Het prachtige Schotse landschap
hiedt fantastische panorama's
Iedereen is welkomdie glorieuze ongerepte
natuur zoekt Ideaal land voor trekkers
Herinnering aan Scandinavië
Stoer land zonder
kunstmatig vermaak
WOORD
VAN
BEZINNING
DE NACHT DER GIRONDIJNEN
VARIA
5e laargang no. 28
Zaterdag 13 juli 1957
Schots en scheef door de Hooglanden
Een typisch Schots landschap: prachtig glooiende heuvels omringen een meer, in dit geval Loch Katrine
in Perthshire
(Van onze correspondent in Londen)
De wereld wordt steeds kleiner en de mensen willen er meer en
meer van leren kennen. Ook Schotland ervaart dat door een steeds
wassende toeristenstroom. De meesten komen uit andere delen der
Britse eilanden, maar vorig jaar waren er toch ook 380.000 buiten
landers. Het festival van Edinburgh, op zichzelf reeds een symbodl
van Schotse ondernemingsgeest, speelde hierbij een voorname rol.
Schotland ligt ver weg en de reis erheen is kostbaar. De Schotten
zinnen echter op plannen om een goedkope verbinding tot stand te
brengen, om de met de boot van het continent komende reiziger op te
vangen. Ze kijken ook vol verwachting naar de KLM, die reeds
Prestwick aandoet als halte op de transatlantische lijn en die, naar
men hoopt, bereid zal worden gevonden een dienst Amsterdam
Edinburgh te openen. De Schotten zouden, zeggen zij, eventueel een
dergelijke onderneming voor de helft willen financieren, maar ze
onderschatten waarschijnlijk de zakelijke moeilijkheden, want de
KLM is tot dusver niet op het voorstel ingegaan.
De leiders van het Schotse Vreem
delingenverkeer voelen er niets voor.
naar ze ons verzekerden, kunstmatig
vermaak te scheppen. Iedereen is wel
kom, mits hy de glorieuze ongerepte
natuur zoekt en de bijzondere atmos
feer van dit stoere land. Evenals in
Engeland is ook in Schotland de in
dustrie in enkele gebieden geconcen
treerd, met het gevolg, dat het onge
kende recreatiemogelijkheden bezit.
Voor ons, bewoners van vlak land,
bezit Schotland de bekoring van een
gigantisch berglandschap, misschien
iets minder geprononceerd dan het
Zwitserse, doch zeker gelijkwaardig
daaraan. Er zijn niet minder dan dui
zend hoge toppen, waarvan driehon
derd boven de 1000 meter. „Ben Nevis",
Schotlands hoogste berg, heeft een
hoogte van 1450 meter en de top is,
zoals de naam al aanduidt, een groot
deel van het jaar met sneeuw bedekt.
Bergbeklimming en ski-en worden in
Schotland druk beoefend.
Talrijke jeugdherbergen bewijzen,
dat dit een ideaal land voor trekkers
is Ze komen er heen te voet, op lichte
sportfietsen en scooters. Een klim wordt
altijd beloond, niet alleen door fan
tastische panorama's, doch ook door de
enorme afstanden, die kunnen worden
ge „free-wheeled" op langzaam afda
lende wegen, zoals van het hoogste
dorp Tomintoul 375 meter boven de
zeespiegel naar het op 74 km. ver
wijderd liggende stadje Inverness, de
hoofdplaats van de Hooglanden. De
hoogst gelegen openbare weg van de
Britse eilanden bevindt zich bij Brae-
mar op meer dan 700 meter boven zee.
Onzichtbaar monster
Op vele plaatsen doet het natuur
beeld sterk denken aan dat van Scan
dinavië, waarmee Schotland in de oer
tijd trouwens verbonden was en waar
van het een uitloper is. De Vikings, aan
wie tal van namen nog herinneren,
moeten er zich thuis gevoeld hebben.
Een loch uitgesproken met een
scherpe Nederlandse g vertoont veel
gelijkenis met een Noorse fjord. Het
zijn door gletsjers uitgegraven zee-in
hammen, welke het land diep insnijden
en vaak het karakter van een meer
dragen. Bij het passeren van Loch
Ness hoopt iedereen, dat het monster
zijn angstaanjagende kop boven water
zal uitsteken, maar, hoelang wij ook
staarden, we konden geen rimpeltje in
het oppervlak ontwaren. Dat neemt
niet weg. dat de omwonenden er by
zweren, dat zij het monster persoon
lijk hebben aanschouwd en er is geen
Schot, die het bestaan ervan durft te
ontkennen
In elk geval heeft dit legendarische
zeemonster, dat zich bij tijd en wijle
DE Hervormde Emigratiecom
missie was zo vriendelijk mij
het „Geschenk" van de Boe
kenweek in Nederland toe te zen
den. <„De nacht der Girondijnen"
door prof. dr. Jacob Presser, juist
de vorige week door de Mij der Ned.
Letterkunde onderscheiden met de
C. W. v. d. Hoogt-aanmoediging-
prijs Red. „L.D."). Ik bewonder
de moed van de organisatoren van
deze Boekenweek om zulk een „ge
schenk" op de tafel van het lezende
publiek neer te leggen. Je neemt 't
in handen met een zekere bevreem
ding vanwege de omslag, maar deze
gaat spreken, zodra je de inhoud
van het boekje op je in laat wer
ken. Westerbork 1941!
We hebben misschien de neiging
om deze gebeurtenissen te rang
schikken onder die donkere blad
zijden van de geschiedenis, die we
maar liever gesloten houden: „dat
is geweest, niet meer over praten".
Of misschien vindt deze of gene
wel, dat wij de herinneringen aan
de jaren 19331945 maar moesten
begraven, omdat ze maar gevoelens
van haat en wraak oproepen. Het
is mijn vaste overtuiging, dat wij
nooit mogen vergeten, wat in de
jaren 19331945 duidelijk werd
naar de langzame of snelle vernie
tiging. De lijsten van de zes
zevenhonderd reizigers worden elke
week door de Joodse assistenten
van de kampleiding samengesteld.
De hoofdpersoon, de gekwelde
„ik", die een bittere brok herinne
ring van zich afschrijft, is een
Joodse geschiedenisleraar. Hy geeft
les aan het Joodse Gymnasium te
Amsterdam. Alleen kinderen en
leerkrachten met de gele ster be
zoeken deze, door de Duitsers toe
gestane ghettoschool. Onze geschie
denisleraar wordt collaborateur. Hij
verkoopt zijn ziel aan de duivel.
Het is de zoon van Cohn, de twee
de man in Westerbork, die, zelf
Jood, direct onder de Duitse kamp
commandant staat. Cohn stelt de
lijsten samen van hen, die de trein
naar het Oosten moeten vullen.
Eens staan er honderden weeskin
deren op de lijst, een andere maal
de hele bevolking van een blinden
instituut. Cohn brutaliseert, heerst,
ik niet met hem willen ruilen. HU
ls te beklagen, hij kan niets terug
doen, helemaal niets."
De leraar: „En wat kunt U terug
doen?"
De rabbi: „Kent U de Hebreeuwse
Bijbel? Niet? Jammer, maar we
zullen ons wel behelpen. Leest U
eens hardop ja, komen jullie
daar er maar bij staan."
De leraar leest Jozua 1: „De Here
God is met U alom, waar gij ook
henen gaat."
„Dank U, U vroeg me wat ik kon
terugdoen. Dit ls wat wij kunnen
terugdoen. U zjilt dat nog wel niet
begrijpen, maar komt U maar vaak
hier terug."
De ontknoping komt als later ook
de rabbi, de man, die was als een
zon, die mensen in nood een lach
op het gezicht toverde, op het per
ron klaarstaat om naar het Oosten
te reizen. Naast hem, Lea, z'n vrouw
en de kinderen. Hij is bepakt en
bezakt, in z'n hand heeft hij het
zwarte boekje, de Hebreeuwse Bij
bel. Als hij het laat vallen en
moeite doet het op te rapen, geeft
Cohn de stakker een schop om dit
te verhinderen. Dan plant onze
leraar z'n vuist tussen Cohn's ogen.
Het onvermijdelijke gevolg is de
aangaande de mens. In de mens
bleek een duivel te kunnen huizen.
Gewone, nette mensen, bleken
cynische duivels te kunnen worden
De macht van de propaganda bleek
in staat te zijn mensen tot demo
nen te maken. Als ons een ding in
die jaren duidelijk werd, is het dit:
,„Wat kan propaganda niet van
mensen maken?" Of, anders ge
zegd: „Wat zijn mensen vaak
anders dan „riethalmen in de wind
heen en weer bewogen". En deze
kennis van de mens wordt ijverig
toegepast aan weerszijden van de
grenslijnen van deze verdeelde
wereld. Nog eens, ik bewonder de
moed van de organisatoren van de
Boekenweek in Nederland, die dit
boekje aanboden. Elke bladzijde er
van schreeuwt ons toe: „Vergeet dit
in vredesnaam nooit en te nimmer".
De titel herinnert aan een episo
de van de Franse revolutie, toen
de party der Jacobijnen de over
hand kreeg en systematisch hun
tegenstanders, de Girondijnen, uit
de weg ruimde.
Hier wordt het georganiseerde
afmaken der Joden door de Nazi's
beschreven. Elke week vertrekt er
een trein met beestenwagens uit
Westerbork naar „het Oosten"
om zijn eigen leven te redden en
onze geschiedenisleraar wordt zijn
adjudant, hij trapt mee en scheldt
mee en doet mee om de transporten
bijeen te brengen. De enige keus om
zelf de dans te ontspringen?
Totdat hij in aanraking komt met
Jeremia Hirsch. Hirsch is Joods
godsdienstonderwijzer hij wordt
verder de „rabbi" genoemd. Hier
een mens, die is als een zon. Waar
hij binnenkomt, wordt het gezellig,
daar beginnen roddelende, vechten
de en chicanerende mensen zich te
schamen en worden stil. Hirsch is
een vrij mens, een bevrijd mens.
Hoe die twee intens met elkaar
in aanraking komen?
Het gebeurt op de dag. dat de
torenhoge Cohn, met zijn grote
laarzen koninklijk door het kamp
schrijdend, gekleineerd wordt door
een marechaussee. „Kan je me
niet groeten?" Verontschuldigingen.
„Laat het niet weer gebeuren." Het
hele kamp gniffelt. Goliath, geveld
door een onbeduidend manneke.
De rabbi: „Arme man. die Cohn,
ik zou niet met hem willen ruilen".
De leraar (opgewonden z'n baas
bijvallend): „Mijnheer Cohn is er
beter aan toe dan U".
De rabbi: „Ik ken hem wel, ik
weet wel wat hij doet. Toch zou
strafbarak en dan de trein en
dan de dood, en wat voor dood!
Hij ls eindelijk een vrfj man
vrij gemaakt tot de gehoorzaamheid
aan God. In de trein, op weg naar
de gaskamers in Polen. Toch vrjj
deelgenoot van een vrijheid, die
meer is dan wat mensen kunnen
denken.
„Al ging ik ook door een dal van
schaduw des doods, ik vrees geen
kwaad, want gy zyt met mij."
In dit „geschenk" vind ik een
doordringend commentaar op de
Bijbelse boodschap. Midden in dit.
niet te realiseren leed, klinkt een
belofte uit een andere wereld: „De
Here God zal met U zijn. alom.
waar gij ook heengaat." Maar het
ls een belofte voor vrije mensen,
d.w.z. gehoorzame mensen. Een
woord voor mensen als Hirsch, als
uiteindelijk de leraar. Mensen, die
niet collaboreren, maar de weg van
de gehoorzaamheid aan God willen
inslaan. Of misschien kan ik beter
zeggen: Mensen, die op de weg van
de 'gehoorzaamheid gebracht wór
den.
M. J. W. GEURSEN.
voorheen ned. herv. predikant
te Leiden, thans te Melbourne.
heet te nestelen in de grotachtige ope
ningen op de bodem van het meer, al
heel wat geld in het laatje gebracht!
Prachtige kastelen
Loch Ness is 36 km. lang en meer
dan 300 meter diep. Op sommige plaat
sen ryzen de bergwanden er 500 meter
stijl uit omhoog. Onvergetelijk is de
indruk, welke het Cairngorms-massief
maakt: bergtop na bergtop, bekroond
door de 1400 meter hoge reuzen Brae-
riach en Ben Macdhui. Deze bergen
met hun uitgesproken individueel en
aristocratisch voorkomen zetten zich
over een afstand van 30 km. voort.
Wilde stromen en rivieren banen hun
weg naar de grillige, gekartelde rots
kusten, waarop de mens geen vat heeft
gekregen. De Glomach-waterval is 120
meter hoog (de Niagara 56 meter). Er
zijn meer dan honderd valleien, die
„glens" heten als ze nauw en bebost
zijn en „straths", wanneer ze breed en
vruchtbaar zijn.
Hier vooral heeft Schotlands rijke
historie haar sporen achtergelaten.
Het wemelt van meest nog in uitste
kende staat verkerende kastelen. De
Amerikanen bezitten er nog altyd een
zwak voor, vooral als er Schots bloed
door hun aderen stroomt. Of ze nog
wel eens een kasteel steen voor steen
laten afbreken en laten verschepen,
zoals in de film „The ghost goes
West", weten we niet, maar wel zagen
we een kasteeltje op een zeeklif, dat
een Amerikaan besloot te kopen on
middellijk nadat hij het op een prent
briefkaart had zien afgebeeld!
Verrukkelijke stilte
Het is eenzaam in de Hooglanden,
waar men uren over de voortreffelijke
wegen kan rijden zonder een sterve
ling te ontmoeten. Boven de dalen
deinen de adelaars op de wind. Een
groepje spierwitte herten, uit Japan
geïmporteerd, tekent zich tegen een
donkere bergwand af. Niet ver van
Pitlochry komen wij in het rendieren-
gebied. Een nationaal natuurpark is er
voor gereserveerd. Het experiment van
een Laplandse professor uit Oxford,
die kort na de oorlog enkele tientallen
rendieren uit Zweden liet overkomen,
schijnt te zyn gelukt. Een heideland
schap tegen het silhouet van blauwe
bergen strekte zich voor ons uit, maar
rendieren vielen helaas, tijdens ons
bezoek, niet te bekennen. Een gedenk
steen langs de weg vermeldt, dat daar
in het jaar 1700 de laatste wolf aan
zyn einde kwam.
Naar Schotland moet men komen
om te jagen en om forel of zalm te
vangen. Men heeft een plan om toe
risten laatstgenoemde sport te leren.
Ook is er gelegenheid te over voor
golfspel, dat hier op goedkope wijze
kan worden beoefend. Maar het is ook
al voldoende als men alleen naar
Schotland gaat om te kijken en te ge
nieten van het steeds afwisselende
natuurtafereel, dat anders is dan waar
ook ter wereld. Schotland ontdekken
is een openbaring!
In Charlotte (Noord-Carolina) was
een chirurg bezig aan een been
operatie. Hij werd daarbij geas
sisteerd door een pas afgestudeerde
medicus. De Jonge dokter merkte een
spier op in het been, die hij zich niet
herinnerde uit zijn anatomische stu
dies. Altijd bereid om zijn kennis te
vergroten, pakte hij de top van de
spier en besloot haar nader te be
kijken. waartoe hij het ding tot aan
het midden opensneed. Er volgde een
gil van de zijde van de chirurg. Zijn
helper had een van diens met vlees
kleurige rubberhandschoenen bedek
te vingers gekloofd
Een Turijnse voetbalenthousiast kan
zichzelf wel om de oren slaan. Hij
vulde het formulier van de voetbal
pool juist in en kan aanspraak ma
gen op een prijs van f. 12.500. Maar
och arme. het formulier moet zich
ergens tussen de bladen van '"en
oud telefoonboek bevinden. Laten
nou alle telefoonboeken in Turijn
zijn ingenomen en door nieuwe zijn
vervangen. De man wil nu alle oude
boeken (178499 in totaal) gaan
doorbladeren. Maar liefst 235 mil
joen bladzijden
„Sluit je ogen en zwaai Je vuist". Met
deze woorden richtte theaterdirec
teur John Lloyd zich tot de acteur
Jack Bradley, de man die de sterke-
mensen-rollen voor zijn rekening
neemt. „Bukken", voegde hij er te
gen Eddie Davev. die in hetzelfde
stuk speelt aan toe. Bradley zwaaide.
Maar Davey vergat te bukken. Het
ziekenhuis in Halifax, in welke stad
dit gebeurde, heeft meegedeeld, dat
de patiënt het goed maakt.
