LEIDSE ZOÖLOGEN BETREKKEN IDEALE
EN WELDOORDACHTE TOREN BEHUIZING
Dank zij vele waarnemingen elders,
inventiviteit en samenwerking van
wetenschap, ontwerpers en bouwers
'fia
Als gastvrouwin last door Sterrenwacht
97ste jaargang
Dinsdag 30 september 1958
Tweede blad no. 29557
Zonder tweede fase onvoltooid en onvruchtbaar
Morgen wordt een der meest indrukwekkende
na-oorlogse universitaire uitbreidingen in gebruik
genomen: het toren-laboratorium voor zoölogie
aan de Kaiserstraat. Dit gebouw betekent een
enorme expansie van de ruimte en mogelijkheden
voor deze wetenschap, in een zeer doordachte,
doelmatige, welhaast ideale vorm.
De directeur van het laboratorium, prof. dr.
C. J. van der Klaauw toonde zich bij een rond
leiding over het nieuwe gebouw bijzonder tevre
den, geheel voldaan zelfs.mits wordt ingezien
dat de nieuw behuizing van zoölogen nog niet
voltooid is alvorens de volgende fase, de verbou
wing van het oude laboratorium en de opbouw
van een der vleugels daarvan, verwezenlijkt
zal zijn.
(Van een onzer redacteuren)
De nieuwbouw heeft ongeveer anderhalf mil
joen gekost, de tweede fase van herbouw zal nog
ruim een miljoen vergen. Deze tweede fase is een
dringende noodzaak om de vruchten van de
nieuwbouw te kunnen oogsten, omdat deze met
de eerste als één samenhangend plan is ontworpen.
De uiterlijke vorm van het nieuwe laboratorium
is opvallend: een torenhoog gevaarte, dat on
danks een vrij klein grondoppervlak een zeer
grote nuttige werkruimte omvat. Deze vorm werd
grotendeels bepaald door de omstandigheid, dat
bij het oude laboratorium slechts zeer weinig
bouwgrond ter beschikking was en dan nog alleen
ten koste van enige bouwvallige huisjes.
Grondgebrek dwong
tot torenbouw
Het is merkwaardig, dat ruimtegebrek
tot deze torenvormgeving heeft ge
dwongen. Indertijd was een zeer uitge
strekt terrein, grenzend aan Hortus en
singel voor „Zoölogie" bestemd. Oor
spronkelijk was deze wetenschap ge
huisvest in de Oranjerie (1736), later in
het Museum voor Natuurlijke Historie
en omstreeks 1873 in een pand aan de
Papegracht, de plaats waar thans de
„Leidsche Courant" is gevestigd. De re
servering aan het eind van de negen
tiende eeuw van ^en gebied naast de
Hortus bood vooruitzichten op een blij
vende terreinreserve, doch die vooruit
zichten werd de bodem ingeslagen, toen
uit zuinigheidsoverwegingen en op grond
van andere motieven op dit terrein ook
de Sterrewacht werd gebouwd. Men zou
het dus eigenlijk zo moeten zien, dat de
Sterrewacht gast is bij „Zoölogie", doch
de situatie ligt nu zo, dat de gast het
zijn gastvrouwe wel zeer benauwd
maakt! Er was nu alleen nog maar uit
breiding in de hoogte mogelijk!
Deze vorm brengt als consequentie
mee, dat ook de Sterrewacht enige ver
bouwingen zal moeten ondergaan, om
dat nu het torenlaboratorium de waar
nemingsmogelijkheden van de kijkers te
zeer beperkt.
Onderwijs in oude gebouw
De nieuwbouw is zó geprojecteerd, dat
het onderwijs voor het eerste, tweede en
derde jaar thans geheel in het (nog te
verbouwen) oude gebouw wordt gecon
centreerd. Bovendien blijven in het oude
gebouw de dan wat ruimer gehuisveste
secties oecologie, cyto-histologie en
fysiologie, d.w.z. de wetenschap van het
milieu, celweefselleer en de leer der le
vensverrichtingen. In overeenstemming
met de moderne opvattingen wordt de
student tegenwoordig na het kandi
daatsexamen zeer sterk opgenomen in
het wetenschappelijk onderzoek zelf,
waardoor men nauwelijks kan spreken
over onderwijsafdelingen voor de studie
na genoemd examen.
Geen nieuwe oriëntatie
maar expansie
In het nieuwe gebouw zijn samenge
bracht de ethologie of gedragsleer, de
morfologie of vormleer, het Instituut
voor Theoretische Biologie, een kleine
afdeling voor het onderwijs en de
bibliotheek, leeszaal, administratie, direc
tie- en vergaderkamers, werkplaatsen
etc.
Daaruit blijkt reeds, dat de nieuw
bouw niet de inrichting van nieuwe
secties van de zoölogie heeft beoogd,
doch slechts expansie van het be
staande. Een expansie, die dringend
noodzakelijk was, want de behuizing
in kelder, op zolders en in golfijzeren
loodsjes spotte met ieder begrip van
aanvaardbaar wetenschappelijk milieu.
Radicale breuk met traditie
Er is radicaal gebroken met de tradi
tionele „verticale" indeling, waarby de I
plaatsing van afdelingen in het gebouw
afhing van „rang en stand" der mede-1
werkers. De afdelingen die het nauwst
bjj elkaar betrokken zijn, zijn nu bij I
elkaar geplaatst, zodat ook ruimtelijk
gezien doeltreffende werkeenheden tot
stand kwamen.
Een deel van de vitrineswaarin
de wetenschap naar de student"
wordt gebracht in de overgang
tussen oud en nieuw laboratorium.
(Foto L.D./Van Vliet)
temperatuurregelaars om onder alle om
standigheden temperatuurschommelin
gen in aquaria tot een graad te kunnen
beperken, de klimaatcellen waarin on
afhankelijk van het natuurlijke klimaat
de seizoenen kunnen worden verlengd
of bekort (van belang ook voor het on
derwijs, waarbij seizoeninvloeden op het
gedrag van dieren moeten worden bestu
deerd), de koelsystemen voor het glazen
dak, de warmteregulatie in verschillen
de sectoren waardoor verschil in ver
warming van de onderscheidene delen
van het gebouw door zon- en wind-
invloeden van buitenaf kan worden ge
compenseerd, en talloze dergelijke tech
nische snufjes.
Röntgenfilms als
Nederlandse primeur
Van de outillage moet onder meer
worden genoemd het eerste röntgen-
filmapparaat in ons land, namelijk
een bestaand medisch diagnostisch
röntgentoestel met een elektronische
beeldversterker en 35 mm. filmcamera,
een constructie van Philips die in het
buitenland reeds in enige laboratoria
in gebruik is.
Voorts is er een groot bassin ingericht
met glazen wanden voor de studie van
b.v. het gedrag van watervogels tijdens
duiken en zwemmen.
De grove anatomie heeft de beschik
king over een aparte, sectiezaal, waar
heen kadavers met een speciale lift
worden vervoerd na door een aparte
deur in het gebouw te zijn gebracht.
Deze afdeling is, samen met een grote
koelcel voor de opslag, daardoor een
van de rest van de vertrekken geschei
den afdeling geworden. Uiteraard heeft
deze afdeling een eigen luchtverver
singsinstallatie. Dan is er een macereer-
inrichting, een soort rottingsinstallatie
met een „au bain marie-systeem" voor
het verwijderen van vlees zonder be
schadiging van de fijnste onderdelen
van het skelet.
Opmerkelijk zijn de grote aantallen
aquaria, van moderne constructie en ge
schikt voor tropische of koudwatervis-
sen, voor zoet en voor zout water, alle
met regelbare zuurstofverversingen, tem-
peratuurregulatoren, hoofdzakelijk met
behulp van asbest in plaats van metaal
vervaardigd.
Nu vissen, maar alles
variabel
De studie van vissen neemt in het
laboratorium een zeer grote plaats in,
niet alleen omdat dit materiaal zich bij
uitstek voor allerlei studies en proeven
leent, en ook omdat vissen en water
dieren over het algemeen eenvoudiger
dan andere diersoorten in grote getale
doeltreffend te huisvesten zijn en onder
vrijwel natuurlijke omstandigheden kun
nen leven.
Dit betekent echter niet, dat het
laboratorium hoofdzakelijk op de stu
die van vissen is gebouwd. Zoveel
mogelijk van de inrichting is mobiel
en vervangbaar gemaakt. Zou metter
tijd het hoofdaccent op andere dier
soorten komen te liggen, of zou een
andere wijziging in de outillage voor
langere of kortere tijd nodig zijn, dan
is de inrichting daarop zonder veel
omhaal in te stellen, b.v. door plaat
sing van kooien of terraria in plaats
van aquaria.
Niet onvermeld mogen voorts blijven
de nieuwe bibliotheek-indeling naar de
systematiek der zoölogische specialis
men en de afdeling voor de studie van
de grondslagen van het biologisch den
ken. Laatstgenoemde studie is begonnen
door de Prof. dr. Jan van der Hoeven
Stichting.
Wetenschap naar student
In de korte verbindingsbouw tussen
oud en nieuw laboratorium is een
ruimte, waar de studenten dagelijks
doorkomen, ingericht als expositie
ruimte. Daarin zijn in ingenieus stof
vrije vitrines allerlei zoölogische objec
ten uitgestald die geen volledigheid op
enig gebied pretenderen te geven, doch
een kijkje op allerlei terrein van deze
wetenschap. Ook worden daar samen
vattingen van de stof waartoe de studie
i gevorderd is in speciale nissen getoond:
men hoopt de wetenschap daardoor
dichter naar de student te kunnen bren
gen tegenover het algemene karakter
van de studie waarbij de student met
zijn neus op de wetenschap wordt
gedrukt.
Er zijn op het ogenblik ongeveer 200
studenten in de zoölogie. Hoe dit aantal
in de toekomst wijzigt hangt voor een
belangrijk deel af van de vraag of Rot
terdam een eigen universiteit krijgt.
Ook de vitrines, waarin de overige
verzamelingen worden ondergebracht,
bestaan uit deze moderne museumkasten.
Het ideaal
Meubilering, stoffering, „uitmonste
ring" enz. zyn in het gehele als het
ware om het trappen- en üftenhuis ge
construeerde gebouw uiterst modern en
eenvoudig gehouden: nergens overdaad
of luxe, toch overal een heldere, pret
tige, frisse aantrekkelijke sfeer.
Kortom: „Zoölogie" betrekt een ideale
woning. Als tenminste, zoals we in de
aanvang schreven, de indertijd defini
tief voorgenomen verbouwing en uit
bouw van het oude gedeelte, waarover
nu weer wat donkerder financiële wol
ken hangen, doorgaat. Anders zou het
nieuwe gebouw te klein zijn en alle
doelmatigheid verliezen aangezien dan
activiteiten in de nieuwbouw zouden
moeten worden gebracht, die er niet
thuis horen!
Werk van ouder hart in
jonge handen
De directeur van het laboratorium,
prof. dr. C. J. van der Klaauw, heeft
jaren lang met hart en ziel aan de voor
bereiding en uitvoering der plannen
meegewerkt, en de voortreffelijke kwa
liteiten van het nieuwe laboratorium
zyn voor een belangrijk deel aan de
Het ondanks zijn hoogte in de
normale bebouwing schuil gaande
toren-laboratorium van Zoölogie
aan de Kaiserstraat, zich spiege
lend in het water van de singel.
(Foto L.D./Van Vliet)
inventiviteit, het streven naar doelma
tigheid, de onvermoeide werkkracht en
de bijzonder goede samenwerking met
ontwerpers en uitvoerders van prof. Van
der Klaauw en zijn medewerkers te
danken.
Kort na de opening, in november, zal
prof. Van der Klaauw by het bereiken
van de 65-jarige leeftyd zyn functie
neerleggen.
Enerzijds kan men zich daarover
verwonderen en het betreuren, an
derzijds kan men ook niet anders
dan bewondering en waardering
hebben voor het standpunt van de
directeur-hoogleraar, dat dit nieuwe
apparaat voor de beoefening der
zoölogie door jonge krachten gehan
teerd en geleid moet worden, wil het
de resultaten afwerpenwaartoe de
voortreffelijke kwaliteiten van het
apparaat de mogelijkheid scheppen.
Indeling
Samengevat komt de indeling van het
nieuwe gebouw op het volgende neer.
De ethologie is op de verdiepingen 4, 5,
6 en 7 ondergebracht, doch heeft in de
kelder beschikking over klimaatcellen,
waarvoor een aparte verwarmingsketel
is ingericht. Voor de morfologie zijn de
tweede en derde verdieping ingericht
met apart lager gelegen de „grove" ana
tomie: de theoretische biologie is even
eens op de tweede verdieping gehuis
vest, en de overige afdelingen en ver
trekken zijn op soortgelijke wijze doel
matig geconcentreerd en gelocaliseerd.
Niet ,een' maar ,HET' laboratorium
Dank zij aller
medewerking
Zowel indeling als inrichting en
outillage dragen het stempel van wel
doordachte efficiëntie. Dank zij de
medewerking van de architecten Van
Oerle en Schrama en de uitvoerders is
het mogelijk geworden, de modernste
inzichten omtrent laboratoriumbouw te
verwerken.
Bij deze bouw is niet uitgegaan van
een schematisch algemeen eisenpro
gramma, zodat „een" laboratorium
ontstond. Prof. Van der Klaauw en
zyn medewerkers hebben tot in details
met betrekking tot indeling en in
richting hun inzichten kunnen doen
gelden, zodat „HET" laboratorium voor
zoölogie verrees.
Dr. J. J. A. van Iersel, als lector aan
het laboratorium verbonden, heeft tij
dens talrijke buitenlandse reizen veel
moderne laboratoria bezocht, kennis ge
nomen van veelsoortige oplossingen van
organisatorische en technische proble
men en als vrucht daarvan talloze bij
zondere details ook in het nieuwe
Leidse laboratorium kunnen verwerken.
Tot in details
Opvallende zaken in het gebouw zijn
b.v. de ligging van leidingen en aan
sluitingen, de reeds in de bouw opgeno
men mogelijkheid tot doorverbinding
van leidingen tussen de vertrekken zon
der breken in muren noodzakelijk te
maken, de airconditioningssystemen en
De Leids-zoölogische premeur
voor Nederland, het apparaat voor
het maken van röntgenfilmsHet
apparaat bestaat uit een normaal
medisch-diagnostisch doorlich
tingstoestel met daaraan aange
bouwd (op de linker helft van de
foto) een elektronische beeldver
sterker en een (donket geheel
links) 35-mm filmcamera, een con
structie van Philips, die in het bui
tenland reeds enkele gegadigden
heeft gevonden en bevredigd.
(Foto LJX/Van Vttet»
Op de dag, dat ge geniet...
VERGEET DAN OOK DE ZIEKEN
NIET
Wederom zal op 3 oktober onder bo
venstaand motto een collecte worden
gehouden door het Prinses Irene Fonds
voor de ontspanning in ziekenhuizen, sa
natoria en psychiatrische inrichtingen.
Een ontspanning, die niet alleen zeer
welkom doch ook dringend noodzakelijk
is.
Wederom doe ik een beroep op U om
die dag eens extra gul te zijn voor uw
zieke medemensen.
Vooral kunt U echter helpen door die
dag een enkel uurtje te helpen bij het
collecteren. Eén enkel urntje van de
ruim achttien feesturen tellende dag is
toch niet te veel gevraagd.
Geeft U daarom op bij mij of aan het
Stadhuis. Vismarktzijde te Leiden.
J. C. van Schaik, wethouder.
Vooratter van de Afd. Leiden van
het Prinses Irene Fonds.
A. Sierat nam afscheid
van de Lichtfabrieken
Gisteren was voor de heer A. Sierat,
werkzaam bij de S.L.F.. het moment
aangebroken om na een periode van
ruim 37 jaar het energiebedrijf met
pensioen te verlaten.
In de directiekamer van de Lichtfa
brieken sprak, bij afwezigheid van de
directeur, ir H. J. G. Klinkert zijn dank
en waardering uit, voor de wijze waarop
tie heer Sierat steeds zijn werk had ver-
rioht. Spreker getuigde van zijn mede
leven. nu gezondheidsredenen de heer
Sierat noopten vervroegd afscheid te
nemen. Ir. Klinkert sprak zijn beste
wensen uit voor de komende jaren.
De directe chef van de scheidende
functionaris, de heer Kwist, liet even
eens zijn lof voor het werk van de heer
Sierat blijken. Namens de personeels
vereniging overhandigde de voorzitter
een cadeau, als aandenken aan de tijd
door de heer Sierat bij de Lichtfabrie
ken doorgebracht.
In de werkplaats volgde nog een har
telijk afscheid van zijn naaste collega's,
waarna de heer Sierat allen dankte
voor de bewijzen van vriendschap bij
zijn vertrek ondervonden.
Opbrengst collecte voor
reclassering: f 5497
De vorige week gehouden huis aan
huiscollecte voor de reclassering heeft
f3848.93 (vorig jaar f27.50.04) opge
bracht; de straatcollectie van zaterdag
leverde f 1648.41 (v. j. f 1073.49) op. zo
dat totaal gecollecteerd is f5497.34 (v.
J. f3828.53). Een mooi resultaat!
Dahlia-avond D.E.V.
De Leidse Tuiniers- en Bloemisten-
vereniging „Door Eendracht Verbonden"
hield gisteren in het clubhuis van de
speeltuinvereniging ..Oosterkwartier"
aan de Borneostraat een dahlia-avond.
Behalve een schat van bloemen had
den de leden ook grote hoeveelheden
fruit ingezonden. De jury, bestaande
uit de heren Joh. Jonker. J. Velthuij-
zen en A. Haasnoot, moest haar oordeel
over het gekweekte materiaal uitspre
ken. Zij had geen gemakkelijke taak op
zich genomen! De heer Jonker maakte
de aanwezigen aan het eind van de
avond een compliment voor de inzen
ding van zoveel materiaal.
De voorzitter van D E V., de heer J.
H. Smit, leidde de bijeenkomst. Op 2
mei a.s zal het 70-jarig bestaan van de
vereniging herdacht worden. De heer
W. Dool is voorzitter van de feestcom
missie. Zij nog vermeld dat op deze
gezellige avond enkele nieuwe leden
konden wórden ingeschreven.
KRAAMVERKOOP „SONNEVANCK"
Op 3 oktober vindt de traditionele
kraam verkoop weer plaats van het
fraaie werk van de patiënten van het
sanatorium „Sonnevanok" te Harderwijk.
Op de standplaatsen (Hoogstraat en
Beestenmarkt a. d. zijde van de Steen-
straat), wordt wederom een keur van
artikelen, waaronder verscheidene
nieuwe creaties, aangeboden De op
brengst van deze verkoop komt ten
goede aan de patiënten en het suppletie
fonds.
Bij K.b. is aan de heer A. J. Leen-
(houts, alhier, met ingang van 1 novem
ber 1958 op zijn verzoek eervol ontslag
verleend als administrateur bij het Mi
nisterie van Verkeer en Waterstaat in
vaste dienst, zulks onder dankbetuiging
voor de vele den lande bewezen diensten.
Gisteravond is er aan de Lange
Mare kwistig met sterke drank omge
sprongen. Er stond een vrachtwagen
geparkeerd, op de laadbak waarvan een
man wat aan de lading schikte. Hierbij
brak een fles. inhoudende 20 liter oude
genever, die verloren ging.
WASSENAAR
BROMFIETSER TEGEN SCHUTTING
Bij de bromfietsrace op Duinhorst
reed een bromfietser uit Den Haag te
gen een houten schutting en liep een
schedelbasisfractuur op. Vermoedelijk
is hij daarbij in botsing gekomen met
het hoofd van de 15-jarige E. A. Ma-
chielse alhier, die achter de schutting
stond en een shock opliep. Beiden zijn
zy naar de Ursula kliniek alhier ver
voerd.
