ZATERDAG 9 MAART
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 4
Een beangstigend probleem vraagt om een weloverwogen oplossing in streekverband
Waar moet Sleutelstad heen met een kwart
miljoen inwoners over een kwart eeuw?
BENAUWENDE
5,5 miljoen in de
Randstad van 1980
VERWACHTING
GROOT-LEIDEN EN DE RANDSTAD HOLLAND
(Van een bijzondere medewerker)
In de afgelopen tien jaar is Leiden voortdurend met
volharding, doch zonder succes op weg geweest naar een
inwonertal van honderdduizend. Misschien is dat geringe
succes oppervlakkig gezien een zegen, want zelfs voor de
nog geen 95.000 inwoners van thans kon niet voldoende
woonruimte geschapen worden.
Dat heeft twee oorzaken. In de eerste plaats de alge
mene nood op het gebied van de woningbouw en in de
tweede plaats het feit, dat Leiden volgebouwd is. Hier
en daar kan het ten koste van recreatie en andere be
langen nog wat bouwgrond bij elkaar scharrelen, maar
van een weloverwogen plan-op-lange-afstand kon niets
komen. En men is niet ten onrechte huiverig om inciden
tele oplossingen te vinden, want waar gewoekerd moet
worden, kan men de grote lijn niet meer in het oog
houden.
En die grote lijn is juist van kardinaal belang wanneer
wfj een oog slaan op de problemen van Leiden en omstre
ken in de ontwikkeling van de Randstad Holland.
Serieuze planologen en sociografen, die het probleem
van de „Randstad Holland" bekijken, dat verbijsterend
groeiende bevolkingscentrum in het westen des lands, zijn
eT van overtuigd dat de Sleutelstad over een kwart eeuw,
om de gedachten te bepalen in 1980, een wooncentrum
voor een kwart miljoen zielen zal moeten zijn. Daarbij
moet niet direct gedacht worden aan Leiden binnen de
huidige grenzen noch aan een door annexatie of grens
wijziging groter geworden Leiden, maar aan het agglome
raat Leiden, dat zich over gemeentegrenzen kan uitstrek
ken, mits
Ja, mits.
Mits in een weloverwogen streekplan de lijnen worden
aangegeven waarlangs de onafwendbare ontwikkeling zich
kan voortzetten.
De ontwikkeling van Leiden als werk- en wooncentrum,
de ontwikkeling van de omliggende gemeenten, de ont
wikkeling van de verkeersmogelijkheden, de ontwikkeling
van recreatiegebieden, kortom de ontwikkeling van een
gezonde harmonische samenleving in de Randstad Hol
land vergt meer dan een plaatselijk zoeken naar inci
dentele oplossingen, die voor enkele jaren misschien
voldoen, maar op den duur een aanfluiting vormen van
de gedachte, dat regeren vooruitzien is.
Zonder dat vooruitzien en het aanvaarden van de con
sequenties daarvan, loopt het in de Randstad Holland
en dus ook in en om Leiden op een chaos uit.
Het is nu de hoogste tijd om dit te voorkomen.
keer tussen Leiden
en Haarlem min
der druk is dan
tussen Leiden en
Den Haag. Maar
over deze vaarweg
is nog pas het eer
ste woord gespro
ken!
(Foto L.D./Van Vliet.)
Met de naam Randstad Holland
wordt de krans van grotere en kleinere
steden en forensenplaatsen aange
duid, die Amsterdam, Den Haag, Rot
terdam en Utrecht tot zwaartepunten
heeft, doch daarnevens omvat de
Zaanstreek, het Gooi, Haarlem, Leiden,
Delft, Gouda, Dordrecht, Zeist, etc. en
al het daartussen liggende gebied.
Ons land telt thans tegen de 11 mil
joen zielen, waarvan er rond vier mil
joen in die Randstad wonen. Het
Centraal Bureau voor de Statistiek
verwacht, dat er in 1980 veertien mil
joen Nederlanders zullen zijn en het
is niet aan te nemen, dat dan het
einde van de groei bereikt is.
Op grond van deze cijfers neemt
men aan, dat in 1980 in de Randstand
vijf k vfjf-en-een-half miljoen mensen
zullen wonen. De Randstad zal dan
van een krans van grotere en kleinere
steden zijn samengegroeid tot twee uit
gestrekte woon- en werkgebieden, één
met Amsterdam als kern en zich uit
strekkend van Wijk-aan-Zee tot Wijk
bij-Duurstede, en één met Rotterdam
als kern en liggend van Katwijk tot
Gorinchem. Een benauwende gedachte,
die noopt tot ruimer begrip van de
problemen waarvoor wij staan.
Voor de bewoners van Leiden en
omstreken is het belangrijkste wat er
zal gebeuren in het gebied ten noor
den van Den Haag. Nu is de verwach
ting, dat Den Haag en omstreken
(Leiden en Delft) zullen groeien tot
IV4 miljoen inwoners. Den Haag kan
nog maar weinig zelfstandig groeien,
omdat deze stad beklemd is tussen het
Westland en het waterleidingsgebied
bij Wassenaar. De bevolkingsgroei van
Den Haag zal zich dus moeten ver
plaatsen naar Leiden en Delft. Daar
om verwacht men, dat de Leidse agglo
meratie zal groeien tot een kwart
miljoen inwoners in de komende
kwart eeuw.
Wat is de .Leidse
agglomeratie?
Met de lelijke term .Leidse agglo
meratie" wordt bedoeld de gemeenten
Leiden, Oegstgeest, Voorschoten, Zoe-
terwoude, Leiderdorp en Warmond.
Soms telt men daarbij ook nog de ge
meenten Katwjjk, Rijnsburg en Val
kenburg. Dit geheele gebied, dat men
wellicht beter Rijnmond kan noemen
telt nu ongeveer 165.000 inwoners. Hier
zal dus nog een plaats gevonden moe
ten worden voor nog 100.000 bewoners
meer.
Waar moet de extra aanwas
wanen 7
Wat zijn de mogelijkheden?
In het zuiden wordt het gebied van
de Rijnmond van Den Haag geschei
den door het villa- en waterleidingge
bied Wassenaar en het glasdistrict
Leidschendam. Dit is een gelukkige
factor, waardoor het aaneen groeien
van de Rijnmond en Den Haag waar
schijnlijk voorkomen kan worden. In
het westen ligt de zee, in het noorden
liggen de bollenvelden en de meren en
in het oosten het Hollandse weidege
bied.
Het gebied van de Rijnmond is dus
scherp begrensd en hier moet deson
danks een extra bevolkingsaanwas
komen te wonen.
Wanneer we nu bedenken, dat Leiden
binnen 10 jaar volledig volgebouwd zal
zijn en dan zelfs de eigen bevolking
geen onderdak zal kunnen geven, dat
Katwijk wel enige speling heeft, maar
Valkenburg bijna geheel vliegbasis is.
dat Rjjnsburg bestaat van zjjn tuin-
bouwgrond en daarvan geen vierkante
meter kan missen, dan is het duidelijk,
dat Voorschoten, Oegstgeest, Leider
dorp en Zoeterwoude de stoot zullen
moeten opvangen. Het wordt hierdoor
eigenlijk meer een streekprobleem dan
een stadsprobleem.
Waar die extra-bevolking zal moeten
wonen, daarover bestaan bij de plano-
ligisehe diensten ideeën, waarover iets
duidelijk wordt uit rapporten en be
schouwingen.
Er wordt gedacht aan een industrie
terrein in Zoeterwoude tussen de Rijn
en de spoorweg en daarbij een woon
gebied tussen de Weipoort en de
huidige Zoeterwoudse dorpskern. In
Zoeterwoude zou dan verder nog ten
zuiden van de Vrouwenweg een grote
stadswijk verrijzen, die zich zal uit
strekken tot Rijksweg 4 B. Voor Lei
derdorp wordt verwacht, dat het Zijl -
kwartier en het dorp aan elkaar zullen
groeien en dat in de buurt van Hoog-
made een kleine stad zal ontstaan.
Het land tussen de Papenlaan in
Voorschoten en de Rijndijk zal geheel
volgebouwd worden. Er komt dus een
stad van Hoogmade tot de Papenlaan.
van het Groene Kerkje in Oegstgeest
tot de Zuidbuurt in Zoeterwoude.
Langs de Rijn zullen de industrieter
reinen aan elkaar groeien van Katwijk
tot Alphen.
Wegennet rond Leiden
Ten westen van Leiden loopt de
Rijksweg 4, nu nog één van de drukste
wegen van Nederland. Ten oosten van
Leiden wordt hard gewerkt aan Rijks
weg 4 A, die loopt van Burgerveen in
de Haarlemmermeer naar het vliegveld
Ypenburg bij Delft. De Rijkswegen 4
en 4 A zullen verbonden worden door
Rijksweg 4 B.
Deze weg, die eerst door het Mors-
kwartier en zuidwest zou lopen, zakt
steeds verder naar 't zuiden. De heren
planologen zyn het nog niet helemaal
eens over het traject.
Dat zijn de plannen van het Rijk,
maar ook de provincie heeft een we
genplan. Als geheel nieuwe wegen
komen daarin voor een „forensenweg"
van het Bezuidenhout in Den Haag
naar het Station Leiden en een weg
ten noorden van Leiden en Oegstgeest
van Roelofarendsveen naar het Groene
Kerkje te Oegstgeest. Hierbij zal dan
nog een verbinding komen langs ver
beterde en verbrede bestaande wegen
met de provinciale weg van Wassenaar
naar De Zilk.
De Vinkenweg in Rijnsburg wordt
dan een hoofdweg. Het Groene Kerkje
wordt een belangrijk kruispunt, want
er wordt ook nog gedacht aan een weg
vanaf dit kruispunt ongeveer langs de
Dorpsstraat en Maredijk in Oegstgeest
en door de Kikkerpolder naar het sta
tion in Leiden.
Het Stationsplein wordt dan het cen
trale verkeersplein voor het gehele
stadsgebied. De weg door de Kikker-
polder geeft aansluiting op Rijksweg 4,
de verlengde Willem de Zwijgerlaan op
Rijksweg 4 A, de Plesmanlaan zal aan
sluiting geven op de forensenweg en
op de Rijksweg 4.
Welke invloed dit alles zal hebben
op de verkeersproblemen in de stad
Leiden is moeilijk te voorspellen; men
kan alleen zeggen, dat verwacht mag
worden, dat de oude weg door Oegst
geest en Leiden, namelijk Geversstraat
Rijnsburgerweg, Stationsstraat, Steen-
straat, Breestraat en Levendaal sterk
in belang zal verminderen. Het door
gaande verkeer immers zal vele goede
mogelijkheden hebben om langs de
oude kern te gaan.
Betere route voer
waterverkeer
De waterverbinding van Katwijk met
de zee gaat langs de Rijn, door Leiden
naar de Zijl. Een lange weg met veel
bruggen en veel oponthoud, voor de
schepen en voor het wegverkeer.
Het laat zich aanzien, dat met de
groei van de stad ook het aantal brug
gen zal toenemen, dus nog meer obsta
kels voor het verkeer te *rater, maar
ook voor het wegverkeer.
Het was om deze reden, dat de heer
Meester de Leidse raad voorstelde om
de vaarweg door de stad te verleggen.
Uit de discussie in de raad, die hierop
volgde, bleek, dat binnen de Leidse
gemeentegrenzen alleen de mogelijk
heid bestond om de Korte Vliet tot een
groot vaarwater te maken.
Maar ook dit is een noodsprong, de
heer Meester gaf daarom later in
overweging om van de Warmonder
tolbrug een kanaal te graven naar de
Zijl (dat op de kaart als E.M.-kanaal
ofwel Eibert Meester Kanaal staat
aangeduid). Katwijk zou dan een
rechtstreekse verbinding hebben, ter
wijl het aantal bruggen beperkt zou
kunnen blijven, omdat toch deze lijn
ongeveer als de grens van de bebou
wing wordt gezien. De bruggen over de
Rjjn zouden dan vaste bruggen kunnen
worden en de beweegbare spoorbrug bij
De Vink zou dan naar Warmond ver
plaatst kunnen worden.
Dit geeft voor de spoorwegen het
voordeel, dat de noodzakelijke verho
ging van de spoorbaan bij De Vink
eenvoudiger wordt en dat de brug over
het Galgewater minder vaak open zal
moeten. Voor de scheepvaart komt er
wat meer ruimte, omdat het trein ver*
Stimulans uit
Katwijkse haver.
Welke invloed even
tueel de zeehaven
van Katwijk zou
hebben op het ver
keer langs het wa
ter is moeilijk te
zeggen. De loggers
zullen dan verdwij
nen uit de binnen
wateren. maar het
valt echter wel te
verwachten. dat
vooral de kustvaart
veel belangstelling
zal hebben voor
deze haven, daar
Katwijk een groofc
achterland heeft.
De mogelijkheid
om met kustvaar
ders binnen te ko
men zal zeker een
stimulerende wer
king hebben op
handel en industrie
Onderlinge
gemeentelijke
samenwerking
Moeten alle be
trokken gemeenten
in dit gebied sa
mengevoegd wor
den tot één grote?
Of kan er een vorm
van vrijwillige of
verplichte samen
werking komen
voor de gemeen
ten?
In de Leidse ge
meenteraad is her
haaldelijk aange
drongen op overleg
met de nabuur
gemeenten. Ten
Zo dringt het woongebied het ruime Hollandse polderland binnen. Dit is de torenflat,
die aan de Kanaalweg te Leiden in aanbouw is. Komt men niet tot een weloverwogen plan,
waarin woon-, werk- en recreatieterreinen harmonisch zijn verdeeld, dan dreigt een chao-
siotte is er een tische steenwoestijn te ontstaan, waarin gelukkig leven niet meer mogelijk is.
voorstel gedaan om
adviesraad zal gekozen worden door
de bevolking en de bevoegdheid krijgen
adviezen in zaken van ruimtelijke or
dening te geven aan de gemeentebe
sturen.
te komen tot 'n adviesraad bestaande
uit raadsleden uit Leiden. Leiderdorp,
Zoeterwoude, Voorschoten, Oegstgeest
en Warmond. De bedoeling van de
Leidse raad is hierbij vooral om te
komen tot een openhartig gesprek
waarin het wantrouwen, dat bij de
kleinere gemeenten bestaat tegenover
de plannen van hun grote buur, weg
genomen zou kunnen worden.
Over de vorm van samenwerking is
al veel gesproken en misschien kan
spoedig over het probleem van de sa
menwerking nieuwe ervaring worden
opgedaan. Want er is kort geleden bij
de Tweede Kamer een wetsontwerp
ingediend voor een adviesraad voor het
gebied van de IJmond. De IJmond,
dat zyn Velzen, Beverwijk en Heems
kerk. het gebied dus dat sterk be-
invloed wordt door de Hoogovens. Die
Gevaren kloppen aan
Ei- bestaat een reëel gevaar, dat de
omgeving van Leiden overspoeld zal
worden met nieuwe industrieën en met
forensenwijken, dat er een eindeloze
steenwoestijn ontstaat. Wanneer we
UIMDIGE BEBOUWING
In bijgaande tekening is geschetst, hoe op het ogenbik de toekomst van
de Leidse agglomeratie er uitziet. In tegenstelling met de andere bestaan
de wegen stippellijnenis de Rijksweg 4A als de belangrijkste verkeers
verbinding van thans met een dubbele dikke lijn aangegeven. De letters
H.S. betekenen Haagse Schouw. De niet zwarte of grijze gebieden binnen
de Rijkswegen 4, 4A en 4B en de ontworpen provinciale weg tussen Rijks
wegen 4 en 4A ten noorden van Leiden wtt men onbebouwd laten vit
velerlei stedebouwkundige overwegingen, onder meer teneinde voldoende
recreatieterrein ter beschikking te houden.
De voorgenomen bebouwing tussen de spoorbaan naar Den Haag en
het verlengde van de Nieuwe Vaart ten zuidwesten van Rijksweg 4A (ter
weerszijden van de Voorschoterweg) schept het gevaar, dat langs een
omweg Leiden en Den Haag toch aan elkaar groeien, hetgeen men elders
door gelukkige omstandigheden hoopte te kunnen voorkomen.
niet oppassen zal al de aantrekkelijk
heid van onze streek met haar duinen
en meren geheel verdwijnen. Dan zul
len industrierookgassen de bollentelers
verdrijven uit de Bollenstreek, zoals ze
nu reeds uit Kennemerland verdreven
worden. Dan zal een steeds sterker
wordende waterverontreiniging het
water onbruikbaar maken voor land
en tuinbouw en voor het bevloeien van
de duinen ten behoeve van de drink
watervoorziening, zoals reeds bij Den
Haag is gebeurd.
Er zal dus iets gedaan moeten wor
den om deze gevaren zoveel mogelijk
te beperken. En er wordt iets gedaan.
Er wordt in ambtelijke sfeer gewerkt
aan een streekplan voor de Leidse ag
glomeratie.
Wat is een streekplan?
Zijn er nog geen plannen genoeg?
Heeft niet iedere gemeente een uit
breidingsplan?
Waarom dan nog een streekplan?
Een streekplan regelt de grondbestem-
ming in hoofdzaken en dient om de
uitbreidingsplannen van gemeenten in
een bepaalde streek met elkaar in over
eenstemming te brengen. Het dient om
bepaalde belangen van land- en tuin
bouw, van recreatie, van watervoorzie
ning en van de industrie tegen elkaar
af te wegen. Het dient om te voorko
men, dat naast een tuindorp in de ene
gemeente, een fabriekscomplex in de
aangrenzende gemeente ontstaat, dat
iedere gemeente zich zelf volbouwt in
het vertrouwen, dat de buurgemeenten
wel zullen zorgen voor de recreatieter
reinen en voor de agrariërs.
Een streekplan, dat veelal vooral op
een verdere toekomst is gebaseerd,
geeft industriëlen en bouwers een in
druk van de mogelijtoheden in groter
verband. De grondgebruikers weten wat
er boven hun hoofd hangt en hierdoor
kunnen soms grote onkosten vermeden
worden.
Voorbeeld hoe hef niet moet
Om een voorbeeld te noemen: de ge
meente Leiden heeft enige jaren gele
den een aantal tuinders met veel kos
ten naar Leiderdorp verplaatst. Het is
echter waarschijnlijk, dat de gemeente
Leiderdorp binnen de 25 jaar deze
tuindersbedrijven opnieuw zal moeten
verplaatsen en weer met veel kosten.
Wanneer er een streekplan had bestaan
dan zouden deze tuinders denkelijk
liever verplaatst zijn naar een gebied,
dat naai- planologische verwachting
wel tuinbouwgebied zal blijven.
Maar een streekplan heeft ook nog
andere voordelen. Het is namelijk een
openbaar stuk, waaraan een uitge
breide openbare voorbereiding, waar
bij gemeentebesturen en particulieren
hun bezwaren kenbaar kunnen maken,
vooraf gaat. Het wordt dan in het
openbaar door het provinciaal bestuur
vastgesteld. Dit is beter dan de huidige
situatie. Immers nu moeten de Gede
puteerde Staten de uitbreidingsplan
nen goedkeuren en zij zullen deze
plannen ook wel beoordelen aan de
hand van een algemene opvatting over
een bepaalde streek, maar deze opvat
ting is een persoonlijke, althans die
van een provinciaal planbureau, die
met een verandering van persoon ce-
heel kan wijzigen, zonder dat belang
hebbenden erin gemoeid of gekend
worden.
Zelf der,(ten dringende
noodzaak
Gezden de te verwachten ontwikke
ling is de spoedige vaststelling van een
streekplan gewenst. Maar men kan niet
opschieten, omdat de nieuwe wet op
de ruimtelijke ordening er nog niet is.
Maar misschien zou men toch wel vast
een voorontwerp kunnen publiceren,
zodat de gemeentebesturen en de be
volking kunnen gaan denken over dit
voor ons allen zo belangrijke probleem.
Want dat zelf denken is dringend
noodzakelijk. Men kan wel alles aan
Den Haag overlaten, maar het is beter
om dat nie>t te doen!
