Vraag geen verf.vraag RIP O LIN
Twintig „Kijkers van Markowitz"
gaan de aarde nauwkeurig nieten
Elektronisch brein in Arnhem
nieuw stadium in automatisering
TELEVISIE
Door maan- en sterrenfoto's
Een verlossing van geestelijke
slavenarbeid mogelijk
In oktober opening van eerste
geheel stalen brug bij Rhenen
96ste jaargang
Zaterdag 30 maart 1957
Derde blad no. 29100
(Ingez. Med.-Adv.)
GEOFYSISCH JAAR 1957-'58
(Door dr. J. J. Raimon jr.)
In ons vorige artikel over de meting van de aardomvang en -vorm in het kader
van het geofysisch jaar 1957'58 hadden wy het voornamelijk over pogingen in
het verleden, om deze afmetingen zo nauwkeurig mogelijk te bepalen.
De metingen die thans zullen worden verricht, worden met behulp van een
nieuw instrument ondernomen, dat de verwachting op een grote nauwkeurigheid
wettigt.
Er is zulk een nieuw instrument. Het is eenkyker, ontworpen door dr. W. Mar-
kowitz, directeur van de tyddienst van het Naval Observatory te Washington
(sterrenwacht van de marine), een wetenschappelijke instelling met een zeer
goede naam. Deze sterrenwacht heeft twintig gelijke kijkers laten bouwen en het
stelt deze ter beschikking van twintig onderzoekers, die over de gehele wereld
zyn verspreid. Voor het merendeel zullen de instrumenten op bestaande sterren
wachten worden opgesteld. Doch een aantal gaat naar waarnemingsposten, die
In het bijzonder voor het geofysische jaar worden ingericht. Een van deze tijde-
lyke stations verryst thans op het eiland Curasao.
komen van de grote zorg die aan de
voorbereidingen is besteed. Zoals alle
expedities zal ook deze onvoorziene
moeilijkheden moeten verwachten, doch
de voortreffelijke voorbereiding wettigt
het vertrouwen dat, mocht zich onver
hoopt een tegenslag voordoen, deze tij
dig en snel uit de weg zal worden ge
ruimd.
De waarnemingen die op Curasao zul
len worden verricht, bestaan niet uit
sluitend uit het maken van foto's met
de kijker van Markowitz. Neen, er zul
len ook, eveneens in internationale sa
menwerking, zeer nauwkeurige tijdsbe
palingen worden gedaan. Er gaan drie
kostbare kwartsklokken en een bijzonder
mooie chronograaf (tijdschrijven mee.
De chronograaf drukt de waargenomen
Rumoerige studenten
te Utrecht
(Speciale berichtgeving)
Twee Utrechtse politie-agenten heb
ben gisternacht van hun wapenstok
gebruik moeten maken om een hon
derdtal studenten die wat vroeg met de
diesviering van hun Universiteit waren
begonnen tot rede te brengen. Door
tieren en schreeuwen werd de nachtrust
van de bewoners van de Oudegracht ter
hoogte van de Smeebrug te Utrecht
danig verstoord. Aan het herhaald ver
zoek van de agenten daarmee op te hou
den. werd niet voldaan. Toen was het
geduld van de beide agenten ten einde
en werd op hardhandige wijze met de
wapenstok opgetreden, zodat de studen
ten het hazepad kozen en zich verspreid
den.
tijdstippen op een strook wit papier,
waarvan ze met een nauwkeurigheid
van minder dan een honderdste seconde
kunnen worden afgelezen.
Grillen
De tijdsbepalingen dienen voor ver
scheidene doeleinden. Eén hiervan is
u raadt het nooit een nauwgezet toe
zicht op het wentelen van de aarde. Het
is reeds geruime tijd bekend dat de
aarde in de loop van de tijden gestadig
langzamer gaat wentelen, ja zelfs geheel
onverwachts sprongsgewijze haar om-
wentelingstijd wijzigt. Grillen? Moeder
aarde zou geen vrouw zijn, als ze niet
haar grillen had!
Hierover een VQlgende maal.
Margarine een cent
goedkoper
De Bond van Nederlandse margarine
fabrikanten heeft na overleg met de mi
nister van Economische Zaken besloten
de prys van het paktje margarine met
ingang van 8 april met één cent te ver
lagen.
Deze prijsverlaging is mogelijk door
de daling van enkele grondstoffenprij-
zen. De verlaagde prijs geldt echter niet
voor plantaardige margarine.
Voor f. 30.000 aan
juwelen gestolen.
Ingebroken is in een flat aan de
Groen van Prinstererlaan te Den
Haag. Men is binnengekomen door het
forceren van de buitendeur. De gehele
woning werd doorzocht en uit een kistje
uit de slaapkamer werd voor een bedrag
van f. 30.000 aan familiejuwelen gesto
len.
INTERPELLATIE
LERAREN-SALARISSEN TOT LATER
UITGESTELD
(Van onze parlementaire redacteur)
De Tweede Kamer heeft gisteren
besloten de interpellatie van mevrouw
Fortanier-de Wit (WD) over de lera
ren-salarissen, die zou worden gehouden
op 10 april ,uit te stellen tot een nader
tijdstip, omdat in die week de minister
van Onderwijs aanwezig moet zijn in de
Eerste Kamer, waar dan de leraren
salarissen ook wel aan de orde zullen
komen bij de behandeling van de begro
ting van Onderwijs.
In aanwezigheid van vele autoriteiten en genodigden heeft de directeur-
generaal van de Landbouw, ir. A. W. van de Plassche, in het hoofdkantoor
van de Nederlandsche Heidemaatschappij Arnhem, een electronische admi
nistratieve machine, de I.B.M. 650, de eerste van haar soort in ons land, in
gebruik gesteld. Deze ingebruikneming betekent een belangrijke etappe in
het gestaag voortschrijdende proces van mechanisatie en automatisering, dat
niet slechts als een technisch wonder moet worden beschouwd, maar ook uit
economisch en sociaal oogpunt bezien, van enorme betekenis is.
Eigen plaatsbepaling
Om het nu maar eens kort te zeggen:
zet de kijker van Markowitz ergens
neer, fotografeer er herhaaldelijk de
maan en de om haar heen staande ster
ren mee enna verloop van tijd zal
de kijker zoveel gegevens hebben verza
meld, dat precies kan worden berekend
op welk plekje de kyker zich bevindt.
Gebeurt dat op twintig plaatsen op aard,
dan kan men daaruit grootte en vorm
van de aarde nauwkeurig berekenen.
Mocht dit u wat verwonderlijk in de
oren klinken, dan vraag ik u even aan
onze zeelieden te denken. Doen zij niet
iets soortgelijks? De stuurman richt zijn
sextant op een paar sterren, hij leest
hun stand op de verdeelde cirkel af, hij
kijkt tegelijkertijd op zijn klok enna
enig rekenen weet hij te vertellen waar
het schip zich op dat tijdstip op de wijde
oceaan bevond.
De kyker van Markowitz verricht
langs fotografische weg alle handelin
gen die we de stuurman zagen uit
voeren. Het behoeft geen betoog dat
de grote kijker, die onwrikbaar is op
gesteld, veel zuiverder uitkomsten
geeft dan de kleine sextant op het
schommelende schip.
Of heeft u zich verbaasd over de on
nozelheid van de waarnemers? Zy weten
toch waar ze hun kijker neerzetten?
Toegegeven, de waarnemers op Curasao
bijvoorbeeld, weten dat zij op Curasao
zyn. Zij weten ook hoever hun kijker
van het hartje van Willemstad verwij
derd is, zij weten dit zelfs op de centi
meter nauwkeurig. Maar weten ze even
precies hoever zij van het Naval Obser
vatory te Washington of van de Ster
renwacht van Leiden verwijderd zijn?
Nee, natuurlijk niet, want de afmetin
gen van de aarde zijn nog niet nauw
keurig genoeg bekend!
Dr. Markowitz heeft zyn kijker reeds
een aantal jaren beproefd. Hij zelf en
zijn collega's koesteren op grond van
deze proeven grote verwachtingen van
de nauwkeurigheid, die met dit instru
ment is te verkrijgen. Vandaar dat
twintig waarnemers hun medewerking
hebben toegezegd, onder andere de
Delftse waarnemers, die op Curasao hun
belangrijke post gaan bezetten.
Belangrijk om twee redenen: Het is
de enige die werkelijk dicht bij de
evenaar ligt, en bovendien vult hij een
grote gaping tussen de posten te Was
hington en te Santiago.
Nedeiland doet mee
Dezer dagen zullen de heren geo
detisch ingenieurs, J. Rolff en A. C.
Scheepmaker, naar Curasao vertrek
ken om daar de Nederlandse waarne
mingspost te betrekken en in te
richten.
Een van de twintig kijkers waar
mee tijdens het internationale geo
fysische jaar de afmetingen en de
gedaante van de aarde zeer nauw
keurig zullen worden bepaald. De
foto is genomen in de tuin van het
Naval Observatory te Washington
B.C. Het vernuftige van deze kijker
is dat hij de maan en de sterren
rondom de maan tegelijk volkomen
scherp afbeeldt.
Dit is een kunststukje dat ande
ren niet en dr. W. Markowitz wel
gelukt is.
llun instrumenten die tezamen een
bedrag van twee honderdduizend gul
den vertegenwoordigen, reizen met hen
mee. De kijker van Markowitz ligt,
verpakt en wel, reeds in Curasao op
hen te wachten.
Onlangs heeft prof. R. Roelofs, de be
heerder van het laboratorium voor geo
desie te Delft, het doel van de expeditie
uiteengezet en de instrumenten tentoon
gesteld. Ik ben zeer onder de indruk ge-
Velerlei mogelijkheden
De nu in gebruik genomen apparatuur
is dezelfde waarop in Parijs de 70.000
ambtenarensalarissen aan het begin van
dit jaar zijn herberekend.
De loonverdeling, een ingewikkelde en
tijdrovende bezigheid, zal op de nieuwe
apparatuur worden uitgevoerd. Dit werk,
hetwelk tot voor kort 80 manuren per
week vergde, zal daarmede tot minder
dan een uur zijn teruggebracht. De vol
gende stap zal zijn de gehele facture
ring, die nu nog op de, reeds traditio
neel geworden elektrische rekenmachine
geschiedt, volledig te automatiseren.
Andere onderdelen, waaronder de sala
risadministratie van het vaste personeel,
ongeveer 2400 man omvattend, zullen in
de naaste toekomst, waarschijnlijk nog
dit jaar, onder de loep worden geno
men. Tenslotte is het de bedoeling de
gehele boekhouding te automatiseren.
Hoewel de nu in gebruikgestelde appa
ratuur een typische „administratie
machine" is, zullen toch ook diverse
technisch-rekenkundige problemen, welke
inmiddels door een speciaal daarvoor
opgeleide wiskundig geschoolde mede
werker, ter hand zijn genomen, tot een
sneller en doelmatiger oplossing kunnen
worden gebracht.
De bediening van de apparatuur zal
geschieden door uit eigen personeel
gerecruteerde emploijé's. Natuurlijk is
by de bestudering van de automati
sering van de administratie vooral aan
de sociale gevolgen ernstig aandacht
geschonken.
De groeiende algemene behoefte aan
administratieve werkers heeft geleid tot
een zekere krapte op de arbeidspiarkt.
(Ingez. Med.-Adv.)
Gangetje 12
Voorts is er natuurlijk verloop tenge
volge van o.a. pensionering.
Tweede industriële revolutie
Dit verloop is gedurende het laatste
jaar niet of slechts ten dele vervan
gen door aantrekking van nieuwe krach
ten. De steeds voortschrijdende automa
tisering kon zodoende gelijke tred hou
den met de afnemende bezetting, on
danks de toename van het werk en het
voldoen aan het steeds dringender ver
langen naar betere bedrijfsgegevens.
De stoommachine verloste de mens
van de noodzaak om slavenarbeid met
zijn lichaam te verrichten. Het elek
tronische brein verlost de mens van
de noodzaak om monotone arbeid met
zyn geest te verrichten. De eerste om
schakeling is met veel ellende en tra
nen gepaard gegaan. Moge ons de
wijsheid gegeven zijn om, wat wy ple
gen te noemen de tweede revolutie in
het mechanisatie-proces, slechts tot
heil en grotere welvaart der mensheid
en tot tevredenheid van alle werkne
mers te doen verlopen.
Schakel Amersfoort-Oss
Groot
gevaarte met gewicht van 2700 ton
O
De jaarlijkse serie Zomerzegels, waar
van de extra-opbrengst ten goede komt
aan culturele en sociale doeleinden, is
dit jaar gewijd aan de schepen. De
waarden, voorstellingen en kleuren zyn
de volgende:
4 3 ct. „motor-vrachtschip" kleur:
blauw. Ontwerp Hr. v. d. Vossen te
Overveen. 6 4 ct. „Coaster" kleur:
blauw-paars Ontwerp Hr. Kamerlingh
Onees te Voorschoten. 7 5 ct. „Willem
Barendsz" kleur: paars-bruin. Ontwerp
Hr. Drayer, Den Haag. 10 8 ct. „Trawl-
logger" kleur: grijs-ober. Ontwerp mevr.
Dalenoord, Den Haag. 30 8 ct. „Nieuw
Amsterdam" kleur: muis-grijs. Ontwerp
Hr. v. d. Vossen te Overveen.
Grootte van de zegel is 25 bij 36 mm.,
de afmeting van de beeldrechthoek is
22 bij 33 mm. De zegels zijn verkrijgbaar
aan de postkantoren van 13 mei tot en
met 26 juni 1957. Geldig voor franke
ring tot en met 31 december 1958.
(Van onze correspondent)
Hoewel over het tijdstip van de
opening verschillende geruchten de
ronde doen, wekt raadpleging bij
vele instanties de verwachting, dat
de eerste geheel stalen brug in Ne
derland bij Rhenen in oktober door
de minister van Verkeer en Water
staat officieel in gebruik zal worden
gesteld. Deze zeer moderne. 543 me
ter lange verkeersbrug ivordt een
van de belangrijkste schakels in de
toekomstige rijksweg van Amersfoort
naar Oss.
Reeds zijn de zes pijlers aan de zuid
kant met een stuk brug bedekt, die zes
overspanningen omvat van ieder vyftig
meter. Reeds steekt een sectie van de
143 meter lange middenoverspanning
over de zesde pijler. Maar aan de noord
kant staan de twee resterende pijlers,
die ook ieder vijftig meter zullen dra
gen, nog onbedekt en wat vereenzaamd
in het water.
Deze brug - een ontwerp van de Di
rectie Bruggen van Rijkswaterstaat -
bereikt in het midden van de rivier een
hoogte van 21.02 meter en aan de zij
kanten 19.57 meter boven N A.P. De
boog wordt dus slechts zeer flauw, het-
Dieppe bij dageraad
KNAP RELAAS VAN EEN RAID
Dieppe, aan de Franse kanaalkust.
geniet om twee redenen bekendheid bij
het Nederlandse volk. De ene reden
ligt in de tegenwoordige tijd: jaarlijks
gaan onze Nederlandse vissers in no
vember en december naar het Kanaal
om de haringvisserij uit te oefenen.
Dieppe is dan hun tijdelijke thuisha
ven. De tweede reden ligt in het verle
den: op 19 auagustus 1942 was Dieppe
het toneel van een manhaftige strijd
tussen een betrekkelijk kleine groep
geallieerden en een grote overmacht
van het Duitse leger. Over deze strijd
wordt verhaald in het boek ..Dieppe bij
dageraad" van R W Thompson, in de
Nederlandse vertaling van .T van Rhee-
nen. uitgegeven bij J H. Gottmer
(Haarlem—Antwerpen. 1957). De strijd
duurde minder dan 9 uur en aan ge
allieerde zijde streden nog geen 5000
man. Thompson heeft de beschikking
gekregen over alle offiële documenten
zowel van geallieerde als van Duitse
zijde, zodat hij een volledig beeld kan
geven van deze raid op Dieppe. Tot nu
toe was slechts weinig bekend over dit
schijnbaar mislukt en bloedig avontuur,
doch de schrijver heeft hier op be
klemmende wijze een getrouw verslag
gegeven van de gebeurtenissen. Zonder
twijfel is dit boek een belangrijke bij
drage tot de kennis van de laatste we
reldoorlog. Het is een hard feitenrelaas,
zonder opsmuk verteld, doch het is goed
dat wij weten dat onze vrijheid is ge
kocht met bloed, zweet, en veel, helaas
heel veel tranen.
geen met het ontbreken van bogen of
ophangwerk de brug een uiterst rank
en modern aanzien geeft. Dit wordt nog
geaccentueerd door het ontbreken van
uitsteeksels. Slechts de leuningen van
1.10 meter hoog en de schampstroken
tussen rijwielpaden en rijweg steken bo
ven de oppervlakte uit. Er komen twee
rijbanen van elk 3 50 meter, met daar
naast twee schamstroken van elk 0.75
meter, die twee rijwielpaden afscheiden
van elk drie meter breed.
Met de bouw van deze brug, die een
totaal gewicht krijgt van 2700 ton. werd
op 5 mei 1955 begonnen. Hij wordt ge
heel aan elkaar gelast, ook het dek. De
platen worden met speciale kranen op
hun plaats gebracht en op de brug aan
elkaar gelast. De hele montage wordt in
staal uitgevoerd.
De opening van deze brug betekent
een grote verbetering zowel voor Vee-
nendaal als Rhenen, die nu in het mo
derne verkeer opgenomen worden en
daardoor attractiever worden voor toe
ristisch verkeer en industrie-vestigingen.
Bovendien wordt het arbeidsreservoir
van beide plaatsen vergroot. In groter
verband ligt de brug als een schakel in
de toekomstige rijksverbinding tussen
Amersfoort en Oss.
Overstelpende drukte op
postkantoren
Profiteren van oude tarief
(Van onze Haagse redactie)
Op vele postkantoren in ons land
wordt thans onder hoogspanning ge
werkt. Op 1 april a.s. treedt de aan
gekondigde tariefsverhoging in wer
king en een van de gevolgen daarvan
is, dat drukwerk in plaats van 2 cent
4 cent zal gaan kosten. Deze verhoging
van het drukwerk-tarief is voor vele
bedrijven en instellingen in ons land
aanleiding geweest om nog voor 1
april alle drukwerk de deur uit de
doen om zodoende nog van het oude
tarief te kunnen profiteren.
Overstelpende massa's drukwerken
moeten thans, vooral op de grote post
kantoren. zoals te Den Haag, Rotter
dam. Amsterdam enz. verwerkt worden.
Deze drukte is ei- oorzaak van, dat de
diverse bestellingen vertraging kunnen
ondervinden. Bedraagt het normaal per
dag te Den Haag te bezorgen aantal
poststukken ongeveer 700.000, nu be
draagt het wel het dubbele. En dit werk
moet gedaan worden met hetzelfde aan
tal werkers. Volgende week evenwel is
een inzinking te verwachten en dus een
terugslag in de drukte. Bij al de drukte
van het te verzenden en te bestellen
drukwerk komt bovendien de normale
extra-drukte van de maand- en kwar
taalwisseling. Men had de datum van
ingang van de tariefwisseling niet on
gunstiger kunnen kiezen
EERSTE AARDBEIEN
TE ROELOFARENDSVEEN
Gisteren zijn op de groenteveiling te
Roelofarendsveen de eerste (20) „glas"-
aardbeien aangevoerd door tuinder J.
Bakker. Een Amsterdamse firma (C.
Oudhof Jzn.) werd voor 53 cent per
stuk eigenaresse van deze vruchten.
Vorig jaar werden de eerste glasaard
beien op deze veiling eerst op 13 april
aangevoerd.
L&dse joucyi zcuj ha Vutt
Laldifc Votk+iiui. Wl
ende vcc^ilVüm
„Mome ,swöd bome.woiop
oatoaiite aSonrtJürürtts
eco au, D uttj
De uta&apijj iicocwoe ewi
ürthid.Vcind Vliet A6
Leüjbe Uuii Vïwuvevavec
zaq jüm ovee Weuuj vfc,
yixil ^...VLaxtn^etajx^...
0? 0ndei-wï^<ki^lia59atiÜ2.
Laktavi weed bdui olyiucjd
kxütCitW. beWeke/L
[waxon
TH Ut*,
]n 9tdce«^üjck Wcdsewoai
wadnlbi, quttjje 09
vcouwtje uit Httvnbuttj
