VLAARDINGEN BOUWT NIEUWE
WIJK VOOR 25.000 MENSEN
Het geval van de lieve oude dame
Kopenhagen - Tokio via Noordpool
W:
D1
ZATERDAG 23 FEBRUARI WEKELIJKS BIJVOEGSEL PAGINA 4
HOLLANDS SNELST GROEIENDE STAD (II, dot) i
Harmonisch geheelontstaan door
samenwerking van twee groepen architecten
SPIONNEN IN DE SCHADUW (IX)
ArbettVs leven hing aan een
zijden draadje
o*
(Van een bijzondere medeiwerker)
Vlaardingens trots wordt de nieuwe „Westwijk", een stadsgedeelte
voor 25.000 inwoners. Vorig jaar begon men met de bouw van deze
wijk, die men gerust een nieuwe stad kan noemen, want zij zal even
veel inwoners kunnen bergen als bijvoorbeeld Vlissingen thans heeft.
In maart a.s. kunnen de eerste woningen worden betrokken en over
vier jaar zal de wijk met 5700 woningen, 120 winkels, 4 kerken, 16
scholen, een ziekenhuis (met 350 bedden), een spoorwegstation, een
rioolgemaal, ca. 200 kleine bedrijfsruimten alsmede sportterreinen,
geheel zijn bewoond.
Het bijzondere van dit Westwijk-plan is, dat het niet in grote
lijnen - zoals bij stadsuitbreiding totnogtoe gebruikelijk is - maar tot
in details werd geprojecteerd. Nadat twee stedebouwkundigen een
plan-in-hoofdzaak hadden vervaardigd, werden twee groepen van
architecten ingeschakeld voor het maken van een plan-in-onderdelen,
tegen een vaste vergoeding, doch zonder de toezegging, dat zij bij
de bouw zouden worden betrokken.
vorige eeuw gegraven Koningin Wil-
helminahaven. die thans voor de bin
nen- en kustvaart wordt gebruikt, en
over particuliere havens (waarvan
de Vulcaanhaven de belangrijkste
is> voor de grote vaart. Met deze
accommodatie heeft Vlaardingen zich
reeds opgewerkt tot Nederlands derde
havenstad, terwijl het in het door-
voerverkeer met West-Europa zelfs
Amsterdam heeft overvleugeld en dus
Tunnels zijn geprojecteerd zowel
aan de oostelijke als aan de weste
lijke zijde der gemeente. De eerste
zal een schakel vormen in de in het
kader van het Deltaplan ontworpen
Beneluxweg. die Amsterdam via Ber
gen op Zoom met Brussel moet ver
binden. ..Daarvoor moeten we nu al
ruimte vrij houden, een kwestie van
passen en meten!" zei ons burgemees
ter Heusdens. Wellicht komt daar
naast nog een spoorwegtunnel. Het
tweede tunnelplan. in West-Vlaardin-
gen. houdt verband met de ontworpen
ringspoorbaan RotterdamSchiedam
Vlaardingen (timnel) Pernis
Rotterdam.
Het ultra-moderne station Vlaardingen-oost dat een jaar geleden werd geopend nadat de
tunnel onder de spoorlijn (links) gereed was gekomen. Tegenover het station zullen flats
met tien en zes woonlagen verrijzen. Boven de spoorlijn steken de twee taadbruggen van
het havenbedrijf Vlaardingen-oostf de grootste van Europa) uit.
„Breed denken!"
Er is nog veel meer te vertellen
van Vlaardingen, over het tien ver
diepingen hoge flatgebouw voor be
jaarden. de grote ultramoderne am
bachtsschool, het nieuwe station
Vlaardlngen-Oost, het nieuwe politie
bureau, maar voorlopig zullen wij het
hierbij moeten laten. Wat ons het
meest trof in Vlaardingen is de sfeer,
de geest, die er heerst en die deze
stormachtige ontwikkeling mogelijk
heeft gemaakt.
„Breed denken", luidt het devies
van burgemeester Heusdens, „niet in
Vlaardingens maar in Waterweg-ver
band".
Dit brede denken op lange termijn
en stoutmoedig initiatief zijn wel de
voornaamste geheimen van Nederlands
snelst groeiende stad.
Westwijk zal „elck
wat wils" bieden
Het plan-in-hoofdzaak bestaat uit
een centrum, waar de grote bijzondere
gebouwen, een park en een plein met
winkel komen. Rondom dit plein zijn
I Iet toeval speelt ook in mijn vak soms een rol, begon Arbetti.
Een frappant voorbeeld hiervan was het geval, dat zonder een geluk
kig toeval voor mij heel slecht had kunnen aflopen. Zó slecht, dat wij
elkaar dan misschien niet in Parijs hadden weergezien. Dat geval
speelde in 1953, in de lente van dat jaar. Het begin was eenvoudig
en zelfs gezellig.
Gezicht van de oude Maasdijk op de oude binnenstad, waar
1600 percelen moeten plaats maken voor een geheel nieuwe
„city" als centrum van het toekomstige150.000 inwoners
tellende Vlaardingen.
vier buurten geprojecteerd met eigen
voorzieningen, zoals winkels, scholen
en een kerk. De beide groepen van
architecten (de een samengesteld uit
ervaren architecten bulten Vlaardin
gen, de andere uit jonge Vlaardingse
architecten) kregen elk twee buurten
te ontwerpen. Zij kregen daarbij de
volle vrijheid hun inzichten te ont
plooien. De vier gedetailleerde plannen
werden ten slotte gezamenlijk bespro
ken. en het (naamloze) eindresultaat
was een groot succes.
De Westwijk zal, in een harmonisch
geheel, elck wat wils bieden. Er ko
men hoge flats van 10 tot 14 woon
lagen. kleinere flats van vier verdie
pingen (een per gezin), maisonette-
blokken met 6 lagen (een woon- en
een slaapverdieping per gezin), maar
ook eengezins-arbeiderswoningen, rij
en „betere'* huizen en zelfs villa's. Om
het tempo op te voeren denkt men
ook aan het Franse systeem van ge-
industrialiseerde woningbouw Er zijn
plannen om nog dit jaar een fabriek
in Vlaardingen te bouwen, waar wo
ningen in onderdelen aan de lopende
band vervaardigd kunnen worden.
Een nieuwe binnenstad
Als de Westwijk is voltooid, bestaat
er ten noorden van Rijksweg 20 nog
ruimschoots gelegenheid nieuwe plan
nen tot ontwikkeling te brengen, zo
dat Vlaardingen binnen de gemeente
grenzen zal kunnen uitgroeien tot een
stad van 150.000 inwoners!
Een ander project, dat de aandacht
trekt en ook reeds in uitvoering is,
betreft de „city", een nieuwe binnen
stad. Vlaardingen is een der weinige
gemeenten, die reeds bezig is met de
sanering van de oude kern. Het plan
omvat ongeveer 1600 percelen, waar
van er nu duizend aangekocht en
honderd gesloopt zijn. Reeds zijn 45
winkels en 100 woningen gereed of in
aanbouw. Een unicum in deze nieuwe
„city" (het toekomstige Vlaardingen
van 150.000 inwoners waardig) wordt
een 250 meter lang en 9 meter breed
viaduct. Er moet namelijk een hoogte
verschil van 5 meter worden overwon
nen tussen de Hoogstraat (de oude
Maasdijk) en de Gedempte Biersloot,
waar een centrumplein met beneden
winkels en boven woningen ontwor
pen is. Het viaduct, waaronder een
winkelgalerij is ontworpen, daalt met
een grote lus af naar de hoofdverbin
ding met Rotterdam, zodat Vlaardin
gen-centrum hier een waardige entree
zal krijgen.
Aan de oever van de Waterweg zal
eveneens worden gebouwd. Er is daar
11 ha. grond opgespoten bij het Delta
hotel dat eenzaam uit de vlakte op
rijst naast de steiger van de veerpont
naar Pernis. Hier vindt men de enige
plek aan de Waterweg, waar nog wo
ningbouw is toegestaan. De Vlaardin-
gers zullen daar gebruik van maken,
want waar moet het mooier wonen
zijn dan met het uitzicht op de druk
ste scheepsroute van het vasteland?
De gedachten gaan uit naar een groot
plein en een Maasboulevard met flat
gebouwen. Thans wordt de laatste
hand aan dit plan gelegd.
Amsterdam overvleugeld
Wanneer men in het Waterwegge
bied over ..bouwen" spreekt, wordt
niet alleen aan huizen en fabrieken,
maar ook aan havens en tunnels ge
dacht. Naast de oude vissershaven
besohikt Vlaardingen over de eind
de tweede Rijnhaven van ons land is
geworden! Er zijn nu plannen voor
een nieuwe zeehaven tussen Vlaardin
gen en Maassluis, maar de minister
heeft nog geen beslissing hierover
genomen.
Mijn chef had mij opgedragen om,
na enige voorlopige besprekingen in
Den Haag en Utrecht, naar Hamburg
te gaan. Hij vermoedde namelijk en
als mijn chef iets „vermoedt", is het
praktisch gesproken zekerheid dat
er een Nederlands-Duitse combinatie
aan het werk was. die onder de dek
mantel van zakelijke transacties te
vens handel dreef in onzakelijke, maar
niettemin waardevolle dingen. Wat
dat voor waardevolle dingen waren?
Gegevens betreffende de gedragingen
van Duitse en Nederlandse staatsbur
gers in de oorlogsjaren. Het ging dus,
zoals je begrepen hebt, om een van die
na- oorlogee uitwassen, de handel in
dossiers en belastend materiaal.
Chantage want dat was het! is
een der gemeenste misdrijven ter we
reld. maar de bestrijding ervan be
hoort tot de taak van de politie en is
geen arbeidsveld voor de contra-spio-
nage. Men chef zou zich dan ook stel
lig niet geïnteresseerd hebben voor die
Nederlands-Duitse schavuiten, als onze
dienst niet een tip had gekregen, dat
er bij die „persoonlijke gegevens" ook
bijzonderheden waren betreffende
mensen in beide landen, dus in Neder,
land en Duitsland, die wij sedert okto
ber 1951 met wantrouwen beschouwden,
omdat wij ze verdachten van hande
lingen, die men onder het woord spio
nage samenvat. De chef zei mij, in
welk hotel ik in Hamburg moest- gaan
wonen en dat ik daar moest wachten
op een telegrafische boodschap van
hem.
In de trein
VP een goede dag in de lente van
1953 stapte ik dus in Utrecht
in de strein, de Scandinavië-
Express. die mij zonder dat ik behoefde
over te stappen naar Hamburg zou
brengen. De trein was stil. In mijn
compartiment bevond zich slechts één
medepassagier, een oude dame, met
wie ik enige beleefdheden wisselde. Wij
reden door Nederland en passeerden
de grens bij Bentheim. Na een kort op
onthoud aldaar zette de trein zich weer
in beweging. De oude dame begon
een gesprekje. Vertelde dat zij geboren
Morgen, 24 februari, zal weer een nieuwe
luchtlijn over de aardbol worden getrokken:
dan gaat namelijk de SAS, de Scandinavische
luchtvaartmaatschappij, van Kopenhagen recht
streeks over de Noordpool naar Tokio vliegen.
Over de zuidelijke route dus via het Midden-
Oosten en Zuidoost-Azië, wordt allang naar
Japan gevlogen, o.a. door onze KLM. En vlie
gen over de Noordpool is ook al geen nieuws,
want sinds 1954 bestaat er een geregelde dienst
tussen Kopenhagen en Los Angeles, aanvanke-
lijk twee vluchten per week, doch thans zelfs
dagelijks. Men ziet, dat de samenwerkende
Scandinavische maatschappijen niet voor een
kleintje vervaard zijn en ten volle profiteren
van de zeer gunstige geografische liggingdie
men het beste kan bekijken op een globe.
Pogingen om een kortere weg naar het Verre
Oosten te vinden dateren al van vele eeuwen
geleden: men denke slechts aan de Nederlandse
zeevaarder Willem Barentsz, gevolgd door een
lange reeks buitenlandersdie het tenslotte in
de lucht gingen proberen, thans - dank zij de
technische vooruitgang - met succes. Er zal
onderweg slechts één tussenlanding door de
snelle DC-7c Global Express gemaakt worden,
namelijk in Anchorage (Alaska). Aangezien de
route over de Pool ruim 5500 km. korter zal
zijn dan die via het Midden-Oosten, wordt de
reisduur van Europa naar Japan met bijna een
etmaal bekort tot slechts 30 uur.
Nederlandse was, door huwelijk Duit
se geworden „en U begrijpt, mijn
heer, wat een afschuwelijke situatie
dat was in de oorlosgjaren. Ik houd
van mijn geboorteland en ik houd ook
van mijn tweede vaderlandIk
zei hoffelijk, dat ik dat volkomen be
greep.
Op dat moment stapte een man van
naar schatting 30 jaar de coupé bin
nen. Hij had, zei hij, een afspraak met
een Fransman, een monsieur Duverge.
Hij kende hem niet. Of ik misschien
monsieur Duverge was? Ik zei: Nee,
dat genoegen heb ik niet. Toen zag
ik, dat hij een snelle blik wierp op de
label met mijn naam, die aan mijn
koffer hing. Hij ging nadien ook andere
coupé's binnen, maar ik begreep, al
thans ik moest er rekening mee gaan
houden, dat die zoekende man een
voortrekker was van de „vijand". Ik
reis natuurlijk nooit incognito en heb
steeds een label met naam aan mijn
koffers. Alleen amateurs doen geheim
zinniger dan nodig is.
Na dit „zoek-intermezzo" zei de oude
dame: „Het moet ook wel naar zijn
om iemand, die je niet kent, in een
trein op te sporenkom, ik ga een
kopje koffie in de Speisewagen drin
kenZij stond op en verliet het
compartiment. Kort vóór Osnabrück
kwam zij terug. „U gaat naar Ham-
bur niet waar?" vroeg zij mij. Ik zei:
Ja, mevrouw. Zij zei: Ik ook. Ik moet
er een weekje zijn.
Wij spraken wat over Hamburg en
ik vertelde, dat ik in Hotel.een der
grote hotels dicht bij het Hauptbahn-
hof, ging logeren. Even keek de oude
dame mij aan. Een goed hotel (zei ze
toen), ik logeer er ook. In Hamburg
zorgde ik, dat zij een kruier kreeg. Ik
begeleidde haar naar ons gemeen
schappelijk hotel. Zij toonde zich er
kentelijk en zei: Misschien kan ik uw
goede dienst nog eens reciproceren. Zij
sprak deze woorden iets ernstiger, iets
plechtiger zeifs dan gebruikelijk is
bij een gewone beleefdheidsuiting.
Doch die nuance ontdekte ik pas later
dat is te zeggen, ik werd er mij pas
later van bewust, later, toen alle ge
vaar voor mij geweken was.
Het telegram
TWEE dagen had ik reeds in Ham
burg doorgebracht (vervolgde Ar
betti zijn verhaal), zonder dat
zich iets belangrijks voordeed. Ik door
kruiste de stad en dronk vele kopjes
koffie. De derde dag wandelde ik te
rug naar mijn hotel. Eensklaps voelde
ik tintelende vingertoppen, noem ik
dat een „schaduw" in de buurt. Ik
keek natuurlijk niet om en bleef niet
voor etalages staan om mijn schaduw
te ontdekken. Dat doen de helden in
spionage-romans, maar een getraind
man doet het niet. Hij houdt zich van
de domme. Ik liep dus linea recta naar
mijn hotel. De portier zei: Een drin
gend telegram voor U. Herr Baron. Ik
nam het telegram en las:
Ziekte nicht Elisabeth nam ernstige
wending stop verwacht hedenavond
crisis stop wees vooral rustig stop
Armand.
Ik stond met het telegram in de hal
van het hotel. Dus vanavond de ont
knoping, overwoog ik, maar rustig blij
ven. wat er ook gebeurt. „Vooral" was
namelijk het afgesproken code-woord
voor „wat er ook gebeurt" of „onder
alle omstandigheden". Ik begreep
voorts uit het telegram, dat mijn chef
gevaar vermoedde en maatregelen had
getroffen om mij te beschermen. Maar
welke? Ik peinsde, doch kwam niet tot
een oplossing. Ik had geen agenten ter
beschikking in Hamburg.
Ik ging naar mijn kamer en zag,
dat nieuwsgierige handen mijn bagage
hadden doorzocht. Ik ging een half
uur later naar beneden en koos een
stoel in de hal om een sigaret te roken
en wat na te denken. Niet ver van
mij af zat de lieve oude dame uit de
trein. Ik begroette haar met een
handkus en informeerde naar haar
welzijn. Zij bedankte mij en zei, dat zij
zich tevreden gevoelde. Ik ging terug
naar miijn stoel.
Een rustig gekleed man kwam bin
nen en vroeg iets aan de portier. De
portier wees in mijn richting. De man
stapte op mij toe. „Bent U Herr von
Arbetti?", vroeg hij. Ik zei: Ja. „Kri-
minalpolizei", zei de man en toonde
mjj Ausweis of legitimatie, „wilt U met
mij meegaan? Wij moeten U enige
belangrijke vragen stellen. Het is be
ter, dat U geen moeilijkheden maakt
Ik zag twee andere mannen in
burger bij de deur staan. Ik zei: Na
tuurlijk ben ik tot uw dienst, natuur
lijk maak ik geen moeilijkheden. Ik
dacht: Drommels, dat wordt moeilijk.
Ik stond op en liep voor de politie
man uit door de hal. De lieve oude
dame was verdiept in een krant. Een
auto stond gereed. Ik stapte in. De
politieman en zijn beide helpers even
eens. De auto reed weg. Niemand sprak
een woord. Wij reden in de richting
van Altona. Gaan wij niet wat uit de
richting?, vroeg ik. De politie-man
keek mij aan. Hij zweeg. De wagen
reed snel. Ik was maar half ingenomen
met deze rit. Doch de instructie luid
de, onder alle omstandigheden rustig
te blijven. Ik zweeg verder en rookte.
rIJ kwamen in Altona. Op de
hoek van de Bemadottestrasse
remde de chauffeur uit alle
macht om een links van de weg rij
dende tegenligger passeerruimte te
geven. Het was een vrachtwagen. De
chauffeur van de vrachtwagen remde
ook en bracht zijn auto tot stilstaan
neus aan neus met de onze. Mijn drie
begeleiders vloekten. Ik zei: Vloekt
de Duitse Kriminalpolizei tegenwoor
dig? Ik zei het wat schamper en stel
lig waren er meer vloeken gevolgd, als
op dat moment het portier van onze
auto niet was opengerukt.
Buiten stonden een geüniformeerd*
politieman en twee mannen in burger.
De ene burger herkende ik op het mo
ment. dat hjj zijn revolver richtte op
de man, die mij gelast had, met hem
mee te gaan. Het was Bernard W., een
onzer dapperste mannen, die reeds me
nigmaal, als het „op de revolver" moest
worden uitgevochten, belangrijke din
gen had volbracht. Een politie-auto
reed eveneens aan. Mijn drie begelei
ders, en hun chauffeur kregen de
boeien aan en verdwenen in onbeken
de, maar ditmaal zonder twijfel ln de
juiste richting.
De toelichting
v E (echte Duitse Kriminalpolizist,
Bernard en ik reden naar een
villa in Altona. Bernard opende
de voordeur met een (zoals hij zei)
eigengemaakte sleutel. Een man trad
ons venschrikt tegemoet. De Duitser
arresteerde ham en bleef met zijn
vangst beneden. Bernard bracht mij
naar een kamer. Opende een bureau.
Nam er een stapel papieren uit. Stak
drie stuikken in zijn zak. Ging naar
beneden. Overhandigde de overige aan
de Duitse politeman. Deze zei: Dank
U zeer. Bernard belde de politie op en
zei: Alles in orde. De arrestant be
landde in een cel. Bernard en ik
gingen eten.
Je dankt het aan die lieve oude dame,
jonge, zei Bernard. Zij las je naam
op de kofferlabel. Ze kende die naam.
Ze zag de nieuwsgierige man in de
Speisewagen in gesprek met een on
gunstig type. In Hamburg zooht ze
contact met. de chef, die zij eerder had
ontmoet. Ja, natuurlijk was hij in
Hamburg. De zaak was erg belangrijk.
En die lieve oude damenu ja, die
was jaren geleden een van onze „fi
guren in de schaduw". Het was echter
puur toeval, dat je met haar in de
zelfde coupé terechtkwam. Natuurlijk
zei je naam op die label haar iets. Te
meer omdat ze je moeder vroeger ge
kend had en wist. dat zoonlief wat
avontuurlijk van aard is. Ze begreep
in de trein dadelijk, dat je op het oor
logspad was. En ze besloot om een
oogje in het zeil te houden! Je weet
het, „schaduwbloed" verloochent zich
nooit.
En hoe vond ze de chef, Bernard?
Ze wist van vroeger, dat de chef steeds
zijn adres geeft aan de gezant of
naastbij wonende consul, als hij in het
buitenland is. Ze belde dus onze Con
sul-Generaal in Hamburg op. En toen
ze met „Armand" contact had gekre
gen. werkte ze mee als eenlieve
oudé dame. De chef wist door haar
informatie betreffende de ongunstige
vent in de Speisewagen genoeg om het
spoor verder te volgen. Dat is te zeg
gen. dat liet hij mij doen. Ik volgde
het spoor en vond de villa in Altona,
het hoofdkwartier, zal ik maar zeg
gen. Die schooiers letten op jou en ik
lette op de schooiers. Toen ze als ver
momde politie-mannen jou meenamen,
belde de lieve oude dame de chef op.
Trouwens, er stond een kleine auto
buiten het hotel en daarin zat
Pierre, je weet wel, de „slagersjongen".
Ik had het vrachtwagentje in ge
reedheid. De chef had zich met de Kri
minalpolizei verstaan. Die speelden
mee in het vrachtwapenspel en de
botsing-komedie. Met een mobilofoon
doe je tegenwoordig veel, Arbetti
En de buit?, vroeg ik.
Ik had al ontdekt, dat die in de
„.studeerkamer" van de villa was. Ik
had hem veel eerder in beslag kunnen
nemen, maar de chef wilde ook de af
persers onschadelijk maken. Daarom
gelastte hij mij te wachtennu ja,
hij kent de regels van het spel van
„Omgang met de Politie"ik gaf de
chantage-documenten aan vriend
Heinrich van de Kriminalpolizei
Maar ik sorteerde er drie uit, de drie
die gaan over onze verdachtenEn
jij, Arbetti, was het mikpunt van de
bende. Ja. er was levensgevaar bij.
Het waren ongure heren. Maar die
lieve oude dame redde jewat een
toeval.
Afscheidswoord
In mijn hotel vond ik een briefje.
Het luidde:
Beste Arnold, vind je niet, dat het
hoogste tyd wordt om uit te scheiden
met die avontuurlijke loopbaan? Ik
welof eigenlijk, nee, ga er nog
maar wat mee door. Het is toch wel
aardig werk. Ik vindt tenminste van
wel. Kom je mij de volgende week
in Kiel opzoeken? Zo'n bezoekje ben
je mij wel schuldig. Ik ben om jou
te helpen drie dagen in Hamburg
gebleven. Het was helemaal niet mijn
plan om er te blijven. Begrijp je
het? Tot spoedig ziens, je Elisabeth
(lach niet, als je deze naam leest,
Arnold!)
Zur K.—B.
Ik heb die lieve oude dame in Kiel
opgezocht. En het waren erg gezellige
dagen na al die Hamburgse emoties.
(NADRUK VERBODEN)
