontdekken, wanneer en waar
om die naam en dat schild ontston
den, zoals wij thans ons verdiepen in
de oorsprong en de makers van schil
den, die in vroeger tijd ontstonden.
En de praktische waarde van die
uithangborden? Wel. een herberg of
uitspanning met een pakkende naam
en een sprekend uithangbord vangt
het oog van reizigers en voorbijgan
gers en dan komen zij er gemakkelijk
toe om in die herberg rust en verpo
zing te zoeken.
(NIVANO - Nadruk verboden)
Een typisch Engels uithangbordgeinspireerd op de bij uitstek
Britse sport: cricket!
schild, gemaakt door William Hogarth.
Ook andere beroemde kunstenaars
maakten van die uithangborden, soms
als betaling voor hun verblijf in een
herberg. Een sprekend voorbeeld daar
van vindt men in de New Inn te Ep
som (Surrey). Daar vertoont het uit
hangbord aan weerszijden het portret
van Koningin Charlotte. En elk de
zer beide portretten werd geschilderd
door een kunstenaar ter vereffening
van zijn rekening bij de herbergier.
