Leegliwater schiep een verbinding
tussen oude en nieuwe wereld
In 1612 kwam de Beemster droog;
BRUSSEL KRIJGT GEEN PAVILJOEN OP DE
WERELDTENTOONSTELLING
GEURENDE SERINGEN IN KAMER en TUIN
j Na „dooi" weer ijzige vorstin de
Hongaarse literatuur
ZATERDAG 30 NOVEMBER
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 2
Bewogen Leven
Hij dacht er anders over
Rijpenaars bouwden bruggen van bout
Wat was het geheim van de truc van Jan Adriaaanszoon? Niemand weet het. Er
zijn vele gissingen. Het meest waarschijnlijk lijkt mij dat hij de nacht van te
voren een luchtdichte ton omgekeerd heeft laten zinken, met behulp van ballast, die met
touwen aan de opening waren bevestigd, op de plaats waar het experiment plaats zou
vinden. Indien hij voldoende ruimte liet tussen opening van de ton en de grond, zou hij
eronder kunnen duiken, en door de opwaartse druk van het water daar genoeglijk kun
nen vertoeven.
HO zou aan de binnenkant van de ton een plankje ge
timmerd kunnen hebben, waarop hy schrijven kon. Het
was daar natuurlijk aardedonker, doch zyn brieven waren
ook niet lang: ..Dit heb lk voor Amsterdam ln de Wete
ring ende onder water geschreven".
Schrijver dezes heeft de proef niet op de som genomen
en hij raadt het verder leder af.
De cons te" is niet zo heel erg belangrijk geweest, want
nergens kunnen we vinden dat hij die aangewend heeft
voor onderwaterwerk bU sluizen of bruggen
Een Jeugdgrap dus van de man aan wie Holland veel
te danken heeft, want het staat te bezien of de meren
in Hollands Noorderkwartier ln de eerste helft van de 17e
eeuw ook droog waren gemalen zónder hem
Het staat ook te bezien of Fred enk Hendrik Den Bosch
ook veroverd zou hebben zonder de hulp van Leegh dat
is: JLaagwater".
In de 7e eeuw na Christus stroomde er ergens door
Noord-Holland een rivier, de Bamestra. De rivier was
smal. doch gaandeweg verbreedde deze zich en toen de
storm vat op haar kon krijgen, vrat zU veel land weg. Zó
ontstond ln de loop der eeuwen de Beemster
Omstreeks 1570 was de waterwolf zo geduch*geworden,
dat velen met de gedachte gingen spelen hem voor altijd
te temmen
Toen *U hun plannen opperden werden ze uitgelachen.
Ja. soms zelfs verketterd. Het was Qod verzoeken, zo
redeneerden sommigen, zelfs met die gedachte te spelen
Kleinere plassen echter, zoals de Eymondermeer en de
Kooimeer werden ln vruchtbaar land herschapen en
nadat stormen ln het merengebied grote stukken land
hadden doen verdrinken, kwam de gedachte opnieuw
tot leven.
Zo omstreeks het Jaar 1600 waren er enkele vooraan
staande en rtjke menden In het merengebied die bereid
waren arbeid en kapitaal ln te letten voor het grootse
doel: de bedijking en droogmaking van de Beemster.
Het wachten was na slechts op de man. die in staat
was dit enorme karwei tot een goed einde te brengen.
Ruim 7000 hectare land droogleggen! Terwyl de diepte
van de plas gemiddeld zeven Rijnlandse voeten was.
In de oren van velen was het iets ongehoords!
En toen de hoofdingelanden van de Beemster eindelijk
toonden dat het hun ernst was, ging dit als een lopend
vuurtje door het ganse land
Van alle kanten kwamen „uitvinders" opdagen, men
sen die beweerden dat zl) het buskruit hadden uitgevon
den De één wilde met bakken aan het werk. de ander
met pompen, doch de hoofdingelanden hadden tenslotte
alleen maar oren voor een man uit hun midden: Jan
Adriaannoon Tan De RUp, die aanbood om met twee
andere molenmakers het gehele bema lings werk te Ter-
richten.
Zijn uitgewerkte plannen waren duidelijk en zeer over
zichtelijk, zijn taal was die van een deskundige. HU kwam
niet met nieuwe plannen, maar met een plan om met
aanzienlijk verbeterde watermolens dit alles te volvoeren.
Men bezichtigde de 8-kantige oliemolen met de draai
bare kap. die hU self gebouwd had Men kwam onder de
Indruk van deze eenvoudige man. die wist wat hU wilde.
De mensen met wie hy te maken had konden hem
verstaan Juist omdat hU het oude verbeterd had. geloof
den ze ln hem.
Jan Adnaanszoon werd belast met het hoofdopzicht
over het gehele droogmaklngswerk van de Beemster
Er werden molens gebouwd, zestien in getal. Er werden
dyken aangelegd Het wemelde in de vlakte van mensen.
En tussen hen liep zelfverzekerd, de molenaar uit De
RUp: Jan Adrlaanszoonl
De molens malen, de wieken Tegen. Hollands wind
blaast in de seilen. Kn de mensen in de vlakte
kUken nieuwsgierig toe. Zallen de molens de baas
worden oTer de grote plas? Ondanks regen? Ondanks
windstilte?
De eerste dagen kan men niet xien dat het water
zakt. Doch na weken Is het laerkbaar. Dan komt de
regen. De regen klettert aren aaneen op de lage landen,
op het meer. De molens kannen het regenwater niet
snel genoeg Terwerken. Doch na enige maanden is het
water wel een voet gezakt. Een donkere. Tochtige kring
ligt om de oevers. De waterspiegel daalt langzaam
maar zeker.
Na twee Jaar malen ls de meer by na droog. Hier en
daar nog ondiepe poelen waarin het wemelt van vis.
Mensen gaan met manden vol naar huis. Ook Jan
Adriaanszoon neemt zUn zooi. en als hij naar huls gaat
ziet hU. starend over de nog glibberige vlakte, ln zyn ver
beelding reeds het koolzaad bloeien. De grond is geschikt
fOOT koolzaad! Weldra zullen er nieuwe oliemolens ver-
rUzon.
De meer ls droog. De blijde mare gaat door het ganse
land. Mensen komen van helde en ver en staren met ver
bazing over de nog natte, grauwe vlakte. Dat de mens dit
kan! Er zUn nog meer meren met een uitstekende bodem,
die een gevaar vormen voor de omgeving. OnmlddellUk
na de Beemster moet men met de Purmer, de 8chermer,
de Wormer beginnen!
De pessimisten houden zich gedrukt, de optimisten
Jubelen hun hoogste lied. Zie Je nu wel? Het kin!
En dkn komt de grote vernielingI
Op de 22ste Januari van het Jaar 1610 raast een
vliegende storm uit het noordoosten. Het water van
de Noordzee stort zich kokend en brullend op de Wad
deneilanden. vindt *Un weg tussen de eilanden door naar
de trechter van de Zuiderzee. Er ls geen houden aan Het
razende water komt maar aanzetten De storm duurt
dagen en nachten. De Zuiderzee loopt vol. de Zuiderzee
stroomt over! Dyken breken, de dUk by de Gelderse
Hoorn. bU Schelllnkhout, bi) Wervershoofl
De d(jk om de Beemster begeeft het en gutsend en
kolkend stroomt het opgezweepte water de pas droog
gemalen polders In. Het water is een monster geworden
dat In enkele dagen de reuzenarbeid van twee Jaren
vernielt.
Als de storm Is uitgeraasd kan men de ramp over
zien. Na komen de pessimisten alt hun hol om te ge
tuigen dat sU dit wel hebben voorren. De mena moet
het water aan de viaaen laten, dat la Gods wil.
Maar Jan Adrlaanszoon denkt er Anders over en de
vooraanstaanden, die hem tot nog toe steunden ook. zy
zyn ervan overtuigd dat volharden de Juiste uitkomst
biedt Achthonderdduizend gulden ls verloren gegaan In
die dagen geen kleinigheid! Velen worden kopschuw, doch
opnieuw winnen de voorultstrevenden het, nu na felle
strUd.
Men gaat weer malen. Men bouwt nog méér molens.
Leeghwater ls overal. Als de Beemster mislukt zal
men met de Wormer niet meer beginnen De Beem
ster moet gelukken!
Twee Jaar later, ln het voorjaar van 1612, tydens het
Twaalfjarig Bestand dus. komt de Beemster droog. Wéér
wemelt het van vla ln de laatste poelen Wéér gaat een
leder met een flinke zool naar huis.
Als het zomer wordt, begint de nog natte bodem al te
groenen. En op de 4e Juli komt er hoog bezoek ln De
RUp: Prins Maunts met *Un gevolg! Oans De RUp loopt
te hoop. Prins Maurlts ontmoet de man van ..de water-
conste" weer. Deze kunst, de droogmaking, bevalt hem nog
beter, 's Avonds ls er een groot diner op het Herenhuls
by De RUp Een van hen die de hoge gasten bedient
ls de vroegere „waterconstenser In het gevolg van Mau
rlts ls zUn jongere broer Frederlk Hendrik
Vele Jaren later, als deze voor de „onneembare vesting
's-Hertogenbosch ligt. en dringend een kundig ingenieur
nodig heeft, zal hU rich de hoofdopzichter van het Beem
ster karwei nog herinneren.
De Beemster ls droog.
Honderden mensen kunnen erin wonen Maar er
moet een brug komen over de ringvaart, terwille
van de nieuwe bewoners en De RUp.
Toen hebben de eerzten het hout verstrekt om niet,
en de KUpenaars bouwden de brug van dat hout, vol
gens afspraak. Dit bouwen was een gebeurtenis. Ieder
wilde meehelpen, en zo werd zonder kosten de verbin
ding gelegd tussen de oude en de nieuwe wereld
naar het plan van de zo beroemd geworden molenaar
van De RUp!
REIN BROUWER.
Een afbeelding van
het Brusselse
paviljoen op de
Wereld-
tentoonstelling,
welke in 1935 in de
Belgische hoofdstad
werd gehouden.
(Van onze Brusselse correspondent)
Is dat nu werkelijk
INDERDAAD IS HET DAT!
II
Het Leidse Gemeentebestuur
staat voor de moeilijke taak het
stadhuisvraagstuk" nader tot een
oplossing te brengen.
De architecten Buurman en Van
der Laan (Leiden), Blaauw (Haar
lem), Kropholler Wassenaaren
Mertens (Bilthoven) worden uitge
nodigd plannen te ontwerpen voor
een nieuw stadhuis met behoud
van de oude gevel.
Een commissie van advies, waar
in o-o. zitting hebben de R\jks-
bouwmeester en de Directeur van
de Academie voor Beeldende Kuns
ten, zal het gemeentebestuur bij
staan.
In de Gemeenteraad komt een
voorstel van de heer Manders aan
de orde om over te gaan tot spoe
dige demping van het Levendaal.
De bewoners van deze gracht zen
den in verband hiermede een ad-
haesiebetuiging in.
Dr. J. D. Kayser, lector in de tro
pische huidziekten, geeft zijn af
scheidscollege in de collegezaal van
het Instituut voor Tropische Ge
neeskunde aan het Rapenburg.
Officiële opening van de speel
tuin ,0 o ster kwartier" door wet
houder Goslinga.
Bouwmeesters Revue Wat doe
je in de kou" met Buziau en Siem
Nieuwenhuizen trekt ook te Leiden
volle zalen.
Tijdens het toernooi om het 3e
klasse biljart-kampioenschap van
Nederland, gehouden in ,J)en
Burcht" te Leiden, behaalt de Lei-
denaar Teegelaar het kampioen
schap.
Oegstgeest wordt in de late
avond van 28 november 1932 op
geschrikt door een ernstig buson
geluk op de hoek Deutzstraat-
Geiersstraat. Een groot aantal
passagiers wordt licht gewond. De
zwaar beschadigde Brockway)-
bus wordt door de politie in beslag
genomen.
Te Alphen herdenkt de bekende
uitgeversmaatschappij N. Samsom
N V. onder bijzonder grote belang
stelling haar 50-jarig bestaan.
Te Amsterdam wordt het motor
schip ,J*.C. Hooft" van de maat
schappij Nederland" door een
enorme brand, welke dagen lang
duurt, getroffen. Als „invaller"
vertrekt de Johan de Witt" (se
dert een jaar in de Amsterdamse
haven opgelegd) naar huliA.
al 25 jaar geleden?
Uit Laren wordt het overlijden
gemeld van de bekende, in 1881 ge
boren, schrijfster Carry van Brug
gen.
Een mijnwerker uit Wolverhampton
Eng.» u tot een boete van 250 gul
den veroordeeld omdat hU de mljn-
ponny .PhllUp" getrapt hAd Hamp
ton verweerd,- zich door te zeggen
dat het dier ..te hard gewerkt had"
en daarom een afstraffing ver
diende!
Wie het bloemendorp Aalameei
bezoekt, zal misschien al hier en
daar kassen met seringen ln
bloei zien. de kwekers zyn er
druk mee ln de weer. De brand
stoffen zyn echter zeer duur en
de struiken hebben zeer hoge
temperaturen nodig om die stij
ve bloemknoppen los te krijgen.
Daarom is het dus geen wonder,
dat ze nu of straks wel aan de
prijzige kant zyn Kostbare
bloemen, die men dus ook goed
moet verzorgen, anders heeft
men er niet anders dan verdriet
van en caar zyn ze te mooi voor
Die houtige stengels zuigen het
water niet zo gemakkeiyk op en
u zult ze daarby dus een beetje
behulpzaam moeten zyn Dlf
wateropname is met een kleinig
heid ln goede banen te leiden.
Met een scherp mesje worden
die houtige stengels van onderen
een eindje open gespleten.
Soms slaat men de ondereinden
ook met de hamer stuk. doch
zon barbaarse methode kan ik
toch niet aanbevelen. De cellen
w orden .n elkaar geslagen en <Le
laten het water dan ook met zo
vlot door als wel nodig is. U
kunt van Uw seringen <«"»k veel
langer plezier hebben in
dien wat chrysaJ ln het water
wordt opgelost; de bloemwlnke-
lier heeft het voor u wel ln voor
raad Per liter water moet dan
één tabletje opgelost worden.
Men zou het kdnnen noemen,
de kunstmest voor uw snybloe-
men. Laat uw kostbare en tere
seringen 's nachts ook niet ln
n rokerige warme kamer staan.
Het ls veel beter ze tegen de
nacht op een koele plaats te zet
ten. De bloemist heeft er zo veel
moeite en kosten aan moeten
besteden om ze zo ver te bren
gen. dat u er toch ook wel iets
voor over moogt hebben.
Zulke prachtige seringen kun
nen echter ook met succes ln
eigen tuin gekweekt worden.
Dan zoudt u ze nu moeten be
stellen en dan ontvangt u strui
ken met zware omvangrijke
grondkluiten. De boomkweker
doet dat heus niet voor zijn ple
zier. doch het Ls noodzakelijk om
hergroei te verzekeren Seringen
houden wel van een zonnig»
standplaats, ze grollen ook wel
ln de schaduw, doch U zult di
rect merken dat ze dan minder
rUk bloeien- Ze houden ook van
een zeer voedzame grondsoort
stop maar wat oude mest ln de
omringende grond: de wortels
zoeken die mest wel op.
Er zijn niet alleen de witte en
paarse kleuren: rose is ook heei
mooi. En vergeet niet dat er ook
licht blauwe tinten zyn: soor
•en met enkele en met gevulde
bloemen. Voor elke liefhebber
van bloemen en planten ls er
dus wel lets by. Veel succes er
mee.
De Brussel» e kranten zyn ontevreden, want het 1*
by kans zeker, dat de stad Brussel géén paviljoen zal krij
gen op de as. wereldtentoonstelling, die 17 april 1956 haar
poorten opent De stadsfinanciën zyn nameiyk zo be
rooid. dat een extra krediet van ca 50 miljoen frank <3 8
miljoen gulden" teveel ls voor het reeds rwaar defldtalre
budget De tekorten van de vier grote Belgische steden
Brussel. Antwer
pen. Qent en Luik
worden aangezui
verd door kredie
ten u:t he'. fonds
der gemeenten
Maar ook dit
fonds zit momen
teel aonder geld.
Op leder* wereldtentoonstelling had Brussel zyn e..
paviljoen, so verklaarde ons een wethouder. Het t
schuld van de central* besturen ln de Wetstraat, dat h
dit keer mis loopt.
In d* kringen van de Wereldtentoonstelling zelve n<
men d* zaak Teel minder tragisch op. Kan het gemee:
bestuur niet een tentoonstelling van oud* Vlaamse wa:
tapyten, schilderijen en andere kunstvoorwerpen ln
historische stadhuis organiseren? Met weinig geld
aldus een groot effect worden bereikt. Het ls toch
hoofdstad, die het meest van de expositie gaat profit
en dat ls wel een klein prestlge-offer waard. Boven
krUgt de provincie Brabant wél een paviljoen, en hier
kan het aandeel van de hoofdstad tot zyn recht kon
t Dc 64-jarige schrijver Tibor Dery tol
negen jaar gevangenis veroordeeld
(Van onze Weense correspondent)
De Oostenrijkse PEN-dub heeft geprotesteerd tegen de hoge
straffen, die kortgeleden tegen vier Hongaarse schrijvers zijn uitge
sproken. De meest bekende van hen is Tibor Dery, wiens werken
bijna in alle wereldtalen werden vertaald en die vooral achter het
ijzeren gordijn een grote invloed heeft uitgeoefend. Tezamen met de
marxistische cultuurfilosoof Georg Lukacz heeft Dery in de Petöfi-
dub onder de linksgerichte intellectuelen dat klimaat voorbereid,
waarin het geestelijke verzet tegen de Russische bezetting in al haar
vormen werd ontwikkeld.
Anti-Stalinisten door Kadar
vervolgd
O. KROMDIJK Een Aalsmeersa schone tussen de seringen.
Julius Hay ls waarschymyk de man
geweest die ln de noodlottige nacht
van 3 op 4 november ln Radlo-Boeda-
pest voor het laatst het Westen op
riep om te helpen
Vier veroordeelden waren overtuigde
communisten, die zeker geen burger -
lyke regeringsvorm ln Westerse trant
hebben nagestreefd, doch alleen een
llnksgerlcht socialisme met de vrijhe
den van he* Westen ZIJ waren anti-
Stalinisten. die elke vorm van terreur
veroordeelden en een meer liberale
richting verdedigden. Deze tendens
kwam na de dood van Stalin nle* al
leen ln Hongarije naar de oppervlakte.
maAr ook elders achter het yzeren
gordijn. In zyn beroemde novelle
Doo: heeft Ilja Ehrenburg de vroe
gere heilige huisjes onder schot geno
men. waarin hy later door Doedinzef
werd nagevolgd.
Daarmee volgden zy elgenlyk het
recept van de communistische literai
re kritiek, welke voorschreef dat de
kunst de verschillende fasen van de
nieuwe maatschappelijke orde moet
weerspiegelen. In feite echter liet men
dit realisme alleen toe wanneer het ln
dienst stond van de party! Reeds on
der Lenln mochten de schrijvers
f slechts „ingenieurs" van de zielen zyn,
f die als handlangers de plannen van de
0 leiding moesten voorbereiden en on-
a dersteunen. Nog erger werd het onder
a Stalin, die alleen toeliet, dat de kunst
J als propagandiste voor de party en
haar programma optrad.
r Tegen dit onware gedoe ls eindelijk
1 verzat gekomen. Eweoburg stond niet
alleen Vooral Dery was als schryver
realist en als zodanig beschreef hy
de wrrkelykheld - ook die het
communisme - zoals zy zich inderdaad
openbaarde. Doch daarmee haalde hy
zich de haat van de ..cultuur-mana
gers" op de hals. zoal ook 25 Ja r
vroeger by Oladkof. Babel. Maverhold.
■lsenstcln en Loenatajarskv et ge\ al
1* gewekt. By de veroordeling vm
Dery ca. ging het nle' om een scr-
gryp tegen het social: Uscbt real
me maar om de diepere bedoelingen,
om het veraet tegen onmenselykhe
de verdediging van de me.
waardigheid en het revoluti
test. Niet woordkunstenaars -• r.den
voor de rechter, maar mensen dl#
gekomen waren voor de vrrheid .n
woord en geschrift.
In zijn grote romans „De afgebroken
zin" en ,.Het Antwoord" protesteerde
hy tegen de realiteit van het commu
nistische regime, maar in zijn on\er-
geteiyke novelle „NUd" verzette hij
zich misschien met nog meer kracht
tegen het systeem van Horthy. steun
pilaar van de oude orde. Ook toen
reeds zuchtte hij In de gevangenis en
men schijnt hem toen ernstig mKhin-
deld te hebben. Nu is hij een gebroken
man: op 64-jarige leeftijd is hy tot 9
jaar gevangenis veroordeeld. Men kan
nauwelijks verwachten dat hy deze
straf zal overleven. Het aangekondigde
doolweer Is onder Kadar omgeslagen
in een Ijzige vorst!
