PRINS WILLEM V EINDELIJK
DE ZIJNEN HERENIGD
Onze laatste Stadhoudereens middelpunt van
gelukkig gezinin 1806 te Brunsivijk begraven
Grote verdiensten voor musea
Regeringstroepen in Sibolga
Adjudant
ontslagen
Engeland gaat volgende week
drie H-bommen beproeven
97st« Jaargang
Vrfodag 25 april 1958
Derde blad no. 29425
Na meer dan honderdvijftig jaar
(Van een bijzondere medewerker)
„Schrei niet, mijn vriend, ik ga, maar kom weder", zo sprak Prins
Willem V tot schipper Jan Roos op het Scheveningse strand. Het was
op die dramatische zondagmiddag 18 januari 1795 ijzig koud. Toch
stonden de duinen vol duizenden: Prins Willem V verliet ons vader
land bij de nadering van de Franse troepen.
Het winterde toen ook in onze geschiedenis. Het door en door ver
molmde gebouw van de staatsinrichting der republiek stortte ineen.
Het blijft verwonderlijk hoe met zulk een staatsinrichting eeuwen lang
zoveel gepresteerd kon worden.
Partijtwisten hadden ons volk verdeeld, buitenlandse inmenging had
de toestand vertroebeld. Stadhouder Willem V leefde op de grens van
twee werelden en de tijd was nog niet rijp voor vernieuwing. Eerst
na jaren van Franse vernedering zou ons volk omgeploegd zijn tot
nieuwe bloei.
Prins Willem V zou dit niet meer beleven, hij keerde niet weer. In
de nacht van acht op negen april 1806, om drie uur overleed deze
laatste Stadhouder in de Domprobstei te Brunswijk.
„Vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schulde
naren", waren zijn laatste woorden.
ook een tijd van menuet en rococo
in die periode heeft Stadhouder Willem
V. de eerste grootvader in ons vorsten
huis, geleefd.
Zonder de trouwe en sterke steun van
Prinses Wilhelmina kan men Prins Wil
lem V niet zien. Waar hij weifelde, nam
zij een besluit. Dat bleek ook uit de
tocht naar Den Haag in 1787. die ein
digde met de zo bekende aanhouding bij
Goejanverwellesluis. „Ma chère Fille",
zo schrijft Willem V na deze drama
tische gebeurtenis, „Ie malheur que
j'avois prévu est arrivé Votre Mère a
étè arrètèe et retenue prisonnière
Schoonhoven". '..Mijn lieve dochter, het
ongeluk, dat ik had voorzien is gekomen.
Uw moeder is aangehouden en gevangen
gezet in Schoonhoven").
Willem V haastte zich tegenover zijn
dochter te erkennen dat hij altijd tegen
deze onderneming was geweest en hij
wekte zijn dochter op dit voorval overal
te vertellen.
Zijn echtgenote was
hem tot grote steun
Prins Willem V had veel te vergeven.
Hemelhoog geprezen, diep verguisd, had
hij de zin leren kennen van het psalm
woord: mensenhulp is ijdel. Zo schreef
hij ook enige dagen voor zijn vertrek
aan zijn dochter Prinses Louisa, na zijn
laatste kerkgang in Den Haag: „N'ayez
jamais assurance en aucun secours hu-
main"(„Vertrouw nimmer op enige
hulp van mensen").
Thans, ruim anderhalve eeuw na zijn
overlijden, zal deze laatste stadhouder,
eens middelpunt, van een gelukkig gezin,
rusten bij de zijnen.
De familiegrafkelder zal ook zijn stof
ontvangen. De familiegrafkelder
want juist het gezin is steeds
een eenheid geweest in de troebele jaren
der partijtwisten, toen Oranje partij-
aanvoerder werd en niet meer symbool
van eenheid voor geheel een natie. Ge
lukkig bleef het gezin in de moeilijke
jaren der ballingschap. Juist voor de
grote tegenslagen werd de vader thuis
gehaald.
Op zestienjarige leeftijd was Prinses
Wilhelmina van Pruisen met Prins
Willem V gehuwd. Hun oudste kind was
een dochter, de zo bekende Prinses
Louise, in de familiekring Loulou ge
noemd en door Gijsbert Karei van Ho-
gendorp getekend als „van harte het
liefste mensch dat er leeft". Jonger wa
ren haar twee broers. Willem de gesloten
figuur, onze latere Koning Willem I en
Willem George Frederik. de zo sympa
thieke Prins in de schaduw, die op 25-
jarige leeftijd aan verwondingen stierf
in Padua in Italië.
Uitgebreide briefwisseling
De gunstige keerzijde van een balling-
schap vormt voor de historicus een uit- j
gebreide briefwisseling. Vijf lijvige de
len, uitstekend verzorgd door mej. Jo- j
hanna W. A. Naber. geven ons een ont-
roerend beeld van dit gezinsleven en het
is zo verleidelijk te blijven citeren uit
deze zo intieme correspondentie van het
stadhouderlijk gezin.
Steeds hield de moeder de eer en de
plaats van de vader hoog, ook waar
verschil van inzicht verwijdering dreig
de te geven tussen vader en zoon. De
jeugdige voortvarendheid van de zoon
strookte niet met het conservatisme van i
de vader. Maar juist door zijn tijd te
beiden, heeft Willem V misschien onge
dacht. de basis gelegd voor het herstel
van onze onafhankelijkheid in 1813. een
restauratie, die hij zelf niet meer heeft
mogen beleven.
Dat geluk was zijn gemalin wel be- j
schoren; zij heeft nog mogen meemaken
dat de paarden voor haar caleche wer- j
den afgespannen, zij heeft zonder wrok j
over het verleden haar levensavond mo-
gen doorbrengen in paleis Het Loo.
Kort voor haar overlijden werd haar
dochter en vriendin Prinses Louise, we- j
duwe van de hertog van Brunswijk haar
ontnomen. „Ik denk soms wel eens", zo
schreef zij aan Van Hogendorp. „dat het j
voor mij 'noodig was dat God haar mij i
ontnam. Misschien was ik nog te zeer
gehecht aan het leven."
Grafkelder vergroot
Acht maanden slechts overleefde zij
haar dochter. De grafkelder in Delft
werd vergroot met een door drie zuilen
ondersteund gedeelte onder de koorom- i
gang, waar Prinses Wilhelmina. enige
jaren na haar dood en na overbrenging
uit de Grote Kerk te Apeldoorn, werd
bijgezet.
Eerst door toedoen van Koningin Em
ma werden in 1896 pogingen onder
nomen om het stoffelijk overschot van
de in Padua begraven Prins Willem
George Frederik over te brengen Na
veel moeilijkheden de stoffelijke
resten bleken eerst onvindbaar werd
op 3 juli 1896 het stoffelijk overschot
bijgezet in Delft. In de wand van het
kerkgebouw werd het kleine monument
uit Padua aangebracht.
Nog steeds bleef echter de overbren
ging van de resten van Prins Willem V
uitgesteld. Reeds kort na het herstel
van onze onafhankelijkheid in 1813 gin
gen stemmen op deze ereschuld in te
lossen. Bij het eeuwfeest in 1913 vorm-
oe zich een comité en men was reeds zo
zeker van zijn zaak. dat de historicus
Blok in het Biografisch Woordenboek
vermeldde, dat de Prins rustte bij de
zijnen in Delft. De eerste wereldoorlog
kwam echter tussenbeide en verijdelde
de plannen. Was het sterfhuis reeds in
het einde van de vorige eeuw afgebro
ken, de kist met de initialen P.W.V.O.
bleek ook na de stormen van de tweede
wereldoorlog ongeschonden. Straks zal
dan eindelijk het eens zo gelukkig stad
houderlijke gezin herenigd zijn.
Kind van zijn tijd
Prins Willem V, niet de briljantste van
onze stadhouders, was een kind van zijn
tijd. Er was een tijd van fel verzet en
brandstapel, er was een tijd van klin
kende overwinningen, een tijd van ste
dedwingers en roem en glorie. Er was I
„Willemijntje"
Prinses Wilhelmina in de volksmond
„Willemijntje" geheten, bleef haar eigen
gang gaan. Ook in ballingschap zag zij
toe. dat de kleinkinderen, onder wie de
kleine Guillot, de latere Koning Willem
II. die op driejarige leeftijd ons vader
land verliet, vooral toch niet hun Ne
derlands zouden verleren. In de dreigen
de jaren van 1795 wist zij haar dochter
Loulou van de toestand op de hoogte te
houden door gedeelten van haar brieven
met citroensap te schrijven. Zij heeft de
verwarde tijd der partijtwisten gekend,
de vernedering en armoede der balling
schap meegemaakt, maar ook heeft zij
het herstel van d r.'f •mkeliikheid mo-
Het gezin van Willem V
Prins Willem V werd
geboren te 's-Gravenhage op 8
maart 1748. Hij verliest op drie
jarige leeftijd zijn vader en komt
dan onder de voogdij van zijn moe
der, prinses Anna van Engeland, en
na haar overlijden onder die van de
hertog van Brunswijk. Hij wordt in
1766 ingehuldigd als stadhouder,
verliest het stadhouderschap in 1795
en verblijft tot oktober 1801 in En
geland. Hij vestigt zich daarna op
zijn Duitse bezittingen, die hij in
1806 verliest. Hij is overleden te
Brunswijk op 9 april 1806 en bijge
zet te Delft op 29 april 1958.
Hij huwt op 4 oktober 1767 te
Berlijn met de toen 16-jarige Prin
ses Frederika Sophia Wilhelmina
van Pruisen, geboren op 7 augustus
1751 te Berlijn, overleden in het pa
leis Het Loo op 9 juni en begraven
op 17 juni 1820 te Apldoorn. Haar
stoffelijk overschot is overgebracht
naar de familiegrafkelder op 27
november 1822.
Kinderen uit dit huwelijk;
1. Een Prins, geboren 23. over
leden 24 maart 1769, op 28 maart
1769 te Delft bijgezet.
2. Frederika Louisa Wilhelmina,
geboren 28 november 1770. over
leden 15 oktober, begraven 26 okto
ber 1819. Gehuwd in 1790 met Karei
George, Erfprins van Brunswijk-
Wolfenbuttel. die is overleden op 20
september 1807.
3. Een doodgeboren kind (6 aug.
1771).
4. Willem 1 Frederik. later ko
ning Willem 1. Geboren op 24 aug
1772, op 1 oktober 1791 gehuwd met
Wilhelmina Frederica Louisa. Prin
ses van Pruisen <18 november 1774
12 oktober 1837). overleden, na
zijn abdicatie in 1840. op 12 decem
ber 1843 te Berlijn, bijgezet te Delft
op 2 januari 1844.
5. Willem George Frederik, gebo
ren 15 februari 1774. overleden 6
januari 1799 te Padua 'Italië), bij
gezet te Delft 3 juli 1896
gen beleven, die zijn hoogtepunt vond
in de inhuldiging van haar zoon in de
Nieuwe Kerk te Amsterdam. „Mijn pen
is te zwak om u mijn erkentelijkheid uit
te drukken", zo schrijft zij in 1813 aan
Van Hogendorp' De fiere Prinses wist
ook met humor de veranderde situatie
onder ogen te zien Toen zij eens te
Haarlem een der heren, die haar bij
Goejanverwellesluis hadden tegengehou
den. in audiëntie ontving, trad zij hem
tegemoet met een geestig: „Heden is
mijnheer m ij n gevangene Ik wacht
u aan mijn tafel". Door zulk een groot
heid van geest wist zij de kloof tussen
1795 en 1813 te overbrugcei
/j/kAtnulMl vrn Z DII VIT I.>:M PRINSE-« CrVM/t tu'AÏua>'.
LEGT1G 'li* tujüm Bi'nruél :>n, dU/ HÖtTOGLYKE Besru/pliitr tk BK ONSVC'ï f
t
?LCGTl(j 'Ir.* ru.O/rx CthrasJ* xm,
ZT.i.a '«.AfV.i :3,
Rariteitenkabinet
We hebben maar al te vaak weinig
goede woorden voor de pruikentijd, wij.
de zonen van Oranjeklanten en Patriot
ten. Maar bij de viering van het 150-
jarig bestaan van het Rijksmuseum
treft ons toch weer dat het hoofdbe
standdeel van de eerste collectie schil
derijen werd gevormd door het konink
lijk schilderijenkabinet van Prins Wil
lem V! Rijksmuseum en Mauritshuis
zijn niet denkbaar zonder de bijdragen
uit zijn verzameling, die men met een
modewoord „rariteitenkabinet" noemde.
Vele van de kostbare voorwerpen moes
ten ook na zijn dood worden te gelde
gemaakt toen het prinselijk gezin m be
hoeftige omstandigheden verkeerde, of
a? bevrijding financiële offers vroeg.
Als een enkel sprekend voorbeeld uit
deze moeilijke jaren zij nog vermeld,
hoe een dochtertje van de latere Koning
Willem I. tijdens een overhaaste vlucht
voor de optrekkende troepen van Napo
leon, aan de gevolgen van de winterse
koude bezweek. Haar stoffelijk overschot
werd eerst in 1912 overgebracht naar
Delft. Zij stierf in december 1806. ruim
een half jaar na haar grootvader. De
kleine tombe voor de zesjarige prinses
Pauline staat thans in de kooromgang
van de Delftse Nieuwe Kerk.
Waardige begrafenis
In ballingschap droeg de weduwe van
Willem V alle zorg voor een waardige
begrafenis, overeenkomstig zijn hoge
amt. De bewering dat nog overleg werd
gepleegd over een bijzetting in het va-
oerland. moet wel naar het rijk der fa
belen worden verwezen. De couranten
meldden eerst na de begrafenis het
overlijden. De biograaf van Prins Wil
lem V acht een verzoek tot overbrenging
ook niet waarschijnlijk, omdat de treu
rende familie .niet gestemd was om in
Den Haag gunsten te vragen"
De stad Brunswijk toonde alle mede
leven. De klokken luidden, het geschut
op de wallen deed saluutschoten horen,
de weg naar de kerk (de begrafenis ge
schiedde op 18 april 1806 des avonds om
negen uur), was afgezet door flambouw
dragers. Livreibedienden met flambou
wen begeleidden de luisterrijke stoet.
Het terrein voor de Domkerk werd
verlicht door vuurpotten. De met acht
paarden bespannen rouwkoets werd ge
volgd door familieleden en talrijke hoog
waardigheidsbekleders.
De kist werd bijgezet in de hertoge
lijke grafkelder. De zilveren bus met het
hart en een urn met de ingewanden
werden bij de kist geplaatst, doch zijn
thans verdwenen.
Prins Willem V was de enige Oranje
die in de avonduren werd teraardebe-
sleld, destijds een bewijs van deftigheid.
In de avond van onze republiek, toen
een Franse Koning. Lodewijk Napoleon,
in datzelfde jaar ons volk rijp maakte
voor de monarchie, beeindigde de laatste
stadhouder zijn bewogen aardse bestaan.
Nu. in een periode waarin het ko
ningschap leeft in het hart van het volk.
geschiedt eindelijk de bijzetting in de
grafkelder te Delft. Als veertigste van
zijn roemrijk geslacht zal ook deze
Oranje, kind van zijn tijd, middelpunt
van zijn gezin, rusten bij de zijnen, daar
waar de historie van ons Vorstenhuis,
zoals Van Koetsveld het uitdrukte, als
met doodsbeenderen is geschreven.
D.W.
Blokkade Midden-Sumatra opgeheven
Radio-Djakarta heeft de val van Sibolga, de hoofdstad van Tapanoeli bekend
gemaakt. De radio meldde, dat „de stad om 09.30 uur plaatselijke tijd in handen
viel van het 133ste bataljon infanterie van majoor Shahlan na een uur strRd. Een
grote hoeveelheid generen, karabijnen, pistolen en munitie werd buitgemaakt. Aan
onze kant vielen geen slachtoffers", aldus de mededeling.
Onder het grootste voorbehoud delen
wij mede. dat de opstandelingenradio
heeft gemeld, dat troepen van de op
standelingen Teloek Bayoer. de haven
van Padang weer in handen hebben. De
aanval werd gedaan toen de regerings
eenheden zich opstelden voor een be
langrijk offensief.
„Wij veroverderen de plaats om 12.00
uur plaatselijke tijd en de troepen van
Soekarno werden teruggedreven naar de
strandenaldus de radio.
Weer ruilhandel?
De Indonesische marine heeft de blok
kade tegen Midden-Sumatra opgeheven
en de schepen in Singapore maken zich
«eer gereed om naar de on de opstan
delingen veroverde havens van Midden-
Sumatra uit te varen.
Het hoofd van de afdeling Economi
sche Zaken van het Indonesische consu
laat in Singapore verklaarde, dat het
consulaat opdracht heeft gekregen van
de regering om de ruilhandel tussen Sin
gapore en Indonesië „weer op poten te
zetten". Tevoren was deze ruilhandel
Slag
bij Solok
beslissend?
(Naar een enhllderij van
B. Bofomett J* kat Rfksirmaeum)
De min. v. voorlichting en verbindin
gen van de (tegenregering op Sumatra,
Djambek. heeft verklaard, dat het
lot van de revolutionaire beweging op
het spel zal staan bij de strijd, die
zich zal gaan afspelen bij Solok, on
geveer 60 km. ten zuid-westen van
Boekit-Tinggi.
De minister zeide, dat 200 speciaal
daarvoor opgeleide guerilla's strategi
sche posities hebben ingenomen in de
bergen en dat verder 2.000 man troepen
de opmars van de regeringsstrijdkrach
ten naar Boekit Tinggi zullen trachten
te verhinderen.
De plannen voor de slag bij Solok
zijn volgens Djambek opgesteld door
kolonel Hoessein, kolonel Simbolon en
premier Sjafroeddin. die zich in de na
bijheid v. Solok bevindt. De opstandige
troepen beschikken over artillerie, auto
matische wapeaien en bazooka's, aldus
Djambek.
Besprekingen staf-chefs
Het Comité van Indonesische Staf
chefs heeft gisteren mét premier
Djoeanda en de minister van buiten
landse zaken, Soebandrio, de buiten
landse houding besproken ten aanzien
van de gevechten op Sumatra. Ook
werd geconfereerd over de zee-oefening
„Sealink" van de Zoavo-marines, die over
twee weken in het zeegebied rood Sin
gapore gehouden aal worden.
door de centrale regering verboden, als
onderdeel van de strijd tegen de opstan
delingen.
Tussen twee werelden
In een toespraak voor een bijeen
komst, welke in Djakarta werd gehou
den ter herdenking van het feit, dat drie
jaar geleden in Bandoeng de A A.-con
fer en tie werd gehouden, heeft de chef-
staf van het leger, generaal-majoor
Nasoetion. verklaard, dat de opstande
lingen in Midden-Sumatra ongeveer
2000 stuks wapens uit het buitenland
hebben gekregen.
..Het buitenland voorzag de opstande
lingen van moderne wapens", aldus Na
soetion. die door Radio-Djakarta werd
uitgezonden. „Wij hebben dit twee jaar
lang vergeefs getracht. Dit is een voor
beeld van koloniale invloed. En de Ne
derlanders hebben van de huidige crisis
in Indonesië gebruik gemaakt om hun
koloniale heerschappij in West-Irian te
verstevigen", aldus de generaal.
President Soekarno voerde te Ban
doeng het woord. „De mensheid bevindt
zich tussen twee werelden", aldus de
presldenG „De eerste is een stervende
wereld, en de tweede wacht op haar ge
boorte. De eerste wereld is de wereld
van het kolonialisme, en de tweede is
een wereld waarin geen kolonialisme
meer bestaat", zo zei hR.
„Het socialisme is een historische ze
kerheid". aldus Soekarno.
„Het kapitalistische imperialisme is
tot ondergang gedoemd", aldus de presi
dent". „Slechts zR die blind znn voor de
geschiedenis zien niet dat een nieuwe
area aanbreekt".
Van de bijzetting van het stoffe-
lijk overschot te Brunswijk werd te
Rotterdam dour J. Kobell en Bo-
gert een gravure vervaardigd en
uitgegeven. Het is de enige afbeeU
ding die van deze gebeurtenis be
kend is. De niet bepaald mooie
prent is waarschijnlijk vervaardigd
naar de beschrijving van de stoet
in enkele couranten uit die dagen,
(Ontleend aan de Atlas van Stolid
„Een droevige en pRnlRke geschie
denis" noemde mr. L. A. M. van SassG
van IJsselt uit Maastricht het geval,
waarin hR gistermiddag pleitte voor
de Centrale Raad van Broep te
Utrecht.
Het gold het ontslag uit de dienst
van een groepscommandant van de
RRkspolitie te Gulpen (L.). Dit ont
slag was het rechtstreeks gevolg van
een vorig jaar uitgesproken vonnis
door de rechtbank te Maastricht, waar-
bR de betrokken politieman wegens
valsheid in geschrifte tot een boete
van f. 200 was veroordeeld. Aangeno
men werd. dat de adjudant onjuist
opgemaakte declaraties van reistoch
ten te fiets of per motor had onder
tekend, waardoor hR over de periode
van enige jaren een bedrag van f.7 te
veel had ontvangen.
De raadsman van de adjudant gaf ter
zitting van de Centrale Raad de onjuist
heid van de door zijn cliënt ingediende
declaraties toe, maar wees erop, dat
deze falsificatie niet met opzet was ge
schied. De adjudant liet n.l. de declara
ties aan de hand van zijn aantekenin
gen door een ondergeschikte, een wacht
meester opmaken, waarna hR ze onder
tekende. echter zonder zich voldoend*
van de juistheid "te vergewissen.
Mr. Sasse v. IJsselt wraakte het, dat
op dit vpnnis nog een disciplinaire straf
en wel de strengste, ni. ontslag uit de
dienst, was gevolgd, gemotiveerd door
de verklaring, dat verdachte door de
declaratie-affaire een mentaliteit aan
de dag had gelegd, die hem ongeschikt
maakte voor de politiedienst.
Namens de algemeen inspecteur van
de RRkspolitie concludeerde overste mr,
J. P. v. d. Steur tot verwerping van het
beroep, daar verdachte ook pressie op
zRn ondergeschikten had uitgeoefend om
gunstige verklaringen over hem af to
leggen bij het gerecht, dan wel de door
hen afgelegde ongunstige getuigenissen
te heiToepen. - Uitspraak over 3 weken.
Vanmiddag stemming in
Genève over 6 mijls-zone
De Commissie voor Algemene Zaken
van de Internationale Conferentie over
het Zeerecht, die thans te Genéve wordt
gehouden, heeft bepaald dat vrRdag, te
17.00 uur, de stemming zal beginnen
over de voorstellen, die zRn ingediend
betreffende de breedte der territoriale
wateren.
BR de behandeling van elk voorstel
zullen twee voorstanders en twee tegen
standers het woord mogen voeren: geen
der sprekers zal echter langer dan tien
minuten mogen spreken.
De stemming begint in elk geval vrR-
dagmiddag te vRf uur, ook al zouden
alle ingeschreven sprekers dan nog niet
aan het woord zRn geweest.
Deze regeling is donderdagochtend, na
een debat van drie uur, door de Com
missie voor algemene zaken goedge
keurd. ZR is ontworpen om algemen*
verwarring en lange ..vertragingsrede
voeringen" te voorkomen.
Grootste experiment
in Stille Oceaan
De wetenschappelRke medewerker van
het Engelse blad „News Chronicle"
meldt, dat een zeegebied van 37.000
vierkante mRl rondom het in de Stille
Oceaan gelegen Christmas-Eiland met
ingang van zaterdag a.s. door de Britse
marineleiding en het ministerie van
Buitenlandse Zaken tot „gevaarsgebied"
is verklaard, zulks in verband met de
proefnemingen met waterstofbommen,
die daar volgende week zullen beginnen.
Er kon vanochtend vroeg geen beves
tiging van het bericht van de „News
Chronicle" worden verkregen. In welin
gelichte kringen werd een dergelRke
maatregel echter verwacht.
De wetenschappelRke medewerker van
de „News Chronicle" meldt voorts, dat
het Britse programma van waterstof
bomproefnemingen „het grootste Is. dat
tot nu toe in de Grote Oceaan werd
uitgevoerd".
Volgens de medewerker zullen er drie
waterstofbommen tot ontploffing wor
den gebracht. Een hiervan zou bestemd
zRn om te worden aangebracht In de
kop van een raket met een reikwijdte
van ongeveer vierduizend kilometer, die
thans in Engeland wordt vervaardigd.
De waterstofbommen zullen op een
hoogte van ongeveer 9 500 meter worden
uitgeworpen door „Valiant"-bommen-
werpers en zullen op ongeveer 3.2 kilo
meter boven de zee tot ontploffing
komen.
Het zal ongeveer tien Jaar zal durern
voordat de neerslag ervan de aarde zal
hebben bereikt.
