N.A.V.O. BETUIGT NEDERLAND SYMPATHIE Banken onder en agentschappen thans militaire controle gesteld Zal onze regering een klacht bij de Ver. Naties indienen? WEERBERICHT GRATIS KOOPUUR Zondag was rustig in Djakarta 96ste jaargang MAANDAG 9 DECEMBER 1957 No. 29312 LEIDSCH DAGBLAD Directeur: j J. W. Henny Hoofdredacteur J. Brouwer DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN per kwartaal: f. 2.65 per maand; f. 0.59 per week t.7.50 Witte Singel i. Lelden - Giro oo 57055 Telefoon Directie en Administratie25041Redactie 21507 Tegenstellingen doen zich helaas geiden De permanente raad van de Noordatlantische Verdragsorganisatie heeft in een speciale spoedzitting, die twee uur duurde, zaterdagmorgen in Parijs haar sympathie uitgesproken voor Nederland in verband met de uitwijzing van landgenoten uit Indonesië. Onze vertegenwoordiger in de Raad, mr. E. van Kleffens, heeft een uitvoerige uiteenzetting gegeven van de voorgeschiedenis van het huidige conflict en gezegd dat de maatregelen van de Indonesische regering indruisten tegen de elementaire begrippen van menselijkheid. Over de eventuele voorstellen of verzoeken, die hij tot de Atlan tische bondgenoten zou hebben gericht, heeft de Nederlandse verte genwoordiger geweigerd de circa 100 correspondenten van de internationale pers, door wie hij werd opgewacht, enige nadere bijzon derheden te verstrekken. „Ik mag niets anders zeggen", zo luidde zijn herhaalde repliek, „dan dat wij vruchtbaar van gedachten hebben gewisseld, doch dat beslissingen alleen in Den Haag zullen kunnen worden genomen". Atlantische solidariteit in gedrang Zeker is intussen dat zaterdag het principe van de Atlantische solidariteit naar aanleiding van een concrete en helaas zelfs dramatische aanleiding opnieuw aan de orde is gesteld en nauwelijks minder zeker is dat er geen eensgezindheid bleek te bestaan over de vraag hoe dit beginsel nu eindelijk ook eens in daden zou kunnen worden omgezet. Zo zou, volgens diplomatieke kringen door Nederland zaterdag reeds de vraag zijn gesteld of de bondgenoten zich bij voorbaat wilden verbinden na het vertrek der Nederlandse technici en zakenlieden uit Indonesië hun plaatsen niet in te nemen. Het antwoord zou van Franse zijde royaal positief hebben geluid, doch de Amerikanen en Engelsen moeten al de vrees hebben uit gesproken dat in zo'n geval de Russen of de onderdanen van andere communis tische naties hun entrée gemakkelijk in Indonesië zou kunnen maken. Op dit punt doet zich dus een over eenkomstige tegenstelling voor als on langs in Tunesië: de Atlantische solida riteit wordt vooral van Anglo-Ameri- kaanse kant ondermijnd door hun angst dat het Westen op strategisch belang rijke punten door vertegenwoordigers van andere machtsblokken in de toe komst vervangen zullen kunnen worden. In het geval van Indonesië zouden Ame rika en Engeland hebben gewezen op het communistische gevaar, waarmede president Soekarno zo duidelijk speelt. Het risico Indonesië geheel de prooi van het communisme te zien worden, zou - zo zouden de Anglo-Amerikanen hebben laten doorschemeren - nog worden ver hoogd, indien het Westen nu uitsluitend de Nederlandse kaart ging spelen. Washington en Londen willen vermoe delijk trachten zo lang mogelijk een Westelijke vinger in de Indonesische pap te houden. In dat verband moet ook zijn gezin speeld op de wassende tegenstand, die Soekarno in de kringen van het Indone sische leger ondervindt en waarmede het Westen contact moet zien te onder houden. Van diezelfde zijde moet al een toe speling zijn gemaakt op een mogelijke heropening van de besprekingen met Djakarta inzake Nieuw-Guinea de twistappel, die de aanleiding doch ze ker niet de enige oorzaak is van het hui dige geschil. Daarentegen moet mr. Van Kleffens in principe al wel toezegging hebben ge kregen voor materiële steun in geld, vliegtuigen en schepen voor de repa triëring van de Nederlanders uit Indo nesië. Volledigheidshalve maken wij ook melding van het gerucht, dat in het Palais Chaillot dit weekeinde de ronde deed en volgens hetwelk mi nister Luns, die niets moet voelen voor een hervatting van unilaterale besprekingen met Indonesië, wel zou overwegen het conflict opnieuw ter beoordeling aan de V.N. voor te dra gen. Men heeft reden te vrezen dat er van zo'n voornemen nooit sprake zou zijn geweest, indien Nederland bij de Atlantische bondgenoten nu op de volledige steun had kunnen rekenen, waarop tevoren werd ge hoopt. De kwestie Nieuw-Guinea zal in tussen ongetwijfeld nog nader ter sprake komen op de conferentie der N AT O-regeringsleiders, die over een week te Parijs begint, zodat aan de zwaar bezette agenda dan weer een nieuwe brandende kwestie zal moe ten worden toegevoegd. Lichte v--st De Bilt verwacht tot morgenavond: Vannacht lichte vorst, morgen overdag koud weer met regen, plaatselijk voor afgegaan door sneeuw. Aanvankelijk weinig wind, later tot krachtig of hard toenemende wind tussen zuidoost en zuidwest. (Opgemaakt te 11.15 uur). 10 DECEMBER Zon op: 839 uur; onder: 16.31 uur. Maan op: 20.29 uur; onder: 10.46 uur. Hoogwater te Katwijk te 5.05 en 17.19 u. Laagwater te 0.47 en 13 08 uur. Dit nummer bestaat uit lt jwfina's. Schending menselijk recht Onze correspondent te Londen meldt: De Engelse zondagsbladen zijn Ne derland uiterst welgezind. De onafhan kelijke liberale „Observer" zegt dat de Nederlandse regering elke sympathie verdient inzake haar beroep op gealli eerde steun tegen de roekeloze actie van Indonesië. Welke fouten de Nederland se politiek ook mag hebben begaan door zich tot 1949 tegen de Indonesische on afhankelijkheid te verzetten, deze kun nen geen rechtvaardiging vormen voor deze schending van het internationale recht en de menselijke rechten door een soeverein lid van de V.N. met het doel een territoriale eis kracht bij te zetten. Nederlands oond genoten zullen zeker bereid zijn de grootst mogelijke hulp te bieden aan de slachtoffers, die trachten te ontkomen aan de door de Indonesi sche regering op touw gezette vervol ging op Java. het enige eiland, waar zij werkelijke macht uitoefent, aldus het blad. Wij behoren Nederland ook te steu nen in pogingen om deze zaak voor de V.N. te brengen. Het blad waarschuwt echter tegen overijlde toepassing van economische sancties. Het veroorzaken van meer ellende heeft meestal bewe zen een slecht geneesmiddel te zijn voor nationalistische dolheid. De „Sunday Times" noemt de gebeur tenissen in Indonesië zelfmoord-pogin gen, niet gedaan terwille van de heilige onafhankelijkheid of van het socialisme, maar uitsluitend om de Nederlanders te dwarsbomen. Belgische steun Onze correspondent te Brussel tele grafeert: In verband met de zeer onrustwek kende ontwikkeling van het Nederlands- Indonesische conflict betreffende Nieuw Guinea is te Brussel door Belgische autoriteiten geen enkele verklaring af gelegd. Ofschoon België met de Indone sische republiek goede diplomatieke re laties onderhoudt, is men in de diplo matieke kringen en ook in de regerings milieus van oordeel, dat de jonge Indo nesische staat op het ogenblik bezig is veel sympathie te verspelen, die hij in de laatste jaren had verworven. De ac tie tegen de Nederlanders in Indonesië is daarom zo erg, aldus deze zegslieden, omdat de meest onbevooroordeelde waarnemers van mening zijn en moeten zijn, dat Indonesië niéts ten voordele van de volkeren van Nieuw-Guinea zou kunnen ondernemen, indien het eiland morgen onder het regiem van presi dent Soekarno zou komen. In de NAVO en in de vergadering van de V.N. aldus deze Belgische diploma tieke waarnemers, zal Nederland op de volledige steun van België kunnen re kenen. Zou de chaos in Indonesië leiden tot een verbreking van de diplomatieke re laties tussen Den Haag en Djakarta, dan zou men hierin opnieuw het bewijs kunnen zien van de politieke onmacht van de Indonesische regering. Immers de tienduizenden Nederlanders in Indo nesië zijn onmisbaar voor de goede functionering van de Indonesische eco nomie. aldus de „Libre Belgique". Soebandrio over de NAVO De Indonesische minister van Bui tenlandse Zaken, mr. Soebandrio, heeft gisteravond bij zijn terugkeer in Dja karta gezegd, dat hij niet kon begrijpen, waarom de NAVO de crisis tussen In donesië en Nederland zou moeten be spreken. Hij zei, dat de deur nog niet gesloten is voor een vreedzame oplossing van het geschil inzake West-ïrïan, doch voegde eraan loe, dat het nu geheel aan de Nederlandse regering was het ini tiatief te nemen. Op een vraag over het Nederlandse verzoek aan de NAVO zei de minister: „Voor zover ik weet, is de NAVO een organisatie, gericht tegen de Sovjet- Unie. Indien de NAVO wordt betrokken in een Aziatische kwestie, zou dit li chaam een precedent scheppen, dat een zeer slechte uitwerking in heel Azië zou hebben. Soekarno spreekt woensdag in Soerabaja Gisteravond werd bekendgemaakt, dat president Soekarno woensdag naar Soerabaja zal reizen om een massa bijeenkomst, georganiseerd door het plaatselijke „Bevrijdingscomité voor West-Irian" toe te spreken. Dc berichten uit Indonesië blijven verontrustend, zowel voor de positie der Nederlanders als de Nederlandse bedrijven en ondernemin gen, welke in steeds groter getale op Java door de Indonesische arbeiders worden overgenomen, als ten opzichte van de in het algemeen speciaal op Java, uiterst verwarde toestand. Zaterdag konden wij nog in een gedeelte onzer oplage vermelden, dat de factorij der Ned. Handelmaatschappij, de Nationale Handelsbank en de Escomptobank officieel door hen zijn overgenomen. „Thans zijn alle Nederlandse banken in Djakarta van zaterdag af het eigendom van het Indonesische volk", aldus een verklaring van de Indonesische vakbond van kantoor personeel. De grootste der Nederlandse banken in Djakarta, de Factorij der Ned. Handel maatschappij heeft vandaag haar deuren gesloten gehouden. Men verwacht echter, dat zij morgen weer open zal zijn. De chef-staf van de Indonesische landmacht, generaal-majoor Nasoetion, en de minister van Financiën Soetikno Slamet hebben vandaag een gezamenlijke ver klaring uitgegeven, waarin werd bekend gemaakt dat de drie Nederlandse banken, de Factorij, de Escomptobank en de Nationale Handelsbank voorlopig onder militaire controle worden gesteld. De banken zullen hun activiteit voortzetten, in het belang van 's lands financiën en economie. In de verklaring wordt gezegd, dat de hoofdkantoren der banken in Djakarta, alsmede de agentschappen in de gehele Archipel, onder toezicht van de militaire autoriteiten en de bank Indonesia de centrale bank zijn gesteld. Deze maatregel, aldus de bekendmaking, is genomen overeenkomstig de bepa lingen van de staat van oorlog en beleg, die in maart j.l. in geheel Indonesië werd afgekondigd. gelen tegen Nederland. Vele Neder landers gebruikten deze dag om kostbare bezittingen te pakken voor het geval zij binnenkort zouden moeten vertrekken. Rondom Dja karta zijn nu geweldige plakkaten opgesteld, waarop de kaart van Westelijk Nieuw-Guinea voorkomt, met het opschrift „Dit is ons land!" Situatie op Sumatra In Noord-Sumatra zijn eveneens alle Nederlandse ondernemingen on der militair bewind gesteld, teneinde aldus een verklaring van luitenant kolonel Djamin Gintings, die deze maatregel heeft genomen om „ex cessen, die uiteindelijk ongunstige economische gevolgen zouden kun nen hebben" te vermijden. In Zuid-Sumatra had luit.-kolonel Barlian, naar bekend, reeds een ver bod tot overneming van Nederlandse bedrijven uitgevaardigd. De Noord- sumatraanse kapitein Matoeng Si- toepoe verklaarde dat de overne ming van bedrijven slechts door de regering geschieden kon en niet mocht worden overgelaten aan de willekeur van arbeiders. Ook de mi litaire commandant van Celebes leg de een dergelijke verklaring af. Het plaatselijk bestuur van Noord- Sumatra zou vandaag een buitenge wone bijeenkomst houden om het vraagstuk Nieuw-Guinea te bestu deren. Alle gouverneurs van de pro vincie Noord-Sumatra zijn daartoe uitgenodigd. Geen nieuwe maaJregelen In Djakarta, waar het Indonesi sche personeel zich o.a. ook meester heeft gemaakt van het kantoor van de Rotterdamsche Lloyd, was het gisteren rustig. Er waren geen be kendmakingen van nieuwe maatre- Uit Bogor. circa 65 km. ten zuiden van Djakarta, is gisteren gemeld, dat Indonesische studenten van de land- bouw-faculteit daar het proefstation van het Algemeen Landbouw Syndicaat hadden overgenomen. Volgens berichten uit Oost-Java had den Nederlandse planters met hun ge zinnen enige ondernemingen in die pro vincie verlaten. Er heerste intussen te Djakarta onze kerheid onder de Nederlanders over vragen betreffende spoedige repatriëring De Indonesische autoriteiten gaven Nederlanders die geen werk hebben en hen die door Indonesiërs vervangen konden worden, opdracht te vertrekken.. De minister van Voorlichting verklaar de later nader, dat in principe alle Ne derlanders moesten gaan. Maar duide lijker bekendmakingen ovetr dit onder werp zijn tot nu toe door de Indonesi sche autoriteiten niet gedaan. Onderhoud van Dissevelt- Lapian Het hoofd van de politieke afdeling van de Nederlandse diplomatieke verte genwoordiging in Djakarta, de heer G. Dissevelt, heeft zaterdag een bezoek ge bracht aan het hoofd van het directo raat Europa van het Indonesische mi nisterie van Buitenlandse Zaken, La- pian. Dit was het eerste bezoek van een Nederlandse diplomaat aan het ministe rie van Buitenlandse Zaken sinds op donderdag j.l. de Nederlandse zaakge lastigde. de heer Hasselman, werd ver zocht de Nederlandse consulaten in ge heel Indonesië te sluiten. Verlichting voor de Nederlanders Een regeringsopdracht om het boy cotten van Nederlanders te beëindigen is ook uitgevoerd in Oost-Java volgens berichten die zaterdag in Djakarta ont vangen zijn en die. melding maken van verlichting in de toestand onder de Ne derlandse gemeenschap. In berichten, die gelijktijdig uit Soerabaja werden ontvangen, werd gezegd dat arbeiders de „Krembung" suikerfabriek in Krian in Oost-Java hebben overgenomen. Uit verscheidene delen van Indonesië kwamen zaterdag berichten binnen van „overneming" van Nederlandse clubs. (Reuter noemt met name Palembang, Makassar en Dj ember). „Antara" berichtte uit Semarang in Midden-Java dat het plaatselijke comi té voor de bevrijding van West-Irian" had verzocht om wegneming van de portretten van Koningin Juliana en Prinses Wilhelmnna van de muren van Nederlandse kantoren. Het verzoek werd gedaan aan alle eigenaars en leiders van Nederlandse ondernemingen uit voor zorg tegen mogelijke ongewenste inci denten. zo zei het bericht van dit Indo nesische persbureau. Richten buitenlanders zich naar Nederlanders Met de KLM-machine uit Londen kwam gistermorgen op Schiphol aan een ingenieur van de Standard, werkzaam in Pendoppo op Sumatra, die aan een ver slaggever van het ANP vertelde, dat na de vijf minuten actie van 24 november onrust op de olievelden ontstond. We gens het afscheuren van plakkaten werd een groep van 45 Nederlanders in Pen doppo op de sociëteit bijeengedreven. Twee van hen kregen later in Palem bang huisarrest onder militair toezicht. De situatie op de olievelden werd daar na met de dag slechter. De buitenlanders die daar werkzaam zijn, richten zich naar de Hollanders. De Amerikanen willen bijv. Sumatra verlaten, als de Nederlandse employé's zouden worden weggezonden. Onze zegs man was met een boot naar Singapore gevaren, waarbij het hem was opgeval len hoe streng de controle op 30 novem ber en 1 december was. Van Singapore vloog de Standard-employé met de BOAC naar Londen en vandaar naar Amsterdam. Bladen en tijdschriften Het Indonesische ministerie van Voor lichting heeft zaterdag bekend gemaakt, dat godsdiensttijdschriften die vielen onder het verbod tot Nederlandse publi- katies, mogen worden gepubliceerd in iedere taal, behalve Nederlands. Daar toe behoren „Katholiek Leven", dat nu in het Indonesisch zal verschijnen, en een aantal christelijke kerkorganen en het maandblad van het Leger des Heils. De verzoeken van de ,.J„vabode" te Dja- Dr. J. H. van Roij en over de situatie De Nederlandse ambassadeur in de V.S., dr. J. H. van Roijen, heeft giste ren in Washington verklaard, dat Ne derland zeker geen gewapende actie tegen Indonesië zou ondernemen, in dien dit kon worden voorkomen. Vragen beantwoordend voor een fo rum in een televisieprogramma voegde hij hieraan toe: „Wij zijn zeker niet voornemens Westelijk Nieuw-Guinea af te staan. Zelfs indien de Nederlan ders het gebied aan Indonesië zouden afstaan zou dit niet de betrekkingen verbeteren", zo zei hij. Het vraagstuk van opneming van 46.000 Nederlanders zou „zeer moeilijk" op te lossen zijn. Hij zei dat president Soekarno „een groot opportunist en een groot dema goog" zijn land naar het communis me voerde met zijn opvatting van zoge naamde democratie. Als zjjn persoonlijke mening zei dr. Van Roijen dat het hem niet zou ver bazen, indien Nederland zich tot de V.N. zou richten „om uiteen te zet ten dat wat thans (in Indonesië) ge schiedt, in strijd is met het interna tionaal recht en de beginselen van menselijkheid". Hij zei, dat zijn land bereid is met Indonesië te onderhandelen, over_ alles behalve de soevereiniteit van Nieuw- Guinea. „Ofschoon Nederland verliezen en schade zal lijden, zal dit niet zijn in vergelijking met de verliezen van In donesië, zij hebben een doos van Pan dora geopend". Hij zei dat de huidige actie van In donesië zou kunnen voeren tot „volle dige chaos" in dat land. karta, de „Preangerbode" in Bandoeng, het „Handelsblad" in Soerabaja om publikatie in het Engels of het Indone sisch voort te zetten, werden afgewe zen. Luchtbrug Djakarta- Sin-ipore-Sydney De Qantas, BOAC en ,,Air India" zijn klaar om deze week te beginnen met een luchtbrug voor het overbrengen van Nederlandse onderdanen van Djakarta naar Singapore en Sydney. Een woordvoerder van de Qantas en de BOAC zeide. dat men hoopt met Ar- gonaut-vliegtuigen een „heen-en-weer- dienst" tussen Djakarta en Singapore te kunnen onderhouden op 10. 12, 13, 14 december en volgende dagen. Met elke vlucht zouden 55 passagiers kunnen worden vervoerd. De twee maatschappijen hebben aan de Indonesische regering toestemming gevraagd om deze extravluchten te mo gen uitvoeren. New York Times: De New York Times prijst de Neder landers om hun „geduld en zelfbeheer sing" en laakt de Indonesiërs in de zelfde mate om hun „roekeloze onver antwoordelijkheid". Volgens het blad verdienen de Neder landers de steun van him bondgenoten, die zij nodig hebben. De New York Times acht goede gron den aanwezig voor het vermoeden, dat de Indonesische regering ,.nu zij het land naar de rand van bankroet en vol ledige politieke verwarring heeft geleid", de aandacht hiervan afgeleid wil heb ben. Het kan nauwelijks ontkend worden, aldus de New York Times, dat presi dent Soekarno's herhaalde pogingen om communistische steun te krijgen betaald gezet moeten worden met het inbeslag nemen van Nederlandse eigendommen door zogenaamde „arbeidersgroepen" waarin de communisten de leiding heb ben. „De Indonesische regering heeft dit optreden afgekeurd en heeft het ken nelijk niet in de hand gehad". (Men zie ook elders) Gistermiddag is de bemanning i an de KLM Super constellation „Electron" op het vliegveld Schip hol teruggekeerd. Dit was de be manning van het vliegtuig dat maandagochtend uit Djakarta ver trok zonder passagiers en zonder toestemming van de verkeerstoren van het vliegveld Kemajoran. Voorafgegaan door gezagvoerder P. J. Krouwel verlaat de bemanning het vliegtuig, waarmee zij als pas sagiers terugkeerde. ZATERDAG VAN 11.30—12.00 UUR (stempel 6) VAN 14.30—15.00 UUR (stempel D). ELKE DAG 1 UUR GRATIS KOPEN. KOOP U RIJK. Leiden Noordwijk GOEMAAT Katwijk - Rijnsburg Soebandrio verklaart: „Niet alle Nederlanders moeten weg" De Indonesische minister van Bui tenlandse Zaken, Soebandrio, heeft gisteren te Saigon verklaard, dat er nooit sprake van was geweest alle Ne derlanders in Indonsië uit het land te wijzen. „Maar wij hebben besloten alle Nederlanders die niet werken te re patriëren, uit protest tegen de houding van de regering van Den Haag in de kwestie West-Irian". Naar aanleiding van de bijeenkomst van de Atlantische Raad te Parijs, zei Soebandrio: „Ik ben verbaasd, dat de permanente vertegenwoordigers van de landen van de NAVO een Europese militaire defensie-organisatie op ver zoek van Neaerland hebben besloten de Nederlands-trdonesische kwestie te be studeren. Ik z.e niet in welke middelen de NAVO heeft om een geschil tussen een Westelijke en een Aziatische mo gendheid op te lossen". De Indonesische regering heeft nog geen maatregelen genomen voor de evacuatie van de 5.000 Indonesiërs in Nederland, maar zjj is op alles voor bereid", verklaarde hij. De minister werd gevraagd, of de economische toestand van Indonesië niet ernstiger dreigt te worden als gevolg van de moeilijkheden die de Nederlan ders worden berokkend en of dienten gevolge de positie der communisten niet sterker wordt. Hij antwoordde: „De hui dige gebeurtenissen zijn niet door een buitenlandse ideologie uitgelokt- Het is een daad van het Indonesische natio nalisme. De communistische partij maakt zeker vorderingen in Indonesië, maar nationalistische bewegingen zijn krachtig. De regering bestrijdt het com munisme door de levensstandaard van het volk te verhogen. Het essentiële voor Indonesië is de produktle te ver hogen om te kunnen uitvoeren"

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1957 | | pagina 1