IN KAMER EN TUIN
Eens dacht men:
„de
ten
wereld
onder"
gaat vermoedelijk
.VOGELBEZOEK OP HET
WINTERVOER
D'
ZATERDAG 19 JANUARI
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 2
Bewogen Leven
8 Mei 1774: een vreselijke catastrofe?
EISE EISINGA BOUWDE ZIJN PLANETARIUM
Kijkjes in de Natuur
W1
Sansevieria 's of Vrouwentongen
MALLE GEVALLEN
Vroeger plachten de mensen naar de sterren te kijken. Babylon was vol van „sterre-
wichelaars". Daar boven ons, volgens de leer der Ouden, speelde zich het ganse
menselijke leven af.
Onze huidige astronomie werkt nog met honderden namen en begrippen aan de
Ouden ontleend.
Toen de zon in het teken: STIER stond, vereerden de mensen de stier als een god.
De mytrasdienst is een stierendienst. God Mytras doodde de stier en uit het bloed kwam
het nieuwe leven. De afbeeldingen uit die tijd. waarop wij Mytras de stier zien doden,
behelzen ook andere dieren dan de. stier. De hond likte het bloed op en de kreeft heeft
weer een andere taak.
De Egvptenaren kenden de heilige stier: Apis, die met
veel plechtigheden werd bijgezet na zijn dood. en de
Griekse god Zeus zal oorspronkelijk ook wel een stier
geweest zijn.
Maar na ongeveer twee duizend jaren komt de zon in
een ander teken van de dierenriem en zo volgde na de
tijd van de heilige stier, de tijd van de RAM. Abraham
offerde in plaats van zijn zoon een ram. De Joden stre
ken toen zij in Egypte waren, bloed van een lam aan de
dorpel van hun deur. opdat een der plagen hun niet teis
teren zou. Zo bleef hun eerstgeboren zoon in leven. In
de maand Nisan. dat was de maand waarin het Joodse
paasfeest viel. tevens de maand waarin toen het lente
punt lag. aten ae Joden het paaslam.
HET lijden van het Lam Gods. Christus, viel omtrent
Pasen.
De zon verliet ongeveer tijdens Christus' geboorte
de Ram en kwam in de VISSEN. Ongeveer in het jaar
twee duizend zal de zon in de WATERMAN staan en de
astrologen denken dat dit het tijdperk zal worden van
VREDE OP AARDE.
De moderne mens van heden Iet niet meer op de loop
der sterren. Hij gelooft niet meer dat zijn lot ook maar
Iets te maken heeft met die wereld van miljarden hemel
lichamen boven hem.
Wanneer er zich aan de hemel een vreemd verschijnsel
voordoet, dan deert hem dat weinig meer. Wat een komeet
is weet hij immers: Dat is een ster met een staart. Hij
valt niet meer voorover op de aarde, van angst, als de
zon of maan tijdelijk verdwijnt. Hij weet dat alles weer
„sal reg kom".
En tóch.'de mens sterft als mens nooit helenjaal af.
Diep in ons zelf blijft de verwondering, het ontzag
en de vrees als er buitengewone verschijnselen zich boven
ons voltrekkenVliegende schijven!
T N het jaar 1774. dus nog geen twee eeuwen geleden.
1 werden ook ln Nederland, plotseling duizenden mensen
A bevangen door vrees dat de wereld zou vergaan
Wat was daartoe de aanleiding? In dat jaar zou er een
samenstand (conjunctie) van de planeten Mercurius. Ve
nus. Mars en Jupiter, met de maan zijn in het sterrebeeld
de Ram. Dit zou gebeuren op de 8ste mei En op de 9e
april verscheen er in de ..Leeuwarder Courant" een ad
vertentie dat er binnenkort een boek verschijnen zou
over de vermoedelijke ondergang der wereld!
Die planeten zouden tegen elkaar botsen, waardoor er
van de aarde niets zou overblijven dan wat zwerfblokken
In allerijl werden er boeteliederen gedicht, gezongen in
de straten Berouw »n boete, dat was het enige waaraan
de mens nog had 'e denken Weldra zou het te laat zijn!
Velen werden aangegrepen door een paniek.
De Overheid moest ingrijpen.
RUIM een week later verscheen er in dezelfde krant
een geruststellende mededeling van de regering,
waarbij echter tegelijk het drukken en zingen van
boeteliederen verboden werd
Liedjeszangers verdwenen tijdelijk achter slot en gren
del. De uitgave van het geannonceerde boekje werd ver
boden. Na de 8e mei mocht dit ongestoord gebeuren'
Maar in de stad bleef het onrustig en met bonzend hart
verwachtten velen de zwarte dag. In het Friesch Museum
is nog een prent waard]* wij de Leeuwarders buiten de
stadswallen zien kamperen Met verrekijkers zoeken zij
de lucht af
En wij hebben geen enkele reden om aan te nemen dat
de gemoederen in andere steden rustiger zouden zijn
geweest
Eens had een ster de wijzen de weg gewezen naar dc
redding der wereld: Christus. Nu zou weldra aan de hemel
het teken komen dat het Einde nabij was
DE 8ste mei was een zondag, en even voor het opgaan
der zon zou de vreselijke catastrofe plaats hebben
Wélk een spanning moet er in de mensen geweest
zijn. Had anders de Overheid zo krachtig ingegrepen? Het
feit dat er in periodieken weinig melding van gemaakt is.
zegt op zichzelf heel weinig. De vreselijke angsten om
trent liet jaar duizend vindt men ook niet terug in de
kronieken uit die dagen
Toen het allereerste daglicht de sterren deed verbleken,
stonden in het sterrebeeld de Ram héél duidelijk vier
grote karbonkels te schitteren, dicht bij de maan.
De weerschijn van de lichter wordende oosterhemel viel
op de dauw van de Friese weiden, op de mensen, die daar
bleek en kouwelijk naar de hemel staarden, in grote
spanning.
TEMIDDEN van hen was een man van omstreeks
dertig jaren, die ook het verschijnsel bestudeerde,
doch met andere ogen. Hij was een eenvoudige wol
kammer uit Franeker. die elk uur van ziin vrije tijd
besteed had aan de bestudering van hemellichamen.
De vrees die de mensen om hem bevangen had, ont
roerde hem en daarom nam hij het besluit om in de
kamer van zijn huis een planetarium te bouwen, opdat
men voortaan tegen deze angst gevrijwaard zou zijn. Men
kon dan zien wat een conjunctie was!
Zes bijna cirkelvormige sleuven zou hij maken in zijn
zoldering. Voor elke planeet een. In elke sleuf zou hij een
beweegbaar balletje aanbrengen. Ook moest er een sleuf
komen voor de zon. Een machine zou al die balletjes in
beweging moeten brengen. Dat was geen eenvoudige op
gave. Maar mensen uit vorig© eeuwen hadden de tijd
ZEVEN jaren trok hij uit voor deze arbeid, die in zijn
vrije tijd moest worden volbracht. Eise Eisinga. zo
was zijn naam. volbracht het binnen die tijd. Hij
bouwde zijn planetarium in zijn huis ,.De Ooyevaar" te
Franeker.
Door middel van een slingeruurwerk werd alles in be
weging gebracht. Die slinger kwam in de bedstede, en we
kunnen ons wel voorstellen dat zijn vrouw. Pietje Jacobs,
dit niet prettig vond. omdat die slinger zo heel erg lang
was. Om haar een genoegen te doen heeft hij dan ook
later de slinger verkort, wat slechts ging na 'zeer inge
wikkelde berekeningen.
Eise Eisinga heeft aldus mee willen bouwen aan de
opvoeding der mensen en wij, die dit alles op ons in laten
werken, staan verbaasd over wat een mens bereiken kan
die gegrepen is door een „Idee"!
In vier jaar tijds volbracht hij deze*kolossale arbeid.
REIN BROUWER
ROND de jaarwisseling, toen het
erop leek, dat de winter zfjn In
trede had gedaan, hebben we
alvast een voorproefje gehad van wat
ona ln het eerste kwartaal van 1957
te wachten staat. Een stufbevroren
tuin en armieterige struiken en plan
ten, die er bijstonden als ter dood ver
oordeelden, een koude wind, die in een
rondedans de laatste dorre bladeren
achterna zat en natuurlijk de honge
rende vogels. Ze waren me juist iets
te vroeg gekomen, ik zou ook kunnen
zeggen, dat ik te laat was. want mijn
nieuwe voedertafel was nog in de
maak, dus moesten de bedelaars op
andere wijze worden geholpen. Want,
daar gaat niets van af. helpen moeten
we ze. al was het alleen al om het
genoegen, dat die wintervoedering ver
sohaft aan de liefhebber, die, veilig in
zyn warme huiskamer gezeten, het
gedoe aan de andere zijde van zijn
ramen op zijn gemak kan bekijken.
Wie anders omstreeks oud en nieuw
in een milde stemming van „Vrede op
aarde" zo'n troepje hongerlijders op
het voederplaatsje aandachtig obser
veert bemerkt al gauw, dat het onder
die lieve diertjes allerminst vrede is.
Neem nu bijvoorbeeld zo'n dikke
ronde merel, die zich zodra hij tussen
de verkruimelde pinda's en kaasbrok
jes is neergestreken, onmiddellijk ge
draagt alsof hij het monopolie bezit
op alles, wat er aan eetbaars om hem
heen ligt gestrooid, nog wel in zo'n hoe
veelheid, dat hij het nog in geen dagen
alleen op zou kunnen.
Vrede op aarde, jawel, dat is goed
voor de mensen, maar ik, de merel, die
hier in deze tuin ben grootgebracht,
ik, die alle hoekjes en gaatjes ken en
alle blaadjes in de tuin in eigen per
soon heb omgekeerd, ik ben baas over
de pinda's, de kaas en het universeel
voeren als een van de bruine onder
kruipsels, die mussendaar neemt
hij al een spurt naar de dichtsbyzijnde
bedelaar, die de venijnige snavelpik
niet afwacht.
Die mussen zijn net als vliegen in de
zomer. Terwijl de ene mus wordt af
gepoeierd, dribbelen er twee. drie bru
taaltjes met een boogje naai- het voer
en nemen snel hun deel, ondanks de
actieve merel.
Opmerkelijk is de instinctieve waak
zaamheid van zulke gewone vogels als
mussen zijn. Dat verklaart misschien
de hardnekkigheid, waarmee deze veel
vervolgde vogelsoort zich weet staande
te houden ln een wereld, die voor hen
vol gevaar is. Snel als de wind komen
ze op het voer, bij ieder korreltje, dat
hun rappe snavel weet te pikken,
kijken ze op, bij het minste vermeende
onraad drukken ze zich even plat op
A -<!««
de grond, gereed voor een plotselinge
vluoht en dan gaan ze weer door.
gretig en haastig.
Ergens, een heel eind verder, slaat
er een deur en prrr! het hele stel
roetsjt in de struiken, in afwachting
van de volgende race. De merel niet.
Die zit even stil en gaat meteen door
met zijn maaltijd.
Kamerplanten worden over het al
gemeen niet per blad verkocht, doch
deze vormt hierop toch een uitzonde
ring: de Sansevieria wordt wel degelijk
per blad verkocht en erg goedkoop kan
die plant dus niet zijn. Het is echter
ook iets bijzonders en vooral in een
modern interieur zal men er veel ple
zier van hebben. Hetgeen overigens
helemaal niet wil zeggen, dat ze in
andere minder moderne vertrekken
niet te kweken zou zijn. Er zijn ver
schillende soorten, doch Sansevieria
tri fascia ta met de bonte bladeren wordt
over het algemeen toch wel het mooist
gevonden. Voort-kweken van deze mooie
plant is mogelijk door middel van
stekken en daarmee is in het vroege
voorjaar binnenshuis heus wel succes
te bereiken. Indien volwassen bladeren
in stukken van ongeveer tien centime
ter gesneden worden, zullen die in een
potje met zanderige bloemistengrond
vrij spoedig wortels vormen, doch
daarna komt de grote teleurstelling:
de jonge blaadjes, clie dan later te
voorschijn komen, hebben die bonte zo
gewaardeerde bladrand verloren en die
komt niet meer terug ook. Hoe dat
allemaal komt zou ik u kunnen ver
tellen. doch misschien is het beter u er
even óp te wijzen, dat die bonte blad
rand wel behouden kan blijven doch
middel van stekken, doch door
aan moet men nigt voortkweken door
scheuren. Vroeg in het voorjaar kan
men een volgroeide en breed uit ge
groeide plant uit de pot nemen en dan
kan men haar in stukken verdelen; elk
deel moet dan echter een paar blade
ren en wortels hebben, want vooral op
dit laatste komt het aan.
De meeste Sansevieria's gaan dood
omdat men er zich geen rekenschap
van geeft, dat men met een vetplant
te doen heeft. De plant kan 's-zomers
heus wel veel water hebben, dooh
's-winters moet u met gieten voor
zichtig zijn Dan krijgt ze dus maar
water bij mondjesmaat. Ook sterven
vele van deze planten, omdat ze in de
winter te koud staan: te veel water
en een koude standplaats kunnen haar
dus veel kwaad doen. Wanneer verpot
ten nodig is, doet U dat niet in deze tijd
van het jaar. doch liever tegen het
voorjaar en geef haar dan de bekende
bloemistengrond: doe er dan nog een
extra portie metselzand doorheen en
zorg er voor. dat onder in de pot wat
scherfjes komen. Als de plant eenmaal
aan de volle zon gewend is, kan ze
zomer en winter in een vensterbank
op het zuiden gekweekt worden en
begin er dan nu reeds meer haar op
zo'n zonnig plekje te plaatsen Sanse
vieria's al behoren ze dan ook tot
de vetplanten weten wat extra voe
ding heus wei te waarderen en het is
dus nuttig hen tegen maart wekelijks
of om de veertien dagen een weinig
opgeloste kamerplan tenkunstmest te
geven.
G. Kromdojk.
jongens op behoorlijke afstand even.
zitten te vergaderen. Van de kou staan
z'n veertjes wijd uit en die geven het
kleine ding een grappig voorkomen.
Het is net een olijfbruin bolletje op
twee naalden gestoken. Die naam
roodborst lijkt ook helemaal naar niets.
Hoe kan iemand die roestbruine keel-
vlek nu toch rood noemen!
INTERVOGELS hebben vaak
meer hinder van dorst dan van
honger. Ik zie ze zitten op het
vijvertje, waar ze een beetje doelloos
op het ijs rondpikken. Wacht jongens,
een ogenblikje. Hupsa! daar gaat de
troep en ziet op veilige afstand toe,
hoe ik een open plek hak ln het Ijs.
Ziezo en nu maar neerstrijken, snavel
indopen, kopje achterover en meteen
gauw rondloeren, nog eens en weer
tot de dorst is gelest en een nieuwe
'aanval op het voer wordt ondernomen.
Het weer is grimmiger geworden en
de tuin nog onherbergzamer. Nu wordt
het moeilijk, speciaal voor de insecten -
etertjes onder de vogels. Daar Is er
al een, die zich waagt vlak bij de
tuindeuren. Een roodborst, fijne en
sierlijke verschijning tussen het gro
vere vogelvolk. Zijn pootjes zijn heel
dun, het snaveltje is fijn, het hele
diertje is rank en licht, het moet nau
welijks gewicht hebben. Het waagt zich
alleen op de voederplaats, als de zware
AAR hebben we onze mezen ook.
Nu wordt het pas goed, nu komt
er leven in de brouwerij. Tsjiet!
daar zit er een op de drooglijn, of liever
hij hangt eraan, tsjiet! daar is nummer
twee, ook al zo'n groengele acrobaat
met zwarte pet en witte wangen. Mezen
zoeken het liefst hun voedsel op de
bomen, waar ze Insecteneitjes of pop
pen achter de schors vandaan peuteren
met hun ongelooflijk snelle bekjes. Als
je een poosje naar zo'n vogeltje zit te
kijken, vraag Je je af, hoe er in zo'n
dotje veren zoveel energie kan zitten
en zoveel bruisende levenslust. Als het
erg gaat spannen, komen ze ook op de
grond, om er hun maaltje te pikken
tussen de merels, de mussen en de
vinken, die in hun mooiste pak ook
al van de partij zijn.
Maar je kunt zien, dat die mezen
eigenlijk geen grondvogels zijn. Ze zijn
echt gebouwd voor trapezewerk, ze
moeten aan zwiepende takjes bengelen,
dan prrr! bliksemsnel rondom een
boomstam cirkelen, waarbij ze voort
durend, naar elkaar seinend, het con
tact bewaren, ze moeten alles onder
zoeken. Alles! tot zelfs ons leegstaande
vogelhok, waarin er o schrik! op een
ogenblik twee tegelijk verzeild raken.
Waarschijnlijk heeft het scherpe
mezenoog er nog iets eetbaars ontdekt
en daar hebben ze zich dan zelf ge
vangen gezet, hoewel de open deur
toch uitnodigend genoeg is.
Bij hun nerveuse gefladder tegen het
gaas wordt het me op het laatst groen
en geel en wit voor de ogen, maar dat
duurt maar even en dan hebben de
gewiekste kereltjes zelf de uitgang ont
dekt.
„Nee", zeg ik dan bij mezelf, „mezen
in een kooi? Geef mij maar zo'n stel
letje wilde scharrelaars op het winter-
voer!"
Naschrift: Ons vijvertje is beslist
niet zo groot als dat van de tekening!
SJOUKE VAN DER ZEE.
Om zijn achtste infanteriedivisie „een
goed figuur'- te laten maken wan
neer zij naar Duitsland zal worden
gestuurd, heeft generaal-majoor
Watington te Colorado (Ver. St.)
maatregelen getroffen. Hij heeft 20
van zijn mannen gestraft omdat zij
zijn bevel niet hadden opgevolgd
hun lichaamsgewicht drastisch te
verminderen. De generaal is van
mening, dat ongeveer 1200 van zijn
25000 manschappen veel te dik zijn.
Achthonderd van hen hebben reeds
door dieet hun omvang tot de door
de generaal gewenste proporties
weten terug te brengen.
Giuseppe Zanucolli in Catania (Italië)
zat net lekker m een klapstoel van
de plaatselijke bioscoop, toen hij
aan de telefoon werd geroepen. Een
onbekende stem zei hem: „Gaat. U
naar de Plaza, daar vindt U uw
gestolen auto terug". Giuseppe liet
de film de film en snelde naar de
hem opgegeven plaats, waar inder
daad zijn auto stond. De dieven
waren nog heren ook. want in het
voertuig hadden zij een haan en zes
kippen achter gelaten.
Wanneer U binnenkort in Milaan
komt, moet U beslist die ene taxi
nemen waarin men louter voor zijn
genoegen zit. Het voertuig wordt
bestuurd door Lina Canuto, een
aantrekkelijke vrouw van 34 jaar.
Voordien was zij strijkster, maar zij
kreeg genoeg van dat wanne baan
tje. Nu bezit ze een vergunning om
in een taxi te rijden, de eerste die
in Italië aan een vrouw werd gege
ven. Lina is echter niet dr> enige
attractie in de auto. Zij heeft bloe
men in Jiet wagentje geplaatst. Er
zijn ook kranten en geïllustreerde
bladen aanwezig. Om de ergste
honger te stillen bevinden zich
snoepjes op schaaltjes, die zijn aan
gebracht tegen de binnenkant van
de portieren. Heren die een af
spraakje hebben, kunnen zich bo
vendien bedienen van een sproeier
met parfum. Krijgen de klanten
ook Lina's glimlach gratis? Natuur
lijk, maar dan alleen in het achter-
uitkijk spiegeltje....
