uimtevaart slechts „dure sport" aider wetenschappelijke waarde? Schoolradio: attractieve methode Nobelprijswinnaar ziet sprong in heelal als tragisch falen van de menselijke rede Bemanning Brits vorstelijk jaeht wordt voorgelicht over Nederland Leren luisteren Onderwijzer niet uitgeschakeld te jaargang Zaterdag 8 maart 1958 Zesde blad no. 29386 Prof. Max Born in verzet (Van onze correspondent te Bonn) n de Academie van de Duitse Evangelische Kerk te Loccum in jer-Saksen is dezer dagen gedebatteerd door een aantal bijzondere jncn uit de Westduitse wetenschappelijke wereld over het nut van ruimtevaart. )e 75-jarige Westduitse natuurkundige prof. dr. Max Born, winnaar de Nobelprijs voor natuurkunde in 1954, veroordeelt de ruimte - rt reeds, hoewel zij in feite nog niet is aangevangen. Hij noemde r een buitensporig dure sport en derhalve een overdreven luxe. t wetenschap, zo zei prof. Born, heeft de ruimtevaart niets te ken. Ruimtevaart is een zucht van de menselijke lust naar avon- r, naar bevrediging van de nieuwsgierigheid en van de drang om uiterste te proberen. Zij is zinloos Een opzienbarende en naar ons wil voorkomen een van kortzichtigheid getuigende apert niste mening. „EEN ILLUSIE" rof. Born is niet de eerste de beste, was van 19211933 hoogleraar te tingen. emigreerde in 1933 uit Hit- Duitsland naar Engeland en keerde $54 terug. In 1955 behoorde hij met Nobelprijswinnaar Hahn en Heisen- r tot hen. die waarschuwden tegen trof. Prof. dr. Max Bom gevaren van onze atoomtijd. Verleden ir was hij een van de achttien West- Itse geleerden, die protesteerden tegen bewapening van 't nieuwe Westduitse er met atoomwapens. Bom was een end van Einstein, is de leraar van Imi, die in 1942 te Chicago de eerste Itroleerbare atoomkettingreactie liet rlopen. Born is ook leraar van de ont- iper van de eerste atoombom, Op- Dheimer en van de ontwerper van de |ste waterstofbom, Teller. Bom isten- Ite de leraar van Heisenberg, de man I dezer dagen bekend maakte, dat hij t nieuwe theorie had voor de verkla- jg van het natuurkundige beeld van i wereld- Deze 75-jarige prof. Born deed een fuste stap tegen de toekomst, toen verklaarde: „Het ls een illusie te toen. dat in een niet te verre toekomst i ruimtevaart slechts de vrede zou innen dienen, omdat dan de verhoogde ïlheden het oorlogsgebruik van ra llen en vliegtuigen onmogelijk zullen Iken. Want de snelle apparaten hel- de langzame niet de wereld uit. Zou evenwel werkelijk de militaire larde van de ruimtevaart dalen, dan «den ook direct de financiële midde nvoor de ruimtevaart in dezelfde mate iperkt worden. En met de burgerlijke imtevaart is het dan uit!" „Voortzetting van precaire angstvrede" Born zei voorts dat honderden duizenden miljoenen slechts dan door diverse regeringen of groot-indus- (eèn ter beschikking van de ruimte- lart zullen worden gesteld, wanneer al t geld de defensie zal dienen. Nemen wij echter aan, zo ging hij ort, dat werkelijk de ruimtevaart de ede ten slotte zal dienen, wat zou dat een vrede zijn? Het zou een een- udige vernieuwing zijn van de pre- ire angstvrede. waarin wij thans leven, lar deze angstvrede heeft met een rkelijke vrede niets te maken. Reide nrten vrede hebben slechts genieen, er geen wapens worden gebru'kt. landschap, bereidheid tot oorlog, die idrn uit zucht naar macht, bezit en trschappü ontstaan, blijven onveran- rd. Dit weinig opwekkende beeld vulde of. Born aan met een betoog over de van de ruimtevaart. Men zegt, aldus Nobelprijswinnaar, dat de weten- hap er door bevorderd wordt, en dat en nieuwe kennis zal opdoen. Dat is 1st. Maar is die kennisverrijking wel enorme kosten waard? Vandaag de i? worden door de diverse staten vele Ijoenen dollars voor ruimtevaarton- brzoek uitgegeven. Het is vermoedelijk jeer dan voor alle andere wetenschap- "ïjke onderzoekingen samen. In ieder al meer dan voor dingen, die de cul- waarlijk stimuleren. Dergelijke lorme uitgaven acht prof. Born dan 'k niet gerechtvaardigd, noch uit het ;punt van de practicus, noch uit dat in de wetenschapsman. Zoiets als bergbeklimmen i'rof. Born was nog niet tevreden met he analyse. Hij stelde namelijk ook dat ruimtevaart werkelijk helemaal iets met wetenschapsbeoefening te laken heeft. Het is zoiets als het be- limmen van hoge bergen of expedities öar de Noord- of de Zuidpool. Het is een sport, die momenteel mili- lir van belang is en daarom door de fagers van politieke macht wordt ge simuleerd. Van grote ontdekkingen is hierbij zijns kiens geen sprake. Werkelijk grote ntdekkingen zyn niet door het gebruik an enorme geldsommen gedaan of door rote groepen mensen, maar door en tingen. zei de hoogleraar. Zo was het toet Newton's mechanica, met Maxwell's elektro-dynamica, met Einstein's rela tiviteitstheorie. met Planck's quanten - theorie en haar vervolmaking door de quantenmechanica door Heisenberg, Jordan en mij, aldus Born. In zijn slot woorden zei prof. Born: „Ik zie niet in dat ruimtevaart bijdragen zal tot de menselijke welvaart, behalve voor grote belanghebbenden, die er aan verdienen willen. Ik geloof overigens niet dat mijn woorden de loop der dingen kunnen te genhouden, maar ik meen dat deze uit gesproken moeten worden, opdat latere generaties onze periode niet voor waan zinnig zullen houden. Ik behoor nu eenmaal tot de generatie, die tussen verstand en rede onderscheid maakt. Van dit standpunt uit is de ruimte vaart een triomf van het verstand, maar een tragisch in gebreke blijven van de menselijke rede". Oorlog uitbannen Zijn tegenstander was de veel Jongere Stuttgarter ingenieur, prof. Eugin San ger. voorzitter van de Internationale Astronautische Federatie. Prof. Sanger verkondigde o.a. dat de ruimtevaart er is of wij hem haten of niet. Het is een spel, dat het gezicht van de wereld be gint te veranderen. De grote kans daar bij is, dat technisch de mogelijkheid ontstaat om oorlog uit te bannen. Ruim tevaart zal ons dwingen politieke machtspunten op te geven. Het vlieg tuig en de raketten zullen, na het over schrijden van een snelheid van 28 000 kilometer per uur, voor de oorlogstech niek nutteloos worden. In de ruimte rond de aarde zullen wij de oorlog, aldus San ger, technisch onmogelijk maken. De luchtvaart zal dan nog slechts voor vreedzame doeleinden gebruikt worden. Prof. Sanger kreeg steun van niemand minder dan de evangelische bisschop Lilje, een groot man in de Westduitse religieuse wereld. Lilje betoogde dat de mens er is om de totale schepping te onderzoeken. Daarbij stelde hij dat men de wereld niet moet overlaten aan ingenieurs en wetenschappelijke onderzoekers. Onbegrijpelijk Hierbij tekenen wij het volgende aan: Het argument, dat de mens er is om de totale schepping te onderzoeken is de kortstmogelijk geformuleerde rechtvaar diging van het zuiver wetenschappelijk onderzoek. Prof. Born heeft zich bijzon dere verdiensten verworven juist op het terrein van het zuiver wetenschappelijk onderzoek, doch miskent de waarde daarvan onzes inziens op onbegrijpelijke wijze wanneer hij de „sprong in de i ruimte" slechts een dure sport zonder i wetenschappelijke betekenis noemt. Men I pleegt bij het zuiver wetenschappelijk 'i onderzoek niet te vragen naar het prak tische nut. de materiële vruchten die I het wellicht eens nog zal afwerpen. I Meestal blijkt er voor de resultaten van de zuivere wetenschap nadien een prak- j tische toepassine gevonden te worden die I de menselijke ontwikkeling bevordert. Maar zelfs wanneer dit niet het geval is, zelfs wanneer men b.v. de meest zuivere wetenschap, die der astronomie, prak tisch nuttige toepassing zou ontzeggen, is daarmede de wetenschap niet als ?in- loos en een tragisch falen van de men selijke rede te bestempelen. En het kan prof. Born niet onkundig zijn dat de astronomie een zeldzame sprong voor waarts zou doen wanneer de mens er in slaagt in het heelal door te dringen. Het vermoeden is bovendien gerechtvaar digd dat ook voor andere wetenschaps- takken nieuwe aspecten worden geopend wanneer de mens zich aan de aarde weet te ontworstelen. Het is welhaast onbe grijpelijk dat prof. Born zich tot boven staande uitlatingen heeft laten verlei den. (Red. Leidsch Dagblad). Beraad over groter aantal aanvullende werken (Van onze Haagse redactie) Gisteren heeft in het ministerie van Sociale Zaken te Den Haag een verga dering plaats gevonden van de coördi natiecommissie openbare werken. De verschillende provinciale commissies hebben daar voor de aanvullende werk gelegenheid hun plannen voorgelegd voor de uitvoering van aanvullende werken. Het betreft hier alle plannen van be hoorlijke omvang, die behelzen in het kader van de verruiming, die onlangs door de Kamer is toegestaan, grotere 1 aantallen werklozen aan het werk te krijgen. Voor kleine werken met een maximum van f 175,— per manwerk week was al eerder toestemming ge geven. Zoals gemeld, zijn er op het ogenblik 22.992 mannen op aanvullende werken te werk gesteld. Deze week zal dat aan tal met ca. 500 arbeidskrachten worden vermeerderd. Vondst van historische waarde bij Scherpenzeel (Speciale berichtgeving) Bijna 250 munten uit de 13e, 14e en 15e eeuw, netjes in een linnen zakje geborgen in een 15e eeuws Jacoha- kannetje, is de merkwaardige vondst, die de 37-jarige heer W. Mulder uit Ermelo deed toen hij tijdens graaf werkzaamheden in een weiland tussen Achterveld en Scherpenzeel met zijn schop op iets hards stootte. Een vondst van hoge historische waarde, verklaarde de heer J. D. van der Waals uit Amsterdam, conservator van het Veluws Museum Nairac te Barneveld. Ongeveer 10 centimeter onder de oppervlakte stootte de heer Mulder op een aarden potje. Het bleek kapot te zijn, doch de inhoud was nog volkomen gaaf. Op de gouden munten komt de beel tenis voor van Johannes de Doper. Voorts telde men nog ruim 180 kleine munten en ruim 55 grote, vermoedelijk zilver of een legering daarvan. Wat de geldswaarde van deze munten is, is nog niet bekend. De vondst is overgebracht naar het Kon. Penningkabinet in Den Haag, waar men de juiste identiteit en geldswaarde kan vaststellen. Op het tijdstip dat de schat werd begraven (15e eeuw' was het in de omgeving van Bar neveld niet veilig. Vast staat dat dit niet de eerste vondst van hoge histo rische waarde in de omgeving van Bar neveld is. In 1879 werd er een schat ge vonden van 2023 gouden munten, in die tijd een enorm kapitaal. Een aantal van deze munten berust nog in het Penning kabinet in Den Haag. Vermoedelijk komt de ene helft van de gevonden munten toe aan de vinder, de heer Mul der, de andere helft aan de eigenaar van de grond, de heer Klomp. (Advertentie) Aan U de keus op welke wijze U Molenaar'; Kindermeel wilt klaar maken ZELF KOKEN (het Molenaar'* Kinder meel In de van oud* be kende verpakking). Oe oude, beproefde me thode. De pap wordt in een pannetje aangemaakt en door U zelf gaar ge kookt. BORDKLAAR (het Molenaar'» Kinder- meel pak met de rode band). Het meel wordt recht streeks uit-het pak In de melk op het bord ge strooid en met een vork opgeklopt. Het kinder meel werd reeds In de fabriek gaar gekookt De dokter zegt: Borstvoeding, en daarna Speciale lezing aan boord Luxueus ingericht ex-hospitaalschip Vermoedelijk zullen de beman ningsleden van een schip nooit zo grondig zijn voorgelicht over het land van hun bestemming dan de opvarenden van 't Britse koninklij ke jacht „Britannia", wanneer het met Koningin Elizabeth en Prins Philip aan boord op 25 maart a.s. de pieren van IJmuiden binnenvaart. Dat is te danken aan een initiatief van de heer W. M. Grotenbreg, ver bonden aan de persafdeling van de Nederlandse ambassade te Londen. Hij zal woensdag a.s. de Engelse hoofd. 1 stad verlaten om naar Porthmouth te I gaan. waar de Britannia op het ogen blik gereed wordt gemaakt voor de ko ninklijke reis naar Nederland. De heer Filmstroken beperken de mogelijkheden I. (Speciale berichtgeving) De schoolradio: het is een instituut, dat nauwelijks aan de weg timmert, alhoe wel toch tienduizenden kinderen er een of meerdere keren per week met enthousiasme naar luisteren. Jonge kinderen, uit de hoogste klassen van lagere scholen of de laagste klassen van ULO-scholen. De schoolradio: een instituut, dat al vele jaren met stijgend succes en een stijgend luister-areaal werkt. Neen, het is niet zó, dat de schoolradio de onderwijzer wil vervangen, wil ver dringen. Integendeel: de man (of vrouw) voor de klas heeft wel degelijk een taak te vervullen in het raam van de uitzendingen voor de scholen. Met de knop van het radiotoestel in- en uitschakelen is hij er niet. Hij dient het programma voor te bereiden en ontvangt daartoe dan ook de nodige documentatie terwijl ook het na-praten van het grootste belang is. De onderwijzer vormt wel degelijk een onmisbaar element bij de schoolradio. Het aantal deelnemende scholen aan de schoolradio-uitzendingen groeit gestadig. Thans bedraagt dit zo tussen de 1200 en 1300. Sedert de oprichting in 1951 is dit dus een resultaat, dat wel tot tevredenheid mag stemmen. Drie schoolradio's Het verzuilde Nederland kent eigenlijk drie schoolradio's: een katholieke, ver zorgd door de KRO, een protestants- christelijke, waarvoor de NCRV tekent, en een „openbare", welke tot naam heeft „Stichting Nederlandse School radio" en waarin samenwerken AVRO, VARA en VPRO De samenwerking tussen de drie in stituten is overigens vry minimaal. Niet alleen omdat, beschouwd van een con fessioneel standpunt uit, de opzet van de KRO- en de NCRV-uitzendingen ener zijds en die van de Stichting anderzijds geheel verschillend zijn, maar ook om dat de technische uitvoering geen paral lel vertoont. Slechts in zeer enkele ge vallen zijn er zogenaamd nationale uitzendingen Een praktisch tc verwaar lozen aantal. Het doel van de Sticht ine zou men mogen omschrijven als het „leren luisterenop de eerste plaats en het geven van een attractieve aan vulling op de lessen van de onderwijzer op de tweede plaats. Luisteren toch leert men beter via de radio dan door middel van iemand, die voor de klas staat te spreken. Dit althans is de over tuiging van de mensen van de Stich ting Nederlandse Schoolradio. En zij komen daar vol vuur voor uit, gegrepen als zij zijn door dit speciaal op de kin deren gerichte medium. In hun ogen heeft het systeem van het les geven via de microfoon dan ook nog niet haar uiteindelijke vorm bereikt Er moet nog wat bijkomen: zeker, zij denken inder daad aan het beeld van de televisie! Doch voorlopig zal dat nog wel een hersenschim blijven. Niet alleen dat de Stichting nu al reeds niet bepaald een sluitende be groting heeft doch dit financiële ongerief accepteren de drie samen werkende omroepen met genoegen gezien het grote opvoedkundige belang van de uitzendingen maar boven dien zouden TV-uilzen dingen ook voor de scholen zo kostprijsverhogend werken, dat er nog wel eens goed over nagedacht mag worden. Toch kijken de medewerkers van de Stichting met een zekere afgunst naar b.v. Engeland. Frankrijk, de V.S. en Canada, waar de school-televisie reeds lang is inge- hurge' d. Doch wie zou hen dat euvel kunnen duiden? Geen filmstroken Lang en breed is in de kringen van de Stichting Nederlandse Schoolradio overigens wél gesproken over het sys- teem, dat door de KRO en NCRV schoolradio's wordt gevolgd, te weten het synchroon bij een gesproken tekst vertonen van plaatjes via een film strook. Hiertoe dient de onderwijzer dus telkens als een akoestisch teken gegeven wordt, een volgend plaatje te projec teren. De Stichting acht dit systeem echter geenszins te prefereren boven een zuivere radio-uitzending. In de eerste plaats vormen zulke statische plaatjes een beletsel voor een dynamisch ge richte uitzending in de vorm van een soort hoorspel en in de tweede plaats zou het een anachronisme zijn om bij de plaatjes, die op zichzelf geen beweging kennen, door bepaalde ge luiden beweging tesuggereren of zelf maar voor het commentaar verschil lende stemmen te introduceren. Zulke plaatjes, die een uitbreiding schijnen te geven aan het gesproken woord, beperken echter juist de mogelijk heden van dat gesproken woord, om dat men een strak patroon moet aanhouden. Het is hierom dat de Stichting ervan heeft afgezien aan haar uitzendingen het vertonen van plaatjes te koppelen. De mening in deze van de KRO en NCRV-schoolradio is uiteraard een geheel andere. Grondige voorbereiding Onvoorbereid komen de leerlingen geenszins tegenover de uitzendingen te staan. Niet alleen dat de leraar de uizendingen dient voor te bereiden waartoe hij dus het nodige mate riaal ontvangt bovendien ontvan gen alle luisterende kinderen lesmate riaal, dat zuiver is afgestemd op een bepaalde uitzending of een serie uit zendingen. Het is echter aan de onderwijzer om de kinderen emotio neel en intellectueel „klaar" te maken. Daartoe behoort niet alleen vertellen over wat zij zullen gaan horen, maar b.v. ook het verklaren van woorden, die zij anders mogelijkerwijs niet zouden begrijpen en die geen voor de kinderen begrijpelijk equivalent hebben. In de serie „Klinkende geschiedenis" welke aanving op 14 januari en zal duren tot 30 maart moeten de onder wijzers voor het begin der uitzending b.v woorden als „divisie", „tank", „Olympische Spelen", „parachutisten", „capitulatie", „duikboot" en ultima tum" verklaren, zodat de luisteraartjes niet op begrippen stuiten, welke voor hen het bevatten en verwerken van de te behandelen stof slechts kunnen be moeilijken. Belangrijke „nazorg' Het welslagen van de radio-les is verder natuurlijk voor een belangrijk deel afhankelijk van de „nazorg". Het is op dit terrein dat de onderwijzer nu juist initiatief kan nemen. De Stichting geeft wel suggesties dienaangaande, maar veel hangt er toch vanaf hoe de onderwijzer de afsluiting van het pro gramma wil zien. Hij kan de kinderen een opstel laten maken en dit zelfs laten illustreren met afbeeldingen uit het lesmateriaal, krantenfoto's kaartjes en wat dies meer zij tekeningen laten vervaardigen of „radio-schriften" laten aanleggen. Kortom de zelfwerk zaamheid van de leerlingen kan nog eens extra gestimuleerd worden. De mogelijkheid is er natuurlijk ook om hiernaast of uitsluitend een „klasse- gesprek" op gang te brengen, waarin de uitzending nog eens onder de loep wordt genomen. Vormt dit enerzijds een oefening voor de kinderen om zich goed te Ieren uitdrukken, anderzijds kan de onderwijzer In zo'n gesprek genoeg zaam aanknopingspunten brengen en bepaalde begrippen nog eens ver diepen, moeilijke woorden uitleggen of een en ander in relatie met reeds verworven kennis of ervaring brengen. Zonder voorbereiding, zonder afslui ting en zonder gebruik te maken van het lesmateriaal zijn de meeste uit zendingen voor de leerlingen slechts van geringe waarde. De rol, die de onderwijzer bü de schoolradio heeft te spelen, is dan ook wel degelijk van groot belang. In de tweede beschouwing nog iets meer over deze moderne leer-methode. Grotenbreg zal die dag de gast zijn van de gezagvoerder, commander Terrence Lewin, met wie hy de lunch zal gebrui ken. Daarna zal hij een lezing voor de dertig officieren houden oveT ons land en enige kleurenfilms vertonen. Vervol gens zal hij spreken voor de overige 240 opvarenden. Aan het slot van elke lezing zal hij vragen beantwoorden en studiemateriaal over Nederland aan zijn toehoorders uit reiken. Hij neemt ook boeken en ge schriften mee. welke een plaats zullen krijgen in de scheepsbibliotheek van de Britannia, het vorstelijke jacht, dat er aan de buitenzijde echt niet uitziet als een drijvend paleis. Dat is trouwens ook nooit de bedoeling 'geweest van zijn ont werpers. Want toen dit 5769 torn metende schip aan de Clyde van stapel liep, was het voorbestemd om de fungeren als hospitaalschip. Het schip is 137 meter lang, heeft een breed dek. waarop zelfs helikopters kunnen landen en is uitge rust met stabilisators, die het ook in zware zeeën een rustige vaart garande ren. De luxueuze salons aan boord zijn voorzien van grote luchtverversings- apparaturen en kunnen in een hand omdraai tot operatiezalen en verband- kamers worden omgeschakeld. Het schip ziet er uit als een van de boten van-de Kanaaldiensten. De bovenbouw is wit, de schoorsteen geel. Hoewel tijdens ce koninklijke reizen de sfeer aan boord weinig formeel is. verliest de Koningin nimmer het contact met Engeland. Er zyn radiokamers aan boord, waar de verbindingsofficieren dag en nacht cijfertelegrammen en codes bewerken, die heen en weer gaan tussen het schip en de Engelse regeringszetel. Wanneer de Koningin en de Prins geen officiële beslommeringen hebben, gaat de vorstin aan boord meestal ge kleed In een marineblauwe lange broek, een gebreid jasje en een hoofddoek. Zij brengt dan de meeste tijd door op het door glas tegen de wind beschermde zonnedek, Prins Philip daarentegen is de meeste tijd op de brug te inden. Prins Philip heeft, voordat de „Britannia" nu vijf jaar geleden te water werd gelaten, een sterke invloed uitge oefend op de plannen en de bouw van het schip. De privé-studeerkamer staat de Ko ningin ter beschikking voor haar werk aan staatszaken. In die kamer staat een met leer overtrokken bureau, eenvoudig van stijl. De koninklijke zitkamer aan boord heeft lichtblauwe wanden, satij nen gordijnen en een meubilering, die een mengsel is van antieke en moderne houtsoorten. De lange mahoniehouten tafel in de eetkamer biedt ruimte aan 32 personen, die kunnen plaatsnemen op de prachtige antieke mahoniehouten stoelen. De eetzaal wordt verlicht door plafondlampen. Deze verlichting heeft nogal enige voeten in de aarde gehad. De Koningin vond namelijk het licht van deze lam pen te schel voor een eetkamer en na enig experimenteren heeft Prins Philip een andere betere oplossing gevonden. Er kwamen zes zilveren kandelaars met contactpunten in de voetstukken. Onder het tafelkleed werd een vilten kleed ge legd, waarin twee elektrische draden verweven waren. Met de twee draden in het midden wordt dit kleed over de ta fel uitgespreid. De eigenlijke tafelbedek king kemt daar weer overheen en als dan de kandelaars geplaatst worden dringen de contactpunten door het bo venkleed heen tot op de onder spanning staande draden en de lampen in de kan delaars branden zonder dat iemand last heeft van snoeren en stekkers op tafel. Chef-staf Noord-Celebes naar Zoavo-conferentie? Volgens het linkse blad Bintang Ti- moer zal de voormalige chef-staf van het militaire commando in Noord-Ce lebes. Roemoerambi. naar Manilla gaan om als waarnemer de komende conferentie van de Zoavo bij te wonen. Hij werd oneervol uit het leger ont slagen omdat hij de zijde van ae revo lutionaire regering heeft gekozen. DE HEER STIJKEL NAAR EURATOM De heer E G Stykel. chef van het ka- b.net van de vice-president der hoge autoriteit der EGKS, de heer Sp.è- renburg. zal worden benoemd tot direc teur van de afdeling technologische en economische diensten van de Europese Gemeenschap voor Kernenergie Onder het werkterrein van deze afde ling van Euratom vallen de vraagstuk ken. die verband houden met investe ring. gemeenschappelijke ondernem.n- gen en gemeenschappelijke markt Kinderen luisteren naar de school radio

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1958 | | pagina 17