20 et.
George Marshall, strateeg der vernietiging,
tekende blauwdruk van Europese herleving
Historische rede in Harvard University een
geniale en groot-menselijke daad
CHAOTISCH EUROPA STOND
VOOR EEN TE ZWARE TAAK
HET PLAN
Marshall haalt
herinneringen
op vakantie...
„Met volledig succes bekroond"
96ste Jaargang
Donderdag 6 Juni 1957
Derde blad no. 29154
Reddend woord van tien jaar geleden
(Van een onzer redacteuren)
Het is welhaast onmogelijk, zich voldoende van
de eigen tijd te distancieren om in de gebeurte-
nissen om ons heen datgene te onderkennen, wat
blijvend een belangrijke plaats in de wereld
geschiedenis zal innemen.
Moeilijker nog wordt dit waar de historie
helaas voornamelijk geschreven wordt met het
bloed van oorlogen en de tranen over rampen
wanneer het een daad, een woord van de vrede
geldt.
Niettemin staat ver verheven boven deze on
zekerheid wat over wat behouden blijft in de
kroniek van mensheid, die ene daad waarop de
herwonnen welvaart van Europa is gebouwd, dat
ene „woord van de vrede" dat gisteren tien jaar
geleden, op 5 juni 1947, in de Harvard Univer
sity in de Verenigde Staten gesproken werd: de
lancering van het Amerikaanse aanbod van hulp
door de toenmalige minister van buitenlandse
zaken George Catless Marshall.
Het is de onsterfelijke verdienste van Marshall
geweest (en een unieke uitzondering op de regel
dat een militair niet straffeloos de wapentuniek
kan ruilen voor het gewaad van de politicus) dat
hij als stafchef van het Amerikaanse leger in de
tweede wereldoorlog militair de overwinning op
de tyrannie wist te bevechten en daarna met
geniaal staatsmanschap en een groot menselijk
hart het fundament legde voor een herboren wel
vaart als enige basis van werkelijke vrede.
Herstelvraagstuk groter
dan vermoed
De verwoestende tweede wereldoorlog
had in 1945 vooral Europa in een deso
late toestand achtergelaten. Groot wa5
ren de verliezen aan mensenlevens, on
voorstelbaar de financiële en materiele
offers ook elders geweest, doch wat de
achter de bajonetten terugkerende vrij
heid in de Oude Wereld te aanschouwen
kreeg tartte iedere beschrijving.
Onder de zwaarst getroffen landen
hoorde Nederland, herschapen in een
chaotische deels verdronken puinhoop,
bewoond door een uitgeteerd volk. On
danks grote oorlogsverliezen was de be
volking in ons land in de oorlogsjaren
met bijna zes procent vermeerderd, doch
er werden bijna honderdduizend wo
ningen verwoest. Het nationaal vermo
gen was met ongeveer een derde ver
minderd. De industriële produktie was
tot praktisch nihil teruggelopen, tien
procent van de cultuurgrond was ge
ïnundeerd, de veestapel gedecimeerd, de
verkeersmiddelen tot minder dan de
helft teruggebracht, de energievoor
ziening lamgelegd.
Het beeld van de taaie strijd, die Ne
derland na de oorlog heeft gevoerd om
de verloren welvaart te herwinnen is in
de eerste plaats het beeld van een men
selijke strijd, gevoerd door een volk
waarvan de geest niet gebroken was en
dat met een merkwaardige hardnekkig
heid (in tegenstelling met wat elders te
zien was) de arbeidsvrede en sociale
rust handhaafde.
Maar de taak was te zwaar voor ons
land alleen, te zwaar ook voor Europa
alleen.
De omvang van het herstelvraagstuk
bleek veel groter dan men zich in
1945 had gerealiseerd. Oogstmisluk-
kingen, prijsstijgingen op de wereld
markt, te snelle uitputting van de be
perkte beschikbare betaalmiddelen, een
fataal dollartekort waren in 1947 de
voortekenen van een voor Europa
rampzalige crisis, waaruit oprichting
niet meer mogelijk zou zijn. Honger
snood, werkloosheid en revolutie ston
den voor de deur.
Een Engelse dollarlening, die moest
dienen tot 1951. bleek in 1947 reeds te
zijn uitgeput. Dat zelfde Jaar schorste de
Franse regering alle dollarimporten,
staakte Italië de aankoop van essentiele
steenkool, olie en andere grondstoffen, j
verlaagde Nederland de dollarimporten
met ruim veertig procent, besloot het
tot vordering van dollar-effecten en tot
verdere goudverkopen uit een reeds te
ver geslonken bezit, en dreigde de eco
nomische toestand in Frankrijk op een
volledige chaos uit te lopen.
In deze uiterst benarde situatie
sprak George Marshall zjjn beroemde
rede uit
George Marshall
Een eenvoudig tekeningetje in het
boek .Herwonnen welvaarf. dat na
afloop van de Marshallhulp door
het Ministerie van Buitenlandse
Zaken werd uitgegeven, brengt de
betekenis van deze hulp voor ons
land duidelijk tot uiting: Holland
klimt omhoog met behulp van een
tot ladder getransformeerd dollar
teken.
James F. Byrnes was in Januari 1947
als minister van Buitenlandse Zaken van
de Verenigde Staten afgetreden. George
Marshall was hem opgevolgd.
In 1939 was Marshall stafchef van het
Amerikaanse leger geworden en heeft als
zodanig naar Churchills getuigenis de
grondslag gelegd van de zege over de
tirannie.
Die overwinning vond Marshall niet,
onvoorbereid op zijn toekomst. Hij wist
wat hij wilde (en verdiende) rust.
Men gunde hem de vervulling van die
wens niet. Mede op aandrang van Mac
Arthur werd hem de moeilijke taak toe
vertrouwd. het geteisterde China op de
been te helpen en te verlossen van de
interne moeilijkheden die de wederop
bouw verhinderden.
Marshall faalde, volkomen, zowel po
litiek als (zijdelings) militair.
Dit falen heeft een stempel op hem
gedrukt. „I hate failure" was reeds in
zijn jeugd een van zijn vele kernachtige
uitdrukkingen. Zijn jaren in China
brachten hem er toe nog fanatieker dan
voorheen zijn militair bevochten over
winning te consolideren door een wel
overwogen vredesstrategie.
Politiek program
„Ik voel mij nog jeugdig genoeg om
deze meer-dan-eenmans-zaak te volvoe
ren" verklaarde Marshall toen hij in
januari 1947 de leiding van de buiten
landse politiek van Byrnes overnam.
„De overwinning met de wapens Is
bevochten. Doch dit is negatief ge
weest, de vernietiging van het kwade.
De vrede moet nog verworven worden.
Ik zal mjjn uiterste krachten inspan
nen, ook deze opbouwende taak tot
een goed einde te brengen. Vooral
omdat ik zelf moest helpen in zoveel
vernietiging op materieel en geestelijk
gebied."
Deze woorden waren een politiek pro
gram. Zijn eerste rede nadien, in Prin
ceton University, sprak nog duidelijker
taal „Onze houding als toeschouwer kan
de wereld slechts doen wanhopen aan
de verwezenlijking der doeleinden,
waarvoor zovele miljoenen vielen, en
daarmede de wereld het verlies van de
vrede na de winst van de oorlog doen
aanvaarden
Kort nadien, op 5 juni 1947 lanceert
Marshall het denkbeeld dat later als
„Marshallplan" Europa doet herleven:
„Het initiatief moet uit Europa zelf
voortkomen, doch wij zjjn bereid aan
een eensgezind Europa de middelen te
verschaffen om de chaos van oorlog en
negativisme weg te ruimen en daar
door materieel en geestelijk bij te
dragen tot verwezenlijking van de
idealen waarvoor zovele van de beste
leden van de menselijke samenleving
vielen in de gewapende stryd".
Op 3 april 1948 tekent Truman de wet
waardoor de hulpverlening tot zes mil
jard dollar in eerste termijn aan de
zestien landen van de inmiddels tot
stand gekomen O.E E.S. te Parijs moge
lijk wordt.
Eind 1948 komen de eerste geschenk
goederen in Europa aan. Begin januari
1949, op de kop af twee jaar nadat
Byrness was afgetreden om gezondheids
redenen kondigt Marshall zjin aftreden
aanom gezondheidsredenen De
,meer-dan-eenmans-taak" had zijn
krachten gesloopt. Lichamelijk gebro
ken maar geestelijk triomfator trad de
inspirator van een nieuwe toekomst voor
de Oude Wereld uit het openbare leven
terug.
Offers voor de vrijheid
Geen Amerikaan zal durven (of wil
len) volhouden, dat louter altruïstische
motieven tot deze prachtige Ameri-
George C. Marshall, de initiatief
nemer van het grootse Amerikaan
se herstelplan waardoor de welvaart
van Europa herwonnen werd.
kaanse hulp hebben geleid. Doch de kern
der motivering lag ontegenzeglijk in
het inzicht, dat de mens slechts in vrij
heid en geluk kan leven wanneer hij
bereid is offers te brengen voor de vrij
heid en welvaart van de gemeenschap.
En die gemeenschap is in de moderne
wereld niet langer slechts het eigen volk,
doch de mensheid.
Betekenis voor Nederland
Wij zullen U niet vermoeien met. een
uiteenzetting van de organisatorische
vorm waarin de Amerikaanse schenkin
gen de Europese welvaart hielpen her
bouwen.
Sprekende cijfers
Momenteel verheugt Europa zich
in een ongekende economische wel
vaart. Na tien -jaar van bijna on
onderbroken expansie zijn de ni
veaus van werkgelegenheid, pro
duktie. consumptie en handel nog
steeds stijgende. In 1956 was de om
vang van de industriële produktie
in West-Europa 74% hoger dan
voor de oorlog, de agrarische pro
duktie was 30% hoger en de toene
ming van de totale produktie be
droeg 50%. Deze krachtige expansie
heeft het mogelijk gemaakt, dat de
particuliere consumptie met 37% en
de bruto-investeringen in vaste
activa met 88% zijn toegenomen.
Het volume van de importen in
West-Europa uit de rest van de we
reld is met 26% gestegen en dat
van de exporten met 84%.
Het volume van de intra-Euro-
pese handel is bijna verdubbeld De
goud- en dollarreserves, die aan
het einde van 1948 minder dan 8
miljard dollar beliepen, overschre
den eind 1956 de 16 miljard!
op
Gezondheid
Iaat veel te
wensen over
De nu 76-jarige Mar
shall, woont te Leesburg,
in Virginia. De generaal-
politicus, die in 1953 de
Nobelprijs voor de vrede
kreeg, vertelde in een
onderhoud naar aanlei
ding van het jubileum
van gisteren dat zijn ge
zondheid de laatste tijd
veel te wensen over laat
en dat hij nog maar wei
nig doet en haast niet
meer uitgaat.
Marshall verklaarde
dat het indertijd van es
sentieel belang was dat
Rusland minstens werd
uitgenodigd deel te he
men aan zijn plan voor
na-oorlogs herstel van
Europa. Het idee van
wederzijdse samenwerking
in economische zaken
moest openstaan voor alle
naties, zelfs als dit be-
ekende, dat de Sovjet-
Unie misschien zou pro
beren het program te sa
boteren. Rusland wei
gerde echter aan het plan
mee te doen.
Marshall was in Mos
kou vroeg in 1947 waar
lij een conferentie van
de grote vier bijwoonde.
In een stormachtig par
ticulier gesprek met. pre
mier St-alin kwam Mar
shall tot de overtuiging
dat de Russen probeerden
een chaos in Europa te
bevorderen. In Washing
ton teruggekeerd, gaf
Marshall opdracht tot een
intensief onderzoek om
te zien wat Amerika kon
doen om bij de „wortel"
van het probleem van
Europa te geraken. Hij
overwoog de kleine kans
dat Rusland misschien
zou besluiten aan een
herstelplan mee te doen.
Maar hij meende dat
ook dan de commu
nisten het plan niet kon
den vernietigen. Mar
shall zeide dat als Rus
land besloten zou hebben
mee te doen, het natuur
lijk voor de Amerikanen
moeilijk zou zijn geworden
de gehele affaire in de
hand te houden.
In januari 1953 heeft de Nederlandse
regering aan de Ver. Staten laten we
ten, dat de economische situatie in ons
land zodanig was verbeterd, dat wij niet
langer in aanmerking behoefden te ko
men voor Amerikaanse economische
steun. Nederland'had toen, in enkele ja
ren tijd, een bedrag van drie en een
half miljard gulden,' vrijwel geheel in
de vorm van schenkingen, van Ameri
kaanse zijde ontvangen.
Het is moeilijk aan te geven, in hoe
verre bepaalde takken van onze na
tionale economie hiervan hebben ge
profiteerd. De hulp heeft op alle ter
reinen doorgewerkt, in de vorm van een
katalysator. De uiteindelijke betekenis
van de hulp is veel groter dan wat men
„voor dit bedrag zou kunnen kopen".
Men vergelijke de situatie met een
bedrijf, dat door allerlei tegenslagen
(voor ons land: de oorlog, het verlies
van Indonesië, later ook de storm
ramp) niet voldoende lonend werkt
om voldoende te kunnen investeren
in nieuwe machines, in nieuwe tech
nieken, in nieuwe markten. Het be
drijf raakt daardoor achterop bij an
dere bedrijven, en wat eerst een klein
tekort scheen groeit als een lawine
uit tot een zakelijk debacle. Een klei
ne financiële steun op het juiste, mo
ment, waardoor dat kleine aanvan
kelijke tekort aan middelen wordt op
geheven, betekent dat het bedrijf bij
kan blijven, dat de produktie op con
currerende wijze in stand kan worden
gehouden, dat de mogelijkheid tot
grote bloei geschapen wordt. Die klei
ne schenking kan het verschil beteke
nen tussen ondergang en zeldzame
welvaart.
Zo is het ook met de Marshallhulp
geweest, voor ons land en voor de rest
van Europa.
Ruim 45 miljard
In totaal heeft Amerika ruim 45 mil
jard gulden in ruim vier jaar tijd in de
zestien Europese landen gepompt, en
daardoor de welvaart helpen herbouwen
en, wat misschien nog veel belangrijker
is, een economische samenwerking in
Europa tot stand gebracht die in de
toekomst een van de heilzaamste ont
wikkelingen van het eerste decennium
na de oorlog zal blijken te zijn,
V erbij ster end e dynamiek
Wij beseffen een versleten gemeen
plaats te gebruiken wanneer wij consta
teren. dat wij leven in een dynamische
tijd. Die dynamiek is de laatste decen
nia echter zo verbijsterend „normaal"
op alle terreinen geworden, dat we, mét
de devaluatie van de gebezigde uitdruk
king de erkenning van haar juistheid
dreigen te verliezen. Het kan nut heb
ben, de juistheid ervan nu en dan te
onderstrepen, te illustreren.
En dit tienjarig herdenken biedt daar
toe een unieke gelegenheid.
Volgende maand twintig jaar geleden
begon de Japanse oorlog tegen China,
ruim negentien jaar geleden begon Hit-
Ier in Europa zijn veroveringstocht door
de annexatie van Oostenrijk.
In de jaren daarna veranderden het
beeld van Europa en de kaart van de
wereld. Een ongekende orgie van ver
woesting en barbarij verminkte het huis
van de mensheid tot een bloederige
ruïne.
Toen zwegen de kanonnen.
Tien jaar geleden leek het erop. dat
de weg terug naar welvaart te zwaar
zou zijn. te moeilijk begaanbaar voor
de uitgeputte miljoenen.
Waardevolste vrucht:
vertrouwen
Tien jaar geleden slechts werden
echter door George Marshall de
woorden gesproken die de juiste weg
door het puin van verwoeste idealen
wezen.
En nu, tien jaar later, is dank zij
die woorden de welvaart herwonnen,
het vertrouwen herleefd.
Bij het afscheid van Clarence
Hunter als hoofd van de Ameri
kaanse missie voor het Marshall
plan in Nederland overhandigde
minister-president Drees hem de
versierselen van het Grootkruis in
de Orde van Oranje Nassau als
symbool van de dank van ons land
voor de unieke Amerikaanse steun.
Het is mogelijk gebleken in een zo
korte tijd als één decennium weer
op te bouwen wat in tien vooraf
gaande jaren werd verwoest.
Dat is adembenemend.
Dat versterkt het vertrouwen in
de positieve krachten van de mens
heid, die - ook in deze jaren - zo
dikwijls de indruk wekt slechts naar
breken te streven.
Naast al het materiële heil van
die historische rede is dit daaruit
gegroeid besef, dat de mens in staat
is tot positieve titanenarbeid, mis
schien zelfs de ivaardevolste vrucht
van een geniale daad.
Radiorede van de heer
E. H. v. d. Beugel
„Samenvattend kan ik stellen, dat het
Amerikaanse initiatief van 1947, neer
gelegd in de rede van George Marshall,
in de beide doelstellingen van dit initia
tief met groot, en historisch gezien vrij
wel ongekend, succes is bekroond", al
dus de staatssecretaris van Buitenlandse
Zaken, de heer E. H. van der Beugel,
in de radiotoespraak, die hij gisteravond
hield ter herdenking van het feit, dat 10
jaar geleden George Marshall, in zijn be
roemd geworden rede voor de Harvard
Universiteit het hulpplan ontvouwde. De
Amerikaanse hulp van bijna 15 miljard
dollar, waarvan Nederland 1 miljard dol
lar ontving, was de injectie die Europa
nodig had om weer geheel te herstellen
van 5 jaar oorlog en 10 jaar depressie
en oorlogsvoorbereiding.
De directe betekenis van de Marshall
hulp voor Nederland hebben wij allen
aan den lijve ondervonden, aldus spre
ker. In de achter ons liggende jaren is
de welvaart snel gestegen. Het snelle
herstel van de watersnoodschade bewees
het herwonnen weerstandsvermogen van
'de Nederlandse economie.
De Europese samenwerking, die
Marshall als tweede doel had beoogd, en
die voor Nederland van zo grote beteke
nis is, kwam eveneens snel tot stand.
Het voorbeeld van samenwerking in de
O.E.E.S. is van groot belang geweest bij
het ontstaan van de vele vormen van
economische samenwerkifig en economi
sche integratie, welke na 1945 het Euro
pese beeld beheersen.
Gedwongen tewerkstelling
van deskundigen
De chef van de staf van het Indone
sische leger, generaal-majoor H. Na-
soetion, heeft als een uitvloeisel
van de staat van oorlog en beleg
in Indonesië, een ordonnantie uitge
vaardigd, waarbij hjj de bevoegdheid
verkrijgt, bepaalde deskundigen op te
dragen, in dienst van de overheid te
werken in het belang van de ont
wikkeling van het land en voor het
handhaven van de inwendige rust en
orde. Deze aan te wijzen deskundigen
krfjgen zeven dagen de tijd om de des
betreffende benoeming af te wijzen,
doch hun weigering dient op aanne
melijke gronden te berusten.
In een nota die bij het besluit is ge
voegd wordt gezegd, dat de regering se
dert lang kampt met een gebrek aan
deskundigen en niet in staat is deze aan
te werven, omdat de meesten hunner de
voorkeur geven aan arbeid in particu
liere zaken.
Gezien dit feit werd uitvaardiging van
deze ordonnantie noodzakelijk geacht.
Reünie oud-gijzelaars Haaren
en St. Michielsgestel
Gisteren is in Den Bosch de jaarlijkse
reünie gehouden van de oud-gijzelaars
uit de kampen Haaren en St.-Michiels-
gestel, waaraan door circa 160 personen
werd deelgenomen. Deze reünie heeft
het karakter van een vriendschappelijk
samenzijn, waarbij de oude vrienschaps-
banden, die in de gijzelaarstijd ontstaan
zijn, nog eens worden aangehaald en
tal van herinneringen worden uitgewis
seld.
In die geest was ook de officiële ont
vangst, die het gemeentebestuur van
's-Hertogenbosch de reünisten ten stad-
huize bereidde. Burgemeester Loeff
herinnerde daar aan de vele hartelijke
contacten, die destijds tussen Den Bosch
en Vught en de gijzelaars bestaan heb
ben. De voorzitter van de reünie, bur
gemeester Van der Dussen van Dor
drecht, greep deze gelegenheid aan om
voor de destijds ondervonden hulp de be
volking van deze beide gemeenten nog
eens hartelijk te danken.
Bij de aanvang van de ontvangst heb
ben de oud-gijzelaars een krans gelegd
bij de cenotaaf in de burgerzaal van
het stadhuis, 'ter herinnering aan de in
de oorlog gevallen Bosschenaren.
664 uur televisie in het
jaar 1956
De Nederlandse televisiezender is in
1956 büna 664 uur in de lucht geweest,
dat komt neer op een gemiddelde
zendduur per week van ongeveer 12
uur en drie kwartier. In deze zendtijd
werden 651 uitzendingen verzorgd,
waarvan 386 door de Nederlandse Te
levisiestichting (journaal, weerover-
zicht, filmavonden. Eurovisie). Deze
cUfers zjjn ontleend aan het verslag
over 1956 van de N.T.S.
Het NTS-journaal, dat vorig jaar
januari is begonnen, verzorgde 163 uit
zendingen, waarvan er 20 zijn uitgezon
den als extra-programma. Deze uitzen
dingen namen in totaal 43 uur en 15
minuten in beslag, waarin begrepen 13
uitzendingen over de gebeurtenissen in
Hongarije en het Midden-Oosten, waar
mee in een periode van 11 dagen 1 uur
en 40 minuten waren gemoeid.
De Eurovisie-programma's hebben 134
uur, dat is 18.79% van de totale zend
tijd, in beslag genomen. Er zijn 126 pro
gramma's gerelayeerd, waarvan 26 aan
de Olympische Winterspelen in Cortina
d'Ampezzo gewijd waren.
Van de door het NTS-journaal ver
vaardigde binnenlandse onderwerpen
werden er 99' naar het buitenland ge
zonden als onderdeel van de uitwisseling
van journaalprogramma's met het bui
tenland.
REISBEURZEN LETTERKUNDIGEN.
De minister van O., K. en W. heeft
voor het jaar 1957 reisbeurzen en reis
toelagen ter beschikking gesteld van
auteurs van nog niet gepubliceerd werk,
hetzij proza, hetzij poëzie. Hiertoe is een
prijsvraag uitgeschreven. Het reglement
van deze prijsvraag is op aanvrage ver
krijgbaar bij het hoofd van de onderaf
deling toneel en letteren van het mi
nisterie van O., K. en W. te 's-Graven-
hage.
Dienstplicht in België slechts
twaalf maanden
De permanente NAVO-raad heeft
gisteren in Parijs de kwestie van een
eventuele vermindering van dc dienst
plicht in België van 18 tot 12 maan
den besproken, doch er is naar uit be
trouwbare bron wordt vernomen nog
geen besluit genomen.
