EDEN NOG ONVERWACHT ALS
BRITS PREMIER AFGETREDEN
Engelse politiek draait 0111 de op
de wip zittende middengroepen
Masjoemi uit Kabinet
WEERBERICHT
Lord Grootzegelbewaarder Richard Butler als
zijn meest waarschijnlijke opvolger genoemd
.Vermoedelijk vandaag
formateur
nieuwe
Socialistische leider Gaitskell
verlangt nieuwe verkiezingen
Nieuwe generatie wenst zelf
verantwoordelijkheid te dragen
Kans op burgeroorlog vergroot
95ste jaargang
DONDERDAG 10 JANUARI 1957
No. 29032
LEIDSCH m DAGBLAD
Directeur: J. W. Hetrny DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Witte smgel u Lelden Qtr0 no 5,055
Hoofdredacteur: J. Brouwer tl - per kwartaal: f. 2.35 per maand: 1.0.55 per week Telefoon Directie en Administratie: 25041: Redactie: 21507
„OM GEZONDHEIDSREDENEN
Nadat de artsen van de Britse premier Sir
Anthony Eden gisteravond in een communiqué
hadden bekendgemaakt, dat zijn gezondheidstoe
stand „reden tot ongerustheid" geeft, begaf Eden
zich na afloop van een inderhaast bijeengeroepen
kabinetsvergadering naar Buckingham Palace om
Koningin Elizabeth zijn ontslag aan te bieden. In
een door het paleis uitgegeven verklaring werd
later gezegd, dat „het de Koningin heeft behaagd
dit ontslag te aanvaarden". Eden maakte in een
verklaring bekend, dat hij gehoopt had, dat zijn
vakantie op Jamaica zijn gezondheid voldoende
had hersteld, maar deze hoop is niet verwezen
lijkt. In een bulletin van Sir Horace Evans en drie
andere artsen werd gezegd, dat er „in de buik
ziekteverschijnselen zijn teruggekeerd". „Dit
geeft ons veel bezorgdheid met het oog op ern
stige operaties in 1953 en enige koortsaanvallen,
die daarop volgden. Naar onze mening zal zijn
gezondheid hem niet langer in staat stellen de
zware lasten, die aan het ambt van premier zijn
verbonden, te dragen"
Koningin Elizabeth zal, vermoedelijk vandaag, een andere staatsman verzoeken
een nieuwe regering te vormen. Het aftreden van de premier houdt namelijk
tevens het heengaan van 't zittende kabinet in. Waarschijnlijk heeft de Koningin
Eden bij zijn aanbieden van ontslag om advies gevraagd. Het onderhoud duurde
namelijk veertig minuten. In Engeland is het de gewoonte, dat de leider van de
sterkste partij tot het premierschap wordt geroepen. Eden is nog altijd aanvoer
der der conservatieven in en buiten het Lagerhuis; in conservatieve kring hoopt
men, dat de partij gelegenheid zal krijgen eerst een nieuwe leider aan te wijzen
alvorens de Koningin een besluit neemt. In dit verband wordt het meest de naam
van de 54-jarige Richard Butler genoemd die Lord Grootzegelbewaarder is en
leider van de regering in het Lagerhuis.
Onze correspondent in Londen tele
foneerde ons hedenochtend:
Edens aftreden kwam gisteren als een
donderslag, al was dat dan niet bij hel
dere hemel, want deze was. politiek ge
sproken. al geruime tijd zwaar bewolkt,
zelfs al vóór de Suez-crisis! De omstan
digheden. waaronder Eden gedwongen is
geweest zijn ambt op te geven, zijn per
soonlijk zeer tragisch, maar. objectief
SIR ANTHONY EDEN
afgetreden
gezien, kan men slechts zeggen, dat zijn
aftreden de gelegenheid geeft met een
schone lei te beginnen. Waarschijnlijk
zal er nu een reorganisatie van de rege
ring volgen, waarbij het de vraag is, of
Selwyn Lloyd, de Britse minister van
Buitenlandse Zaken, kan worden ge
handhaafd. Hoofddoel is herstel van de
schade in de betrekkingen met het Ge
menebest en het Midden-Oosten en na
tuurlijk in de verhouding met Amerika.
Sinds het begin van de Suezactie heeft
102-jarige te Stadskanaal
overleden
Te Stadskanaal (gem. Wildervank) is
gisteravond overleden de 102-jarige
weduwe G. TripNiks. Zij werd op 3
februari 1854 te Drouwenermond. in de
Drentse gemeente Borger, geboren. De
laatste tijd woonde de hoogbejaarde
vrouw samen met een dochter.
Kouder
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Opklaringen, maar aanvankelijk nog
enkele buien, voornamelijk aan de kust.
Tot matige of zwak afnemende wind,
ruimend naar noord. Verdere daling van
temperatuur.
(Opgemaakt te 11.15 uur)
11 JANUARI
Zon op: 8 47 uur; onder: 16.54 uur.
Maan op: 12 40 uur; onder: 3.27 uur.
Hoogwater te Katwijk te 10-22 en
23.02 uur.
Laagwater te 5.46 en 10.20 uur.
Dit nmnmer bestaat alt 10 pagina's.
Eden onder onmenselijke druk moeten
werken, omdat hij zich niet alleen had
te verweren tegen de bijtende aanvallen
van de Labour-oppositie, maar ook in
zijn eigen partij op tegenstand stuitte
om maar te zwijgen van Amerika's ver
zet. Eden stond nagenoeg met de rug
tegen de muur.
De vraag is gesteld, of Edens dokters
onafhankelijk van hem hun verklaring
hebben afgelegd, of dat Eden, beseffend
dat zijn aftreden politiek onvermijde
lijk was geworden, dankbaar de twijfel
van de geneesheren, of hij nog langer
tegen zijn taak bestand zou zijn, heeft
aangegreppen om tot zijn beslissende
stap over te gaan. Edens ziekte vormt,
hoe dan ook. waarschijnlijk de enige
uitweg om zijn aftocht te dekken. Dit
neemt niet weg., dat er alom diep me
degevoel met het persoonlijke lot van de
afgetreden premier heerst, maar tevens
een zekere opluchting, omdat thans het
einde in zicht is van een langdurige, po
litieke onzekerheid. In zicht - want nie
mand weet wat de oplossing zal zijn.
„Het kleinste kwaad"
Richard Butler, de vroegere kanselier
van de schatkist, thans Grootzegelbe
waarder (minister zonder portefeuille)
en leider van het Lagerhuis (belast met
de afwikkeling van het parlementaire
programma, vooral niet te verwarren
met de Speaker, die de voorzitter is),
lijkt de enige die als Edens opvolger in
aanmerking komt. omdat hij zich. als
leider van de gematigden, tegen de Suez
actie en voor de onmiddellijke stopzet
ting er van, had uitgesproken, toer^ het
RICHARD BUTLER
opvolger?
internationaal mis dreigde te lopen. Mac
Millan. die steeds achter Eden stond,
maakt daarom veel minder kans.
In meerderheid steunde de partij Eden
en eiste doortastend ingrijpen, zodra het
ultimatum was afgakondigd. Zij wendde
zich toen van Butler af. Het is daarom
de vraag, of Butler thans op loyaliteit
van zijn partijgenoten kan rekenen.
Vooral ook. omdat vorig jaar zijn al te
optimistische financiële politiek was
vastgelopen.
Edens aftreden is voor de conserva
tieven mogelijk niet meer dan een uit
stel van executie. Indien de conservatie
ven namelijk hun eenheid niet kunnen
herstellen, dan lijkt aftreden van de ge
hele regering, ontbinding van het par
lement en nieuwe algemene verkiezin
gen nog aan het einde van deze maand
onvermijdelijk. In dat geval is de kans
groot, dat er een Labourregering aan de
macht komt. De conservatieven zullen
dit zo lang mogelijk willen tegenhouden.
Vandaar dat. ook Butlers tegenstanders
hem misschien „als het kleinste kwaad"
zullen aanvaarden.
Reacties op Edens aftreden
Franse premier Mollet zal nog wel enige
maanden aan het bewind hunnen blijven
Eisenhower spreekt
over „goede vriend"
De leider van de Britse socialis
tische partij, Hugh Gaitskell, die
op het ogenblik in de Verenigde
Staten verblijft, waar hij lezingen
houdt, heeft er op aangedrongen,
dat er in Groot-Brittannië nieuwe
algemene verkiezingen worden ge
houden, nu Eden is afgetreden.
Gaitskell verklaarde op een pers
conferentie, dat Eden juist had ge
handeld door af te treden, nu zijn
gezondheidstoestand ondanks zijn
reis naar Jamaica niet is verbeterd.
„Maar aangezien het hele kabinet
zich openlijk volkomen heeft ver
eenzelvigd met de regeringspolitiek
van de laatste drie maandenben ik
van oordeel, dat er nieuwe verkiezin
gen moeten komen opdat het land
de gelegenheid krijgt een nieuwe re
gering te kiezen.
Over het algemeen wordt in de wereld
het aftreden van Sir Anthony Eden ge
zien als een gevolg van zijn politiek in
het Midden-Oosten. Onze Parijse cor
respondent berichtte telefonisch uit de
Franse hoofdstad, dat Eden enkele
maanden geleden zijn collega Mollet
misschien in zijn val zou hebben mee
gesleept.
Maar zelfs de rechtse tegenstanders
van de Franse regering, die de scherpste
kritiek hebben geuit op de Egyptische
mislukking, zijn nu in meerderheid
van oordeel, dat Mollet nog maar even
Gaat Eden als graaf
naar het Hogerhuis?
(Van onze Londense correspondent)
Het bulletin van Edens geneesheren
betekent niet, dat hij in levensgevaar
zou verkeren of dat hij lijdende is aan
een nieuwe ziekte. Eden was in 1953 tot
driemaal toe aan de galblaas geopereerd.
Voor de laatste operatie ging hij speciaal
naar New York. Hoewel de operaties
succes opleverden, bleef het waarschijn
lijk, dat ziekteverschijnselen en de daar
mee gepaard gaande koortsaanvallen
zich zouden herhalen. Enkele maanden
geleden, toen hij Lady Eden in het zie
kenhuis bezocht, kreeg hij zo'n aanval en
werd hij onmiddellijk met zeer hoge
koorts opgenomen. Dat was het begin
van de instorting, welke leidde tot een j
zenuwstoornis, welke optrad tijdens een
kabinetsbijeenkomst over Suez. Toen
moest onmiddellijk worden ingegrepen
en ging Eden voor drie weken naar Ja
maica. Ook daar herhaalden de aandoe- j
ningen in de buikstreek zich, evenals i
het geval was na zijn terugkeer. Hij zal j
niet naar het ziekenhuis gaan. maar
voorlopig in Chequers, het officiële land- j
goed der Britse premiers blijven.
Behalve een klein landhuisje in de
provincie hebben de Edens geen andere
woning. Edens politieke toekomst is on
zeker. Het is mogelijk, dat hij een graaf-
titel accepteert, welke uit traditie elke
aftredende premier wordt aangeboden,
in welk geval hij naar het Hogerhuis
zou gaan. Hij kan echter ook verkiezen
De nieuwbenoemde burgemeester
van Den Haag mr. H. .4. Af. T.
Kolfschoten (links) bracht gisteren
in het Lagerhuis te blijven zoals Sir I een be20ek aan de Residentie, waar
Winston Churchill.
hij in het Stadhuis door wethouder
C. H. P. W. v. d. Oever werd be
groet en voorgelicht over de pro
blemendie hem wachten.
NA HET AFTREDEN VAN SIR ANTHONY
moet blijven zitten om zijn Europese
politiek een begin van uitvoering te
geven en de Algerijnse kwestie zo moge
lijk te liquideren. Een maand of twee
maanden heeft Mollet vermoedelijk nog
wel voor de boeg. Daarna verwacht
men, dat hij beleefd doch dringend aan
het voorbeeld van zijn Engelse ambtge
noot zal worden herinnerd.
President Eisenhower gaf een verkla
ring uit. waarin hij de hoop uitte, dat
Eden spoedig weer gezond zou zijn. Hij
noemde hem een „oude en goede
vriend". Ook Dulles betreurde het, dat
Eden door zijn gezondheid gedwongen^
was af te treden. Beide Amerikaansë^
leiders onthielden zich van verder com
mentaar.
In Italië echter was men van oordeel,
dat het aftreden van Eden in de landen
van het Midden-Oosten zeker als een
falen van zijn politiek zal worden uit
gelegd en het werd ten sterkste betwij
feld of deze ontwikkeling ertoe zal bij
dragen aan het binnendringen der Rus
sen in het Midden-Oosten een halt toe
te roepen.
De Oostberlijnse Radio sprak over
„een verrassing". Het station voegde er
aan toe: „Edens positie was geschokt
sinds de mislukking van de Britse aan
val op Egypte". In deze geest uitte zich
ook een vertegenwoordiger van het
Sovjetrussische persagentschap „Tass"
in Londen: „Edens aftreden is een ge
volg van het mislukken van het Brits-
Franse avontuur tegen Egypte en van
de z.g. „Eisenhower-leer voor het Mid
den-Oosten, die gericht is tegen de
reeds verzwakte positie van het Britse
imperialisme in die streken".
In West-Duitsland kwam de eerste
reactie van socialistische zijde. De
sicoaaldemocratische woordvoerder, Fritz
Heine verklaarde, dat deze ontwikkeling
reeds verwacht werd. Hij is evenals
Gaitskell van mening, dat er nu nieuwe
verkiezingen moeten volgen.
(Van onze correspondent in Londen)
Edens positie als minister-president is van het begin af nimmer bijzonder
sterk geweest. Hij had het nadeel Churchill te moeten opvolgen, in wiens scha
duw hij veel te lang had gestaan, hetgeen zijn politieke persoonlijkheid niet ten
goede kwam. Natuurlijk verwachtte niemand van Eden dat hij een tweede
Churchill zou zijn. Trouwens, Churchill had in deze generatie uitsluitend als
oorlogsleider geschitterd. Alleen in dramatische situaties kon hij zich ont
plooien. Zijn tweede premierschap werd ook al wegens zijn hoge leeftijd een te
leurstelling. Men voelde, dat Churchill de ingewikkelde binnenlandse economi
sche problemen niet beheerste of er nauwelijks belangstelling voor had. Eden,
die daarna kwam, had zich jarenlang zodanig vereenzelvigd met het Foreign
Office, het Britse departement van Buitenlandse Zaken, dat eigenlijk niemand
hem voor premier geschikt achtte omdat hij te veel diplomaat was en niet in
staat leek het gehele regeringsterrein te overzien, laat staan te beheersen.
van de „gewone man" had losgemaakt.
Bijna de gehele tegenwoordige Engelse
regering bestaat uit vroegere Eton-boys
met hun vaak romantische opvattingen
over de rol van Engeland en te ver ver
wijderd van het grote publiek. Daar
tegen heeft een steeds groter aantal
Conservatieven, die een gewone school
opleiding hebben genoten, de strijd aan
gebonden. Wan', bij de Conservatieven
heeft sinds de oorlog een sociale ver
schuiving plaats gehad.
De hele politiek in Engeland draait om
de op de wip zittende middengroepen,
die het eerst met Labour probeerden en,
toen dat tegenviel, met de Conservatie
ven in zee gingen, zonder hen een over
weldigende meerderheid te bezorgen.
Men kan zeggen dat het nog altijd een
conservatieve regering „op zicht" was.
Butler met zjjn sociale programma,
op deze groepen afgestemd, werd de
leider van de progressieve vleugel van
de Tories, maar nu de middengroepen
nog altijd degenen zijn, die in het maat
schappelijk bestel de klappen krijgen, is
Ook Eden bleek niet in staat het lei- 1 dien de typische vertegenwoordiger van nok zijn positie en daarmede die van de
derschap te geven, waaraan het land een bevoorrechte groep, welke zich reeds gehele party uitermate verzwakt,
hoe langer hoe meer behoefte had. In door de opvoeding op de allerduurste en AL Slot OP pcig» 2
meest exclusieve Engelse scholen te veel
alle drie partijen popelde een ook al
niet zo jong meer zijnde generatie om
de verantwoordelijke posten over te ne
men/ Attlee maakte plaats voor de 48-
jarige Gaitskell. maar de thans 59-
jarige Eden was al te veel veteraan
toen hij het stuur overnam en boven-
Echtpaar Bouman
naar Amerika
Gisteravond kwart over negen zqn de
heer en mevrouw Bouman van Schip
hol naar New York vertrokken, waai
mevrouw Bouman op uitnodiging van
een groep New Yorkse advocaten een
voordracht zal houden over de proces
sen te Djakarta. Tijdens dit verblijf
in de V.S. zal zjj tevens voor een
aantal vrouwenclubs en andere ver
enigingen in het midden-westen en
aan de Westkust lezingen houden
over haar ervaringen in deze proces
sen. In San Francisco zal zij o.a.
spreken voor de Common Wealth Club.
Eierenexport bedroeg bijna
2V2 miljard stuks
Nederland heeft in 1956, volgens een
opgave van het Produktschap voor
Pluimvee en Eieren, totaal 2.435.000.000
eieren uitgevoerd, ter waarde van f. 353
miljoen. Het bedrag, dat met de uitvoer
van de overige produkten uit de pluim
veesector is gemoeid, wordt geraamd op
f. 117 miljoen gulden
Weistandsgrens
f6400- of f6900.- -
De Raad van Bestuur in Arbeidsza
ken is van mening, dat de welstands-
grens voor de sociale verzekeringen
niet tot f. 6900 doch slechts tot f. 6400
moet worden verhoogd. De raad heeft
in een uitvoerig schreven de Tweede
Kamer gevraagd, het wetsontwerp tot
optrekking van deze grens tot f. 6900
in deze zin te wüzigen. Door het ver
hogen van de grens tot f. 6900 zou de
kring van verzekerden worden uitge
breid met werknemers die aan een
verplichte verzekering ingevolge de
sociale wetten geen behoefte hebben,
zo meent de Raad.
in de Raad werken samen het Cen
traal Sociaal Werkgeversverbond, het
Katholiek Verbond van Werkgeversvak
verenigingen, het Vakverbond van pro-
testants-christelyke werkgevers in Ne
derland. de Kon. Ned. Middenstands
bond, de Chr. Middenstandsbond, de
Ned. Kath. Middenstandsbond, het Kon.
Ned! Landbouwcomité, de Kath. Ned.'
Boeren- en Tuindersbond en de Ned.
Chr. Boeren- en Tuindersbond.
Ver reikende gevolgen o.a. voor Sumatra
De islamitische partij Masjoemi heeft gisteravond besloten haar vijf
ministers uit het coalitiekabinet terug te trekken.
Dit besluit werd aan premier Ali Sastroamidjojo bekendgemaakt, toen
het kabinet weer bijeen kwam om over de toestand op Sumatra te be-
raadslagen. ui j
Kort nadat de ministers van de Masjoemi hun besluit hadden bekend
gemaakt verlieten zij het gebouw, waar het kabinet vergaderde. De
ministers zijn: Mohammad Roem, vice-premier, prof. Moeljatno. justitie.
Mohammad Noor. Openbare Werken. Soechjar Tedjasoekmana. Verbin
dingen, Joesoef Wibisono, Financiën. Zij gingen naar het huis van de
voorzitter van de Masjoemi. Mohammad Natsir.
Sarmidi Mangoengsarkoro, de waar
nemend secretaris-generaal van de PNI,
de partij van premier Sastroamidjojo,
heeft verklaard, dat zijn partij niet voor
nemens is de communistische partij tot
deelname aan het kabinet uit te nodi
gen. De partij zal echter „de zaak op
nemen", als de communisten zouden
verklaren, dat zij in de regering wensen
deel te nemen. Een woordvoerder van de
PNI verklaarde, dat „de steun van de
communisten beslist zal worden aan
vaard".
Mangoengsarkoro zeide, dat na het
uittreden van de Masjoemi de regering
beter in staat zal zijn om, indien nodig,
„krachtig op te treden".
De mogeiykheid van een krachtig
optreden tegen de rebellen van Suma
tra, nu de Masjoemi de regering heeft
verlaten wordt door het onafhankelijke
dagblad „Indonesia Raya" een groot
gevaar geacht. Het blad schrijft, dat
van nu af aan het van de islamitische
partijen, die nog in de regering blij
ven, afhangt of de kwestie-Sumatra
op vreedzame manier zal worden op
gelost of door krachtige maatregelen,
die tot bloedvergieten zouden kunnen
leiden.
„De eenheid van ons land is in ge
vaar en een burgeroorlog staat voor de
deur", aldus „Indonesia Raya".
Eén van de islamitische partyen, die
nog steeds in het kabinet zyn vertegen
woordigd, de kleine PSII, heeft ge
dreigd het voorbeeld van de Masjoemi
te zullen volgen, indien de Nationalisti
sche Party zou nalaten aandacht te
schenken aan de eis van de PSII dat de
minister van Buitenlandse Zaken, Roes-
lan Abdoelgani, die tot de PNI behoort,
van zijn post wordt ontheven en dat
binnenkort een minister van Defensie
zal worden benoemd. Deze laatste por
tefeuille wordt thans ad interim be
heerd door de minister-president.
Eén van de bestuursleden van de PSII,
Harsono Tjokroaminoto, zeide dat zy'n
party reeds te lang heeft gewacht op
een deflntieve beslissing in deze van de
PNI.
Politieke waarnemers in Djakarta
voorspelden, dat het uittreden van de
Masjoemi verreikende gevolgen zal
hebben in het rumoerige Sumatra en
de andere gebieden buiten Java. waar
de Masjoemi de grootste politieke
party is en zulks te meer als het
waar zou zijn dat de communisten het
romp-kabinet, dat thans nog is over
gebleven. openlijk zouden steunen.
Er zijn evenwel ook aanwijzingen,
dat het Kabinet in de komende dagen
van binnenuit nog verder zal worden
bedreigd.
De correspondent van het ANP in
Djakarta vernam vandaag, dat de kleine
christelijke en katholieke partijen, die
elk door twee ministers in het kabinet
vertegenwoordigd zyn, voor het einde
van deze week hun definitieve stand
punt ten opzichte van het kabinet zul
len bepalen. Voorspeld wordt, dat de
Christelijke partij ertoe zal besluiten
haar ministers terug te roepen en dat
de katholieken dit voorbeeld zullen vol
gen uit de overweging, dat de reorgani
satie van het kabinet, welke zij wensten
nu onmogeliik is ce-worden door het uit
treden van de Masjoemi.
De orthodoxe islamitische partij
Nahdatoel Oelama, na de PNI de
rrootste regeringspartij, zal later in
deze week een bijzondere bijeenkomst
houden „om haar positie in het ka
binet te bespreken".
Premier Ali Sastroamidjojo bracht
vanmorgen een bezoek aan president
Soekamo om verslag uit te brengen
over de jongste ontwikkelingen.
Een lid van de parlementsfractie van
een der kleinere islamitische partyen
is vandaag uit Djakarta vertrokken voor
een reis door de Indonesische archipel,
om de islamitische jeugd aan te spo
ren tot vasten gedurende drie maanden
en te bidden dat „God Indonesië voor
een gevaariyke Chaos en burgeroorlog
moge behoeden".
