in KAMER en TUIN
Waarom doodde een hoefsmid uit
Versailles zijn eigen vader
Nederlandse glazenier Max Nauta
ontwierp ramen voor Engels kerkje
ZATERDAG 2 NOVEMBER
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 2
Bewogen Leven
„Hoe gemakkelijk ivordt een mens
geruïneerd door omstandigheden
De Phyllocactus, een wonder van schoonheid
Eervolle opdracht voor landgenoot
r-
Boodschap der
offerende
liefde als
hoofdgedach te
uitgebeeld
Al het „nieuwe" kwam van de duivel
Mijn vader was hoefsmid te Versailles. Hij was een hoogstaand mens, mijn vader,
en ook in de jaren dat ik moest zwerven, nadat hij mij de toegang tot het
ouderlijk huis had ontzegd, heb ik hem geacht.
„Hoe ben je er dan toe gekomen, je eigen vader te doden,, Louis?" hoor ik U
reeds zeggen. „Jij, Jean Louis Auguste Louschart bent op de 31e juli 1788 immers ter
dood veroordeeld wegens vadermoord. De armen, de benen, de dijen en de ruggegraat
moesten je ,bij levende lijve' gebroken worden. Het schavot moest te Versailles worden
opgericht op de plek waar de misdaad werd begaan. Je lichaam moest op het rad
gebonden worden, het gezicht naar de hemel gekeerd. En nadat je geraadbraakt was,
moest je lichaam worden verbrand.
Ik ontken niet dat dit vonnis over mij is uitgesproken. Vreselijke verschrikkingen
heb ik doorgemaakt. Ik heb in de beulskar gezeten van Sanson. Doch op het laatste
moment heeft het volk mij verlost
Wat ik heden uit mijn leven vertel is een geschiedenis
waaruit blijkt hoe gemakkelijk een mensenleven kan
worden geruïneerd door omstandigheden die te sterk voor
hem z\jn. Ook wil deze geschiedenis, In al zijn eenvoud,
bewijzen dat het volk zeer veel kiemen van goedheid in
zich draagt.
Het volk kan in blinde razernij een onschuldige ver
moorden en in bewogenheid een schuldige redden.
Ik, die mijn leven te danken heb aan dit volk, geef
het volgende als een getuigenis:
Mijn vader, zo begon ik reeds, was hoefsmid te Ver
sailles. Hii was een man van de oude stempel, een
patriarch, -<ie zijn brood had verdiend in het zweet zijns
aanschijns Meer dan yn brood: uy smeedde zich rijk.
Maar ondahks zijn rijkdom ging hij voort met arbeiden,
omdat dit hem een gebod was.
Hij besloeg de paarden van de Koning. En de Koning
was naar zijn mening met macht bekleed door God. De
mens die de Koning afviel, deed zonde.
Nog duidelijk zie ik hem in zijn smidse staan: zijn
schootsvel reikte hem tot de enkels. Het was vuil, doch
hij was er trots op, omdat het voor hem het symbool van
zijn handwerk was.
Omdat hy was zoals hij was, was hij een kind van
het oude, hij verafschuwde de nieuwe ideeën, omdat ze
volgens hem van de duivel waren en bespotte het aller
meest de in zijn dagen reeds gepropageerde gelijkheid
in rechten van alle mensen.
„Men kan een ezel wel de oren afsnijden," «ei hU,
.doch een paard wordt het niet".
Nu moet men volstrekt niet denken dat hij in alle
opzichten bekrompen was! Neen, hij opende voor
mij de mogelijkheid tot studeren, zeggende: „Het
geld is er jongen, daarvoor heb ik met Gods hulp ge
zorgd, en met hulp van de Koning: hij is mijn brood
heer. Een mens moet wat weten, opdat hij zich hand
haven kan. Later, als je genoeg gestudeerd hebt, kom
je bij mij in de smederij. Hier, in de Montreuilstraat
ligt ook jouw toekomst".
Ik deed wat mijn vader van mij verlangde, en ik deed
het met genoegen. Het studeren was mij een lust en het
smeden mij een plicht.
Soms, na het werk, praatte ik met mijn vader over de
studie. Dan straalden zijn ogen en hij genoot meer dan
hij kon laten blijken, want hij was karig in woorden.
Wij waren gelukkig in deze jaren, mijn vader en ik. Ik
had groot ontzag voor hem. Hij genoot ook de achting
van allen in de omgeving.
„Meester Louschart", zo zei men in de ganse buurt, „is
een man om huizen op te bouwen. Wij zijn blij dat hij
vreugd beleeft aan zijn zoon, vooral nu zijn vrouw ge
storven is. En dat hij zijn Koning zo fel verdedigt is zijn
recht. Hij meet de grootheid van de Koning af in het
aantal paarden dat hem omringt".
De schone bloem van een Phyllo" cactus
De Phyllocactus kan met recht een
wonder van schoonheid genoemd wor
den: de mooie bloemvorm en de vele
mooie meeldraden geven deze bloem
een geheel apart cachet. Men mag dan
al niet zo veel belangstelling meer
hebben voor cactussen en vetplanten
in het algemeen, deze bladcactus zo
pleegt men haar ook wel te noemen
wordt door veel mensen nog bij voor
keur gekweekt. Bekend is de gewone
rode Phyllocactus ackermannii; die
bloeit erg rijk en kan tegen de paas
dagen geheel overdekt zijn met tien
tallen mooie rode bloemen. Dit is ech
ter wel de g makkelijkste, doch niet
de mooiste Er zijn veel mooiere soor
ten met schone crême-witte bloemen
met purperkleurige bloemen en met
roze bloemen: eigenlijk in alle mo
gelijke nuances. Helaas duurt de bloei
slechts kort. doch het is dan ook iets
bijzonders en dat moet men dan maar
op de koop toenemen.
Over deze cactus komen nog wel eens
klachten binnen: men kan ze niet zo
kweken dat ze bloemknoppen vormen
of men krijgt wel knoppen, doch dan
vallen die ontijdig af. Dat komt alle
maal door een verkeerde behandeling.
In deze tijd van het jaar moet de phyl
locactus niet meer bemest worden en
dient U het gieten ook tot een mini
mum te beperken. Wanneer de plant
steeds aan de groei gehouden wordt,
zal ze er wel erg gezond uitzien, doch
ze vergeet dan de dikke bloemknoppen
te vormen daar is het om begonnen.
Dus voorlopig maar alle gietwater ont
houden. U behoeft heus niet te schrik
ken indien de zogenaamde bladeren
van ergernis een beetje purperkleui ïg
worden: dat is alleen maar een bewijs
dat U het goed doet. Iets anders is dat
de bladeren niet mogen verschrompe
len of helemaal indrogen; dat moet
wel voorkomen worden. Eigenlijk is een
normaal verwarmde woonkamer ook
te veel van het goede; dan zult U toch
regelmatig moeten gieten en dat is
niet de bedoeling. Zet haar maar ma
tig warm: een temperatuur van onge
veer vyftig graden F. is al wel vol
doende; alleen op voorwaarde dat er
zeer spaarzaam met het gietwater
wordt omgesprongen. Vroeg in het
voorjaar ziet U de dikke bloemknoppen
langzaam tot ontwikkeling komen en
dan mag men geleidelijk iets meer
water geven. Doch niet te veel, anders
rollen ze er toch nog af. Eerst wanneer
U volkomen zeker bent. dat ze niet
meer afvallen, mag normaal gegoten
worden. Na de bloei mag de plant in
de zomermaanden heus wel met pot
en al in de tuin gezet worden en dan
liefst op een licht schaduwplekje De
lange scheuten kunnen soms 'zo lastig
worden dat U voor hen plaatsruimte
binnenshuis te kort komt; snoeien na
de bloei kan beslist geen kwaad.
G. KROMDIJi:
Nu moet mijn lezer volstrekt niet denken dat ik deze
laatste zin neerschrijf om zodoende mijn vader te
belasten. Om voor zfjn idealisme een voedingsbodem
aan te wijzen van egoïsme. Om zodoende mijn schuld weg
te wassen. Neen, mijn vader was geen egoïst. Toen de
grote stormaanval op de koninklijke Burcht begon, waar
hij nog evenveel verdiende als vroeger, was hij als in de
voorste gelederen van hen die het slopingsproces van het
oude wilde stuiten.
Als hij een egoïist was geweest, had hij zich buiten de
strijd gehouden.
Uit mijn verhaal zou men op kunnen maken, dat vader
en ik alleen in het grote huis woonden in de Montreuil
straat, doch de situatie was enigszins anders.
Een nicht van mijn vader, Elizabeth Verdier was ge
trouwd geweest met een palfenier der koninklijke stallen.
Na het overlijden van haar man, ging het met haar al
spoedig bergafwaarts. Haar werk, ze werkte in de linnen
kamer van het paleis, moest ze weldra opgeven omdat
haar ogen zeer slecht werden.
Toen werd ze ontslagen en kreeg een zeer klein pen
sioen, waarvan ze onmogelijk met haar dochtertje Hélène,
leven kon.
Mijn vader, ofschoon met tegenzin, bood haar twee
kamers op de tweede verdieping van zijn huis aan, aan
gezien familietraditie hem het oplegde, en zijn nicht, of
schoon ook met tegenzin, accepteerde, omdat zij geen
andere uitweg zag. zy wist dat zy en haar kind by myn
vader verlost waren uit stoffeiyke nood.
Hélène was, toen ze by ons kwam, nog een kind. Ik
heb haar leren lezen en schryven. Ik heb haar leren
rekenen en later hebben we samen gedichten ge
lezen.
Die tyd was een heeriyke tyd in myn leven. Hélène
was intelligent, bescheiden en zy geloofde in my. Dat
heeft my grote kracht gegeven. En nu, na zoveel jaren,
beken ik nog dat het schoonste werk dat de aarde geven
kan opvoeden is. Opvoeden: doèn groeien. Ik weet nog
niet wie het meest gegroeid is door die opvoeding: Hélène
of ik.
Jaren gingen voorbij. Toen ik met de klassieken klaar
was, begon ik met de modernen: Voltaire, Rousseau,
Diderot. En toen begon mijn ongeluk. Ik had kritisch
leren denken. De modernen maakten mij nog kritischer.
Ik leerde God, Kerk, Koning, Volk door de egen zien
der modernen.
Geen mens, die deze stryd heeft gekend, kan zich In
denken wat dit geweest is.
Toen ik een kind was had myn, in myn ogen
„onfeilbare" vader, zyn ideeën in myn ziel geprent. Nu
leerde ik, aan de hand der Geschiedenis dat de Koning
géén plaatsvervanger van God op aarde was, doch een
mens als wy! Nu leerde ik dat de mensen gelyk waren in
wezen en dat Koning en Kerk een contract hadden ge
schonden op zo ergelyke wyze, dat de Staat er volkomen
door was ontwricht.
Dat leerde ik en toen ik om my heen keek zag ik het
ook. De lagere standen lagen krom, opdat de hogere zich
in weelde konden baden.
Myn vader maakte een fout! Hy keek niet ver genoeg.
Hy dacht dat zyn loon van de Koning kwam, dat die het
hem vorstelyk had geschonken! Doch dat was niet zo!
De dienaren des Konings hadden het van het volk geno
men! Miljoenen en nog eens miljoenen, eens eigendom
van een groep van miljoenen eenvoudigen, werden 0oor
het Hof verbrast!
U moet niet denken dat alles zo zwart wit was als ik
het hier neerschryf. Een paar jaar lang waren de inge
brachte beelden van myn vader in myn zieleleven sterker
dan de nieuwe die zich aarzelend meldden. Maar de
laatste wonnen telkens wanneer ik om my keek, wanneer
ik sprak met de lagere geestelykheid die de noden van
het volk kende en wist hoe de hogere geestelykheid het
ervan nam!
Op een dag zag ik duidelijk voor mjj dat mijn vader
in een huis woonde met gekleurd glas. Het licht dat
naar binnenviel nam de kleur aan van het glas. Myn
vader kon niet anders zien, dan hy zag. Maar ik, die
het oude licht had gezien en het nieuwe, moest de
minste zyn, om der wille van alles wat hU voor my had
gedaan.
„Maar waarom", zo zult ge uitroepen, hebt ge hem
dan doodgeslagen met een voorhamer?"
REIN BROUWER.
(Van onze correspondent te Londen)
Harrow (Middlesex). De Nederlandse kunstschilder en glaze
nier Max Nauta, die ook in Engeland naam maakte, vooral door zijn
gebrandschilderde ramen voor de Nederlands Hervormde kerk van
Austin Friars en door het vervaardigde portret van Sir Winston
Churchill (door een onbekende landgenoot geschonken aan de
Tweede Kamer) heeft zo juist een nieuwe belangrijke opdracht
voltooid.
Hij ontwierp namelijk de ramen 52 in totaal! van de nieuwe
Anglicaanse St.-Andrew's Church in het bij Londen gelegen stadje
Harrow, welks naam alom bekend is wegens de daar gevestigde be
roemde kostschool. Van de ramen zijn er 49 geplaatst, de andere drie
volgen later. Max Nauta heeft deze opdracht gekregen nadat de
architect Michael Farey de ramen in de kerk van Austin Friars had
gezien en bewonderd. Het was een reusachtige taak, waarvoor Nauta
twee jaar nodig heeft gehad. Hij is verscheidene malen naar Harrow
gereisd om de ligging van de kerk, vooral met het oog op het zon
licht, te bestuderen. De opdracht luidde, dat het interieur vooral niet
donker mocht worden. Nauta heeft er dan ook voor gezorgd, dat zijn
ramen voldoende licht doorlaten, ook als het buiten grijs is. Het
kleureffect maakt, dat er zelfs dan een zonnige glans naar bin
nen komt.
Deze opdracht, die hem nagenoeg helemaal vrij liet, heeft
Nauta grote voldoening geschonken. Hy heeft zyn hart
inderdaad aan glasschilderen verpand. „Op glas", zegt hy,
„werk je met niets anders dan het licht zelf. Wat kan een
6childer beter wensen?" Nauta werd door deze opdracht ge
grepen. Het was voor hem niet louter een kwestie van kunst
zinnige bevrediging, maar vooral een mogelykheid om de
boodschap te verkondigen van de gedachte der offerende
liefde, de kern van het geloof. Dit is de hoofdgedachte, welke
hem geleid heeft by de uitvoering van zijn taak. De opdracht
gevers verzekerden ons, dat Engeland geen glasschilder heeft,
die in staat zou zyn Nauta's prestatie te evenaren.
De centrale figuur is „Christus triomfator", zittende op
een muur van het hemels Jeruzalem, met sterke lijnen zeer
decoratief afgebeeld in het boven het altaar aangebracht
achtpuntige roosvenster. Het is niet de Christus, zoals deze
was op aarde, maar de Messias, die voor de tweede maal
komen zal, volgens de Openbaring van Johannes. Hy heft
de wysvinger van de rechterhand op en wil hiermede zeggen,
dat de verlossing alleen komt, als wy de offerende liefde in
toepassing brengen.
Voor het eerst kerkraam voor
Florence Nightingale
De roos in de linkerhand symboliseert het beginsel der
zelfopoffering. Deze roos de „rosa mystica" speelt ook
bij de overige ramen een grote rol. Het beginsel van de zelf
opoffering wordt o.a. tevens uitgedrukt in de ramen, gewyd
aan de H. Veronica, de gelykenis van de verloren zoon en
aan Florence Nightingale. Het is de eerste maal, dat aan
deze grote Engelse vrouw, die de gewonden van de Krimoor-
log verzorgde en het klassieke voorbeeld werd voor mens
lievendheid een kerkraam werd toebedacht. Het denkbeeld
was van Nauta, dat dankbaar door de kerk werd aanvaard.
De kunstenaar heeft een zestal Engelse heiligen afgebeeld
en verder voorstellingen, ontleend aan het Oude en Nieuwe
Testament, zorgvuldig tegen elkaar afgewogen, daarmede het
samenbindende element van de bybel tot uitdrukking
brengend.
De menselijke figuren zyn vol leven, dank zy hun .bewe
gende" gracieuze houdingen, zodat er van styfheid of houte
righeid gelukkig geen sprake is.
Nauta beheerst de glasschilderkunst als weinigen. Hy ver
meed schilderyen op glas te maken en onderwierp zich aan
de bijzondere eisen, welke dit medium stelt. Ook heeft hjj
zich behoed voor pompeushéid en zich voortreffelijk aange
past aan de landelyke sfeer van dit moderne kerkje, welks
bouw een gelukkige.middenweg vormt tussen moderniteit en
traditie.
Nieuwe techniek geeft grote doorzichtigheid
Nauta heeft een geheel nieuwe techniek toegepast voor de
glasbewerking, waardoor een unieke doorzichtigheid is ver
kregen op plaatsen, waar deze vereist werd. Hij heeft vooral
gezorgd voor kaleidoscopische afwisseling, op vernuftige
wyze door kleurbrokjes verkregen, met name in de 33 kleine
lancet-ramen (mesvormige ramen) in het schip van de kerk,
waardoor de bekoring van zijn werk nog verhoogd wordt.
Nauta's kunstschepping is modern, zonder echter met de
traditionele sfeer te breken en getuigt van een grote drama
tische kracht, met name in de figuren van Stefanus en
Jacob, maar voral spreekt er de bezieling uit, die zich van
c'.3 kunstenaar meester maakte, toen hy aan de arbeid toog.
Schilderen met niets
dan het licht zelf
