OP REIS DOOR
LATIJNS-AMER1KA democratie in
Op gebied van voeding prefereert
de Nederlander vaderlands produkt
ZATERDAG 21 DECEMBER WEKELIJKS BIJVOEGSEL PAGINA 4
Klerenkopers,
Nederlands fabrikaatin tel
Levensmiddelensector grootste
producent na de metaalindustrie
VARIA
Ruby Green uit Tenessee (V.S.), ex-
cabaretière en twintig jaar oud, ver
klaarde onlangs tegenover de politie
dat ze vijf maal getrouwd geweest is,
maar bij gebrek aan tijd nimmer aan
een echtscheiding heeft kunnen den
ken. Ach ja, wanneer je een bezet
leven hebt
Blondjes genieten de voorkeur. De
waarheid van dit bekende gezegde
is treffend bewezen door een knappe
Berlijnse danseres met mooi licht
bruin haar. Dit meisje, de 19-jarige
Marion Peterhansel, liet haar tasje
vallen op straat en raapte alles wat
er uit gevallen was zélf op. Zij deed
alsof haar auto niet verder wilde,
niemand bood hulp aan. Vervolgens
vroeg ze een mijnheer, die in een te
lefooncel stond, zijn gesprek te on
derbreken om dat zy dringend
iemand opbellen moestAlles te
vergeefs.
Toen zette Marion een blonde pruik
op haar bruine haren en herhaalde
de voorstelling; het resultaat was
verbluffend: er schoten direct heren
toe om haar tasje en de inhoud er
van op te rapen, andere mannen be
gonnen haar auto op te duwen en
zij mocht onmiddellijk de telefooncel
in!
De 64-jarige Vincent Calderone uit
Norwalk (V.S.) had zijn verklaring
achter de hand toen de politie hem
aanhield .terwijl hij een nog niet voor
het verkeer geopend weggedeelte be
reed. „Als belastingbetaler", zo zei
hij, „wil ik wel eens zien hoe mijn
geld besteed wordt".
De politie van Atlanta (V.S.) zoekt
naarstig naar de dief die de hal van
een hotel binnenrende onder de uit
roep „brand! brand" en zich terwijl
de portier naar boven rende om de
vuurhaard te ontdekken, vergreep
aan de kas.
margarineproducent ter wereld. Niet
minder dan 233 miljoen kilo margari
ne werd in 1954 uit de 17 Nederlandse
fabrieken gestuwd en 207 miljoen kilo
daarvan aten de Nederlanders zélf op.
De rest ging naar het buitenland. En
dat voor een land. dat bekend staat
om zijn roomboter! Volgens de statis
tieken loopt de produktie van dit na-
tuurprodukt, vergeleken bij 1939, thans
gestaag achteruit: 1951: 94 miljoen
kilo. 1952: 74 miljoen kilo. 1953: 83
miljoen kilo. 1954: 82 miljoen kilo,
1955: 74 miljoen kilo (waarvan slechts
22 miljoen kilo in 't eigen land bleef).
In 1955 consumeerde iedere doorsnee-
Nederlander - van baby tot grijsaard -
dan ook nog geen 2.2 kilogram room
boter. tegen ongeveer 20.7 kilogram
margarine (inclusief de verwerking in
verschillende produkten).
Zeven miljard
Het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek leert ons verder, dat per man
in 1955 in ons land geconsumeerd
werd: 5.1 kilo vetten en spijsolie, 195
liter melk, 7 kilo kaas, 129 eieren, 39
kilo vlees, 9 kilo vis, 77 kilo tarwe
bloem, 4.5 kilo grutterswaren, 38 kilo
suiker, 2 kilo jam, 91 kilo aardappelen,
66 kilo groenten, 35 kilo Nederlands
..Dit is een tomaten-pureemevrouwom te zoenen",
aldus het oordeel van deze warenkenner bij uitstek, de chef
kok. Het compliment is begrijpelijk, de keukenmeester heeft
een blik Nederlandse tomaten-puree in zijn hand.
van 114.000 man direct bij het pro-
duktieproces betrokken is. Ondanks de
in de laatste jaren sterk doorgevoerde
mechanisatie, zouden in deze sector
zelfs nog 5000 mannen en 4000 vrou
wen direct geplaatst kunnen worden,
zoals de „Vereniging Nederlands Fa
brikaat" ons mededeelde.
Goed - lekker - goedkoop
Bij de uitgaven voor het levensmid
delen-pakket toont de Nederlandse
huisvrouw dat zij weet wat zuinigheid
is: op de prijs wordt scherp gelet. Het
is zelfs de trots van de als zuinig ge
prezen Nederlandse huisvrouw om
goed. lekker en goedkoop te eten.
Zelfs in de gezinnen, die niet elk dub
beltje een paar keer behoeven te be
kijken voordat ze het uitgeven, wordt
wel degelijk op prijsverschillen gelet.
Dit blijkt o.m. bij de verbruikscijfers
van roomboter en margarine. De door
de Fransman Mèges Mouriès in 1818
uitgevonden kunstboter" is in ons
land namelijk buitengewoon populair.
Na de Ver. Staten, West-Duitsland en
Engeland, is Nederland de grootste
fruit, 15 kilo zuidvruchten (bananen,
citroenen, sinaasappelen en mandarij
nen), 2.4 kilo gebrande koffie, 7 ons
thee, 3 kilo chocolade-artikelen, 2 tot
3 liter gedistilleerd, 16.7 liter bier, 98
sigaren en bovendien nog een stapel
tje van 1092 sigaretten.
Per jaar wordt in ons land om en
de nabij de zeven miljard gulden uit
gegeven voor voedingswaren en genot
middelen! De wereld van de Neder
landse levensmiddelenindustrie mag
men dan ook gerust èen levendige,
hardwerkende en zeker ook vakkun
dige wereld noemen. In drie jaar tijd
werd zij vergroot met 24 nieuwe ves
tigingen, werk gevende aan bijna 900
mensen; Van 1951 tot en met 1956 gaf
zij voor investeringen 1.076 miljoen
gulden uit, hetgeen nog altijd ongeveer
15 procent is van hetgeen de gehele
Nederlandse industrie in hetzelfde
tijdvak aan investeringen ten koste
heeft gelegd.
»,Se vcnde ropa, Caballero?" hebt u een pak te koop meneer?
vroeg mij een man met een karretje in één van Santiago's straten. Mijn
eerste impuls was lachen, maar de Chileen, die me vergezelde ver
klaarde dat dit hier heel gewoon is. Wij Nederlanders zijn nogal aan
oude kleren gehecht, maar de Chileense middenstander geeft er weinig
om. Hij gaat liever goed gekleed.ij
DIT laatste nu is de basis gewor
den van een typisch Chileens be
drijf. Wie een pak wil afdanken,
verkoopt het en van het geld betaalt
hij een of meer termijnen op een
nieuw kostuum af. De gedragen pak
ken vinden ook nog weer hun weg
naar nieuwe kopers. Het woord „mid
denstander" klinkt in de meeste La
tijns-Amerikaanse staten nieuw:
vaak is die stand nog maar sedert kort
in opkomst. Niet in Chili, dat er zich op
kan beroemen de oudste middenstand
van het continent te hebben. Die ont
stond in de tweede helft van de vorige
eeuw als uitvloeisel van de industrie,
die zich vooral bezig hield met de
winning van koper en nitraten. Dit
laatste bedrijf is verwant aan de pro
duktie van „guano" (vogelmest) in Pe
ru. Van dit land was Chili lange tijd
een soort aanhangsel: het had de rol
van voedselleverancier toebedeeld ge
kregen en in Santiago vertelt men u
als grap. dat de „Moneda". het rege
ringspaleis, eigenlijk min of meer per
ongeluk is gebouwd. Het was in Span
je ontworpen en zou in de Peruaanse
hoofdstad Lima opgetrokken worden.
Maar bij vergissing^ werd Santiago er
mee verblijd en toen ging men daar
meteen ij.ve£ig aan herbouwen
VAN méet af aan hielden de Chi-
lenen niet erg van de tweede
rangs-rol. die him was toebe
dacht. Zij wonen in een land. dat zich
over een lengte van 4200 kilometer als
een smalle strook tussen tropen en
poolgebied uitstrekt. Het ligt tegen het
machtige Andes-gebergte aangeplakt
en het leven is er vaak hard. In Ar
gentinië. met zijn rijke grond, groeit
alles letterlijk vanzelf. In Chili moet
het voedsel dikwijls aan de bodem
ontwrongen worden. Het leven van de
Chileen is dan ook een harde strijd
tegen de natuur. Hij moest bruggen
bouwen om zijn land begaanbaar te
maken en hij woonde op een geisoleer-
de plaats. Om er te komen moest hij
de reis rond Kaap Hoorn maken, door
Straat Magelhaens een rauw tra
ject. Alleen de doorzetters waagden
zich aan die expeditie en als ze een
maal op him bestemming waren leer
den zij zichzelf redden. Door dit alles
zijn de Chilenen een volk van pioniers
geworden. Zij bezitten drie uitstekende
universiteiten en hun statistieken zijn
volkomen betrouwbaar.
De eerste spoorweg ten zuiden van
de Rio Grande, d.w.z. in Latijns Ame
rika. werd in hun land aangelegd. En
eigenlijk behoren zij tot de weinige
volwassen volken in dit deel van de
wereld. Maar zoals alle jonge naties
lijden zij nog aan een paar kinderziek
ten, waarvan er een leterlijk kan wor
den opgevat: de kindersterfte is er nog
steeds te hoog. er lopen nog ongelofe
lijk haveloze bedelaars rond en van
tijd tot tijd is er een tekort aan brood
en vlees. Dit laatste zal langzamer
hand beter worden nu de regering
stukken land van de grootgrondbezit
ters koopt en deze aan jonge boeren in
bedrijf geeft. In andere opzichten is
er ook overvloed: er wordt veel en
goedkoop wijn gedronken en het
prachtigste fruit, in alle mogelijke
soorten, kost er weinig.
Vooruitstrevend
DE mijnindustrie zorgde al vroeg
voor een proletariaat. Slaven, zo
als in veel andere naburige lan
den, zyn in Chili nooit een wijd-ver-
breid verschijnsel geweest. Buiten de
grenzen lieten de Indianen zich nog
al eens onderwerpen, maar hier voch
ten zij zich liever dood. Sommige
Santiago, gezien van een na
burige berghelling. Meestal hangt
er een lichte nevel over de stad.
die 1.700.000 inwoners heeft.
De Chilenen houden van comfort
en daartoe behoort ook zo nu en
dan een duik in het zwembad op
de zevende verdieping van hotel
Carrera in Santiago.
stammen wisten tot in onze tijd on
derworpen stand te houden, zoals de
Araucaniers, die ook Pedro de Vaidi-
via de fameuze conquistador niet
baas had gekund. Deze Araucaniers
wonen afgelegen en zij zijn arm
zoals veel Chilenen maar zij heb
ben volkomen gelijke burgerrechten-
en bovendien - en dat is geenszins de onbelangrijkste factor - spelen de
smaakgewoonten en niet op de laatste plaats ook de prijzen gunstig in
de Nederlandse industriële kaarten.
NTUSSEN had het land enkele an-
I dere presidenten, die de inflatie
beurtelings met meer en minder
succes bestreden. Alles werd duurder
en duurder. Zo kostte een liter melk in
1952 8V2 peso, terwijl de prijs tijdens
Ibanez eerste regering 40 centavos be
droeg. De kiezers herinnerden zich dit
en zij herinnerden zich de organisa
torische knobbel van de generaal. Zij
kozen hem daarom tot 1958 tot presi
dent en uit democratisch oogpunt de
den zij deze keer een goede greep: al
le partijen komen volledig aan hun
trek, uitgezonderd wellicht de commu
nisten. Toch heeft Ibanez ook de melk
en zoveel andere levensbehoeften niet
goedkoper kunnen maken al holt de
inflatie minder hard sinds hij het vo
rig jaar een streep haalde door een
aantal beperkende bepalingen.
Nederlandsi bier
het meest getapt
Het is immers toch zo, dat de door
snee-Nederlander Nederlandse vlees
waren en Nederlandse kaas op het
brood wil hebben, afgewisseld met Ne
derlandse koek en Nederlandse jam.
Bij de thee wil hij Nederlandse bis
cuits en hij gebruikt Nederlandse sui
ker. Over het algemeen koopt hy ver
der chocolade, afkomstig uit nationale
bedrijven en de etiketten on de blik
ken groenten vermelden grotendeels
puur Nederlandse namen.
Hij drinkt een Hollandse borrel en
eet er een vaderlands zoutje bij, waar
van slechts de namen Engelse makelij
doen veronderstellen. Het Nederlandse
bier is bovendien nog het beste en het
meeste getapt, alhoewel in enkele
grensstreken, import-bier favoriet
schijnt te zijn.
Hoe voortreffelijk al deze produkten
wel zijn, kan overigens ook afgelezen
worden uit de exportcijfers. Ons land
is namelijk sinds lang de grootste ex
porteur van vleeswaren, zuivelproduk-
ten en aardappelmeed en thans ook
de grootste bier-exporteur ter wereld.
Enorm uitvoerbedrag
De nationale voedings- en genot
middelenindustrie is dan ook - na de
metaalindustrie - in velerlei opzichten
de grootste van ons land en het enor
me uitvoerbedrag van de levensmid
delen-industrie. in haar breedste be
tekenis, verdient zelfs ontzag. Voor
HANS YKEMA
ER waren hier dus vrije mijnwer
kers. die bijdroegen tot de op
komst van de middenstand en als
stadsbewoners hadden beiden hun pro
blemen. die leidden tot de vorming van
radicale politieke groeperingen. Chili
behoorde daardoor tot de eerste lan
den met een zo vooruitstrevende ar
beidswetgeving dat alleen een land als
Uruguay er mee kan wedijveren. Met
Uruguay heeft het nog iets anders ge
meen: ook dit land kent geen rassen
problemen en daardoor werden beide
vroeg rijp voor democratie.
Toch heeft Chili ook in deze eeuw
nog tijden van dictatuur gekend. Het
eigenaardige is, dat één van de dicta
tors de tegenwoordige president ge
neraal Carlos Ibanez del Campo
was. In 1927 was hij minister van oor
log en toen greep hij naar de macht.
Zijn bewind was autoritair: de nitraat
industrie werd onder staatstoezicht
gereorganiseerd, er werden grote hoe
veelheden vreemd (lees: voornamelijk
Amerikaans) geld in het land belegd,
linkse politieke partijen werden ille
gaal verklaard en de generaal benoem
de zijn eigen congres. Maar na verloop
van tijd kwamen de onderdrukte par
tijen openlijk in opstand en type
rend voor de Chilenen zij werden
daarbij gesteund door een algemene
staking van intellectuelen, waaraan zo
wel ingenieurs en juristen als dokters
deelnamen. Ibanez moest verdwijnen
en er ontstond een chaos, die alleen
door een andere sterke man kon wor
den opgevangen. Men begon te roepen
om Alessandri. die al eerder president
was geweest en hij werd in 1932 voor
zes jaar gekozen.
Van een speciale medewerker)
Van de doorsnee-Nederlander wordt wel eens gezegd, dat hij dikwijls
het buitenlandse artikel verkiest boven produkten van eigen bodem. Hoe
dit ook mag zijn, de ervaring leert dat het publiek op het gebied van
voedings- en genotmiddelen juist Nederlandse produkten vraagt, al be
hoeft men hierbij nu niet direct te denken aan een soort algemene „de
monstratie van vaderlandsliefde"Dat zou wat al te chauvinistisch zijn.
Die vraag naar Nederlandse artikelen berust namelijk meer op traditie.
De Nederlander weet dat de voedingswaren van eigen bodem goed zijn
1955 staat ons land immers genoteerd
met een exportcijfer voor voedingswa
ren. dranken en tabak van bijna 3.2
miljard gulden!
En al werd dit bedrag dan ook niet
uitsluitend geboren uit de leveranties
aan het buitenland van industriële
produkten, zij maken er wél het groot
ste deel van uit.
De omzetcijfers liggen uiteraard nog
aanzienlijk hoger: in 1953 haalde de
voedings- en genotmiddelenindustrie
royaal een omzet van 6.5 miljard gul
den, in 1954 van 7 miljard gulden en
in 1955 van 7,3 miljard gulden. En dit
zijn dan nog slechts de resultaten van
bedrijven met méér dan 10 man per
soneel.
Na de metaalnijverheid is deze in
dustriële groepering de grootste werk
geefster: 139.000 man personeel, waar-
