orth State Doden werden plechtig herdacht Burgemeester onthulde monument 96ste jaargang Maandag 6 mei 1957 Tweede blad no. 29128 Leiden hield de adem in Zaterdag herdacht ons land en ook Leiden de vele duizenden, die in een tijd van druk en ellende het grootste offer, waartoe zij in staat waren, hebben gebracht. Het offer van hun leven, dat zij gaven in een strijd om de vrijheid van hun land en geweten. Omstreeks zes uur in de middag verstomde gaandeweg het jachtende leven.Precies acht uur hield ook Leiden gedurende twee minuten „de adem in". Een indrukwekkend moment van stille inkeer. Hieraan vooraf ging een plechtige herdenking in de Stadsgehoorzaal, welke ook ditmaal was voorbereid door de Stichting „Doodenherden- king". In tegenstelling met alle 365 dagen van het „Het witte kruis was ons lief geworden" In een met zang en muziek stijlvol omlijste samenkomst in de Stadsgehoor zaal, waar op het podium een groot paars kruis domineerde, waarvan ter weers zijden een passende versiering van groen en bloemen was aangebracht, heeft de rector-magnificus, prof. dr. P. A. H. de Boer, in een korte toesprak de doden, die vielen in een strijd voor vrijheid en recht, herdacht. jaar, was het zaterdag een ander Leiden, waardoor veler weg voerde. De ten teken van rouw aan vele gebouwen en woningen halfstok gehesen nationale driekleur en het gebeier der kerkklokken hun klank was thans geen vreugdegalm wezen daar reeds op. Indrukwekkend was ook dit jaar de stille tocht der naamlozen, samengebundeld uit alle lagen der burgerij, langs het eenvoudige witte kruis aan de Steenstraat. Het was de laatste maal, dat men op deze plaats en aan de voet van dit kruis zijn stille hulde aan de gevallenen in de jaren 1940 en 1945 bracht, want nog dezelfde avond werd het defini' tieve oorlogsgedenkteken onthuld. Een samenkomst, welke ditmaal mede werd bijgewoond door een aantal naar ons land gevluchte Hongaren en uit Oost-Duitsland uitgeweken personen, die in deze weken de gast zijn van „Expogé". Prof. De Boer wees allereerst op de aanleiding van deze samenkomst en de daarop aansluitende stille tocht langs het witte kruis, om dan in te gaan op het geen leidde tot het verzet. Wij en zij, wier dood wij op dit moment herdenken, hebben zich verzet tegen een laffe over val, tegen de moord op onze joodse me deburgers en vele goede vaderlanders en tegen de systematische poging van de bezetter ons volk te knechten. Een ver zet waarin velen zich liever vogelvrij verklaarden, dan mede te doen aan het misdadig werk van de bezetter en deel te hebben aan zijn wandaden. Een verzet ook, waarin o.a. de artsen niet bogen, de kerken niet zwegen en de Universi teit geen gehoor gaf aan de stem van de bezetter. Men heeft zich verzet omdat men opkwam voor hetgeen recht en menselijk was. Velen hebben in dit verzet het leven gelaten: zij zijn gevallen in de strijd voor de vrijheid. Bij dit gedenken, aldus prof. De Boer, staan wij - gelovige of niet - tevens bij een onopgelost raadsel. Waarom is ons het leven gelaten en waarom zijn onze „broeders", die in datzelfde verzet ston den, gesneuveld? Wij weten het niet! Hun dood zal ons echter 'tot de overtui ging moeten brengen, dat wij de jaren, welke ons nog gelaten worden, moeten voortzetten in de geest, waarvoor zij ge vallen zijn. Zij zijn gedragen door de zekerheid, dat zij niet anders konden handelen. Nadat spreker erop gewezen had, dat de ramp van 19401945 de deugd, de dapperheid en kans heeft gegeven, ves tigde hier de aandacht op om de geval lenen te blijven zien als gewone mensen, die hun stem van hun geweten volgden en niet aan een z.g. heldenverering te gaan doen. Bovendien zullen wij de tegenwoordige jeugd, die de strijd van 19401945 al leen maar kent van hetgeen wij daar over vertellen onze herinnering sterft straks met ons uit een overlevering moeten voorzetten, welke een eerlijk uit gangspunt vindt. Een herdenking der doden wordt het meest betekenisvol, in dien wjj laten uitkomen, dat onze vrij heid in die jaren werd aangevochten en ons ontnomen werd. Het leven verliest immers zijn betekenis indien niet meer geleefd kan worden naar de stem van het hart en het geweten. Hetzij dan dat wij leven, hetzij dat wij sterven, wij zijn van God. Deze weten schap, aldus eindiigde prof. De Boer, komt de mensbestemming ten goede. Zij, die vielen, zijn ons daarin voorgegaan en wij, wij kunnen slechts volgen Terwijl het eerste couplet van het Wil helmus gezongen werd en de lichten in de zaal langzaam doofden slechts de indirecte verlichting bleef branden kondigde klokgelui de twee minuten stilte aan. Een stilte, waarin een ieder met zijn gedachten alleen werd gelaten. Een moment van inkeervan een in gedachte verwijlen bij een geliefde dode of bfj hen, die hun leven gaven opdat wij in vrijheid konden leven Een mannenkoor o.l.*. Willem Mizée en het Leids Toonkunst-orkest onder directie van Henk Geirnaert zorgden mede voor deze stijlvolle herdenking. Nu de bevrijdingsdag ditmaal met het oog op de zondag niet naar buiten werd gevierd, heeft het bestuur van de Buurt en Speeltuinvereniging „De Professoren- wijk" dit jaar volstaan met het ophan gen van een krans aan de bevrijdings- boom aan de Zeemanlaan. Een uiteraard eenvoudige plechtigheid, welke zaterdag avond om zes uur plaats vond. In alle kerken is gisteren het feit der bevrijding herdacht. Stille tocht Na afloop van deze plechtige her denking begaven velen zich naar de Morschpoortkazerne, in de omgeving, waarvan de opstelling plaats vond voor de stille tocht langs het eenvoudig wit houten kruis aan de Steenstraat. Inmiddels was daar evenals voorgaande jaren een ere-wacht betrokken, be staande uit leden van de Kon. Marine, van de Kon. Landmacht en van de B. S. De politie zorgde voor de afzetting van de Steenstraat., terwyl het verkeer over de singels werd geleid. Het was bfj half negen toen de stoet zich in beweging zette om via de 1ste Binnenvestgracht en de tuin van het Museum voor Vol kenkunde even later de Steenstraat te bereiken. Nadat als eersten verschil lende burgerlijke en militaire autoritei- te een stilzwijgende hulde hadden ge bracht aan hen, die vielen voor vrijheid en recht, volgden tussen de burgers van allerlei rang en stand, vertegenwoordi gers van de Bond van Militaire Oorlogs slachtoffers, de Vereniging Koninginne dag, de 3 Octobervereeniging, het Leger des Heils en de politie. Trouwens nog tal van andere plaatselijke verenigingen namen aan deze jaarlijkse stille tocht deel, evenals tientallen studenten, pad vinders, scholieren en militairen. Velen van hen legden bloemen aan de voet van het kruis, ,om vervolgens langzaam ach teruit schrijdend weer in de lange stoet te treden. Zo trok een zwijgende stoet in de avondschemering voorbij het kruis, dat na afloop was omgeven door een zee van bloemen Onthulling van het monument Leiden heeft zijn bevrijdingsmonu ment! Zaterdagavond na afloop van de stille tocht is het namens de bur gerij van onze stad door burgemeester jhr. mr. F. H. van Kinschot op plech tige wijze onthuld. Het beeld, dat drie meter hoog is en op een sokkel van twee meter staat, bevindt zich in de onmiddellijke nabijheid van de molen „De Valk". Duizenden Leidenaars heb ben dit vrijheidsbeeld, dat omstreeks kwart over negen in de meest letter lijke betekenis van het woord „uit de doeken werd gedaan", nog op dezelfde avond bewonderd. Volkomen terecht! Over het beeld zelf schreven wij reeds in ons Blad van vrijdag jl. Volstaan wij dus met een enkel woord over de ont hulling van het monument, waarvoor de publieke belangstelling overigens zeer groot was. Namens de Commissie tot Stichting van een Oorlogsgedenkteken hield de heer L. Questroo een korte toespraak, waarin hij o m. dank bracht aan allen, die hun medewerking hadden verleend en in het bijzonder aan de beeldhouwer Pieter Starreveld. Hij verheugde er zich ten zeerste over, dat men ook in Leiden wil meeleven met de nabestaanden van hen, die in de tweede wereldoorlog het leven lieten. De wijze waarop de beeldhouwer en de leden van de commissie men heeft de heer Starreveld volledig de vrije hand gelaten bij het vervullen van zijn opdracht elkander gevonden hebben, noemde spreker een unicum. Hij stelde het zeer op prijs, dat de burgemeester zich bereid had verklaard het monument te onthullen en verzocht hem tevens dit beeld te willen aanvaarden met alle lus ten en lasten, die daaraan zijn verbon den. Leiden, arm aan monumenten, heeft er thans één by gekregen. Laat de stad di't op de juiste waarde weten te schat ten, aldus eindigde de heer Questroo. Nadat aan weerszijden van het beeld de vlag in top was gehesen, nam burge meester Van Kinschot het woord. Hy begon met er op te wijzen hoe sinds de bevrijding het eenvoudige witte kruis aan de Steenstraa't het gedenk teken is geweest waarlangs ieder jaar werd gedefileerd en hoe daardoor deze plek velen lief is geworden. Nu is dan echter eindelijk het ogenblik aangebro ken, waarop het nieuwe beeld onthuld zal worden, aldus de burgemeester, die verder wilde volstaan met de gevoelens, welke op deze avond in hem waren, te vertolken. Wat in de jaren 19401945 is geschied zullen wij nimmer vergeten en hét is van groot belang, dat ook de ko mende generaties door dit nieuwe monu ment herinnerd zullen worden aan de offers, die eens gegeven moesten worden voor de vrijheid van ons land. Reeds vele jaren waren er plannen om te ko komen tot een blijvend gedenkteken en tal van moeilijkheden moesten bij de verwezenlijking ervan worden overwon nen, zo vervolgde de burgemeester, die tot slot verklaarde het gedenkteken gaarne voor de stad Leiden te willen aanvaarden. In zijn toespraak had hij woorden van dank en waardering wil len richten niet alleen tot de Commissie tot Stichting van een Oorlogsgedenkte ken en de heer Starreveld en zijn mede werkers, doch ook tot de chef van de af deling onderhoud gebouwen, de heer J. Voorbach, de chef van de afdeling plantsoenen, de heer A. Galjaard en de heer G. Crèvecoeur van de Lichtfabrie ken. Onmiddellijk na de onthulling van het monument legde de burgemeester er een krans, terwijl kort daarop het Wil helmus ten gehore werd gebracht. Zaterdag in de ochtenduren brachten vele honderden schoolkinderen een bloe menhulde voor de gevallenen bij het eenvoudige houten kruis aan de Steen straat dat voor de laatste maal het cen trum was van deze ontroerende plech tigheid. Geen van de kinderen, die in eindeloze stroom naar het monument trokken en daar, na het leggen van de krans van eenvoudige boeketjes, twee coupletten van het Wilhelmus zongen, heeft zelf de ellende van de oorlog en bezettingsjaren beleefd. Niettemin waren zij het, voor wie zovelen het offer van hun leven brachten: de vrye 'toekomst, waarvan zij de belichaming vormen. Tevens zullen het die kinderen moeten zijn, die mettertijd de idealen, welke door de gevallenen verdedigd werden, verder dragen en desnoods het offer van hun leven moeten beschermen. Op de mensen, die zij eens zullen zijn, rust dan de plicht, de dankbaarheid voor hun vrijheid te uiten, de dodenherdenking, die nu nog gedragen wordt door hen, die de strijd meemaakten, hetzelfde relief te geven welke, zy thans bezit. Of zy zich van die taak der toekomst bewust zullen zijn geweest, toen zij hun stille hulde brachten, moet in twijfel worden getrokken, maar daarom verliest dit onderdeel van de dodenherdenking niet zijn waarde: integendeel. De verplaatsing van de herdenking der gevallenen naar het nieuwe monument, zal in de komende jaren dit grote winst punt te zien geven, ,dat ook tijdens deze jeugdhulde de omgeving bevrijd kan worden van storend verkeer. Wat in de Steenstraat, was uiteraard in de drukke avonduren wel mogelijk was aan de ochtenduren bij de kinderhulde niet mo gelijk. Bij het nieuwe monument kan deze onmisbare sfeer ook bij de kinder hulde geschapen worden. Nadat de kinderen hun bloemenhulde hadden gebracht, sprak de heer C. Zand bergen namens de Stichting Doodenher- denking enkele woorden, waarin hij de kinderen wees op de door hen nog on begrepen waarde hunner aanwezigheid rond dit kruis. Het eerste en zesde couplet van het Wilhelmus en het halfstok hijsen van de vlaggen besloten de plechtigheid. i Dempen Middelstegracht In het Stadhuis is aanbesteed het dempen van een gedeelte van de Mid delstegracht en het uitvoeren van riole- rings- en bestratingswerken ter verbe tering van de Middelstegracht met aan sluitende weg naar de Hooigracht c.a. In totaal waren er twaalf inschrij vingsformulieren binnengekomen. Van hoogste tot laagster Firma v.h. J. M. Dekker en zn„ Papendrecht f. 82.000: Aannemersbedrijf gebr. Schouls, Leiden f. 79.500; G. Hulsebosch, Bloemendaal f. 79.000; Firma J. Stam, Voorschoten f. 76.300; D. de Rooy. Badhoevedorp f. 72.000; W. Hennip'man, Leiderdorp f. 71.800; A. Hogeboom en Co., Rijpwe- tering f. 69.500; Joh. Visscher en Zn„ Leiden f. 67.700; A. van Halem, Schip luiden f. 66.666; Firma H. de Bolster. Leiden f. 62.500; L. P. van der Geer. Leiden f. 61.500; en Jan Mens, Lisse f. 58.200. Kon. onderscheiding voor W. Veerman VEERTIG JAAR BIJ DE SEF Zaterdag herdacht de heer W. Veer man. werkzaam aan de Sted. Lichtfa brieken, het feit, dat hij 40 jaar gele den in dienst trad van deze fabrieken. De heer Veerman is tevens secretaris van de Leidse Chr. Besturenbond en voorzitter van de raad van commissa rissen van de Woningbouwvereniging „Eeq^gezindheid". Alvorens aan dit jubileum aandacht kon worden geschonken, wachtte de heer Veerman in het stadhuis een ver rassing. Hier reikte de burgemeester, jhr. mr. F. H. van Kinschot hem met enige waarderende woorden de zilveren ere-medaille uit, behorende bij de Orde van Oranje Nassau. Vervolgens werd hij in de directiekamer van de Lichtfabrie ken ontvangen, waar de directeur, ir. Y: Ykema, hem de oorkonde van het ge meentebestuur en de gratificatie over handigde. Spreker memoreerde daarbij de acti viteiten van de heer Veerman op het terrein van de vakbeweging en zijn ar beid in vele commissies. Met de ver leende onderscheiding en met zijn ju bileum wenste ir. Ykema hem van har te geluk. Hij verbond daaraan de beste wensen voor de toekomst. De vertegenwoordigers van het be stuur der Personeelsvereniging sloten zich bij de woorden van de directeur aan en herinnerden aan de arbeid van de heer Veerman in de Commissie voor Bijzondere Noden, waarbij menigmaal Dit was uw aapjeskoetsier - in de twintiger jaren Voor een „piek" maakte u een ritje en voor een „knaak" was u een avond gezellig uit. Nu kost dat alles heus wel een paar dubbeltjes meer! Troost u! Steek - net als toen - een altijd verse North State op. U betaalt wel wat meer dan het kwartje van vroeger, maar toch blijft North State in kwaliteit en prijs nog steeds uw allerbeste koop! B Quality since 1873 de zuivere, milde Amerikaan door snelste omzet altijd vers! Manufactured for the Successors to Brown Sc Williamson Tobacco Corporation. Louisville, Ky. U.S.A. Rook niet in bos en hei, zelfs geen North State Twee Leidse organisten jubileerden H. van Leeuwen 60 jaar W. Buurman 25 jaar Twee Leidse organisten herdachten in de afgelopen week een jubileum. Herdacht de heer H. van Leeuwen, zoals gemeld, op 1 mei het zeldzame feit, dat hij reeds zestig jaar een plaats op de orgelbank heeft eerst in de voormalige Hervormde Lootskerk en thans in de Oosterkerk diezelfde dag was de heer VV. Buurman 25 jaar organist van de Chr. Geref. Kerk aan het Steenschuur. Het opmerkelijke feit doet zich by deze jubilea voenr, dat de heer Buurman indertijd nog een leer ling was van de heer Van Leeuwen. Zowel in de Hervormde Oosterkerk als in de Chr. Geref. Kerk is gister ochtend na afloop van de dienst aan dacht aan deze jubilea besteed. Ds. H. J. van Achterberg, die in de Oosterkerk voorging, gaf de heer Van Leeuwen de verzekering, dat de Leidse Hervormde gemeente zich met de jubiaris oprecht over dit jubileum verheugde. In deze zestig jaar vallen 3120 zondagen, waarop de heer Van Leeuwen de gemeente vrij wel ononderbroken met zijn spel heeft gesticht. Het is, aldus spreker, wel een zeer bijzonder feit, dat in de Ooster van zijn adviezen een nuttig gebruik werd gemaakt. De voorzitter van de Jubileumcom missie bood de heer Veerman daarbij namens het personeel een aandenken aan. De jubilaris dankte allen voor de tot hem gerichte woorden en voor het geschenk. Gelijk alle jaren werd ook ditmaal I op 4 mei weer de stille tocht naar de erebegraafplaats te Overveen ge houden. Een overzicht van de her denkingsplechtigheid op de graaf plaats in de duinen. he- kerk, die toch al tot de oudere kerken behoort, nog niemand anders dan de heer Van Leeuwen in vaste dienst op de orgelbank heeft gezeten. De kerkelijke gemeente en vooral zij, die regelmatig deze kerk bezoeken, hebben grote be wondering voor uw spel, omdat zy wis ten, dat het uit uw hart kwam. Het gaf, aldus ds. Van Achterberg, een beant woording op de prediking. Bij Van Leeuwen, aldus spreker, ging men veelal dingende de kerk uit. Moet men bij het ouder worden de tyd weten wanneer men er mede moet ophouden, voor Van Leeuwen geldt dit zeker niet. Niemand, audus ds. Van Achterberg, hoopt dat U, ondanks uw 85-jarige leeftijd, weggaat. Nadat spreker namens kerkeraad en gemeente gelukwensen had aangeboden, zong men de heer Van Leeuwen Gezang 244 3 en 4: „Nooit kan 't geloof te veel verwachten", toe. die daarvoor met een kort woord dankte. Na afloop van de kerkdienst wachtte de heer Van Leeuwen in de consistorie kamer nog een hulde temidden van de koster en de groep vrijwilligers, die re gelmatig in de Oosterkerk dienst doen. Namens deze groep wees de heer N. van Hooidonk erop, dat er sinds vele jaren een hartelijk contact bestaat tussen de heer Van Leeuwen en de vrijwilligers. Spreker, di eook mevr. Van Leeuwen in deze hulde betrok, sprak de verwachting uit, dat de jubilaris de gemeente met zijn toegewijd spel nog vele jaren, tot eer van God, mocht stichten. Enkele ge schenken onderstreepten dit woord van waardering en felicitatie. De jubilaris kon op dit moment geen beter dankwoord vinden dan het spelen van het indertijd door hem gecompo neerde Corpslied van het Vrijwilligers corps, dat door allen werd medegezon gen. Ongeveer op het zelfde moment vond in de Chr. Geref. Kerk de huldiging van de heer W. Buurman plaats, die indertijd de heer G. Overduin als orga nist opvolgde. Ds. C. van der Weele, die een woord uit de 150ste Psalm aan zijn gelukwens ten grondslag legde, wees er o.m. op, dat de heer Buurman zich be wust was, dat hij met zyn spel in de kerk een dienende functie verrichtte. In tegenstelling met sommige organisten wenste hij in zyn spel nimmer de ge meente zyn wil of inzicht op te leggen. Niet het heersen, doch het dienen stond steeds bij hem op de voorgrond. Hier was het de zegenbede uit Psalm 134. die de gemeente haar jubilerende organist toezong. Na afloop van de kerkdienst volgde in de kerkeraadskamer nog een hartelijke huldiging, waarbij het woord werd ge voerd door de vader van de jubilaris, de heer H. Buurman en door ds. Van der Weele. die zich nu speciaal richtte tot de echtgenote van de jubilaris. Enkele geschenken werden aangeboden. „JEUGDHULP" HEEFT STEUN NODIG In deze week wordt de jaarlijkse huis aan huis-collecte gehouden van de Ver. Chr. Jeugdhulp aan de Zoeterwoudse Singel. De opbrengst is bestemd voor enkele noodzakelijke reparaties aan het gebouw. Lustrum Catena De Leidse studentenvereniging Cate na viert dit jaar het eerste bestaans- lustrum. Voor de viering is een twee daags programma ontworpen, namelijk voor vrijdag 10 en zaterdag 11 mei. Op eerstgenoemde dag wordt des middags om 4 uur een tentoonstelling geopend in het societeits-café In den Ouden Marenpoort aan de Mare van werken van de Amsterdamse kunstenaar Amp Smit. welke expositie van 11 tot 21 mei voor het publiek geopend zal zijn. Zaterdag zal de praeses om kwart over twee in De Doelen aan het Ra penburg een lustrumrede houden, ge volgd door een receptie. Des avonds om kwart over negen concerteert het Ka- mermuziekensemble van Catena in Seinpost te Noordwijk. waarna aldaar het lustrumbal gegeven wordt. Ruim f. 14.000 voor militaire fondsen Opbrengst 50% hoger dan vorig jaar De in de afgelopen week in het gar nizoen Leiden gehouden collecte ten bate van de Gezamenlijke Militaire Fondsen heeft een bedrag van ruim f 14.053 opgebracht. Ongetwijfeld een fantastische opbrengst, welke ruim 50hoger ligt dan die van vorig jaar toen deze collecte ongeveer f 9300 op bracht. Een bedrag, dat dank zy veler samenwerking, de medewerking van de militairen van het Leidse garnizoen en niet het minst door het spontane offer van zeer velen kon worden be reikt. Jongen verdronken door spel aan het water Gistermiddag om één uur is de ze ven-jarige Ferdinand van Eek, wo nende aan de Waardgracht, in het water Van de Nieuwe Ryn verdronken. Hy speelde met een vriendje op de schuiten, die gemeerd liggen aan het Utrechtse Veer ter hoogte van de He rengracht. Bij een sprong van een van de schuiten naar de wal maakte hij een verkeerde manoeuvre, waardoor hij tus sen schuit en wal in het water viel. Zijn vriendje rende weg en haalde hulp. Toen deze arriveerde was het echter reeds te laat. De vader van de verdronken jongen wist na enige tijd het levenloze lichaam uit het water te vissen. Kunstmatige ademhaling door de inmiddels gearri veerde EDH leverde geen resultaat op. WOONKAMER UITGEBRAND. Zondagmiddag kwart over vijf ont stond brand in de achterkamer op de eerste étage van een woning aan de Boerhaavelaan, doordat de kamerbe woonster een brandende petroleumver- gasser omverliep. De hoofdbewoner had het vuur reeds voor een groot gedeelte onder de knie toen de brandweer arri veerde voor de laatste blussingswerk- zaamheden. Niet kon worden voorkomen dat de gehele inventaris van de kamer verloren ging. De schade werd niet door verzekering gedekt.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1957 | | pagina 3