Intensief Nederlands bedrijfsleven
in West-Duitsland zelf
Amerika bezorgd over economische
aanval van communistische landen
Grote en kleine vestigingen
Maximaal effect bereikt met
betrekkelijk geringe middelen
SCHUDEL'*
CITROEN
97ste jaargang Donderdag 17 juli 1958 Vierde blad no. 29493
Rood -ivit- blauw bij onze oosterburen (II)
(Van onze correspondent in Bonn)
De vlucht, die de omvang van het Nederlandse bedrijfsleven in
West-Duitsland heeft genomen, is waarlijk enorm. Vandaag de dag
komt men in talrijke Westduitse steden ondernemingen tegen, die puur
Nederlands zijn, waarvan de leiding half-Nederlands, half-Duits kan
zijn, maar waarvan het personeel volkomen Duits is. De grootte van
dergelijke Nederlandse bedrijven in Duitsland gaat van mammoet-
ondernemingen als Philips tot de talloze kleine fabrieken en transport
ondernemingen, die men langs de grens en in het Rijn-Roergebied zo
veelvuldig kan aantreffen. Dit proces van de verspreiding van het
Nederlandse bedrijfsleven bij onze oosterburen is bepaald niet van na
1945 of van na 1900. Er zijn, bijv. in Hamburg, sporen aan te wijzen
waaruit blijkt dat reeds in de.twaalfde eeuw boeren uit Holland
en West-Friesland naar het gebied rond deze Elbestad emigreerden,
uiteraard om er geld te verdienen en om er beter van te worden.
De „Grote Vier"
In de zestiende eeuw vluchtte de
zoon van een voormalige Zwolse bur
gemeester, Willem Amsinck, naar
Hamburg en nog heden kan men deze
dus oorspronkelijk Zwolse naam in
het Hamburgse zakenleven tegen
komen. Een van de directeuren van
een bekende Hamburgse handelson
derneming is n.I. een afstammeling
van Willem Amsinck en hij is er
trots op! Ook andere in Hamburgs
bedrijsleven bekende namen als Be-
renberg. Van der Smissen en De Vos
zijn afkomstig van Nederlanders. Zo
is er in de oude Hanzestad veel aan
te wijzen, dat duidt op Nederlandse
invloed, voornamelijk uit de zeven
tiende eeuw, toen de handelstaal in
Hamburg zelfs Nederlands was!
Wie heden ten dage in het centrum
van Hamburg rondwandelt, weet zich in
een door Nederland sterk beïnvloede
handelsstad. Langs de Buiten-Alster
treft hij de hoofdzetel van de Deutsche
Shell aan, waarvan de algemeen direc
teur een Nederlander, de heer Van
Drimmelen, is. De Deutsche Shell met
een aandelenkapitaal van Dm. 300 mil
joen. behoort tot de zeer grote onder
nemingen in West-Duitsland, ook al
acht zij de tijd nog niet rijp om. zoals
Philips, op de beurzen van Dusseldorf
en Hamburg te verschijnen. Zij heeft
o.m. 50 pet. van de aandelen van een
fabriek voor plasticgrondstoffen, de
Rheinische Olivimfabrieken.
Grote invloed
Nauwelijks 400 meter van de Shell
zetelt het hoofdkantoor van de Marga-
rine-Union, de Westduitse Unilever-tak,
waarvan in de directie een Nederlander,
de heer Caron, zitting heeft. Deze Uni-
lever-tak heeft een uitgebreide econo
mische invloed in Duitsland, met vele
fabrieken, talloze produkten als zeep,
consumptieijs, diepvriesprodukten en
smeerkaas, een eigen visserijbedrijf, een
eigen bank en vele toeleveringsbedrij
ven. De invloed van de Margarine-
Union in de totale Westduitse marga
rinesector is zelfs bijzonder groot.
Precies in het hart van Hamburg ligt
de hoofdzetel van Alldephi, de Allge-
meine Deutsche Philips Industrie met
een aandelenkapitaal van Dm. 85 mil
joen en met een reeks fabrieken te
Hamburg, Aken en Mönchen-Gladbach.
Ook hier komt men in de directie Ne
derlanders tegen, onder wie de heer
Mootz. Philips boekte in 1957 in West-
Duitsland een nettowinst van Dm. 14
miljoen en heeft meer dan 17.000 men
sen in dienst.
Buiten deze Nederlandse „grote vier"
zijn er in en buiten Hamburg, maar
vooral langs de grens, vele Nederlandse
bedrijven. Men kent de AKU, die 75 pet.
van het aandelenkapitaal van de Ver-
einigte Glanzstoffe te Wuppertal (aan
delenkapitaal Dm. 91 miljoen) bezit.
Men kent de geschiedenis op de Ho-
waldt-Werke te Hamburg, waar men
gestaakt heeft o.m. uit vrees voor de
Nederlandse invloed bij een der aan
staande groot-aandeelhouders van deze
werf, de Dortmund-Hörder-Huttenu-
nion, waarvan 40,8 pet. der aandelen in
handen is van de Koninklijke Neder
landse Hoogovens en Staalfabrieken te
Umuiden.
Overheersend
Langs de Nederlandse grens komt men
de grootste invloed op het gebied van
de textiel tegen, kleinere en grotere be
drijven zijn hier voor een deel in Ne
derlandse handen. Maar wat textiel
aangaat, spreekt toch wel het meest tot
de verbeelding dat het Nederlandse ka
pitaal is, dat overheerst btf de ook in
West-Duitsland en Berlijn met vele fi
lialen goed vertegenwoordigde bedrij
ven als Peek en Cloppenburg en C en A.
Brenninkmeyer In West-Berlijn valt
voorts op. dat de Otto Reichelt GMBH
met 44 filialen bezit is van de Neder
landse onderneming De Gruyter.
Banken (de Nederlandse Overzeese
Bank), scheepvaartondernemingen (voor
al die van Van Ommeren te Hamburg
en Berlijn), chemische fabrieken (Or-
ganon in Miinchen) en zelfs een com
plete mijn, de Sophia Jacobamijn te
Huckelhoven, zijn Nederlands.
Grensbedriiven
Het sterkst is de Nederlandse invloed
dus langs de grens merkbaar. Te Kleef
en Emmerik zou men kunnen zeggen
dat het er wemelt van Nederlandse on
dernemingen, groot en vooral klein Het
merkwaardige hierbij is. dat de Duitsers,
ook voor de oorlog, zo vlak bij de grens,
lang niet zo'n sterke invloed op Neder
lands gebied hebben, zij het dan dat het
aantal Duitse nederzettingen in Am
sterdam. maar vooral te Rotterdam, de
laatste jaren weer bijzonder groot is
geworden. Maar het grensgebied' is glo
baal genomen meer Nederlands dan
Duits. Men komt te Kleef en Emmerik
talrijke bekende namen tegen: Bensdorp.
Douwe Egberts. Dobbelman. de Verenigde
Touwf abrieken Polak en Schwartz
Voorts conservenfabrieken bedrijven
in de cacao-, uitgevers-, olie-, stook-,
steen- en expeditiesectoren. Iets dieper
het land in, te Duisburg. Dusseldorf en
Keulen: transportbedrijven, zelfs te
Keulen Kwatta, te Neuss Bols. te Kre-
feld Van Houten. Om dan nog te zwij
gen van de vele nederzettingen van
scheepvaartmaatschappijen, van Bruyn-
zeel (te Hamburg en Dusseldorf) van
Noury en Van der Lande, van Blauw
hoedenveem. van spinnerijen.... ja van
wat niet al.
Onze correspondent te Bonn. op
zoek naar Nederlandse activiteiten
op cultureel, economisch en sociaal
gebied in West-Duitsland, bespreekt
in nevenstaand artikel het ver
schijnsel van de vele Nederlandse
ondernemingen in West-Duitsland.
Hij had daarover o.m. een gesprek
met de heren mr. F. J. Gelderman,
handelsraad, en mr, P. Buwalda,
tweede handelssecretaris van de
Nederlandse ambassade te Bonn.
Geen „Europese" invloed
Al deze nederzettingen en eigen fa
brieken en kantoren zijn mede een ge
volg van het feit dat men het huidige
West-Duitsland met zijn meer dan 51
miljoen inwoners, een aantrekkelijk af
zetgebied acht. Historische banden spe
len bij dit alles een grote rol men zie
het Hamburgse voorbeeld en de betrek
kingen tot het Rijngebied. Actuele be
langen van na de oorlog, voortzetting
van vooroorlogse nederzettingen en hier
en daar. maar nog zeer zeldzaam, een
visie op de toekomst, waren en zijn van
invloed op de vestiging van zo vele
Nederlandse bedrijven in West-Duits
land.
De Europese gemeenschappelijke markt
werkt tot heden, zo bleek ons uit een
gesprek met de heren mr. F. J. Gelder
man, handelsraad. en mr. P. Buwalda,
tweede handelssecretaris van de Neder
landse ambassade te Bonn, nog maar
zeer flauw wat betreft de vestiging van
Nederlandse bedrijven in Duitsland.
De stimulans om tot vestiging over te
gaan is thans echter belangrijk minder
dan voorheen, omdat de grenzen met
tertijd, naar een ieder hoopt, toch zullen
wegvallen en daarmee de invoerrechten
en andere hinderpalen voor het han
delsverkeer. Wél leidde het schuchtere
begin van de gemeenschappelijke markt
tot een toegenomen belangstelling voor
de export naar onze oosterburen. De
neiging tot samenwerking met Duitse
bedrijven is wel merkbaar, maar, zoals
de heer Gelderman ons zei: „Er is niets
concreets aanwijsbaar".
Zo ontvouwt zich in grote lijnen een
waarljjke grote Nederlandse econo
mische invloed in West-Duitsland.
Waarlijk groot, voor een klein land
als het onze, omdat de directe Duitse
invloed in ons land relatief gering is
en omdat van andere landen uit (met
name België, Frankrijk of Denemar
ken) een dergelijke invloed niet merk
baar is. Het feit dat van oudsher de
Nederlanders erop uit zijn getrokken
en overal ter wereld handelsnederzet
tingen vestigden, vormde ook in Duits
land in de vorige eeuw het begin van
wat thans uitgegroeid is tot een uit
gebreid net van Nederlandse bedrij
ven, groot en klein, in West-Duitsland,
vooral benoorden de lijn Bonn-Kassei.
Het is een expansiepolitiek, die men
ook in Duitsland zelfs alleen maar ge
zond kan noemen.
De bewoners van het miniatuur stadje Madurodam zullen niet meer kunnen verdwalen,
heeft er miniatuur-wegwijzers ge plaatste
De ANWB
Den Haag wacht af
(Van onze Haagse redactie)
De Nederlandse regering heeft in de
ontwikkelingen in het Midden-Oosten
tot dusver geen aanleiding gezien tot
bepaalde matregelen. In officiële krin
gen was men niet bereid enig commen
taar te geven op de jongste gebeurte
nissen. De minister van Buitenlandse
Zaken, mr. J. Luns, is op het ogenblik
in Genève voor de vergadering van de
economische en sociale raad der V.N.
Hjj heeft tot nog toe geen reden gezien
eerder naar Den Haag terug te keren
dan het aanvankelijke plan was, name
lijk volgende week dinsdag.
Hieruit zou men kunnen afleiden,
dat men in regeringskringen de situatie
niet kritiek acht.
De verbindingen met onze diploma
tieke posten in het Midden-Oosten zijn
intact, met uitzondering van die met
de legatie te Bagdad. Langs andere ka
nalen zijn echter berichten ontvangen,
dat ook de Nederlandse gemeenschap in
Irak zich evenals die in de andere
landen van het Midden-Oosten zich
in goede welstand bevindt.
OPSTANDELINGEN
ONTWAPENDEN POLITIE
Volgens door het hoofd van de pro
vinciale politie van Noord-Sumatra be
vestigde berichten, heeft een bende
„onbekende personen" in de loop van
deze week de politie van het plaatsje
Tandjoeng Tiram, aan de oostkust van
Sumatra, ontwapend.
De politiewachten op afgelegen plaat
sen in Noord-Sumatra zijn thans terug
getrokken en alle politiekrachten zijn
geconcentreerd, om het hoofd te kunnen
bieden aan mogelijke aanvallen door
opstandelingen.
Europaprijs Nederland
Installatie van het comité
Gistermiddag heeft Prins Bernhard in
het paleis „Huis ten Bosch" het be
stuur van de Stichting Comité Europa,
prijs Nederland geïnstalleerd. Enige
weken geleden werd deze nieuwe orga
nisatie op initiatief van de Prins in
zijn kwaliteit van voorzitter van het
college van gouverneurs van de Fon-
dation Europeenne de la Culture en
van regent van het Prins Bernhard
Fonds gesticht.
Het comité Europaprijs Nederland
heeft ten doel: zo mogelijk jaar
lijks een of meer geldprijzen te verlenen
als onderscheiding voor personen of in
stellingen. werkzaam op cultureel, so
ciaal of sociaal-wetenschappelijk terrein
die een bijzonder belangrijke bijdrage
hebben geleverd tot de geestelijke een
heid of tot de eenwording van Europa ot
die door hun werk deze eenheid of een
wording hebben gemanifesteerd".
Het comité wil zo mogelijk komen tot
een prijs, die in beginsel te vergelijken
is met de Nobelprijs.
Anders dan bij de Nobelprijs echter
moet de prijs in overleg met het comité
besteed worden voor culturele, sociale of
wetenschappelijke objecten, die de in
tegratie van Europa dienen.
Voor de eerste keer denkt het comité
de prijs uit te reiken tijdens het congres
van de Fondation Europeenne de la
culture, dat medio december in Milaan
gehouden zal worden.
Het bestuur wordt gevormd door:
Z.K.H. de Prins der Nederlanden, re
gent: dr. P. Rijkens, voorzitter: prof. dr.
F. L. Polak, vice-voorzitter: prof. mr. dr.
G. M. Verrijn Stuart, eerste penning
meester: mr. A. Molenaar, tweede pen-
(Van onze correspondent te Washington)
prijzen en zij verstrekken leningen ln-
plaats van giften, aldus het eergevoel
ontziende van uiterst nationalistische
volken.
Goede beurt voor Amerika
in Indonesië
Toch geven de Amerikanen de con-
currentie niet op. In Indonesië bijv.
In Washington is men ernstig bezorgd over het economische offensief, dat de hebben de Oostduitsers een slecht
communisten nu reeds drie jaar voeren. Hun aanval is vooral gericht op de
minder ontwikkelde landen en Moskou zowel als Peking hebben een maximaal
effect weten te bereiken, zonder dat het hun bijzonder veel heeft gekost.
In het State Department (ministerie van Buitenlandse Zaken) te Washington
is men de mening toegedaan, dat Egypte niet het Suezkanaal had durven natio
naliseren en dat Indonesië de actie tegen de Nederlandse belangen niet had dur
ven beginnen, ware het niet dat Nasser en Soekarno geweten hadden, dat, in
geval van nood, economische en technische assistentie verkregen kon worden van
de Russen. Het feit, dat zulk een assistentie in reserve klaar stond, moet Egypte
en Indonesië aangemoedigd hebben tot riskante acties en deze acties hadden tot I heeft in Indonesië. Het toenemende
gevolg, dat de relaties tussen Nasser en Soekarno ener- en het Westen anderzijds J.ek?rt aan. geïmporteerde goederen moet
aanmerkelijk slechter werden Niets kon de communisten meer welkom zijn: op kLnTmai"n en°dat geeft de afzet der
d,, man.er werden Jij automatisch de partij, waar de overmoedig eemaakten hen! oom„Vanisten een eoede kans. Gebrek
figuur geslagen met de bouw van een
suikerraffinaderij en de Tsjechen
maakten al evenmin een goede beurt
met een bandenfabriek. De cement
fabriek daarentegen, die de Amerika
nen op Java hebben neergezet, was ge
reed vóór de afgesproken tijd en de
Indonesiërs waren daar zeer tevreden
over. De Amerikanen geven overigens
toe, dat het Westen het niet gemakke-
bij moesten zoeken!
Washington geeft de
concurrentie niet op
Dë: Cijfers, die men te Washington
verzameld heeft inzake de economische
steun van het communistische blok aan
de minder ontwikkelde gebieden, zijn
op i Zichzelf niet zo indrukwekkend,
maar de communistische tactiek is dat
wel. In totaal bedraagt het krediet en
het (zeer weinige) geschonken geld,
dat het hele communistische blok be
schikbaar heeft gesteld voor minder ont
wikkelde gebieden nog geen twee mil
jard dollar; 378 miljoen daarvan is mi
litaire steun. Wanneer men bedenkt,
dat het krediet zich vaak uitstrekt over
jaren, dan is bovengenoemd bedrag be
slist niet zo kolossaal. De communisten
weten echter veel goede gezindheid te
kweken met dit geld en hun projecten;
de profiterende landen zijn bovendien
knap gekozen.
Letterlijk timmeren de communisten
aan de weg. De plannen met steun van
de Russen uitgevoerd, zijn: wegen.
aan harde valuta zou er bovendien toe
kunnen bijdragen, dat Indonesië, meer
dan tot dusverre, bereid zou raken
kredieten te aanvaarden van de com
munisten.
spoorwegen, waterkracht-installaties,
havenaanleg, enz. Voor Russen en Chi
nezen betekenen die contacten met
minder ontwikkelde gebieden voorna
melijk een kans op propaganda.
Kroesjtsjef zei in 1955 tot een aantal
Amerikaanse congresleden heel open
lijk: „Wij hechten aan handel niet zo
zeer belang om economische redenen
alswel voor politieke doeleinden". Voor
de Europese satellieten van Moskou
hebben de relaties met Afrika en Azië
echter wel degelijk economische bete
kenis. Soms verleent de Sovjet-Unie
krediet aan een minder ontwikkeld land
en met dat krediet kan die staat dan
machinerieën kopen in Oost-Duitsland
of Tsjecho-Slowakije. Op die manier VROUW ERKOCHT AUTO ZESMAAL
helpt de Sovjet-Unie haar satellieten De Haagse rechtbank heeft een 32-ja-
President Ben Zwi vertrokken
Vanmorgen is president Ben Zwi van
Israël, vergezeld van zijn echtgenote,
van Schiphol naar Brussel vertrokken.
De president legde nog een verklaring
af. waarin hij o.a. zeide: dat de banden
van Israël met Nederland een kostbaar
goed voor zijn land vormen. Hij sprak
het vertrouwen uit, dat dit bezoek ertoe
zou hebben bijgedragen deze vriend
schapsbanden te verstevigen.
ook nog wat, maar hoofddoel blijft toch
de zeer geleidelijke politieke ter
reinwinst in voormalige koloniale ge
bieden. Niemand minder dan Lenin
heeft deze tactiek reeds aangeraden'
De communisten maken gebruik van
alle voordelen, die de situatie hun
biedt: zij laten duidelijk uitkomen, dat
rige vrouw uit Den Haag wegens oplich
ting veroordeeld tot een gevangenisstraf
van een jaar, waarvan vijf maanden
voorwaardelijk met aftrek van voorar
rest en een proeftijd van drie jaar. De
vrouw had vorig najaar een auto ge
huurd en deze zes maal verkocht.
Bij elke verkoop kreeg ze enige hon-
zïj geen rasonderscheid maken. Zij j derden guldens handgeld,
wijzen erop. dat een exporteur naar een Ze vertelde steeds aan de koper dat ze
communistisch land zich geen zorgen de auto nog even moest houden, totdat
behoeft te maken over fluctuerende ze zelf een nieuwe had gekocht.
ningmeester: J. Henrick Mulder, secre
taris.
Voorts maken 24 vooraanstaande Ne
derlanders deel uit van de nieuwe stich
ting.
DUBBEL
GESTOOKTE
De echtgenote van de Israëlische
presidentmevr. Ben Zwi heeft gis
teren in gezelschap van de echtge
note van de Israëlische ambassa
deur, mevr. Cidor een bezoek ge
bracht aan het Anne Frankhuis te
Amsterdam. Op de foto zien we
haar in gesprek met de heer O.
Frank in het huis. dat momenteel
wordt gerestaureerd.
NV DE CONDOR - DISTILLEERDERIJ LEIDEN
K. e r k e I ij k Leven
NED. HERV. KERK
Beroepen te Middelburg I. de Tombe te
Jaarsveld: te Waarder B. M. Meljndert te
Bergschenhoek. Benoemd tot vicaris te
Utrecht (voor de evangelisatie-arbeid) C.
A. Metting van Ryn, kand. te 's-Graven-
hage.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Doesburg W. Steenbergen.
kand. te Zwolle.
I Bedankt voor Schiedam M. Vlietstra te
Eemdi.jk.
BAPTISTEN GEMEENTEN
Beroepen te Daarlerveen-Vroomshoop
1 M. de Jong te Muntendam (Gron.).
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Lisse H. van Gllst te
Dirksland.
De N.H. Kerk en het
verlieersvraaqstuk
ue generale synode der Ned. Herv.
Kerk heeft zich beraden over het ver
keersvraagstuk. Zij vroeg zich hierbij af
wat van de zijde van de kerk kan wor
den gedaan om mede te helpen het
kwaad van het toenemende aantal ver
keersongelukken te bestrijden.
De synode besloot een boodschap aan
de kerkeraden te zenden, die zij naar
eigen inzicht kunnen gebruiken.
In deze boodschap zegt de synode, dat
niet in de technische middelen als zo
danig gevaar schuilt. „Of zfj een zegen
of een vloek zullen zijn voor de mense
lijke samenleving hangt af van het ge
bruik. dat mensen ervan maken ener
zijds en van de vraag of de mens zich
bij voortduring bewust is van de aard
en het karakter van deze middelen
anderzijds". De boodschap wijst er ver
volgens op. dat „de christen op de open
bare weg zijn medeverantwoordelijkheid
voor de medemens een duidelijke gestalte
behoort te geven in gehoorzaamheid aan
God die wil dat wy elkander hoeden"
Tot voetgangers en fietsers wordt ge
zegd. dat zij zich vaak schuldig maken
aan grove onoplettendheid en onverant
woordelijk gedrag
In gezin en school, in prediking en
catechese dient met grote nadruk ge
wezen te worden op de plicht van ieder
om ook in het verkeer het leven en het
welzijn van de medemens te eerbiedigen
in overeenstemming met de wil van God,
aldus de boodschap, die besluit met de
woorden„Deze eerbiediging behoort ons
zwaarder te wegen dan de vraag of wij
ons naar wettelijke normen op de juiste
wijze gedragen in het verkeer, terwijl zij
bovendien ertoe leidde dat zij de over
heid alle medewerking verlenen bij het
nemen van die maatregelen, die zo snel
en zo doeltreffend mogelijk de veilig
heid van het verkeer kunnen bevorde
ren, ook waar dit persoonlijk beheersing
en opoffering vraagt".
PRAKTISCHE OPLEIDING VAN
rR EDIK ANTEN AAN V. U.
De directeuren van de Vrije Universi
teit te Amsterdam hebben besloten met
de ingang van de cursus 1958-1959 een
aanvang te maken met de uitvoering
van plannen, voor een meer op de prak
tijk gerichte aanvullende opleiding voor
aanstaande predikanten. Dit in verband
met de wensen, uitgesproken door de ge-
rale synode van de Geref. Kerken, die
te Assen heeft vergaderd.
De praktische opleiding zal een aantal
oefeningen omvatten voor de studenten,
waardoor zij enige vaardigheid moeten
opdoen om hun studie vruchtbaar te
maken voor hun latere ambtelijke werk
en een aantal oefeningen, die hen in
aanraking brengen met praktische ker
kelijke kwesties en hen leren zich te be
wegen in het bredere kerkelijke leven.
Met het oog op deze praktische oplei
ding hebben de directeuren ds. S. J.
Popma voor de cursus 19581959 be
noemd tot docent in de theologische
faculteit met de opdracht de regeling
van de lessen en de oefeningen in het
kader van deze praktische opleiding.
NED. VER. BESCHERMING VAN
DIEREN RICHT ZICH TOT KERKEN.
De Ned. Vereniging tot Bescherming
van Dieren heeft, in verband met We
relddierendag op 4 oktober, een schrij
ven gericht tot de predikanten en ker
keraden der protestantse kerken hier ce
lande. In deze brief verzoekt de vereni
ging op de zondag vóór of na 4 oktober
in de prediking de verhouding van de
mens tot het dier onder het gebod en
de belofte van God te willen behandelen.
