LIVINGSTONE BAANDE DE WEG
NAAR DE VRIJHEID
PAULA WESSELY
r
Dp „Ilala*' voer onder vredesvlae
Vroeger leri
•eur, tliaus
welvaart in Nvassaland
(Bijzondere medewerking)
Omstreeks 1830 woonde in Kaapstad ccn eenvoudig man. Zijn
naam was David Livingstone. Hij was in 1813 geboren in Blantyre.
Zijn jeugd had hij doorgebracht als arbeider op een katoenspinnerij.
Hij had van zijn jonge jaren af het ideaal gehad, zendeling te wor
den. Op de leeftijd van 27 jaar bereikte hij zijn ideaal. Het was zijn
plan, naar China te gaan. De opium-oorlog 1840) maakte dit
onmogelijk. Daarom ging hij naar Zuid-Afrika. waar hij zich in
Kaapstad vestigde.
Livingstone beschikte over de kwaliteiten van prediker des gcloofs
en van ontdekkingsreiziger. Wat hij wilde bereiken, bereikte hij op
zijn eigen manier. Anderen gaf hij slechts zelden een verklaring van
zijn doen en laten. Zijn zelfvertrouwen was zeer groot. Zijn gods
vertrouwen eveneens. Hij beschouwde het als zijn taak om zoveel
doenlijk te vertoeven in inheemse Afrikaanse milieus om de donkere
Afrikanen de ogen te open voor de zegeningen van het Christendom.
Het Britse uitneem-
b»re oorlogsschip
..llala eeris de schrik
der slavenjagers.
Donker. aldus bestempelde
men ln de vorige eeuw grote
delen van Afrika En donker
was het daar inderdaad ln mr-
kannlballsme, ziekte en ellende
kanlbalisme. ziekte en ellende
gingen er hand ln hand Ja. het
'toeni grotendeels onbekende
Afrika gold terecht als het Don
kere Werelddeel Heel veel ls er
ln deze eeuw veranderd Een
blik op de historie van Nyassa -
land 'dat thans behoort tot de
Federatie van Rhode ma en
Nyassaland' sedert Livingstone s
komst ln die streek leert dat
duidelijk
Did Joe. die zich nog de dagen herinnert roor Livingstone's komst.
ENIGE Jaren na »Un huwelijk met
Mary Moffat trok hU noord
waarts. de windernis ln Tot drie
maal toe herhaalde hl) ton ontdek
kingsreis Tijdens tyn derde tocht onu
lekte hij !n september 1859) het
yaxsa Meer. Livingstone, verwoed be-
itrijder van alles wat riekte naar
slavernij, was ontzet over de toestan
den die hl) ln Nyassaland aantrof HU
big er karavanen geketende slaven,
(voortgedreven door meedogenloze sla
venhalers Diep uit de wildernis kwa-
knen die ongelukklgen Na wekenlange
afmattende marsen bereiKt<n zij het
Nyassa Meer. Daar werden rij als vee
In scheepjes geladen en vervolgens
b ar de oostelijke oever van het meer
gebracht Verder ging dan de tocht
fe;er ongelukklgen verder, naar de sla
venmarkten ter oostkust van Afrika
Livingstone's hart brak. toen hU die
ellende en wreedheid zag. toen hU
moest aanschouwen hoe de slavenha
lers hun menselijke koopwaar mishan
delden. Twee remedies overwoog hU
zUn er tegen de slavenhandel: Pre
diking van het Christendom en het
organiseren van de handel in ..gewone"
goederen.
David Livingstone stierf vele jaren
later (1873) tilden*, een zevenjarige
expeditie op zoek naar de bronnen
van de NtyL ZRn helpers slaagden
v erin om *Un lichaam naar Engeland
te brengen, waar het werd bRgezet
in Westminster Abbey, de plaats,
waar zoveel beroemde en verdienste
lijke Engelsen rusten.
Old Jee
DOCH Livingstone had niet vergeefs
de moeilijke tocht naar Nyassa
land ondernomen Anderen tra
den ln zUn voetspoor ZU trokken, als
hun voorganger, uit om in dat verre,
donkere, wrede land hun plicht te doen
ZU waren vastbesloten de mensen daar
slaven en slavenhalers gelijkelijk
hei christendom te brengen Na Li
vingstone's dood besloot de ..Free
Church of Scotland" zendinc^tations
in Nyassaland te openen Wie do
Driemaandelijkse Zendinesberlehten"
van die Schotse kerk leest, rijzen de
haren te berge bij het vernemen van
wat zich daar nog geen eeuw geleden
afspeelde ln de buurt van het Nya&sa
Meer Doch ook wekken die ..Berich
ten" bewondering voor de liefdevolle en
opofferende arbeid van de chrlstelllke
pioniers, die zich alles ontzagen om
anderen om ongelukklgen te helpen
en te steunen ln hun zware levens-
strUd
Nog zijn er ln Nyassaland enige
ouden van dagen, die de komst der
eerste blanken medemaakten Immers,
na de zendelingen vonden ook hande
laren. Jagers en koffieplanters de weg
naar Nyassaland. In 1878 kwam de
Afrikaanse Meren Maatschappij" tot
stand Het was een handels- en trans
portonderneming. die zich mede ten
doel stelde, de Afrikanen te tonen, dat
de slavenhandel ook uit economlschen
hoofde schadelUk was en heel wat min
der winstgevend dan de handel ln
..normale goederen' Livingstone's
tweede remedie tegen de slavernij vond
aldus toepassing.
.Ja", iel een der oudste Nvassalan-
ders. Old Joe geheten. ..ik weet nog,
dat de eerste blanke mannen hier
kwamen. Ik dacht, nu maken zU Joe
slaaf. Altijd waren wR bang om ln
slavernij te geraken en op de markt
te worden verkocht Nu, de blan
ken kwamen, maar niet als slaven
halers, al waren er ook onder hen
wel ruwe klanten. VrR spoedig be
gonnen zU de slavernij energiek te
bestrUden. In 1896 vielen de laatste
bolwerken der slavenhalers op de
noordelUke oever van het Nyassa
Meer. Een rustiger periode begon. De
basis voor de opbloei des lands en
voor welvaart der bevolking was
toen aanwezig. Een harde, meedo
genloze strRd tegei de slavenhalers,
waarin over en weer geen kwartier
was gegeven, was daaraan voorafge
gaan.
De „llala"
nIE oorlog tegen de slavenjagers
was deela een „meer-oorlog" Om
die te kunnen voeren, moesten de
Britten over een oorlogsschip kunnen
beschikken. Dat schip kwam ook. Het
heette de „llala". Het voerde de „vre-
desvlag". een witte duif met een olUf-
tak in de snavel. Schotse protestanten
hadden de gelden bUeengebracht, die
nodig waren om het stoombootje (21
ton) te laten bouwen. Het scheepje
kast te f 700 090 ^an de Londense
werf bracht men de „llala" aan boord
van een groter schip naar Kaapstad
Daar nam men de „llala" uit elkaar en
bracht de delen aa i boord van een
Duitse schoener naar de mond van de
Zambesi Vervolgens assembleerde men
het scheepje weer Het voer de Zambesi
op tot bU de Murchison watervallen.
Daar werd het ten tweeden male ge
demonteerd Inheemse dragers brach
ten het stroomopwaarts, waarna de
„llala" opnieuw werd geassembleerd en
vervolgens het Nyassa Meer opvoer.
Een kunstzinnige Afrikaan, die opge
togen was over de komst van de
„llala" en de strijd tegen de slaven
halers, legde de komst van het
scheepje vast in een fraai kunstwerk,
dat bewaard wordt in de „Livingsto-
nla Mission": Een ivoren plaquette,
die voorstelt de „llala" op het meer,
een watervogel vliegt boven het
schip, twee negers passeren het in
een kano.
Bijna dertig jaren deed de „llala"
dienst op het grote meer. Nadien kwa
men er andere schepen. laatstelUk de
„llala II". een luxe-schip vergeleken
bU de eerste „llala".
Thans
VEEL is er op en langs het Nyassa
Meer in deze touw veranderd Nog
ziet men er de inheemse kano's
als ln de dagen, toen de eerste „llala"
de eerste rookwolkjes uitblies boven de
wUde watervlakte, maar ook motor
boten spoeden zich nu voort over de
oppervlakte en het is peen zeldzaam
heid, dat de negers in hun simpele
vaartuigjes hun weg kiezen langs
moderne watervliegtuigen. Dit alles is
mogelijk geworden dank zij de nieuwe
dingen en denkbeelden, die de eerste
christelUke zendelingen met Livingsfo-
ne in de voorhoede in Nyassaland
brachten Thans leven Afrikanen, Azia
ten en Europeanen in goede harmonie
naast en met elkaar in dat zon-door-
gloeide land Het ls (zei een forse
planter) of de geest van David Living
stone soms bU ons is.
Toen Livingstone in 1859 in Nyassa
land vertoefde, heersten daar terreur
en onveiligheid. Thans geldt, dat levea
en eigendom der ruim 4500 Europea
nen. 6500 Aziaten en 2 600 000 Afrika
nen er verzekerd zijn. Thans zijn er
goede wegen en bloeit er de landbouw.
Tabak. thee. maïs en katoen brengt de
bevolking in grote hoeveelheden voort.
De welstand der mensen beweegt zich
in stUgende lijn. En het toerisme biedt
grote mogelijkheden, al staat deze „be
drijfstak" nog maar in de kinderschoe
nen.
Want thans, als ten tijde van Li
vingstone, is Nyassaland nog steeds
een heel mooi land met zijn oerwou
den, rivieren, grote meer, poelen,
moerassen, vergezichten, donkere
mensen, exotische vlinders en bloe
men, flamingo's en andere kleurige
vogels. Kortom, Nyassaland is een
dorado voor vakantiegangers. En vele
Zuid-Afrikanen hebben dit dorado
reeds ontdekt!
(NIVANO - Nadruk verboden)
een
sympathieke
oudester
opnieuw ontdekt
in film
„Onder de achttien''
Onsen t imeii tele rol pren 1
met eclit Weense sfeer
(Van onze correspondent
Eindelijk heelt men voor Paula etsely
een rol gevonden, die haar weer doet ken
nen als een groot actrice. Het scenario werd
geschreven voor E. Burri en de ook in het
buitenland bekend geworden Oostenrijkse
schrijver J. M. Simmel. Zij geven de ge
schiedenis weer van Louise Gottschalk. die
haar zware taak als sociaal werkster met
grote toewijding vervult en in deze jilm
haar wederwaardigheden vertelt met al
haar moeilijkheden, kleine successen en
grote teleurstellingen.
Vaar vroeger de wildernis in Nyassaland heerste, vor 1 ten chans brede wegen de verbindingen tussen de
voornaamste centra.
Alles, wat hier wordt gezegd en ge
daan. beantwoordt volkomen aan cie
waarheid en de werkelijkheid, zonder
een spoor var de slappe romantiek
en zoetige sentimentaliteit, welke ons
o.m. ook bekend zijn uit de Oosten
rijkse filmproduktie van ..Mariandl af
tot en me1 ..Sissy' 1. 2 en 3. Deze so
ciale werkster blijkt een vrouw te zijn
die zich voor de verwaarloosde kinde
ren in een wereldstad uitslooft en op
offer- in het bijzonder voor de zoge
naamde halbstarken". die door hun
gewetenloze, egoistische en domme
ouders in de steek worden gelaten
Ondanks haar toewijding blijft Louise
Gottschalk echter toch een eenzaam
mens. die in haar verhaal niets over
drijft en niets goedpraat, doch wier
werk eigenlijk niet wordt gewaardeerd.
De regie is in de kundige handen van
G. Tressier, die al vroeger over het
probleem van de nozems een wel ster
ke. maar overigens al te zeer op ef
fect berekende film heeft gemaakt.
..Onder de achttien" is een film gewor
den. die zeker geen afstand doet van
de nodige effecten, maar ze toch met
mate inschakelt en daarom des te
meer indruk maakt. De stijl is Weens
realistisch. In het middelpunt staat
Paula Wessely in een rol. die haarge
heel ligt. Het is een moederlijke rol
zonder echter banaal te werken, want
deze vrouw brengt offers zonder de
bijna traditioneel geworden honing
zoete Weense sentimentaliteit. In alle
eerlijkheid en oprechtheid doet zo
haar plicht en laat daarin zien dat ook
maatschappelijk werk geen routine be
hoeft te worden als men mam- bezield
is door echte overgave en een open
oog heeft voor het diep-menselijke
ook in de jeugd. Ofschoon aan Paula
Wessely de hoofdrol werd toever
trouwd. dringt zij zich toch niet zo
sterk op de voorgrond, dat de andere
acteurs tegen de muur worden ge
drukt.
Integendeel, juist de jongere spelers
krijgen hier een uitstekende kans om
hun gebruikelijke onpersoonlijke to
neelmaskers af te doen en werkelijke
persopen uit te beelden, jonge eehte
„mensen uit ons dagelijkse leven, die
ons mededogen opwekken en die met
hun moeilijkheden tobben, dagelijkse
vraagstukken, welke men alleen met
liefde kan begrijpen en misschien
slechts In enkele gevallen kan oplos
sen.
