HAMBURG
OVER ZIGEUNERS, EEN MECENAS,
EEN SCHIPPER EN HET DUIFJE
UW TOEGENEGEN
I. K. BENTEDRUK
Zaterdag 26 juli 1958
I HOOFDSTAD VAN HET RIJK VAN
KRANTENKONING AXEL SPRINGER
Serieuze top met sensationele onderbouw D^tAandT^k^ndt"'krmtm-
WOORD
VAN
BEZINNING
Vier miljoen kranten per dag
koning Axel Springer te Ham
burg. Hier worden miljoen dag
en weekbladen geredigeerd en ge-
(Van onze correspondent
te Bonn)
Hamburg, de grootste stad van
de Bondsrepubliek, ligt ver van
de regerings- en bankcentra
Bonn en Frankfort. De Elbestad
heeft het gezicht daarenboven
niet naar het binnenland, maar
naar overzee gericht.
En toch is dit bijna on-Duitse-
wereldse-Hamburg de hoofdstad
van het Duitse krantenrijk en
dan speciaal van het rijk van
krantenkoning Axel Springer.
Dagelijks worden hier vier
miljoen kranten gemaakt, die
van de Hanzestad uit hun weg
naar alle hoeken en gaten van
de Bondsrepubliek vinden.
Reeds in de zeventiende eeuw droe
gen de grote handels- en scheepvaart
verbindingen van Hamburg ertoe bij
dat hier een soort nieuwsdienst ont
stond.
De „Relations Courier" verscheen
reeds in 1672. De Hamburgische cor
respondent was in het begin van de
vorige eeuw eigenlijk belangrijker dan
de befaamde Times.
Van die eerste kranten tot wat er
heden per trein, auto en vliegtuig van
Hamburg naar andere Westduitse ste
den wordt vervoerd, is een hele stap.
Een stap die gaat via o.m. het be
faamde vooroorlogse Hamburger
Fremdenblatt van de uitgever Bro-
schek het was serieus en werd in
geheel Duitsland gelezen en het had
een niet te versmaden oplage van
200.000.
De Nazi's „schakelden" ook het
Frmedenblatt, waaraan vele Hambur
gers thans nog met weemoed terug
denken. „gelyk". Na de oorlog stak als
eerste Hamburger Anzeiger de kop op.
een combinatie van twee andere bla
den, dat het uithield tot 1957. toen de
uitgever Girardet het hoofd in de
sohoot legde, nadat de geldschieters
hadden laten weten dat het geen zin
had om het moeizaam bestaan van
dit blad te financieren, terwijl daar
naast in Hamburg toch een veel groter
en machtiger en de CDU-regering
bepaald niet onsympathiek blad be
stond. Dat blad was het Hamburger
Abendblatt van Axel Springer!
Axel Springer heeft zijn krantenrijk
goed opgebouwd. De dure top (serieu
ze), die Die Welt vormt daaronder
het goedkopere, mindere serieuze
Abendblatt en daaronder de zuivere
sensatiekrant. Bild-Zeitung. Waarvan
iedere Duitser zegt dat het een akelig
blad is, maar dat blijkbaar door
iedere Duitser gelezen wordt!
Bild-Zeitung heeft een dageUjkse
oplaag van meer dan drie
miljoen exemplaren.
Springer begon dit blad met enkele
foto's, zette er later korte berichten
en grote koppen naast en boven, en zag
de oplaag stijgen tot drie miljoen en
meer. Hü plakte er voor zondags een
Bild am Sonntag aan vast (oplaag
één miljoen), maar geeft er voor de
serieuze lezers ook nog een Welt am
Sonntag naast (oplaag 420.000)
drukt.
U de laatste zaterdag van juli
Ndaar is, komt tevens een eind
aan de (4) artikeltjes, die ik
voor U mocht schrijven in deze ru
briek. Ditmaal koos ik ter bezinning
voor U een eigenaardig schrijven,
toegezonden aan, ik meen, de Ame
rikaanse strijdkreet. In ieder geval
een merkwaardig epistel. Leest U
het eens; wat vindt U van deze
„open brief aan God"
Ik vind het jammer dat U de
zondag zette op de dag, waarop U
dat deed. Ziet U, het is eigenlijk
zóWe zouden veel geregelder
naar de kerk kunnen gaan, als Uw
dag niet op zo'n ongelukkige tijd
viel. U koos een dag aan het eind
van een zware week, als we allen
over-vermoeid zijn. Maar niet al
leen dat; het is de dag die volgt op
de zaterdagavond.
Zaterdagavond, U weet het, is
een tijd om onszelf te ontspannen,
dan gaan we naar de bioscoop of
naar een partijtje en pas na mid
dernacht komen we thuis. Het is
büna onmogelijk om zondagsmor
gens uit bed te komen. U koos de
enige dag. waarop we nu eens uit
kunnen slapen.
En het is ook erg moeilijk om de
kinderen naar de zondagsschool te
sturen, vooral wanneer die zo erg
vroeg begint. Dan is er de vaat te
wassen en soms zijn er nog wat kle
ren schoon te maken. Ik bedoel het
niet oneerbiedig, Lieveheer, maar U
moet zich bewust zijn dat U de dag
uitkoos waarop we de grootste
maaltijd hebben. Maar niet alleen
dat: de kerk heeft het uur van de
dienst vastgesteld juist op een tijd,
dat wij die maaltijd moeten voorbe
reiden.
Dan moet U ook eens aan Jan
denken. De gehele week is hu in
z'n kantoor opgesloten en zondag
morgen is de enige tijd dat hü eens
kan prutsen aan z'n fiets en wat in
z'n tuintje kan werken. Hij doet dit
in z'n oude kleren, waarbij z'n han
den vuil worden. U kunt hem on-
mogehjk zó in staat achten om
naar de kerk te gaan.
Ik vertel U deze dingen. Lieve-
heer, omdat ik wil dat U ons stand
punt zult weten te billüken. Het is
niet ónze schuld dat we niet naar
de kerk kunnen gaan. We zouden
graag willen gaan en we zouden het
zeker doen, maar het moet U dui
delijk zün, dat de echte reden,
waarom we niét gaan, is, dat U de
verkeerde dag hebt gekozen.
Als U een andere dag wilt kiezen,
dan zullen we blij zijn en graag
naar de kerk gaan en we zullen ze
ker méér gelovig zün.
Uw toegenegen
I. K. Bentedruk
Een verrukkelijk briefje! En
dan die ondertekening: wie zou zich
daarachter toch verschuilen? Dat is
vast de bedrüvige Martha in U en
in mü, tot wie Jezus sprak: „Mar
tha, Martha, ge maakt U druk over
vele dingen, maar slechts één ding
is nodig" (Lucas 10).
Kom, duifje, vouw je vleugels,
klapwiekend van velelerlei drukte,
toe. Wil slechts het éne: het Heil,
dat nergens ligt dan alleen in Je
zus Christus en Zijn Offer.
H. J.
A. HAAN
predikant
Evang. Luth.
te Leiden
Tien miljoen
Culinaire kruistocht door Parijs (II)
Uiensoep tot besluit
Het krantenrijk van Axel Springer
is dus büzonder goed. economisch ge
zien. opgebouwd. Maar het heeft nog
meer: het radio- en televisieblad „Hór
Zu" (oplaag 2,8 miljoen) behoont er
toe: goed geïllustreerd, met een zee
van advertenties op dure pagina's.
Het weekblad ..Der Spiegel" (oplaag
290.000) is ook iiog een tak van het
Springe r - concern
Kortom, Springer kan bogen op een
waarlük groots krantenrijk, waarmee
hij Jan en Alleman, minister en jong
ste bediende iedere dag en iedere
week van dienst is én beïnvloed.
Maar er zetelen in Hamburg nog
andere bladen: bijv. de socialistisch
Hamburger Echo (58.000 oplaag), die
reeds 82 jaar bestaat.
Koning Axel I
Axel Springer in West-Duitsland
thans een naam, de naam van een
krantenkoning. Zijn vader gaf voor
1940 nog een betrekkelijk klein blad
uit, de Altonaer Nachrichten. Na de
oorlog waagde zoon Axel. toen nog
piepjong, een grote sprong.
Vrü van bruine (nazi-) vlekken
kreeg hü de kans om het in 1946 dooi
de Britse bezetting gestichte dagblad
„Die Welt" te kopen. En van Die Welt
maakte springer in de loop der ja
ren een uitstekend blad, met een keur
van correspondenten, 80 redactieleden
vele medewerkers en met een bij
zondere opinie. Bepaald niet pro-,
maar toch ook niet steeds anti-Ade-
nauer. Niet neutralistisch. maar toch
ook niet krachtig achter de NAVO,
niet socialistisch, maar toch altüd het
Hamburgse idee verdedigend dat deze
havenstad slechts kan bloeien als het
Oostduitse achterland de poort open
zet.
Kortom, Die Welt houdt er een bü-
zondere eigen mening op na en is in
derdaad een sieraad van het rük van
„Krantenkoning Axel I" en ook van
de Westduitse journalistiek: gedegen,
betrouwbaar, modern.
Door de week heeft het blad zo'n
220.000 abonnees, zaterdags zelfs
260.000.
Afdalende reeks
Die Welt is de kwalitatieve top van
Springers krantenrijk. Want het Ham
burger Abendblatt is bepaald minder.
Het is overigens wel zeker een uitste
kend nieuwsblad, maar waar Die Welt
voor 100 procent serieus is, daar is het
Abendblatt dat in 1949 werd opge
richt, laten we zeggen, 75 procent se
rieus. Het is een gezellig blad, mod°rr.
opgemaakt, met kleurenfoto's, met
veel sport, met kort nieuws, strips- er.
het brengt vaak uitgebreide en gun
stige reclamecampagnes
De dagelükse oplaag van dit blad i.'
330.000, zaterdag zelfs 450.000!
Het heeft bepaald geen tekort aar
advertenties: per maand verschijnen
er 40.000 advertenties in het Abend
blatt, en die zün uiteraard niet goed
koop.^ 1
Het uit twaalf verdiepingen
bestaande hypermoderne
hoofdgebouw van
Axel Springers
krantenpaleis te Hamburg
Dit blad brengt toch maar een drup
pel in de volle emmer van de vier mil
joen dagbladen die Hamburg dagelüks
produceert.
Weekbladen als de serieuze „Die Zeit"
(65.000 oplaag) staan voorts in de
schaduw van sensatiebladen als het
geïllustreerde blad „Der Stem" (op
laag een miljoen), het radio- en tele
visieblad „Hóren und Sehen" (800.000
oplaag) het damesblad Constanze
(oplaag één miljoen). Springers on
serieuze weekblad „Das Neue Blatt"
(500.000), het sensatieblad „Kristall"
(500.000). Dit populairs vindt zijn af
ronding 'in andere damesbladen als
.Die Kluge Hausfrau" (oplaag 1,2 mil
joen), „Die Lockende Linie" (875.000)
en zo meer.
Totale oplage van alle weekblader
op serieus, dames- en onserieus ter
rein 10 miljoen exemplaren!
Zo is Hamburg dus inderdaad niet
lechts een- havenstad, een industrie
stad, de stad van de Reeperbahn. maar
ook de stad van Axel Springer, var
tien miljoen geïllustreerde, vrouwen
en modeweekbladen, van vier miljoen
dagbladen.
(Van onze Parijse
correspondent)
We hadden bij een vorige ont
moeting dan dus afgesproken
eens samen uit te zien naar een
paar eethuisjes in Parijs die wat
buiten de gebaande wegen van
het officiële Baedeker-toerisme
gelegen zijn. De voorraad is uit
bundig groot en de eerste vraag
derhalve bij wie en waar zul
len we beginnen? En waarom,
voor de verandering, niet eens
bij het begin? Bij het knijpje, dat
zich erop beroemen mag het
oudste restaurant van Parijs te
zijn? Of tenminste in een der
alleroudste huizen van Frankrijks
hoofdstad te zijn gevestigd.
Naam ,,La Colombe", aldus
geheten naar de straat, die dat
zelfde duifje op haar bordje
draagt, gelegen in het vierde
arrondissement.
Een duifje dat in het diepe en
grijze verleden, waarvoor we tot
het jaar 12,75 in de nacht der
tijden hebben terug te gaan, een
hoofdrol in de legende van deze
straat en zelfs van het perceel
waar nu het eethuisje zich genes
teld heeft, moet hebben gespeeld.
Met de Franse woningbouw was
het blijkbaar in die dagen al niet
zo kerngezond gesteld, want de
kronieken melden dat er dicht bij
de Seine op een kwaad moment,
en zonder aanwijsbare reden, zo
eensklaps eens een heel straten-
blok als een kaartenhuis in elkan
der zeeg.
Die kroniekschrüver glüdt maar vrü
gemakkelijk heen over de vraag of, en
zo ja, hoeveel Parijzenaars bü die
catastrofe het leven moesten laten.
Wél werd in dat geschrift daarentegen
uitvoerig het droeve avontuur van het
duifje en haar doffer geboekstaafd.
Hun nest, vol piepende jongen, werd
op slag verpletterd, en wanneer het
mannetje zich gelukkig nog net uit de
trippelvoetjes en de vleugels wist te
maken, dan bleef het wüfje, ofschoon
wel in leven toóh ingesloten zitten
tussen een paar massieve blokken
steen. „Waar werd oprechter trouw
dan tussen de doffer en zün vrouw ter
wereld ooit gesloten?" Zo mogen wü
met respect Vondels dichterwoord pa
rafraseren. En ten bewijze zagen de
buurtgenoten dan ieder uur het man
netje tussen de ruïnes nederdalen om
zijn vrouwtje met vette wurmen en
andere heerlükheden van de honger
dood te redden. De Parijzenaars be
minden in de dertiende eeuw hun dui
ven nog inniger dan vandaag, nu de
prefect het idee durfde te lanceren
die sierlüke vogels uit de stad te ver-
De krantenstad, een papierstad
ziedaar Hamburg anno 1958. In deze
metropool van bijkans 2 miljoen men
sen wordt naast al die dag- en week
bladen nog vele boeken van grote uit-
geverüen gedrukt en worden nog spon
en jeugdbladen aan de lopenc"band
gemaakt Het duizelt de kranten-
Iiefhebb^i' van al wat gedrukt wordt
werkelyk, als hij dit alles in zich op
neemt en tracht deze wirwar van pu-
blikatke te determineren
drüven. Door dit voorbeeld van opof
ferende duivenmin werden ze zo ont
roerd dat ze die Colombe als een
heilig dier begonnen te vereren.
Erediensten, waaraan intussen al
spoedig de hoge geestelükheid die
maar enkele tientallen meters verder
in de Notre Dame, haar voornaamste
zetel had, zich verplicht zag een ge
biedend einde te maken.
Michel Valette die op de plek van
het verwoeste duivennest nu dus zün
eethuis exploiteert, heeft de herinne
ring aan die blanke duivenliefde weer
in ere willen herstellen.
En bij de onthulling van zijn tentje
dat geheel of ten naaste bü in mid
deleeuwse stijl is ingericht, had hü
Pablo Picasso, die in zijn veelstülig
oeuvre ook een zeer naturalistisch en
communistisch vredesduifje telt, de
kelners er géén witte handschoenen
dragen en een klant van iets meer
dan gemiddelde lengte het hoofd, ten
gevolge der lage zoldering, niet zol
dering, niet zonder een paar builen
zal verlaten, mag het etablissement
toch niet tot de goedkopere prüsklasse
gerangschikt worden.
Onder de tweeduizend frank per
hoofd met en zonder builen
komt ge er nauwelüks weer (onder)
uit.
Een jaar of zeven geleden was dat
nog geheel anders.
Toen waren het büna uitsluitend
zwervers en en daklozen die hier
voor een enkel muntje hun eeuwige
dorst met gros rouge kwamen be
strijden. Die clochards ziet men er
nu trouwens óók nog wel verschij
nen. Ze completeren de lokale kleur
van dit eethuisje dat zijn geringe
origine helemaal niet wil verdoeze
len, al wordt de cliëntèle vandaag
dan ook voor een voornaam deel uit
A-» vangen van filmartiesten, diplo
maten, letterkundigen en Yankees
j. ei ekruteerd.
Tot de nieuwe aanwinsten behoort,
op Saint-Germain, het keldertje van
Régine, onder het pand no. 1 van de
Rue du Four.
Ge weet dat Saint-Germain onmid-
dellük na de oorlog het bolwerk was
van de existentie-filosofen met hun
jeugdige en ongewassen en ongekamde
aanhang.
En ofschoon ge Sartre hier niet
meer ontmoeten zal, en zün voorma
lige supporters hun artistiek-maat-
schappelijke posities al lang hebben
veroverd en geconsolideerd, blüven
hun vroegere manieren van (ongelikt)
optreden en spreken, toch voortleven
in de folklore van deze wük.
Een folklore die, een tikkeltje kunst
matig soms, doch uit welbegrepen
commerciële overwegingen, door de
directies van die kelders nog altüd in
leven wordt gehouden.
Daarom: toon u hier nimmer bele
digd wanneer ge in het publiek door
gérant of personeel vanwege een zon
dagse das. een paraplu, een deuk- of
andere hoed, of welk fysiek attribuut
dan ook te kük wordt gezet of in de
maling genomen. Dat hoort hier nu
eenmaal tot de levensvormen, om niet
te zeggen: de levenskunst.
Bü Régine is 't zelfs niet uitgeslo
ten dat u aan de deur, om een dier
redenen, door Jackie le Marin die
hier als portier fungeert, de toegang
wordt geweigerd.
Wanneer u hem een grote mond,
zelfs in niet zulk heel rap Frans, weet
terug te geven, dan zult u vervolgens
met gejuich beneden worden verwel
komd.
Ge daalt dan af in spelonken die
ioor Régine met authentieke stads-
oarkmeubels zün ingericht.
De hele inventaris werd **an de stad
irüs overgenomen.
Andere specialiteit: iedere bezoe
ker wordt bü binnenkomst terstond
een lolly in de hand gedrukt.
De herkomst van die traditie ver
mochten wü nog piet op te klaren.
Maar de bedoeling is daarentegen
wél duidelyk.
Lollies ge herinnert 't u uit uw
kinderjaren verwekken een on
weerstaanbare dorst
cultiveerde tafelpret, dan moet ge uw
schreden of stuur maar eens richten
naar de Parijse voorstad Puteaux,
nauwelüks een kilometer boven Neuillv
gelegen, waar maitre Camille Renault
u als een wandelende reclame voor
zijn kunst als cuisinier waardig, of
schoon mogelijk in hemdsmouwen*
ontvangen zal.
De heer Renault is ook maar kiel#
en aanzienlük slanker begonnen, en
behalve aan zijn virtuositeit met de
pollepel, dankt hij zün roem ook nog
aan een feilloos instinct voor schilder
kunst. Zün restaurant is een klein
museum van moderne kunst waarop
al heel wat wereldsteden jaloers zün
geworden. Parijs bezit meer restaura
teurs, die hun overvloedige wandver-
Tony Andalschipper, zanger, restaurateur foto Daniel E'rasnay)
Op de wüde wateren waar hü, vol
gens eigen zeggen, vroeger placht rond
te zwerven, heeft Tony Andal zich
mede geïnspireerd voor de ambiance
(of de stemming) van een ander kel
dertje dat hü in de Rue Guisarde
no. 15, onlangs opende.
De baas en zijn knechten gaan hier
overdag, en vooral 's nachts, in ge
streepte visserstruitjes en spükerbroe-
ken rond, en naast hun culinaire, ser
veren ze persoonlük óók de artistieke
attracties in de vorm van zang en
snarenspel.
Reddingsboeien, stormvestèn. visnet
ten, vogelkooien en nog allerhande
andere afwisselende objecten zün hier
aan de zoldering en langs de muren
bevestigd.
Doch de levendigste belangstelling
trekken hier ondergronds nog wel de
kraantjes die op de tafels zün aange
bracht en waardoor de bezoeker net
zoveel glazen wün mag aftappen, als
hij voor zichzelf nog redelük durft te
achten. En soms nóg wel wat meer.
U heeft, meent ge, de Franse frat
sen nu wel weer afdoende gezien en
meegemaakt.
Goed: in de Rue Mazarine is sinds
gevestigd. Pierre Derion is de baas
ongeveer een jaar het eerste gegaran-
deerd-authentiek zigeunerrestaurant
van het spel dat „Le Manouche" is
geheten.
Er wordt hier alleen op houtvuur
gekookt in vreemde pannen waarin
nog vreemder spüzen worden klaarge-
stoofd, waarvan de recepten Patron
Derion in de kermiswagens der noma
den persoonlük werden toevertrouwd
(naar hü ons stellig heeft verzekerd).
Onteerhartige magen kunnen zich eens
met de Citron Farci uit Hamburg.
Hongaarse kaas of Noordafrikru .se
schapebout meten. Persoonlük hebben
we ae proef overleefd.
Zo u echter niet over een gelooide
maag beschikt en uit-iet naar een ge
siering danken aan een goed hart
waardoor ze berooide, doch honge
rige, artiesten spüzigden in ruil voor
een doekje.
Maar geen dezer filantropen heeft
bovendien nog zulke goede zaken ge
daan als monsieur Camille, die u on
der de talrijke schilderijen met (nu)
beroemde namen een portret van hem
zelf van de hand van meester Villon
kan aanwüzen uit diens magere
periode waarop een museumdirec
teur onlangs een bod van vüftien mil
joen franken moet hebben gedaan.
Nu kunnen we nog wél een paar
kolommen voortgaan met u adressen
te dicteren, maar tenslotte mogen we
u het recht op ook een eigen ontdek
king niet ontnemen.
Over heel Panjs zün de kleine, doch
vaak beste, eethuisjes verspreid, waar
(zelfs) de buitenlandse gast het vel
niet over de oren wordt getrokken.
Door een soms wat morsige aanblik
moet u zich niet altijd af laten schrik
ken. Voor vijf a zeshonderd frank,
wijn inbegrepen, kan men op vele
plaatsen nog altüd goed terecht.
En een andere tip die we u on
der vier ogen bij het scheiden
van de markt evenmin wilden ont
houden is uw heil te zoeken in het
hallenkwartier wanneer een avondje
uit intussen diepe nacht en mis
schien zelfs al wel büna zonnegloren
is geworden en ge u. met dit hoofd,
zo toch niet in uw hotel te ruste
kunt leggen.
In die omstandigheden: geen pro
bater middel dan een uiensoep die
nergens bekwamer wordt bereid en
opgediend dan in zo'n „au pied de
cochon", waar op dit late-subsidiair-
vroege uur, de .forts des halles", de
krachtpatsers die hier de runderen
en de kazen als molenwieken ver
sjouwen, dan juist doch aanmer-
ielük frisser dan de overige gasten
hun eerste pint bier of glas
pinard achter de das die ze ove
rigens niet dragen laten glijden.
