v „*16.V*
MAANDAG 24 DECEMBER 1956
InocilCi
IkxAé
Kerstverhaal
KERSTGEBRUIKEN*
Oude en minder oude
*WW*..£**WWWïf*WWW*WW**tf
Kerstnummer
door B. MONTAGU SCOTT
PIETRO VINCENTE MANDOUNI zat boordevol
wrok. Zo jong als hij was, werd lijn hele wezen
yervuld van wrok én ondankbaarheid.
'i Was, zoals altijd, begonnen met een vage steek
diep in zijn hart, maar nu werd de jongen er helemaal
door meegesleept.
't Was allesbehalve prettig om zó van wrok en
ondankbaarheid vervuld te zijn
Pietro gaf een ongeduldige ruk aan de bezem, waar
mee hij het pad aan het schoonvegen was, en dit wees
er op, dat hij nog helemaal niet van plan was om
berouw te krijgen over zijn opstandigheid. Neen, er was
op dat ogenblik stellig in het geheel geen berouw in
hem! Hij haatte alles meer dan ooit!
Het tuinpad, dat hij moest aanvegen, en het wees
huis, en zuster Scholastica, en zuster Marie-José
ja, zelfs zuster Magdalena haatte hij op dat moment!
Maar het meest van alles haatte hij: kerstavond!
(naar het Engels)
In het algemeen vond hij 't niet erg om het pad te
moeten aanvegen en ook haatte hij het weeshuis en de
zusters niet op die hevige manier, maar nu hadden ze
allemaal iets te maken met Kerstmis. En Kerstmis had
afgedaan voor Pietro Vincente Mandolini, hij wilde er
niet langer over horen
Zelfs zuster Scholastica, die altijd alles wist, had
geen idee van wat er in dit verband in hem omging.
En ook zuster Magdalena, die altijd alles begreep, zou
dit nooit kunnen begrijpen.
In het gewone leven was het in het weeshuis best uit
te houden. Sommige dingen waren er zelfs heel pret
tig Maar Kerstmis!
Hij spoog even goedgemikt in de richting van
het hoopje dorre bladeren en twijgjes, dat voor zijn
bezem lag en erop wachtte om in het grote vuur, dat
de oude Gusto achter in de tuin aan het stoken was,
opgebrand te worden.
PIETRO wist, dat ze allemaal erg
goed voor hem waren geweest, sinds
die nacht dat ze hem koud en
doodsbenauwd in de kapotgeschoten
schuilkelder hadden gevondenZe
hadden hem meegenomen naar een
warme keuken en hem soep gegeven en
tenslotte hadden ze hem in bed gestopt,
in een écht bed! Even kwam er iets van
warmte boven in zijn jonge hart bij de
herinnering hieraan, maar de ijslaag,
die zijn hart omvat hield, was té koud...
Goéd, ze waren dus allemaal heel
aardig voor hem geweest, maar ze be
hoefden hém niet meer met Kerstmis
aan te komen!
En bovendien had hij destijds natuur
lijk ook zélf heel goed elders een bed
cunnen vindenDe glanzende don-
tere ogen in het smalle jongensgezicht
staarden voor zich uit: maar al te goed
herinnerde hij zich de schaarste aan
bedden in die winter van 1944
f-7 IJN moeder had heel veel van
Kerstmis gehouden. Vooral van
(Ll kerstavond. Hij boog zich over de
>ezem en begon met driftige: rukjes het
uad verder aan te vegen. Hij wilde niet
san zijn moeder denken en zeker niet
ip de dag vóór Kerstmis
Zelf had hij in die tijd ook van het
kerstfeest gehouden. Hij had het
ïeerlijk gevonden om 's avonds laat
net zijn moeder naar het kleine kerkje
tan Santa Anna te gaan. Hij had haar
nand stijf vastgehouden, als ze in het
lonker liepen én bij het betreden van
Ie kerk het stralende licht van al die
èestelijke kaarsen aanschouwden.
Hij had vol bewondering naar de
nooi-uitgedoste koorknapen gekeken en
lij had naar de mis geluisterd en in-
ussen had hij zich verheugd op het vele
ekkers thuis, dat zijn moeder voor de
eestdagen had klaargemaakt
En hoe heerlijk was het geweest om
an haar hand weer uit de kerk te ko
nen in de drukke straten van Rome.
ijl alle kerkklokken luidden en
edereen vrolijk scheen te zijn. en met
in de donkere nacht vol sterren
erug naar huis te wandelen
ils ze thuis kwamen, had zijn moeder
lem altijd al een en ander laten proe
en van de lekkernijen, die eigenlijk
oor de volgende dag bestemd waren.
lijn moeder had hem beloofd, dat hij
laderhand ook e§n koorknaap in de
erk van Santa Anna zou mogen wor
den Maar eerst moest hij groot genoeg
ijn om de antwoorden te leren zeg-
rHANS maakte zuster Magdalena de
lekkernijen voor Kerstmis.
De taart, die zij maakte, zou enorm
root en heel lekker zijn. maar hij zou
r geen stuk van eten. zelfs geen ge
il ikerd amandeltje. Hij moest niets
lebben van hun Kerstmissen
Er zou morgen ook soep gegeten wor-
en Hij rook de geur ervan en snoof
ven goedkeurend Het zou een heer-
ijke soep zijn niet zó goed als zijn
aoeder 'm maakte maar toch pittig
n warm en er zou een grote pan vol
ijn. zodat iedereen net zoveel als hij
'ilde zou kunnen eten. Zuster Magda-
fna had ook van die grappige brood-
oppetjes gemaakt, met mensengezich-
en: ze gebruikte krenten voor de ogen
Bi de neus. en een oranjeschilletje voor
e mond. Zuster Marie-José zou stellig
snibberige opmerking hebben ge
laakt, als ze gezien had hoe zuster
lagdalena nog wat extra krenten en
ozijnen in het deeg stopte. Zijn moe-
er had dat ook altijd gedaan
ZIJN moeder was van Kerstmis blij
ven houden, zelfs toe zijn vader er
niet meer was en de tweeling was
gestorven
Hij was steeds weer met haar meege
gaan naar de middemachtmis. maar het
was nooit zover gekomen, dat hij een
koorknaap in de kerk van Santa Anna
werdDe oorlog kwam en zijn vader
sneuvelde. En zijn moederzij stierf
ook.
Zelfs nu kon hij het nog niet geloven,
dat zijn vader bij Benghazi gevallen
was. Zo'n grote, sterke man was hij ge
weest en zo dapper! En hoe knap had
hij eruit gezien, toen hij in uniform
afscheid van Pietro had genomen en
hem hoog in de lucht had opgetild. Hij
had Pietro ook een uniform beloofd, als
hij terugkwam. Maar hij kwam niét
terugEn zijn moederwas ook
gestorven.
DE oude Gusto kwam het tuinpad
afstrompelen met een boeket bloe
men in zijn handen.
..Breng dit aan zuster Marie-José. ze
is in de kapel bezig. Ik heb de laatste
ergens neer te zetten. Het zou nog wel
uren kunnen duren, voordat zuster Ma
rie-José terug kwam.
Het was doodstil in de kapel. Stiller
dan anders, vond hij. Een bijzonder
soort stilte, alsof alles ergens op
wachtte
Zijn voetstappen schenen erg veel
lawaai te maken. Hij zou de bloemen
bij het eerstvolgende beeld neerzetten en
er vandoor gaan.
Het was een héél oud beeld. Zowel
zuster Scholastica als zuster Marie-José
waren het er over eens. dat dit beeld
een nieuw verfje hard nodig had
Hij had het beeld honderden keren
eerder gezien, maar hij had opeens het
gevoel, dat hij het nooit wérkelijk had
bekeken.
Het was een gewoon beeld van de
Madonna met het Kindeke.
Het beeld in de kerk van Santa Anna
was veel mooier geweest, met een cape
van echt fluweel en met diamanten De
mantel van dit beeld was oud en van
verschoten blauw katoen, en diamanten
waren er niet te bekennen
Hij boog zich voorover om de bloemen
aan de voet van het beeld neer te leg
gen. Zuster Marie-José zou tóch brom
men, waar hij ze ook deponeerde
HIJ zou nooit kunnen vertellen,
waarom zijn aandacht op dat
ogenblik werd afgeleid. Eigenlijk
had hij al zijn aandacht moeten con
centreren op het zorgvuldig schikken
van het boeket aan de voet van het
Madonna-beeld, waarbij hij de minder
mooie bloemen onderop had moeten
leggen, maar om de een of andere reden
keek hij opeens omhoog, naar het beeld.
bloemen afgeplukt. Doe het nu dade
lijk!"
Pietro liep langzaam naar de kapel.
Eens. als hij een man was geworden en
wie weet een uniform zou dragen,
zou niémand hem meer bevelen geven
om onmiddellijk dit of dat te doen!
Voorzichtig keek hij om de hoek van
de kapeldeur. maar nergens kon hij
zuster Marie-José ontdekken. Ze was
stellig ergens anders heengegaan. O.
wat maakten ze zich toch druk om
niets
Hij bleef even staan en sloeg de witte
bloemen nonchalant tegep de deur.
..Zuster Marie-José! Zuster Marie-José!"
riep hij
Er kwam geen antwoord. Er waren
wat witte bloemblaadjes op de grond
gevallen en met een bemodderde schoen
schoof hij ze terzijde. Er was geen spoor
van zuster Marie-José, ofschoon het
duidelijk was. dat ze hier hard aan het
werk was geweest. De kapel had er nog
nooit zó glanzend uitgezien, de kande
laars glommen en alles scheen opge
poetst te zijn. Er was nauwelijks plaats
voor nog méér bloemen.
Toch besloot Pietro de bloemen maar
Hij was steeds weer met haar
meegegaan naar de middernacht-
mis.
.maar om de een of andere reden keek hij opeens omhoog,
naar het beeld.
Dat was eigenlijk niet de manier,
waarop échte moeders haar baby vast
hielden, peinsde hij. Die hadden meestal
geen hand vrijDit kindeke zat ech
ter doodstil op de arm van de Madonna
en maakte geen enkele beweging, zoals
echte baby's doen.
De ogen van het kind waren wijs en
vol tederheid en om de mond lag een
glimlach. Verder leek dit kindeke Jezus
eigenlijk erg veel op Angelo Antonio,
de jongste van de overleden tweeling....
Er was geen lach om de strakke mond
van Pietro Vincente Mandolini. Angelo
Antonio was een schattige baby ge
weest. dat herimierde hij zich nog heel
goed. Maar hoe liever zulke baby's wa
ren, des te méér huilden hun moeders,
wanneer ze het kind moesten verlie
zen
De Madonna moest wel een erg goede
moeder zijn. dat zij eraan dacht om
haar hand op die manier uitgestoken te
houden naar al die anderen, die al te
groot waren om nog op haar knieën
gekoesterd te worden.
Hij keek aandachtig naar haar ge
zicht. Het was heel vreemd, maar eigen
lijk had hij haar nog nooit zó gezien,
als ze nu was. Het was alsof hij voor
het eerst begreep, wat dat gezicht wilde
zeggen. Het was een mooi gezicht, een
gezicht, waarvan iets afstraalde. Er was
een glimlach om haar lippen en in haar
ogen waren tranenHet gezicht
weerspiegelde een eeuwige waarheid....
Ze was een moeder, ze was iederééns
moeder, ze was de moeder van het kin
deke op haar schoot, de moeder van de
weeskinderen enwel, van iederéén!
En als een echte moeder zou ze
nooit één van haar kinderen versto
ten, zelfs niet de slechte
Hoe kon iemand eigenlijk verlaten
en eenzaam zijn, zich bedroefd en
buitengesloten voelen, met een moe
der als #ize
En hoe kon je lelijk tegen haar zijn
of ondankbaar
Met een spontaan gebaar pakte hij
de bloemen van de grond en hield ze
de Madonna voor met uitgestrekte
handen. Hij vergat, dat de bloemen
niet van héni waren. Misschien zag
ook zij dat over het hoofd; de jongen
zag alleen haar glimlach en voelde
zich opeens wonderlijk gelukkig.
Zachtjes liep hij de kapel uit. De
straling van haar glimlach volgde
hem. Er was thans ook een glimlach
om zijn lippen.
En deze glimlach en de blijmoedig
heid, waarmee hij het pad verder
ging schoonvegen, en de ontroering,
die zich uitte in twee dikke tranen,
die langs zijn magere wangen gleden,
zouden hem niet meer in de steek
laten.
De kerstboom, zonder welke de viering van Kerstmis tegenwoordig
haast niet meer te denken is, is van Duitse oorsprong en de eerste keer,
dat deze boom voor het feest van 25 december werd gebruikt, is volgens
oude overleveringen in het jaar 1605 geweest. Gedurende meer dan 200
jaar bleef dit kerstgebruik binnen de grenzen van Duitsland. In 1837 werd
de kerstboom ook in Frankrijk geïntroduceerd.
Vier jaar later deed de feestelijk verlichte boom voor het eerst zijn
intrede in Engeland, en wel op Windsor Castle, het verblijf van de
Koninklijke Familie. Prins Albert* de uit Duitsland afkomstige echtgenoot
van Koningin Victoria, was verantwoordelijk voor dit nieuwe kerstgebruik,
voor zover het Groot-Brittannië betrof, maar in de jaren, die volgden,
raakte de kerstboom eveneens in vele andere delen der aarde ingeburgerd
bij het vieren van het kerstfeest.
Vele van de meest bekende kerstliederen zijn ook van Duitse oorsprong
en dateren uit lang vervlogen tijden. Bij sommige kan men tot de 11de
eeuw teruggaan. Er zijn hierbij liederen, die duiden op het dansen in een
kring, onder het zingen van een lied.
Het bakken van kruidkoeken, een gebruik, dat in vele landen bij de
kerstviering behoort, is eeuwenoud. Kruisridders, die in het Heilige Land
streden, brachten allerlei Oosterse kruiden mee naar huis terug, en deze
kruiden werden populair en vormden een pittige variatie in het menu. Ze
werden ook verwerkt in de lekkernijen voor feestelijke gelegenheden.
De speciale betekenis van mistletoe gedurende het kerstfeest stamt uit
heidense tijden. De mistletoe-plant speelde een vooraanstaande rol in de
oude Europese folklore en werd vooral door de Kelten als een symbool van
geluk en materieel welzijn beschouiod. De mistletoe-plant was zelfs zó
heilig, dat de meest verbeten vijanden elkaar in het bos onder de mistletoe
tegemoet traden, om zoapenstilstand te sluiten en enige welwillende
woorden te wisselen.
Toen Europa werd gekerstend, werd de mistletoe aangepast aan het
nieuwe geloof en beschouwd als een teken van vrede en goede wil onder
de mensen.
Er was ook een tijd, dat de kus van een jonge man en een meisje onder
de mistletoe méér betekende dan een oppervlakkige liefkozing, die verder
vergeten kon worden. Men zag er toen een verloving, een plechtige
trouwbelofte, in.
Om van deze gebruiken uit de oudheid over te stappen op een gebruik
van recentere datum, willen wij thans de kerstkaarten noemen. Vooral in
de Angelsaksische landen is het zenden van kerstkaarten een algemeen
ingeburgerd gebruik, maar het gebruik breidt zich steeds meer uit.
Hoe lang bewaart U de kerstkaarten, welke U van vrienden en relaties
ontvangt? Sommige mensen gooien ze weg, tezamen met alle andere
kerstversiering.
Anderen bewaren de kaarten zorgvuldig, om er zeker van te zijn, dat ze
het volgend jaar geen van de vriendelijke zenders zullen overslaan. Het is
immers pijnlijk iemand over het hoofd te hebben gezien, die wél aan U
gedacht heeft!
Er zijn vier kerstkaarten, die gedurende 113 jaar bewaard zijn gebleven.
Ze zijn de oudste ter wereld, want volgens de overlevering zijn zij de eerste,
die ooit werden ontworpen.
Ze werden voor een shilling per stuk verkocht en zijn de overgebleven
afdrukken van een duizendtal, hetwelk in 1843 in privè-opdracht werd
gedrukt.
In 1954 werd één ervan ontdekt in een zeer gevarieerde collectie welke
door de eigenaar van een Londense kunsthandel werd opgekocht. Deze
kerstkaart werd vervolgens als een curiositeit verkocht voor 10 Pond
Sterling!
Het gebruik om elkaar nieuwjaarskaarten te zenden, bestond in Duits
land al eeuwenlang, maar aan een Brit heeft de wereld de vriendelijke
gewoonte van het zenden van kerstgroeten te danken. De inspiratie is
afkomstig van Sir Henry Cole.
Gewoonlijk schreef Sir Henry eigenhandig zijn kerstgroet aan al zijn
vrienden, maar in het jaar 1843 had hij geen tijd. Het drukke zakenleven
maakte 't hem eenvoudig onmogelijk om dit vriendelijk ritueel te vervul
len. En toen kwam er een idee in hem op: hij zou een kunstenaar in de
arm nemen, en hem een fraaie kerstkaart laten tekenen, waarvan af
drukken konden worden gemaakt, welke aan zijn uitgebreide vrienden
kring toegezonden zouden worden.
De kunstenaar was een vrij bekend schilder: John Calcott Horèley.
Hij accepteerde de opdracht en tekende een plaatje van een welvarende
familie rond een welvoorziene dis.
John Horsley stierf op 89-jarige leeftijd en gedurende zijn leven kon
hij gadeslaan, hoe het originele, exclusieve idee van Sir Henry Cole zich
ontwikkelde tot een geweldige industrie met vertakkingen over de gehele
wereld. Eén vooraanstaande firma in deze branche produceert niet minder
dan 50 miljoen kerstkaarten per jaar.
De meeste mensen betalen een bescheiden bedrag voor hun kerst
kaarten, maar er zijn rijke lieden, die soms grote bedragen over hebben
voor speciaal voor hen ontworpen kaarten, met enige versregels, waarin
de gevoelens van de afzender tot uitdrukking worden gebracht.
Het record op dit gebied was de kerstgroet, welke een bekende Weense
schoonheid van 50 jaar geleden - de Oostenrijkse toneelspeelster Catherine
Schratt - eens ontving. Keizer Frans Joseph, de heerser over het voor
malige Oostenrijk-Hongarije, zond haar zijn kerstgroet in de vorm van
een écht miniatuur, geschilderd door Hans Holbein, de 16de eeuwse
schilder en graveur.
Het miniatuur was gemonteerd op goud en omlijst met kostbare stenen!
In Engeland pleegt men de ontvangen kerstkaarten op de schoorsteen en
andere plaatsen neer te zetten en ze vormen een bijdrage tot de kerstversiering
en de kerstsfeer in de huizen.
