-,L
r. l i
Onzekerheid over toekomst kwelt
boeren in Biesbosch
Vader van Anne Frank wil geen
toneel of film over zijn dochter zien
Onzekere toestand
bleef bestendigd
ZUID-HOLLAND
w
WOORD
VAN
BEZINNING
GEEF HEM
DE RUIMTE!
Vati homlerden jongeren ontvang ik brieven'''
Zaterdag 8 maart 1958
O
Moet restje Hollands oer-landschap verdwijnen
Mensen verstoken van comfort
(Van onze correspondent)
Iedere winter weer ondervinden de bewoners van de Brabantse en
Zuidhollandse Biesbosch, het gebied met Werkendam, Sliedrecht,
Lage Zwaluwe en Geertruidenberg op de vier hoeken, de ongemak
ken van wateroverlast. De kaden rond de laagliggende polders zijn
niet bij machte hoog water te keren en ingevolge een overheids
maatregel mag hierin geen verandering worden gebracht. Zo weten
agrariërs in de her en der opgetrokken boerderijen wat het zeggen
wil te wonen in „de lage landen bij de zee". Elk jaar ook voelen
natuurbeschermers en watersportliefhebbers zich verder teruggedron
gen in de strijd om het behoud van de met kreken en vaarten door
sneden griendhout- en rietvlakten, wegens haar zeldzame flora en
fauna een interessant studieterrein voor wetenschappelijk onderzoek
en in haar isolement en ruigheid voor de vrijheidminnende water
toerist een van de geliefdste plekjes, die nog een belangrijk deel van
de Biesbosch uitmaken.
25 hectare op het oog moeten hebben,
die gemakkelijk rendabel zullen zijn te
maken. De vooruitgang die hierin zit,
ondanks het feit, dat de werkelijke
landwinst gering zal zijn, laat zich wel
raden. Op die manier zouden zeker 120
boerenbedrijven bestaanszekerheid kun
nen krijgen. De voorziening in het
thans heersende gebrek aan agrarische
arbeiders zal door vaste verbindingen
met de omliggende streken eveneens
aanmerkelijk in de goede richting wor
den gestimuleerd, zodat het huidige
verlies van 15 a 20 reisuren per week
per arbeider zal kunnen worden uit
geschakeld. Bij eventuele indijking
verdient het ook aanbeveling, zo zei
ons Made's burgemeester, de heer A. J.
Th. W. F. M. Crul, tot een nieuwe be
stuurlijke verdeling van de Biesbosch,
die momenteel onder vier gemeenten
ressorteert, te geraken, wat de streek
zelf alleen maar ten goede kan komen.
DORDRECHT
HARZMNXVELD
SLIEDRECHT
IMOERDUK
geertruidenberg
NOORD-BRABANT
Landbouw- en weidegronden beslaan reeds het overgrote deel van de Biesbosch. Momenteel zijn
zij nog vrijwel aan de elementen overgeleverd. Of Rijkswaterstaat bereid is haar plan waarbij
dit gehele gebied wordt ingedijkt) op te geven voor het voorstel van de natuurbescherming zal
de toekomst moeten uitwijzen. Watersport- en natuurliefhebbers ijveren voor de aanleg van een
dijk zoals de stippellijn aangeeftzodat de zuid- westelijke hoek van de Brabantse Biesbosch voor
recreatie en wetenschappelijk onderzoek gereser veerd kan blijven.
De situatie, zoals die na de
stormramp van februari 1953 in dit
gebied is ontstaan, bleef tot op he
den ongewijzigd, ondanks pers
campagnes, debatten in de Tweede
Kamer, acties van belanghebben
den en toezeggingen van de rege
ring. Onzekerheid kwelt de boer,
die in de laatste jaren door een on
bekende oorzaak ook 's zomers in
de hooi- en oogsttijd het ivater zijn
land zag binnendringen, onbekend
heid met en ongerustheid over het
lot van dit laatste restje Hollands
oer-landscliap is tevens beschoren
aan de bioloog, zeiler en iedereen,
die zijn liefhebberij of wetenschap
pelijke belangstelling voor deze
ruigte niet kan onderdrukken.
Zullen de boeren in de Biesbosch,
meestal door gebrek aan grond elders
naar dit voor een agrariër onherberg
zame oord gedreven, hun kinderen nog
tot na de uitvoering van de Deltawer
ken met hun zesde jaar „de deur uit
moeten doen" om aan de vaste wal
geregeld onderwijs te kunnen genieten
en zijn zo nog zo'n tien vijftien jaar
genoodzaakt verstoken te blijven van
het meest voor de hand liggende com
fort als gas-, drinkwater- en elektrici
teitsvoorzieningen en goede verbin
dingswegen? Of zullen de broedplaat
sen van de zeldzame vogelsoorten, de
bijzondere vegetatie en de kreken en
lassen, lustoord voor natuurliefheb-
ers. binnen enkele jaren verleden tijd
zijn?
Het antwoord op deze vragen wordt
misschien vervat in de nota, die de
minister van Verkeer en Waterstaat
geruime tijd geleden aan de Tweede
Kamer heeft beloofd en die waar
schijnlijk dit jaar kan worden ver
wacht, nadat het, thans nog niet
beëindigde, interdepartementale over
leg in een rapport de vruchten van
zijn onderzoek zal hebben uitgestald.
Er bestaat overigens twijfel of de
inlossing op de ministeriële belofte
inderdaad reeds zo spoedig zal plaats
hebben.
Intensievere landbouw
De ongeveer 130 zielen tellende, in
de verspreid liggende boerderijen en
woningen gehuisveste bevolking, van
dit plus minus 3700 hectare omvatten
de gebied tussen Amer en Nieuwe Mer-
wede wenst niets liever dan vandaag
nog te beginnen met de aanleg van een
machtige dijk rond de gehele Biesbosch
en goede verbindingswegen met het
vasteland, zodat het niet meer kan
voorkomen, zoals nu nog vaak het ge
val is, dat de Biesbosche baby's worden
geboren aan boord van de boten van
de Rijkspolitie te water, die in zich
voordoende gevallen belast is met het
zieken- en kraamvrouwen vervoer! Ook
de reparatie van de in het ongerede
geraakte landbouwwerktuigen. die
thans voor herstelwerkzaamheden van
een dag langer dan een week uit het
bedrijf moeten worden genomen (bij
het transport over water naar het
vasteland moet worden gewacht op
gunstig tij en weer), zal dan vele
malen vlotter kunnen gebeuren. We
genaanleg en de bouw van een bevol
kingskern, waarin de streekplannen
van voor de februariramp reeds voor
zagen, zouden en dat laat zich begrij
pen. eveneens zeer van pas komen. De
pioniers in de Biesbosch zien overigens,
net als elders, hun kinderen het liefst
om zich heen en een school in zo'n
nieuw te scheppen bevolkingskern
staat dan ook boven aan de lijst. Bij
deze geestelijke noden het vervullen
van godsdienstige plichten en het on
derhouden van contact met geloofsge
noten stuit evenzeer op onoverkomen-
lijke bezwaren lijkt de afwezigheid
van gas, water en elektriciteit van
ondergeschikt belang. In onze moderne
samenleving zijn dit niettemin toch
wel zaken, zonder welke het leven een
zware en trieste opgaaf schijnt.
Meer mogelijkheden
In een gesprek met de burgemeester
van Made en Drimmelen, de Brabantse
gemeente, die een belangrijk deel van
de Biesbosch haar grondgebied mag
noemen, bleek ons overigens, dat
met het verwezenlijken van bovenge
noemde verlangens nog lang niet alle
mogelijkheden zijn uitgeput. Op dit
ogenblik biedt de Biesbosch namelijk
ruimte aan 20 agrarische bedrijven, in
grootte variërend van 25 tot 150
hectare. Na indijking zal evenwel een
veel intensievere grondbewerking mo
gelijk zijn en een daarop volgende ver
kaveling zou uitsluitend bedrijven van
Naar aanleiding van de berichten
over de bouw van een kernenergie
centrale in dit gebied, zei de burge
meester nog: „Deze plannen bevin
den zich in het stadium van voor
onderzoek en er is nog niets zeker.
Voor de verschaffing van werkgele
genheid in onze gemeente zagen we
echter liever de aanleg van een
scheepswerf".
Aanslibbingsproces
De Biesbosch, land van platen, gor
zen, grienden, kreken en plassen, maar
ook van steeds verder aanslibbende
polders staat voor een belangrijke
keuze die verstrekkende gevolgen kan
hebben voor haar toekomstig wezen.
Betekent het natuurlijk proces, dat
direct na het ontstaan van de Bies
bosch tijdens de St.-Elisabethsvloed in
1421 is ingezet, het wijken van het
water voor de grond welke het zelf
heeft aangevoerd, een vingerwijzing
voor het beeld van dit wezen? Op het
nevenstaande kaartje is te zien hoe ver
de ontwikkeling van de, met matige
veiligheid biedende kaden omringde
polders zich uitstrekt. Slechts het
zuid-westelijke gedeelte van de Bra
bantse Biesbosch bezit nog geheel zijn
oorspronkelijk karakter. De uitslag van
de strijd om dit laatste bolwerk van
Hollands oer-landschap, waarbij gees
telijke en materiële waarden botsen,
ligt in d2 schoot van de toekomst.
aiiJUv-i
ONS leven bestaat uit een aan
eenschakeling van ont~ce-
tdngen met mensen.
Als wij er eens op gaan letten,
zal het ons verbazen met hoeveel
mensen je elke dag en elke week
te maken hebt. Veel van deze ont
moetingen liggen aan de opper
vlakte en hebben een plaatsje in
het levensbedrijf van elke dag.
„Goeiemorgen, bakker. Eén wit
en één bruin. Hoeveel krijgt U?
Alstublief. Dag bakker."
In andere gevallen zie je van te
voren reeds verlangend uit naar de
komende ontmoeting, omdat je van
die ontmoeting iets, wellicht véél
verwacht. Je wordt er rijker van.
Oude vriendschappen worden her
nieuwd, nieuwe innèrlijke contacten
worden gelegd.
Het pakt ook wel eens héél an
ders uit. Dat je na een gesprek
reageert met:
„Nou, zeg, geef hem de ruimte."
Daarmee bedoelende: bemoei je met
hem verder maar niet. Op verder
contact wordt geen prijs gesteld.
Een deur valt dicht.
In de bijbel staat een verhaal,
waarin een vader zijn zoon ook
de ruimte geeft. U kent dat ver
haal toch? „Iemand had twee zo
nen. De jongste van hen zeide tot
zijn vader: Vader, geef mij het deel
van ons vermogen dat mij toe
komt? En hij verdeelde het bezit
onder hen. En weinige dagen later
maakte de jongste zoon alles te
gelde en ging op reis naar een
ver land
Deze vader dacht óók: geef hem
de ruimte.Er viel ook een deur
dicht. En dat nog wel de deur van
een ouderlijk huis, de deur waar
door een vader en een kind met
elkaar in contact stonden. Tragi
scher kan het niet.
Maar ook: directer „naar het
leven" kan het niet. Dat verhaal
had anno 1958 geschreven kunnen
zijn. Onze Jeugd, die er schoon ge
noeg van heeft om altijd maar als
baby behandeld te worden, om
maar te moéten mee doen aan ge
woonten, te moeten instemmen met
inzichten, die als verouderd worden
gekenschetst, die de hunne niet zijn.
Die „ouwe heer" van mij!
Wat doen we dan als ouders? Er
tegen ingaan? Met de vuist op
tafel slaan? Het maar eens duide-
lijk en ongezouten zeggen, dat het
nu toch afgelopen moet zijn mét
al die nieuwlichterij en aanstel
lerij?
Of naar de andere kant door
slaan en zeggen: geef hem de
ruimte. Ik bemoei me niet meer
met hem. De deur is dicht.
Moet opvoeding strak zijn? Moet
opvoeding volkomen vrij zijn?
De vader uit het bijbelse verhaal
gaf zijn zoon de ruimte. Maar op
een héél bijzondere manier. Om het
met de woorden van de dichter
W. A. P. Smit (Masscheroen 1941)
te zeggen:
„Maar toen de verloren 'zoon
van de hoeve ging,
koos de Vader geen toon
van verbittering.
Met een dwingend verbod
was de reis wel belet,
had de zoon wel zijn lot
weer gevoegd naar de wet.
Maar hU was dan geweest
niet waarlijk meer zoon:
slechts een slaaf is bevreesd
voor des meesters geboón.
En daarom liet hem
zijn vader gaan
met een glimlach
en met een groet,
en bleef hij zo lang
ter poor te staan,
tot reeds ver zich zijn
zoon had gespoed.
Tóén eerst verkeerde
zijn glimlach in rouw
en leunde hij zwaar
aan de wand;
Want hij wist dat zijn
zoon zich verliezen zou
in de zonden van
't goddeloos land.
Maar óók: dat voor altijd in
't hart van zijn kind
hij zou staan
in de open poort,
Met het teder gebaar,
dat de liefde vindt
en dat tot terugkomst
bekoort."
Kijk, dat is het. Geef hem de
ruimte! Werkelijk de ruimte. Om
daarin tegelijkertijd de deur open te
houden. Loslaten en in dat loslaten
innerlijk vast te houden.
Op deze wijze hebben ouders met
hun kinderen om te gaan. op deze
wijze zal de éne mens met de an
dere moéten, mógen verkeren.
Om aldus nè, te doen wat de Here
God ons voordeed.
Want ook God, onze Vader, geeft
ons de ruimte. De ruimte van Zijn
vasthoudende liefde. Deze Ruimte,
deze vrijheid om héén te gaan vond
Hij nodig om ons als Zijn kinderen
terug te krijgen.
E. SARABER jr.
Herv. predikant te Voorschoten
Het is teveel realiteit voor me
Achter de uitgestrekte met griend en riet begroeide gorzen
en plassen van de Brabantse Biesbosch liggen de kaden ver
scholen, die te dikwijls onmachtig blijken het boerenland tegen
het aanstormende water te beschermen.
Dc vader van Anne Frank zal
nooit een actrice gaan zien, die
zijn dochter uitbeeldt, maar zal
de rest van zijn leven op zijn
eigen manier de geest van de
jonge martelares uit de tweede
wereldoorlog trachten levend te
houden.
Otto Frank, de acht en zestigja
rige handelaar in specerijen zal
niet naar de film gaan kijken, zoals
hij ook niet is gaan kijken, toen in
tientallen landen van de wereld
het voor het toneel bewerkte ..Dag
boek" van z\jn dochter werd opge
voerd.
„Ik wil het niet zien, noch op het
toneel, noch op het scherm", zei de
vader met zachte stem. „Ik heb het
allemaal van te nabij meegemaakt.
Het is teveel realiteit voor me".
Frank, die gezond terugkeerde uit
Duitse concentratiekampen („ik ver
toefde enige tijd in het ziekenhuis en
ontsnapte daardoor aan heel wat
kwellingen"), zei veel vertrouwen te
hebben in Mille Perkins, het meisje
dat Anne Frank zal uitbeelden. „Mille
was zeer verlegen tijdens onze eerste
ontmoeting. Zij is zeer knap. zij is ook
gevoelig. „Ik mag haar erg graag zo
zei Frank. Frank, die om zo weinig
mogelijk publiciteit vroeg voor hem en
zijn tweede vrouw Fritzi, die ook in
een Nazi-kamp heeft gezeten, waar ze
haar eerste man en een zoon verloor,
keerde dezer dagen uit Hollywood,
waar hij filmproducent George Stevens
heeft geholpen bij het reconstrueren
van het verhaal van de onderduiking,
naar Nederland terug.
Volgens Frank is het dagboek zelf
de beste gids bij het zoeken naar een
juiste karakterisering van het kind,
dat 13 jaar was toen het moest onder
duiken en 15 jaar toen het door de
Duitsers werd ontdekt.
Levendig en impulsief
„Wat voor een kind Anne was?
Precies zoals ze schrijft in haar dag
boek", zo zei hij. „Levendig. impulsief
en een beetje hoogmoedig Ze hield
van mooie klederen en zelfs toen zij
zat ondergedoken, hield ze haar nagels
goed bij. Ze wilde er verzorgd uitzien,
wilde alles weten en alles doen De
grote liefde van de vader voor zijn
dochter, die op een foto van haarzelf
krabbelde „zoals ik op deze foto sta,
zou ik er heel mijn leven willen uit
zien. Misschien zou ik dan een kans
krijgen om naar Hollywood te gaan
is de vader kennelijk tot steun op zijn
"m,Wat is mijn leven", zei hij. „Sinds
,Het Dagboek" verscheen, zijn er tal
rijke stichtingen en scholen in net
leven geroepen in haar naam in
haar geest".
,Het toneel en de film hebben een
missie haar missie. Het Is niet
illeen Hitier, noch de oorlog, en
noch alleen haar moed. het is veel
meer", zei de vader. „Van honderden
jongeren in de wereld heb Ik briever
ontvangen. Voor hen vormde het
dagboek een pijnlijke ervaring en
een aanleiding om zich beter te leren
kennen".
Bijdrage aan mensdom
„Het doet me vreemd aan als ik er
aan denk, dat miljoenen mensen Anne
en haar vader kennen. En dan te
weten, dat ik „Het Dagboek" aanvan
kelijk niet wilde laten publiceren. Maar
Anne schreef ..ik wil ook na mijn dood
blijven leven, bijdragen aan het mens
dom" en het vervullen van haar wens
heeft me enige voldoening geschonken.
Miljoenen mensen hebben in de oorlog
verliezen geleden. Ik ben niet de enige.
Ik kan het moeilijk vergeten, daarbij
wil ik ook niet vergeten. Maar ik ben
niet bitter gestemd. Het dagboek en de
invloed, die daarvan uit gaan, heeft
me troost geschonken". Veel jonge
lezers hebben Frank om raad gevraagd.
Sommigen schrijven „Ik heb geen wer
kelijke vrienden om mee te praten,
misschien zou U, die Anne's problemen
zo goed begreep, mij kunnen helpen".
Natuurlijk antwoord ik zo goed als in
mijn vermogen ligt, zo zei Frank.
„Een Japanse jongen, schreef me
een brief en vroeg vergiffenis voor het
feit. dat zijn land de zijde van Duits
land had gekozen. Hij was nog jong,
maar zestien jaar en had dus part
noch deel aan de oorlog. Maar het zegt
heel wat."
Frank heeft geen enkele zeggenschap
in het maken van de rolprent. Hjj is
echter vol vertrouwen, dat de te
maken film een getrouw beeld zal
geven van het leven van Anne.
Frank is tijdens zijn bezoek aan
Hollywood ook geraadpleegd over
de kleding die zijn dochter pleegde
te dragen en over de wijze waarop
zjj haar haar droeg. Verdere advie
zen zal Frank in Amsterdam kunnen
geven als de makers daar zullen zijn
voor het maken van de opnamen
voor de film".
De vader van Anne Frank in gesprek met de jeugdige Mille
Perkins uit New York. van beroep fotomodel, die in de film de
schrijfster van het inmiddels beroemd geworden ..Dagboek"
zal uitbeelden. ..Ik heb vertrouwen in dat meisje", zo verklaar
de heer Frank.
