L.D.M. ZORGT IN DUINEN VOOR
ROYAAL WATER IN TOEKOMST
Interessante concertenreeks van
liet Residensie-Orkest waclit ons
Derde bevloeiingsfase brengt
capaciteit op ruim het dubbele
van de huidige behoefte
ersteckplaats
96ste jaargang
Vrijdag 11 oktober 1957
Tweede blad no. 29262
Naast klassieke en romantische werken
speelt het ook negen moderne composities
De directeur van het Residentie-Orkest, de heer W. F. Brederode,
heeft ons dezer dagen de plannen ontvouwd van het Residentie-Orkest
voor het komend seizoen.
Het Residentie-Orkest betekent voor onze stad een culturele factor
van grote importantie. Ook nu belooft de komende serie van acht
concerten de muzikale blik te verruimen, vooral ook omdat aan het
moderne genre grote aandacht wordt besteed.
Zij, die op de hoogte willen blijven van de huidige muziekproduktie,
zullen daartoe door middel van een negental hedendaagse werken, die
met voorzichtigheid zijn uitgekozen, de gelegenheid krijgen, waarbij
zij aangetekend, dat hierbij al te grote extremiteiten vermeden zijn.
De dosering van andere composities staat daartegenover met een
zorgvuldige keuze van 12 composities uit de romantische- en vijf
composities uit de klassieke periode.
Ieder het zijne te geven, is een der moeilijkste problemen voor de
programmaleider. Wij geloven, dat men daarin voor het komende
seizoen in zuiver evenwicht wel geslaagd is.
Het seizoen brengt al onmiddellijk
een grote verrassing: op het eerste con
cert 17 oktober hoort men „Le
sacre du Printemps", de geniale worp
van Strawinsky, die in 1913 de muzikale
wereld door de enorme progressieve durf
schokte.
Toenmaals een revolutionaire, alles
omverwerpende daad, heeft men deze
sohepping van de grote Rus nu wel
steeds meer leren waarderen: ook de
Leidenaars ligt zij door de vertolking
van 1952 nog goed in het geheugen.
Andere „moderne" werken zijn o.a. i
Hindemith's symphonie „Die Harmonie
der Welt", Blacher's onproblematische
„Konzertante Musik", opvallend door
het sterk ritmische „swing" karakter, de
Garcia Lorca Suite van onze jeugdige
landgenoot Jaap Geraedts, Elégie van
de Portugese dirigent Pedro de Freitas
Branco, die het concert van vrijdag 28
maart komt leiden, de Tweede Sympho
nie van Robert de Roos en Guillaume
Landré's Kaleidoscoop. Van de andere
werken noemen wij Bach's Derde Bran-
denburgse Concert, het Pianoconcert
van Mozart in A. (K. 488). te spelen
door Jean Antonietti, beiden op het
eerste concert.
Het tweede concert brengt de kennis
making met de nieuwe, snelgerezen
Oostenrijkse, jeugdige ster Ingrid
Haebler, de winnares van de Harriet
Cohenprijs. Zij speelt Beethoven's Derde
Pianoconcert, omgeven door de Derde
Suite van Bach en Hindemith's „Har
monie der Weit".
De Nederlandse pianist Willem An-
driessen. die in oktober 70 jaar wordt,
zal tot veler genoegen op het podium
herverschijnen en solist zyn in Beetho-
vens Vierde Pianoconcert. Deze avond
brengt voorts de Konzertante Musik van
Blacher en Rimsky Korsakoffs Shehe-
razade.
Velen zullen zich ook verheugen in de
terugkeer van de dirigent Ignace Neu-
mark, de oud-vertrouwde leider van
talloze Kurhausconcerten, de pur sang
musicus met zijn romantische instelling.
Herman Krebbers speelt onder hem het
vioolconcert van Antonin Dvorad; het
programma bevat verder de ouverture
„Roesslan en Loedmilla" van Glinka en
Borodiens melodieuze Tweede Sympho
nie.
De soliste op het volgende concert is
de Poolse pianiste Galina Wersohenska
in Griegs beroemd Pianoconcert, ge
plaatst tussen de Garoia Lorca Suite
van Jaap Geraedts en de nog immer
fascinerende Symphonie Fantastique
van Hector Berlioz. Pedro de Freitas
Branco dirigeert dan op het aansluiten
de concert Webers ouverture „Euryan-
the" en het Tweede Pianoconcert van
Brahms met als solist de vermaarde
Alexander Uninsky. Na de pauze brengt
hij „Dansen uit Galanta" van Kodaly,
zijn „Elégie" alsmede de Tweede Suite
„Bacohus et Ariane" van Roussel.
Hierop volgt een concert met de suc
cesvolle Nederlandse pianist Daniel
Wayenberg als solist in het Pianocon
cert in Es van Franz Liszt. Die avond
worden ook Landré's Kaleidoscoop,
waarvan de wereldpremière in Den
Haag gaat en Tsjaïkowsky's Vijfde Sym
phonie ten gehore gebracht.
Het slotconcert is gewijd aan wericen
van Robert de Roos Tweede Sympho
nie). Paganini vermoedelijk het Tweede
Vioolconcert, te spelen door de grote
Russische violist Ricardo Odnoposoff en
Brahms, diens Eerste Symphonie.
Alle concerten behalve de twee welke
geleid worden door Ignace Neumark en
De Freitas Branco. staan onder directie
van Willem van Otterloo,
Men ziet dus, dat er ook voor het
komend seizoen weer veel interessants
op stapel staat!
Interessant was 't te vernemen, dat
het Residentie-Orkest een nieuw ini
tiatief nam en in de toekomst tot uit
wisseling met buitenlandse orkesten
wii komen. In het seizoen '58'59 zal
in ons land het Bayrische Rundfunk
Orchester van Eugen Jochum zich
doen horen.
Het Residentie-Orkest zal op 4
februari concerteren in het Duitse
dorpje Vierscn, vlak over de grens,
waar merkwaardigerwijze een prach
tige concertzaal aanwezig is. Daar
worden veelvuldig voortreffelijke con-
MIDDENSTANDSCOMMISSIE
VAN DE V.V.D.
Het hoofdbestuur van de VVD heeft
na raadpleging o.m. van de centrales
J der partij met ingang van 1 oktober 1957
de landelijke middenstands-commissie
samengesteld. Tot voorzitter van deze
I commissie is drs. H. A. Korthals te
Voorschoten benoemd. Uit Leiden heb
ben in deze commissie zitting als func-
I tioneel lid de heer W. Zwart (am
bacht) en mr. F. Portheine (gewoon lid)
CORRESPONDENTIE
J. B. te L. De meeste cactussen
I kunnen er niet tegen als ze tijdens de
bloei of vlak voor die tijd verplaatst
I worden. Het is zelfs verkeerd hen ten
opzichte van het zonlicht te draaien.
Verder moet U vermijden met koud lei
dingwater te gieten; dag- en nachttem-
peratuur mogen niet al te ver uiteen
lopen. Overigens moet U er ook wel re-
I kening mee houden dat de door U be-
doelde soorten slechts één of hoogstens
twee dagen bloeien, zodat verleppen na
één dag niet abnormaal is. De groot-
bloemige soorten zijn vrijwel allemaal
I afstammelingen van de nachtcactus en
die bloeit ook niet lang.
certen gegeven, bijgewoond door tal
rijke muziekliefhebbers uit wijde om
geving. die er per auto, trein of bus
heenreizen. Op 5 februari volgt een
concert in de Neue Tonhalle te Stutt
gart, een opvallend moderne concert
zaal, waarin met het oog op de ruim
tewerking blauwe en paarse kleuren
domineren. 6 Februari speelt het
orkest in Miinchen, waar o.a. op ver
zoek van Otterloo's „Symfonietta" voor
blaasinstrumenten ten gehore wordt
gebracht. In mei 1958 maakt het
Residentie-Orkest een 17 daagse tour
nee naar Italië en concerteert o.a. in
Milaan, Turijn, Perugia en Genua.
Met belangstelling zien wij ook dit
maal de verrichtingen van het in onze
stad zo hoog gewaardeerde orkest
tegemoet!
Advertentie
Veel trater en veel zand
Twaalf miljoen kubieke meter per jaar
Met meer dan gewone belangstelling lopen de directeur van de
Leidse Duinwater Maatschappij dr. ir. P. C. Lindenbergh en zijn
technici deze dagen door de zuidelijke helft van het duinterrein van
de waterleiding. Daar wordt thans het nieuwe bevloeiingssysteem, dat
enige weken geleden voor het eerst in werking trad, in gebruik ge
nomen. Geleidelijk aan is het water in deze weken gestegen in het
nieuwe „kanaal" door de duinen, dat niet meer is dan een ingenieus
kronkelend stelsel van korte kanalen tussen thans in nieren veran
derde duinpannen en uiteraard een technisch vrij ingewikkeld systeem
van aanvoerleidingen, verdeelputten, duikers, kunstmatige glóoiingen
en wat dies meer zij.
Dit nieuwe bevloeiingssysteem, het derde in het waterleidingtcrrein,
rondt als het ware de in 1935 begonnen bevloeiingswerken af en
garandeert zo'n grote reserve voor de Leidse watervoorziening, dat
ver over het dubbele van de huidige behoefte verzekerd is.
Te weinig regen!
In Nederland mogen we in de afge
lopen zomers bepaald niet klagen over
een gebrek aan regenwater. Hoewel:
kunt U zich nog herinneren dat we een
paar maanden geleden, voordat de ei
genlijke „zomer" begon, een indrukwek
kende, droogteperiode hebben gehad
waarin alle mogelijke warmterecords
werden geslagen en in dit blad ook nieu
we waterleveringsrecords aan de lopen
de band werden vermeld?
Enfin, dat laatste was vóór die af
schuwelijke regenperiode, die onze zo
mer (althans binnen de grenzen) volko
men heeft verknoeid.
Maar al die rijkelijk vloeiende regen
was niet voldoende om de waterleiding
in staat te stellen om de vraag naar wa
ter te bevredigen!
Tot 1935 heeft de Leidse duinwater
maatschappij leidingwater afgetapt uit
ongeveer 900 hectare groot duinterrein
tussen Katwijk en Wassenaarse Slag.
zonder zich over de consequenties van
die aftapping al te veel zorgen te ma
ken.
Ilct was omstreeks dat jaar duidelijk,
dat de regenval onvoldoende was om via
het waterwingebied in de duinen aan de
vraag te voldoen, maar door diep-pom-
pcn. onder dc kleilaag in de duinen die
de bedding vormde van de hier eertijds
vloeiende Rijn. wist men het tekort aan
zoetwater op te vangen.
Het werd echter allengs duidelijk, dat
men hiermee niet kon doorgaan. De
zoetwaterzak onder de duin-kleilaag
werd steeds kleiner, het zoutwater drong
van de zeezijde op. de reserves werden
opgesoupeerd en de gevaren voor ver-
zilting van het gehele waterwingebied
en het achterland werden dreigend.
Eerst bevloeiïng in 1939
Men is toen in 1939 begonnen met een
bevloeiingsproef op kleine schaal, op een
terrein van ongeveer 100 hectare. Daar
op werd water gebracht, dat uit de na
burige polder via de Wassenaarse Wete
ring werd opgepompt. Dat was hoofd
zakelijk regenwater, in de polder zelf
neergevallen of via de Rijn daarin aan
gevoerd. Onzuiver water uiteraard, dat
echter evenals het overige regenwater
door de doorstroming door het duinzand
naar de waterwinmiddelen een eerste en
belangrijkste zuivering onderging.
Tweede systeem dekt
behoefte
Toen die proef volkomen slaagde, is
men (vertraagd door de oorlog) in 1953
begonnen met een tweede bevloeiings
systeem. dat de noordelijke helft van
het duinterrein langs dè zeekant om
vatte. Dit systeem vergrootte de „berg-
capaciteit" van de duinen voldoende om
in de bestaande behoefte en zelfs een
reserve daarboven te voorzien.
Duinzand als reservoir
Men moet die „bergcapaciteitals
volgt zien. De regenval wordt slechts
voor 60 procent in de duinen opgeno
men en daardoor afgeleverd aan de wa
terwinning. Dit betekent, dat per jaar
maximaal 2.7 miljoen kubieke meter re
genwater gezuiverd als leidingwater zou
kunnen worden geleverd.
Tot 1930 zou dit voldoende geweest
zijn, maar het huidige verbruik is 5 mil
joen kubieke meter per jaar. Op de
zoetwaterzak onder de kleilaag mag
slechts in noodgevallen een beroep wor
den gedaan. Dus moeten de duinen meer
water leveren dan er als regen op valt.
Des winters kan dit extra benodigde
water worden aangevoerd door oppom
pen uit de polder, 's Zomers kan dit niet
omdat de kwaliteit van het polderwater
dan meestal onvoldoende is. Des winters
moet dus via een bevloeiing een extra
voorraad worden gevormd.
Het duinzand houdt het water vast.
Zo zelfs, dat onder de gunstigste om
standigheden een kubieke meter zand
een derde van dat volume aan water
kan vasthouden. Door bevloeiing kan
dus een enorme watervoorraad worden
gekweekt.
Voorzorg
Het tweede bevloeiingssysteem zou
voldoende geweest zijn voor het voorzien
in het huidige gebruik. Maar daarmee
mag een watervoorziening in het hart
van de zich snel ontwikkelende Rand
stad Holland geen genoegen nemen.
Derhalve is nu ook het zuidelijke ge
deelte van het waterleidingterrein tot
aan Wassenaarse Slag van een bevloei
ingssysteem voorzien. Dit is het (met
kaarten) voor het publiek toegankelijke
duinterrein dat bekend staat onder de
naam van recreatiegebied Bergheide,
genoemd naar 'n reeds eeuwen verdwe
nen dorp, dat waarschijnlijk door de zee
verzwolgen is.
Twee Katwijkse medewerkers van de
LDM hebben in acht maanden tijds met
een dragline een bevloeiingskanaal door
dit duinterrein aangelegd van duinpan
tot. duinpan, met een totaal lengte van
ruim twee kilometer, waarin thans het
water uit de polder aan de duinvoet
wordt gepompt. Het niveau van het wa
ter nadert thans het peil van 10 meter
boven NAP waarop het bevloeiingssy
steem is ingericht. Na het bereiken van
dit peil worden de pompen overgescha
keld op het in 1953 aangelegde tweede
systeem, dat anders op dit ogenblik
reeds aan volpompen toe geweest zou
zijn.
Door dit nieuwe bevloeiingssysteem,
dat helaas alleen in de herfst- en win
termaanden wanneer het duintoerisme
tot een minimum daalt het duinland
schap verrijkt met ongekend mooie wa
terpartijen. wordt de capaciteit van de
LDM aanzienlijk boven de huidige be
hoefte opgevoerd.
IN de raadsvergadering van a s. maan
dag komt o.m. de interpellatie aan
de orde, welke het VVD-raadslid, mr.
I J. Drijber heeft ingediend met betrek
king tot de beschermde oversteekplaats
voor voetgangers op de Prinsessekade.
j Voor een juist begrip van zaken herin-
I neren wij nog even aan hetgeen tot
I dusverre te dezer zake is gezegd, gedaan
i en gepubliceerd.
Op 28 augustus stelde de heer Drijber
aan het college van B. en W. schrifte
lijk de vraag, waarom B. en W. de be
wuste oversteekplaats hebben aangelegd
onmiddellijk bij de Blauwpoortsbrug en
de Haarlemmerstraat, hoewel in de ver
gadering van de gemeenteraad van 4
maart jJ. erop was aangedrongen om
deze oversteekplaats meer naar het mid
den van de Prinsessekade (dus in de
richting van de Bostelbrug) te leggen.
Dato 17 september d.a.v. antwoordde het
college, dat de thans gekozen plaats is
bepaald in overleg met de dienst van
Gemeentewerken en de Politie.
„Een nader onderzoek ter plaatse
aldus B. en W. heeft uitgewezen, dat
het merendeel van de voetgangers,
komende van de Blauwploortsbrug
en gaande in de richting Haarlemmer
straat tracht langs de kortste weg
van de Blauwpoortsbrug op de Haar
lemmerstraat te komen. Indien men
wil bereiken, dat de oversteekplaats
inderdaad ook gebruikt wordt, is het
noodzakelijk, dat deze zoveel mogelijk
in de route van het voetgangersver
keer ligt. Zou de oversteekplaats ver
legd worden in de richting van de Bos
telbrug. dan zal dit ongetwijfeld tot ge
volg hebben, dat vele voetgangers geen
gebruik maken van de oversteekplaats
en zioh niet alleen blootstellen aan ge
vaar, doch ook als het ware worden
verleid tot het begaan van een verkeers
overtreding. Tevens is gebleken, dat
verlegging van de oversteekplaats voor
het verkeer hoegenaamd geen voordelen
Twaalf miljoen
Zonder dit derde systeem zou men al
leen maar vlot kunnen voldoen aan de
bestaande vraag van 5 miljoen kubieke
meter per jaar, waarnaast, ook nog een
reserve zou kunnen worden gekweekt.
Thans is men in staat om zonder moei
lijkheden een jaarproduktie van twaalf
miljoen kubieke meter te leveren, wan
neer het pompensvsteem daaraan zou
worden aangepast. Nu wordt nog met
zwakkere pompen gewerkt, omdat die
volledig in staat zijn aan de behoefte-
eisen te voldoen, een reserve te kweken
en daarna, wanneer de duinen „verza
digd" zijn. alleen aan te vullen wat per
jaar wordt verlangd.
In de mistige herfstlucht blinken
de kunstmatige meertjes in de duin
pannen als matte spiegels tussen de
nu dorre zandhellingen. Rechts een
deel van het gegraven bevloeiings
kanaal in de duinen nabij Wasse
naarse Slag, tussen taluds die van
noodbeplanting zijn voorzien om
verstuiving te voorkomen, voordat
de definitieve begroeiing wortel
heeft geschoten.
(Foto L.D./Van Vliet)
oplevert, omdat er weinig meer ruimte
voor de overige weggebruikers om voor
de oversteekplaats te wachten door vrij
komt. Het meeste verkeer zal zich op de
Blauwpoortsbrug, of op de afrit van
deze brug moeten opstellen; immers bij
elke 5 meter verlegging van de over
steekplaats komt er slechts ruimte voor
ten hoogste een personenauto. Op grond
van het vorenstaande hebben wij ge
meend niet tot verlegging van de over
steekplaats op de Prinsessekade te
moeten overgaan."
IN dit verband moge er ook aan
worden herinnerd hoe onzerzijds
reeds ongeveer een half jaar geleden
in ons Blad de suggestie werd gedaan
om ter verbetering van de verkeers
situatie daar ter plaatse en ter verho
ging van de verkeersveiligheid ongeveer
in het midden van de Prinsessekade een
oversteekplaats voor voetgangers te
maken en voorts om het trottoir bij het
afrijden van de Blauwpoortsbrug naar
de richting Bostelbrug terug te leggen
naar de zijde van het Galgewater, waar
door de wielrijders niet langer gedwon
gen zouden zijn hun fietsen te balan
ceren langs een uiterst smalle strook
begrensd door de trottoirband en de
tramrails. Aan de laatste suggestie is
enige tijd later door de dienst van
Gemeentewerken uitvoering gegeven.
Wie ter plaatse bekend is, kan dagelijks
constateren, dat dit een grote verbete
ring is gebleken.
BLIJKENS de bovenstaande afwijzing
voelt het college van B. en W. niets
voor de door mr. Drijber (en reeds
eerder door ons) aanbevolen oplossing
van de oversteekplaats in het midden
van de Prinsessekade. Dit is uiteraard
het goede recht van iiet college. Maar
de overwegingen, waarop B. en W. hun
afwijzing baseren, lijken ons toch wel
uitermate zwak.
B. en W. spreken openlijk de verwach
ting uit. dat wanneer zij zouden over
gaan tot de aanleg vait een beschermde
oversteekplaats in het midden van de
Prinsessekade, de voetgangers, komende
van de Blauwpoortsbrug en gaande naar
de Haarlemmerstraat, daarvan toch
geen gebruik zullen maken, doch de
kortste weg zullen volgen.
Dit nu lijkt ons géén argument. Wan
neer B. en W. in het belang van de
verkeersveiligheid een bepaalde maat
regel wenselijk of noodzakelijk achten,
dan is het de taak van de technische
overheidsdiensten zodanige voorwaar
den te scheppen, dat de beoogde verbe
tering op de meest doelmatige wijze
wordt geëffectueerd. Een heel eenvou
dige oplossing kan in het onderhavige
geval worden verkregen door de plaat
sing van een hekwerk langs de tróttoir-
band vanaf de Blauwpoortsbrug tot het
midden der Prinsessekade, zodat de
voetgangers als het ware gedwongen
worden de normale verkeersstroom te
blijven volgen, totdat het einde van het
hek hun de gelegenheid biedt van de
oversteekplaats gebruik te maken.
Maar het getuigt van weinig geloof en
vertrouwen in het gezag, dat men zelf
heeft hoog te houden, wanneer men
redeneert: „Wij kunnen het nu wel
decreteren, maar het publiek doet het
tóch niet". Dit lijkt ons een hoogst onge
wenste mentaliteit, een gemeentebestuur
ten enenmale onwaardig.
WAAR ook de verdere motivering
van de afwijzing door B. en W.
ons bijzonder zwak voor komt
de vergroting van de overzichtelijkheid
der oversteekplaats met plm. 15 meter
in een rechte lijn lijkt ons een zeer
essentieel voordeel! kunnen wy ons
levendig voorstellen, dat ook de heer
Drijber zich door het antwoord van B.
en W. allerminst bevredigd gevoelt en
daarop een serie nieuwe vragen heeft
opgebouwd, welke in ons Blad van 19
september zijn gepubliceerd en nu a.s.
maandag in de gemeenteraad een onder
werp van bespreking zullen uitmaken.
Wij zijn benieuwd met welk resul
taat
BURGERLIJKE STAND
VAN LEIDEN
GEBOREN
Joh am nes Martómus Maria, zn van J. H.
A M. Snijers en A. M. Nleuwesteeg. Catha-
rina Bemadette Mania, dr van J H. A. M.
Snijers en A. M. Nleuweeteeg; Mark Rei-
nler, zn van H. A. Tolhoek en J. L. Patje;
Amdita Paulina dr ran C. P. Mantel en 3
G. V reden burg
GETROUWD
P. Brohm en J. >pgelder. G. A. P Vee-
ren en M. W. Kok: A. J. J. Vogelaar em S.
M. Melet; H. de Water en C. Pison; VV.
Kroesemeyar en M. Overduin; J. Mulder
em S. M. Llnschooten; S. van Weeren en J.
Fakkel.
OVERLEDEN
H. Vljlbrief, 54 Jaar, man.
