ET MEEST ON-AMERIKAANSE
EEL DER VERENIGDE STATFN
Kerkgebouw te Rijnsaterwoude is
nu weer in alle luister hersteld
Per auto door de Nieuive Wereld (II)
lak naast de prachtige en machtige superweg
stond technische ontwikkeling volkomen stil
Amish-vrouw is er slechts
m haar man en heer te dienen
Ontdekkingen in 't heelal
te jaargang
Woensdag 24 september 1958
Vierde blad no. 29552
(Van onze Amerikaanse
correspondent)
(n indrukwekkend systeem
super-autowegen verbindt
p New York en Chicago, ste-
die 1350 km. van elkaar ver-
gd liggen. Wanneer men een
kietank in zijn auto had, die
f genoeg was, zou men dat
pt nagenoeg zonder te stop-
kunnen afleggen. En vrijwel
pi met een snelheid van hon-
kilometer per uur! Kruispun-
Dp gelijk niveau bestaan niet
jeze weg: in een racevaart
t men onder alle zijwegen
soms er over heen, tunnels
en door bergen, heuvels zijn
►cht, op zijn minst zijn er vier
In voor het verkeer, soms
er zes.
»r vlak bij deze superweg:. In de
Pennsylvania, heeft de technische
kkeling volkomen stilgestaan. In de
tige, grote boerderijen, ten oosten
Ie stad Lancaster, woont een slag
jn, dat geen elektrisch .licht ge-
I, geen telefoon en geen auto. die
l en boerinnen zijn gekleed in
e, ouderwetse kleren, zij rijden
in lichte rijtuigjes en de meest
rvatieven houden hun grote hoed
lun gezicht als men ze wil fotogra-
In de tien geboden staat „Gij zult
p gesneden beeld maken" en een
fschouwen zij ook als zodanig,
qbel en de godsdienst beheersen
ran de brede autoweg afslaat en
|ebied inrijdt, ziet men een groot
langs de weg met de woorden:
I zult gij de eeuwigheid doorbren-
proot deel van Pennsylvania wordt
nd door de Pennsylvania Dutch en
oord Dutch betekent Nederlands
tnen weet. Er zijn heel wat Ameri-
die denken, dat deze lieden uit
pd afkomstig zijn, maar in feite
jrreweg de meesten van Duitse- of
irse afstamming. De taal. die zij
ing en in hun godsdienstoefening
ken, is een Duits dialect, ver
mengd met Engelse woorden, hun Bij
bels zijn gedrukt in het Hoogduits. Men
vindt in Pennsylvania vele sekten, die
hun oorsprong in Europa hebben
Mennonieten, Wederdopers, de Moravi
sche Broederschap en -r_ten oosten van
Lancaster de Amish. x)eze Amish heb
ben zich afgescheiden van de Menno
nieten en zijn later weer gesplitst in de
Kerk-Amish en Huis-Amish. Het meest
extreem in hun conservatisme zijn de
40.000 dollars. Hij stuurde ztjn vrouw
naar huis om een emmertje met geld
op te graven. Toen zij terugkwam
bleek zij een emmer bij zich te hebben
met slechts 35.000 dollar. Zij had de
verkeerde emmer opgegraven
Huis-Amish
De Huis-Amish onderscheiden zich
van de Kerk-Amish door het feit, dat zij
geen kerk wensen te hebben, maar dien
sten houden in de boerderijen van de
gemeente-leden. Men kan een boerderij
van deze sekte het snelst herkennen aan
twee dingen: een klokje op het dak, dat
luiden kan voor een dienst en verder:
geen elektrische leiding naar zulk een
gebouw. Dikwijls ziet men een koetsje
Huis-Amish en in vele opzichten vor
men zij de meest on-Amerikaanse groep
in de Verenigde Staten: mensen, die so
bertjes de pas op de plaats maken,
terwijl al hun landgenoten luxueus
voortrijden over de superweg.
Welvarend
Sobertjes? Het wonderlijke is, dat
deze lieden, die vrijwel alles wat modern
is afwijzen als „werelds", in het alge
meen heel welvarend zijn en hun rijk
dom verworven hebben zonder gebruik
te maken van de vele technische hulp
middelen. waar hun landgenoten bi)
zweren. Een Amish, zo zegt men in
Pennsylvania, verkoopt nooit land, hij
koopt alleen.
Over de rqkdom van deze mensen
hoort men vermakelijke anekdoten. Zo
vertelt men, dat een boer er onlangs
een klein boerderijtje bijkocht voor
Schooljongens
Een Amish gezien met het
eenvoudige rijtuigje.
De schuur op de achtergrond is
heel groot.
(open of gesloten) bij zulk een boerderij
staan. De Kerk-Amish bezitten wel een
auto, maar al het nikkel van hun wagen
verven ze zwart. Een auto, dat kan nog.
maar al dat geglim is toch werkelijk te
werelds voor hen.
Om echter bij de Huis-Amish te blij
ven: zij hebben het met de verwante
sekten gemeen, dat zij geen eed zweren
en weigeren om wapens te dragen. Zij
mogen hun eigen scholen hebben, mits
zij dezelfde leerboeken gebruiken als de
staatsscholen. Geen Amish-kind gaat
langer naar school dan tot zijn veertien
de jaar. Bijna ieder wordt verondersteld
op het land te werken en de enkeling,
die wagenmaker wordt, heeft ook niet
meer nodig dan een lagere-school-oplei-
ding. De „bisschop" is het kerkelijke
hoofd van de gemeente, hij is een leke-
predikant, die tevens boer is.
Vroeg bedaagd
De jongemannen hier zijn even trots
op hun open rijtuigjes als de gewone
Amerikaanse jongens op hun eerste
auto. Maar zo pauw ze trouwen (onge
veer als ze twintig zijn) worden zij in
eens veel bedaagder: dan mogen zij al
leen nog in een gesloten wagentje rijden
en moeten zij hun baard laten staan.
Schooljongens mogen nog knopen aan
hun dikke pakken hebben, mannen al
leen ogen en haken. De vrouwen, die
buiten een soort Leger-des-Heils-hoed
dragen en een omslagdoek bij wijze van
mantel, houden hun kleren bij elkaar
met gewone spelden. Een hele kunst!
Aantrekkelijk zien die vrouwen er
meestal niet uit: bleke gezichten en
meestal een stalen brilletje. Kinderen
krijgen en de man dienen is him on
Amerikaans lot.
Op mijn rondreis door het Amish-lana
kwam ik ook langs een kerkhof, een
trieste, rechthoekige dodenakker met
slecht één boom erop. Triest vooral, om
dat hier ontstellend veel doodgeboren of
heel jong gestorven kinderen begraven
lagen. Men krijgt de indruk, dat deze
Amish knap zijn in hun tabaksteelt en
paardenfokkerij, maar dat zij, waar het
eigen voortplanting betreft, de natuur
maar de vrije loop laten.
Eten doen zq graag en goed. Brui
loften en begrafenissen eindigen soms
met een maaltijd voor honderden. Al
zijn de tafels talrijk en lang, toch
kunnen niet allen tegelijk een plaats
krijgen. En dus: de mannen eerst
pas als die verzadigd zqn komen de
vrouwen aan de beurt.
De echte Amerikaanse vrouw op de
grote autoweg, in een kort broekje
achter het stuur, beslist in welk motel
men zal overnachten. „O.K.", zegt
haar echtgenoot, vriendelijk en ge
dwee.
Dr. P. G. J. KORTEWEG.
rof. dr. H. C. v. d. Hulst
uk voor chr. onderwijzers
iravond heeft prof. dr. H. C. van
1st, hoogleraar in de theoretische
unde aan de Leidse Universiteit,
Gulden Vlies een voordracht aan
id van lichtbeelden gehouden voor
'eniging van Christelijke Onder-
over „ontdekkingen in 't heelal".
Van de Hulst schetste hierin de
en van de mens, om door middel
aarnemingen met behulp van
en ontvangers voor radiostraling
weten te komen omtrent de
lur van het zonnestelsel, het
egstelsel en het door ontelbare
len enigszins soortgelijke sterren-
i bevolkte heelal. Uiteraard moest
xgelijke schets in een kort tjjds-
wel zeer „schetsmatig" blijven en
lien op een onderdeel van het
gericht zijn.
wijfeld is prof. Van de Hulst er
laagd, zijn gehoor te verbijsteren
iteenzettingen in lichtbeelden, die
foorstelbare diepten en raadselen
et heelal accentueerden, ondanks
It, dat te dikwijls een beroep werd
i op een niet aanwezige kennis
van vaktechnische termen als lichtjaren,
spectroscopisch onderzoek, polarisatie,
stralingsemissie, determinisme en in
determinisme, en veel soortgelijke „vak
termen".
Professor Van de Hulst verklaarde
nadrukkelijk, dat men persartikelen
over astronomie en wat daarmee direct
of indirect samenhangt bepaald niet au
serieux mag nemen. Volgens hem pro
beert de pers zich wel aan nullen te
storen wanneer het de miljoenennota
betreft, maar niet wanneer het de
astronomie aangaat. Dan zou een nul
meer of minder er niet op aan komen.
Juist in de laatste jaren heeft naar
onze mening de pers zich verzekerd van
deskundige medewerkers, wier kennis
garant staat voor de feitelijke gegevens
waarop perspublikaties op dit gebied
zijn gebaseerd.
Wq moeten het betreuren, dat (van
wetenschappelijk ongetwijfeld hoog
geachte zqde) op een dergelijke gene
raliserende wijze kritiek wordt ge
oefend op publiciteitsorganen. die met
ernst en verantwoordelijkheidsbesef
streven naar het wekken van begrip
ONDER VRACHTAUTO
In de Van der Werfstraat is gister
middag de 7-jarige J. Kanbier, wonen
de aan de Haarlemmerstraat, toen hij
op een driewielig fietsje van zijn
vriendje reed gevallen en onder een
juist passerende vrachtauto terecht ge
komen. Volgens getuigen kreeg de jon
gen het rechterachterwiel van de auto
over zij nlichaam, tengevolge waarvan
hij inwendige kneuzingen opliep. Per
ziekenauto is hij naar het Elisabeth-
ziekenhuis overgebracht. Direct levens
gevaar is niet aanwezig.
bq „de mens" voor het zeer grote be
lang van het wetenschappelijk onder
zoek. Het zogenaamd zuiver weten
schappelijk onderzoek mag dan eerst
in laatste instantie vruchten van dit
mede door de pers aangewakkerde
begrip oogsten, ook de astronomie als
meest zuivere wetenschap kan toch
niet hooghartig voorbijgaan aan de
welbedoelde en naar onze mening
w el-gerealiseerde pogingen, om ook de
zuiver wetenschappelijke research de
steun van de gemeenschap te geven
waarop zq aanspraak kan maken en
welke zR behoeft.
Vreugde en dankbaarheid in vele harten
Nadat meer dan twee jaar geleden ds. T. D. van Soest de deuren van het Her
vormd kerkgebouw voorlopig achter zich sloot omdat de vaklieden van het aan
nemersbedrijf Huurman met hun restauratiewerkzaamheden moesten beginnen,
zal deze predikant morgenavond dezelfde, maar nu veel fraaiere, deuren weer
mogen openen voor de officiële ingebruikneming van het geheel gerestaureerde
gebouw met de daarbij behorende eeuwenoude kerktoren.
Vanzelfsprekend heerst er onder
vrijwel alle bewoners in het kleine
dorp aan de oostkant van de Bra
sem grote vreugde. Immers met deze
ingebruikstelling heeft Rijnsater
woude zijn historisch kerkgebouw
weer terug, waarmee het ongetwij
feld geheel ons land een momument
van grote waarde heeft geschonken,
dat nu voorlopig weer de tand des
tijds kan doorstaan. 2
De Ned. Herv. Kerk te Rijn
saterwoude. geheel gerestaureerd
nu weer de trots der gemeente.
Welke enorme opofferingen men zich
daarvoor in de hervormde gemeente
van Rijnsaterwoude heeft getroost, daar
over vertelden gistermiddag zowel ds.
Van Soest, als de president-kerkvoogd,
de heer L. Donker, een en ander.
Burgemeester Kammenga getuigde op
de persconferentie van zijn grote vreug
de over dit historische moment, dat met
gulden letters in de geschiedenis van
Rijnsaterwoude, maar ook in die van
ons land vermeld zal blijven. Vreugde
was er vooral ook bij de burgervader om
het feit, dat dit herstel dank zij een in
tensieve samenwerking tot stand is
kunnen komen. Door de wijze waarop
geheel de gemeente zich achter dit om
vangrijke werk schaarde kon van mis
lukking feitelijk geen sprake zijn. Dank
baar was spreker voor de medewerking
van Monumentenzorg, provincie en ge
meente, die zeer belangrijke financiële
steun verleend hebben. Dank zij deze
steun Is van dit gebouw een waar
pronkjuweel gemaakt, aldus spreker.
FINANCIEEL OVERZICHT
De president-kerkvoogd, de heer Don
ker, gaf een financieel overzicht, waar
uit bleek, dat de gehele restauratie
f 264.000 kost, waarvan Monumenten
zorg 65 de provincie 15 de ge
meente 10 en de kerkelijke gemeente
eveneens 10 te betalen heeft.
De financiële medewerking van de uit
70 gezinnen bestaande kerkelijke ge
meente is bijzonder groot. Zo werd o.m.
in tien dagen tijds ruim f. 11.000 bijeen
gebracht.
Ook H.M. de Koningin en H.K.H.
Prinses Wilhelmina hebben voor deze
restauratie een bijdrage gestort.
De restauratie mag bijzonder geslaagd
genoemd worden, terwijl door het
plaatsen van stoelen inplaats van ban
ken het stijlvolle karakter van het kerk
gebouw behouden is.
De koorruimte achter de preekstoel
zal tevens worden gebruikt als verga
derruimte. In de toren is een klok aan
gebracht, terwijl een tweede klokke-
stoel is aangebracht voor de nog steeds
niet terug gevonden klok, die in de odr-
log door de bezetters is weggeroofd. Er
is een volautomatische hetelucht-ver-
w arming aangebracht, hetgeen een zeer
belangrijke verbetering betekent.
De heer P. Kroger vertelde tal van
bijzonderheden over tijdens de restau
ratie gevonden voorwerpen, waaruit
o.m. is gebleken, dat de bouw van deze
kerk met toren voor 1063 moet hebben
plaats gevonden.
In 1552 is de toren omgewaaid en
voor een gedeelte op de kerk terecht
gekomen.
PROGRAMMA
Morgenavond zal het kerkgebouw
worden overgedragen en in gebruik ge
nomen, waarbij 350 genodigden aanwe
zig zullen zijn, die allen een plaata
moeten hebben in het gebouw, dat 191
zitplaatsen heeft. Voor deze ingebruik
neming is een speciale orde van dienst
samengesteld met tot slot een korte
kerkdienst. De Commissaris van de Ko
ningin in de provincie Zuid-Holland,
mr. J. Klaasesz, zal de plechtigheid bij
wonen.
Vrijdagmorgen van 11 tot 12 uur zul
len de kinderen uit de gemeente het
gebouw bezichtigen, terwijl des avonds
een herhaling zal plaatsvinden van de
officiële openingsplechtigheid, waar
van het gesproken woord op de band
wordt vastgelegd.
Vrijdag 2 oktober des middags van 3
tot 5 uur zal er voor een leder gelegen
heid zijn het kerkgebouw met de toren
te bezichtigen.
De heren der schepping
Rode aanval op
Simca-arbeiders
(Van onze Parijse correspondent).
De tegenstelling: tussen Ja- en nee-
zeggers bq het grondwetsreferendum
van zondag aanstaande heeft gisteroch
tend om halfzeven een formele veldslag
bij de autofabrieken van Simca te Nan-
terre bij Parqs ontketend. Op dat vroe
ge) ochtenduur verscheen plotseling een
commando van ongeveer 300 mannen,
de hoofden beschermd door valhelmen
en gewapend met gummistokken en
zelfs vuurwapenen, bij de poorten van
de fabriek. Óp de duizenden arbeiders,
die zich toen naar hun werk begaven,
werden, onder de straffe leiding van
een commandant, charges uitgevoerd,
waarbij ongeveer twintig gewonden vie
len. Een der aanvallers liep een ern
stige hersenschudding op en voor zqn
leven wordt nu gevreesd.
Doordat de brandweer van de fabriek
alle spuiten met volle kracht onmiddel
lijk op de aanvallers richtte, konden
die al vrij spoedig worden teruggedre
ven. Toen korte tijd later een zwaar
gewapende politiecolonne verscheen om
de fabriek verder te ontzetten, hadden
de aanvallers, op motorfietsen, in auto's
en trucks, de aftocht al geblazen. Hun
gewonde kameraden hadden zij. net als
bij een eohte veldslag zelf meegenomen.
Nanterre, waar de Simca-fabrieken
gevestigd zijn, heeft een gemeenteraad
met een communistische meerderheid
en een communistische burgemeester.
De communistische aanvallers konden
dan ook blijkbaar ongestraft gebruik
maken van de vrachtwagens van de ge
meente! Bij een inval op het commu
nistische partijgebouw in Nanterre werd
een vijftigtal gummistokken door de
politie in beslag genomen en een justi
tiële vervolging tegen de communisti
sche leiders van deze voorstad van Parijs
is door het ministerie van Binnenland
se Zaken aanhangig gemaakt.
Het was al enige jaren bekend, dat
de arbeiders van Simca een eiland van
verzet vormden tegen het communisme,
dat in de autofabrieken rond Parijs van
ouds een vrijwel monopolistische posi
tie bekleedt. De communistische vak
centrale, de C.G.T., had bij Simca steeds
meer terrein verloren en na de gebeur
tenissen van half mei jl. was er door de
arbeiders van deze fabriek zelfs een
verzoekschrift ingediend, waarin de te
rugkeer van generaal De Gaulle werd
geëist. In het communistische partijblad
L'Humanité zijn de laatste weken uit
zonderlijke scherpe aanvallen op de
Simca-arbeiders gericht en gistermor
gen werden die bedreigingen dus in da
den omgezet, daden waarbij tengevolge
van de communistische „afstraffing"
het bloed van mede-arbeiders vergoten
werd
NIEUWE UITGAVEN
Juliana Regina 1953-'58
Vermeldden wij onlangs de verschij
ning van het tiende deel in de serie Ju
liana Regina onder redactie van D.
Wijnbeek, bij de uitgeverij Hollandia in
Baarn, thans is verschenen de ingebon
den uitgave van de laatste vijf jaardelen
van deze unieke en waardevolle serie.
Evenals het eerste gebonden deel, dat
de jaren 1948 tot 1953 omvatten, bevat
dit tweede gebonden deel 1953-1958 de
jaaruitgaven, die in aparte vorm reeds
zovel en genot hebben geschonken. De
verzorging van deze uitgave is uitste
kend, zowel in keuze van het fotomate
riaal betreffende ons Koninklijk Gezin
als in technische afwerking. Een koste
lijk boek, waarvoor de tallozen, die ons
Koningshuis een warm hart toedragen,
niet dankbaar genoeg kunnen zijn.
Bij de uitgeverij J. F. Duwaer Zo
nen te Amsterdam is verschenen een
verkeersboek voor de jeugd, dat is sa
mengesteld door dr. J. H. E. Reeskamp.
Expeditie N.-Guinea
gaat definitief door
(Van een onzer redacteuren)
Tijdens een hedenochtend in Amster
dam gehouden persconferentie heeft de
voorzitter van de Stichting wetenschap
pelijke expeditie Nieuw-Guinea, prof.
dr. H. L. Lam, medegedeeld, dat thans
definitief het besluit genomen is om in
het komende voorjaar de expeditie naar
Nieuw-Guinea doorgang te doen vin
den. Dit definitieve besluit is mogelijk
geworden doordat op de begroting een
Rijksbijdrage van ruim drie ton is uit
getrokken. Op de totale begroting der
expeditie (ruim een miljoen) ontbreekt
nu nog een bedrag van ongeveer drie
ton, dat men van particuliere zijde
bijeen hoopt te kunnen brengen. De
expeditie, die zes maanden duurt, staat
onder de wetenschappelijke leiding van
dr. L. D. Brongersma en onder de tech
nische leiding van de stafchef van de
Marineluchtvaartdienst Nederland, ka
pitein-luitenant ter zee-vlieger G. F.
Venema. De onderhandelingen met de
Franse filmgroep, welke plannen heeft
om een speelfilm in Nieuw-Guinea op
te nemen, zijn nog gaande.
Wanneer U al eens een reddings
baak van de L.R.B. gebruikt om
Uw hoed uit het water te vissen,
leg hem dan tenminste weer op z'n
plaats!
BETALING PER GIRO
Onze KWARTAALABONNEES, die
de voorkeur geven aan betaling per
giro, verzoeken wij de f7.50 voor
hun abonnement gedurende het 4e
kwartaal van dit jaar zo mogelijk
vóór 1 oktober a.s. aan ons over te
maken.
Onze MAAND ABONNEES die per
giro betalen (f2.55) verzoeken wij
ter voorkoming van aanbieding van
een kwitantie, het abonnementsgeld
vóór de eerste van de betreffende
maand te voldoen.
Ons gironummer is 57055.
DIRECTIE
LEIDSCH DAGBLAD
De verkeerstechnische adviezen waren
afkomstig van de heer J. Dill, commis
saris van politie te Amersfoort. De tal
rijke, vaak voortreffelijke en zeer sug
gestieve foto's werden gemaakt door
Evert Bijl. In een prettig simpel en rijk
geïllustreerd verhaaltje houdt dr. Rees
kamp al vertellende de jeugd de ver
keersregels voor. Een boekje, dat er door
zijn strekking en zijn opzet, wellicht
veel toe kan bijdragen om de jeugd
reeds vroeg vertrouwd te maken met d«
moeilijkheden van het verkeer en daar
door de toekomstige veiligheid op de
weg te vergroten.
