Leo Mens morgen voor liet laatst
op de orgelbank van Pieterskerk
Eerste Leidse hoogleraar in de
Boeddhologie aanvaardde zijn aniht
N
„Ik wil los van bindingen zijn
en heb er mij al mee verzoend'"'
Waarom pas nu leerstoel in
oudste ivereldgodsdienst
straatnamen
en Cornelis Schuyt
95ste Jaargang
Zaterdag 29 september 1956
Tweede blad no. 28948
Bij a fscheid van geliefd organist
Kerk hem: „Het is onze overtuiging,
clat mede door uw arbeid de kerkmu
ziek in de Eredienst op een belangrijk
beter peil gekomen is dan voorheen het
geval was".
Ja, zo denken wij: Mens heeft „stijl"
gebracht, „stijl", die hij leerde van zijn
Laat men niet zeggen: „Zit hij tiaar nóg"?
ORGANIST Leo Mens: een figuur als een ander?... Eigenlijk niet,
want wie op 77-jarige leeftijd nog zó vitaal en krachtig is, er nog
zó „jeugdig" uitzjet, behoort tot de uitzonderingen!
Wie kent Leo Mens, jarenlang organist der Pieterskerk, die morgen
officieel afscheid van het openbare muziekleven neemt, niet?
Nu zaten wij, na zeven jaar, weer eens in zijn gezellige kamer in dat
oude Leidse huis aan de Haarlemmerstraat en benijdden de heer Mens
om zulk een „oude dag": nog in het volle bezit van al hetgeen een mens
„jong en fris" houdt.
Het is waar: deze winter had de heer Mens een heftige aanval van
reumatiek, hij kon zijn armen niet meer bewegen en hij heeft toen ge
dacht: „als ik weer beter word, dan houd ik met alles op" en zo doet hij
dat nu. Hij $vil graag „los van alle bindingen" zijn en heeft zich daarbij
al volkomen neergelegd. Het is ook beter zó, dan dat de mensen gaan
zeggen: „Gunst, zit-ie daar nog altijd?"....
Een „mens" gevormd
LEO MENS: zeven jaar geleden
hebben wij, ter gelegenheid van
zijn zeventigste verjaardag vele
bijzonderheden over zijn leven opge
schreven.
Moeten wij ze herhalen?
U vertellen van zijn exa
mens (cum laude'), zijn
organistenplaatsen vóór
hij naar Leiden kwam
(Noordwijk-Binnen, Noord
wijkerhout, Eglise Wal-
lonne en op 1 juni 1905
zijn aanstelling tot orga
nist van de Nieuwe Kerk
aan het Haagse Spui), van
zijn veelzijdige pedago
gische arbeid aan het
Kon. Conservatorium te
Den Haag, van zijn tal
rijke concerten in de
Pieterskerk met vooraan
staande solisten, zijn koor
directie, jarenlang o.a. van
de Koraalmuziek op 3 ok
tober, zijn velerlei func
ties in examencommissies
en verenigingen?
Of U spreken over zijn
composities, want ook als
scheppend kunstenaar
heeft Mens zijn kwalitei
ten, evengoed als her
scheppend kunstenaar,
met een vertolkingsover
gave, die zich in de eer
ste plaats op zijn geliefde
Bach of Franck richt.
Laten wy dat nu eens
niet doen: het zijn alle
uitei'lijke feiten, die men
in ons nummer van 26 ja
nuari 1949 uitvoerig be
schreven kan zien, maar
die toch tezamen vorm
den de „mens", zoals hij
thans is: een man met
rijke innerlijke gaven en
met een niet te verflau
wen enthousiasme voorde
muziek in Alle onderdelen.
Leo Mens beluisterde vroeger in
zijn hoogaars ook andere muziek!
Hij bracht „stijl"
HET zal vreemd zijn Mens te moe
ten missen in het Leidse muziek
leven. Mens, die in alle kringen
van de bevolking zo hoog gewaardeerd
woi'dt.
Het was dan ook zeker voor velen een
6chok, toen zij vernamen, dat hij er nu
beslist mee ophoudt!
Van alle kanten kwamen toen de ge
tuigenissen van hoge achting zijn wo
ning binnen.
Zo schreef de Raad voor de Eredienst
vanwege de Synode van de Ned. Herv.
„SONNEVANCK"
PATIËNTENWERK
Ter gelegenheid van de 3 oktober-her-
denking, wordt te Leiden weer de ver
koop georganiseerd van het fraaie werk
van de patiënten van Sanatorium „Son-
nevanck" te Harderwijk. Daartoe wor
den twee kramen ingericht op de - nu
reeds traditionele - standplaatsen: Hoog
straat en Steenstraat. Een keur van pit-
riet-artikelen. corsages, speelgoedbees
ten en sierkunststukjes wordt ditmaal
het publiek aangeboden. De opbrengst
komt ten goede aan de verpleegden en
het suppletie-fonds. Een opwekking tot
bezoek aan deze kramen, schijnt - ge
zien het bij uitstek goede doel - overbo-
digt
grote leermeester, Johan de Zwaan, de
bekende organist van de Jacobskerk
in Den Haag.
En de Kerkvoogdij der Ned. Herv.
Kerk heeft Mens dan ook „op de meest
eervolle wijze" ontslag verleend.
Het had ook onmogelijk anders ge
kund, gezien zijn grote verdiensten!
Nog andere muziek
MEN kan intussen met de heer
Mens nog wel over iets anders
praten dan over muziek.
Er is bijv. het water: ook daarin zit
„muziek".
De muziek van het water: de orga
nist heeft er jaren naar geluisterd, ge
zeten in zijn hoogaars de „Cornelis
Schuyt", waarmee hij meren en wate
ren heeft afgezeild.
Cornelis Schuyt: de Leidse compo
nist uit vroeger eeuwen men kan hem
er hiernaast over hoi-en! bezit de
grote liefde van Leo Mens.
Schuyt, éénmaal ook organist der Pie
terskerk. schreef, behalve madrigalen,
o.a. de door Mens ontdekte en meer
malen in onze stad uitgevoerde canon
„Bewaert, Heer Holland en zalight
Leyden".
Mens. op een van zijn omzwervingen
over de wateren, kwam eens in het
Friese Grouw. Als altijd stond hij aan
het roer van de „Cornelis Schuyt". Aan
de kant stonden een paar Friezen en ze
zeiden bewonderend: „Nou, meneer, je
tuigage is in orde. Maar krijgen we nu
Leo Mensfantaserend aan de
vleugel. (Poto L.D./Van Vliet.)
vanavond ook een madrigaal te horen?"
Typisch staaltje van Friese cultuur!
En nog een kracht
U gaat Leo Mens dan afscheid
nemen, in de dienst van morgen
ochtend.
Eerst een woord van ds. Kloek, dan
een concert tezamen met zijn beste
vriend, de hoboïst Jaap Stotijn, die
zich speciaal heeft vrijgemaakt, om
samen met Mens en vanzelfsprekend
ook tot zijn eer, voor het laatst te mu
siceren. Herinnering aan de vele ma
len, waarop beide musici ons reeds
vroeger met hun spel gelukkig maak
ten. En danna afloop, is er ge
legenheid Leo Mens de hand te druk
ken. Ook voor het laatst?
Welnéé: we hopen deze kundige or
ganist nog lange jaren in onze stad
tegen te komen, hetzij te voet, hetzij
op de fiets, zijn onafscheidelijk attri
buut.
Mens, jong gebleven, door zijn mu
ziek, zyn zeilen en.... door de zon,
die hy altijd opzocht en nóg opzoekt,
zodra er maar een straaltje te zien is.
„Ja, óók die zon heeft me jong ge
houden", zegt de heer Mens bij het
afscheid nemen.
We denken zo, dat hy de jaren
door nog een andere kracht een
héél bijzondere! uit den hoge heeft
ontvangen, de Kracht, tot Wiens eer
hij een leven lang zijn orgolklanken
mócht en kón uitzenden! H.
„Alles om de Kaap
wordt te duur"
De Veiligheidsraad van de Ver. Na
ties zal vrydag 5 oktober bijeenkomen
voor het debat over de Suez-kwestie.
Men verwacht, dat de ministers van
Buitenlandse Zaken van Engeland,
Frankrijk, de Ver. Staten en Egypte de
besprekingen zullen bijwonen. Mogelijk
zal ook de Sovjetrussische minister van
Buitenlandse Zaken aanwezig zijn.
De Britse minister van Vervoer, Ha
rold Watkinson, verklaarde vrijdag op
een persconferentie in Londen, dat men
niet het grootste deel van de scheep
vaart door het Suezkanaal om Kaap de
Goede Hoop kan leiden. Dat zou voor
de meeste landen te duur zijn en stag
natie in de olievoorziening veroorzaken,
zo zei hij.
De Egyptische delegatie bij de Ver
enigde Naties maakte vrijdag in New
York bekend, dat woensdag 37 schepen,
waaronder vijf Nederlandse, het
Suezkanaal gepasseerd zijn.
Intussen zijn zowel Zweden, Japan als
Spanje tot de gebruikersorganisatie toe
getreden, eerstgenoemd land evenwel
onder het voorbehoud, dat de vereniging
zich alleen met praktische kwesties zal
bezighouden en dat het lidmaatschap
ervan bijgevolg Zweden verder op geen
enkele wijze bindt.
Expediteur reed
Amerikaan aan
KREEG SCHEDELBASISFRACTTJUR.
Op verdenking van het toebrengen van
zwaar lichamelijk letsel heeft de politie
een 47-jarige expediteur uit Rotterdam
aangehouden, die onder invloed van
6terke drank in de Marconisstraat een
aanrijding veroorzaakte. De 40-jarige
Amerikaan Ero J. Torrpa, elektricien
aan boord van het schip „American De
fender" liggende in de Merwehaven, is
hiervan het slachtoffer geworden. Hij
werd aangereden door de expediteur en
tegen de straat gegooid. Met een sche-
delbasisfractuur en een hoofdwond
moest de Amerikaan in het havenzie
kenhuis worden opgenomen.
De chauffeur was evenwel doorgere
den, doch door de hulp van een taxi
chauffeur, die de achtervolging inzette,
kon de man worden aangehouden.
RAMPEN IN INDIA: 60 DODEN
Bij rampen in India zijn donderdag
ten minste 64 personen om het leven
gekomen, terwijl minstens zestig an
deren gewond raakten. In west-Benga
len werd een mijn overstroomd en ge
vreesd wordt dat 49 mijnwerkers daar
bij zijn verdronken.
Bij overstromingen in hetzelfde ge
bied verdronken ten minste 15 perso
nen en raakten 60 anderen gewond.
Naar schatting 100.000 personen werden
dakloos, toen de Damodar buiten haar
oevers trad wegens hevige regens.
(Ingez. Med.-Adv.)
De vakantie
is voorbij.
en je bent
misschien wel aan
zee geweest?
Maar weet je wel
dat je ook thuis
kunt genieten
van de zee
„Geheimen van
de Zee" is nèt
een boek voor joul
Iets geweldigs voor
de wintermaanden
Het is het eerste boek,
dat is uitgekomen in de „Wonderwereld"-serie
en je kunt er de spannendste avonturen
aan, op en onder de zee in beleven!
Dit grote, prachtige boek kost maar I 2.251
Vraag je Vader of Moeder of je 't mag kopen
bij de kruidenier of rechtstreeks bestellen bij
Van Nel Ie, afd. Cadeaus, postbus 817, Rotterdam.
Het kan betaald worden door overschrijving op giro 59600 of
per postwissel. Doe het direct, je zult er geen spijt van hebben.
Er horen 4 series van elk 15 prachtige, gekleurde platen in.
Elke serie krijg je gratis op 120 waardepunten.
Die heb je gauw genoeg bij elkaar gespaard,
want op elk pak Van Nelle's koffie
zitten er al 25 en op elk pakje
Van Nelle's thee al 10!
WIN
(Ingez. Med.-Adv.)
de zilveren medaille van de
Ver. v. Vreemdelingen Verkeer
verbonden aan de tweede prijs van de
grote 3 oktober fotowedstrijd.
Foto's insturen aan:
FOTO-CINÊ JAN WOLFSLAG
Breestraat 123 en Haarlemmerstraat 102
Form, min 6x6 cm., hoogst. 18x24 cm.
Aantal hoogstens 5 stuks per inzender.
Ongetwijfeld zal het velen een
voldoening zijn. dat ook te Leiden
aan nieuw-aan te leggen straten
de namen van Nederlandse musici
gegeven zal worden. Dat de naam
van de ras-echte Leidenaar. Cor
nelis Schuyt daarin ook opgeno
men wordt is een te waarderen
geste van ons Gemeentebestuur,
o.a. tegenover de afdeling Leiden
van de Kon. Ned. Toonkunste
naars-ver. die reeds een vijftal
jaren geleden de aandacht hierop
vestigde. En niet ten onrech
te. want reeds jaren was er. én in
Amsterdam én in Den Haag. en.
naar ik meen, ook in Utrecht een
Cornelis Schuytstraat.
Maarin de stad waarin hij
geboren en getogen is en jaren
lang gewerkt heeft als stads-
beiaardier en als musicus aan de
Hooglandse- en vele jaren aan de
Pieterskerk, ontbrak die naam.
Naast zijn beroemde tijdgenoot
Sweelinck behoorde Schuyt tot de
laatste uitlopers van een beroemde
Ned. school, die van plm. 1450—
1550 het Europese muziekleven be-
heei-st en beïnvloed heeft.
Maarook het toenmalig
stadsbestuur van Leiden heeft
daarbij een merkwaardige en uit
zonderlijke rol gespeeld. Schuyt
toch heeft op kosten van de toen
malige vroedschap een kunstreis
naar Italië mogen maken van on
geveer twee jaar om daar zijn mu
zikale opleiding te voltooien.
Voor zover we dat kunnen nagaan,
is dat een unicum in de nxuziek-
historie. Inderdaad was Schuyt een
„ras-echte Leidenaar".
Toen hij uit Italië terug kwam,
droeg hij een 6-tal madrigalen op
aan burgemeesters en schepenen
van Leiden. Zo'n madrigaal had
een amoureuze inslag en in koor
werken werden dan ook de lief
talligheden van de vrouwen der
stadsbestuurders vaak bezongen,
soms met naam en toenaam. In het
bekende madrigaal ..Si come frale
stelle" bezingt hij de lof van Cosi
Ousthorn (Oudshoorn?), de vrouw
van een Leids magistraat.
Aan zijn madrigalen gaat een
opdracht aan de magistratuur
vooraf met uitingen van dankbaar-
Oratie prof. dr. J. W. de Jong
Met het uitspreken van een inaugurele oratie over „De studie van het
Boeddhisme"in het bijzonder ten aanzien van de hoofdproblemen en
de perspectieven dezer studieaanvaardde fir. J. XV. de Jong gister-
middag in het Groot Auditorium het ambt van gewoon Leids hoogleraar
voor de Boeddhologie. Prof. De Jong. die 35 jaar oud is, was voor zijn
benoeming wetenschappelijk ambtenaar voor het Boeddhisme en het
Tibetaans aan de Leidse Universiteit en eertijds hoofdassistent van nu
wijlen prof. dr. J. J. L. Duyvendak. Vorig jaar wees dr. De Jong een
verzoek, de aftredende hoogleraar in het Sanskrit èn Oostaziatische
studiën te Marburg (Duitsland) op te volgen, van de hand.
De nieuwe hoogleraar, die door deze
ambtsaanvaarding voor het eerst de ge
ruime tijd geleden geschapen leerstoel
voor de Boeddhologie bezet, trachtte in
zijn rede een antwoord te geven op de
vraag waarom eerst thans zijn weten
schap een plaats heeft verwonen onder
de vakken die te Leiden worden gedo
ceerd. De instelling van deze leerstoel
immers viel samen met de herdenking
van het feit. dat 2500 jaar geleden de
Boeddha opging tot het Nirwana. Na 25
eeuwen is het Boeddhisme de oudste van
de drie wereldgodsdiensten.
Na de essentiële trekken en wezens
kenmerken benevens de tot dusverre ge
volgde studiemethoden van het Boedd
hisme te hebben geschetst en de histo
rische invloeden die hierop hebben inge
werkt. constateerde prof. De Jong dat in
de Oosterse landen waar het Boeddhis
me buiten India vaste voet verkregen
heeft de studie van het levende Boedd
hisme en het directe contact met zijn
mentaliteit veel hebben kunnen bijdra
gen tot verdieping.
In Europa heeft het zwaartepunt van
de studie tot dusverre gelegen op de fi
lologie. waarvoor bijv. in Leiden geen
aparte leerstoel nodig geacht werd om
dat deze zich door de filologen der ver
schillende Oostaziatische gebieden liet
beoefenen. Door de beperkte richting
dier leerstoelen kwam dit neer op een
sinologisch georiënteerde studie.
heid voor zijn verblijf in Italië. Hij
eindigt: „Cornelis Schuyt. Hollan-
dese organista della famosa eitta
di Leyda". (Holl organist van de
fameuze stad Leiden).
Uiteindelijk nog een enkel woord
over de bekende canon: „Bewaert
Heer Holland. En zalicht Leyden".
Dit was een z.g.n. raadsel-canon.
D.w.z. Schuyt gaf alleen het thema,
maar de sameiizang moest aan de
hand van enkele Italiaanse gege
vens uitgepuzzeld worden. Die
oplossing heeft vele jaren ge
duurd. Tevergeefs werd het thema
in musicologische bladen ter oplos
sing gepubliceerd. Zelfs de beroem
de musicoloog Eitner uit Berlijn
wist er geen weg mee. (plm. 1875).
Bij de 350-jarige herdenking van
de stichting der Leidse Universi
teit achtten we het tot een plicht
deze canon uit te voeren, in de
Pieterskerk door een aantal Leidse
koren. Dank zij dr. Scheurleer
kregen we een oplossing van de
toeiï nog „dr." thans professor
Smeyers. Deze compositie kreeg
nadien een vaste plaats op de uit
voeringen van het Leids Studenten-
koor. In de oorlogsjaren (28 jimi
'44werd op verzoek van „Oud-
Leiden" een lezing door onderge
tekende gehouden over Cornelis
Schuyt in de Lutherse kerk met
medewerking van het Leids a cap-
pella koor onder Willem Mizee.
Niettegenstaande er toen Duitsge-
zinden waren onder het auditorium
(weliswaar geen „dwarskijkers",
maar wel min of meer „dwars-
hooi'ders") zijn we toch met de
hartgrondige wens geëindigd: „Be
waert Heer Holland, en zalicht
Leyden". Gelukkig zonder verdere
gevolgen!
Moge het bovenstaande er toe
meewerken, dat het alleszins ge
motiveerd is een straatnaam te
Leiden naar Cornelis Schuyt te
noemen.
Zou bij de ingebruikname van
die straat een onzer koren niet
voor voelen Schuyt's canon en het
genoemde madrigaal bijv. in de
Burgerzaal van het Stadhuis tot
uitvoering te brengen?
LEO J. MENS.
llllllllUIIUIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIUllllllllllllUIIIUIIIIIIIIUUIIIUllllilUIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIUUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIillllllllllllllllllllllll
In het verleden hebben de Europese
Oriëntalisten zich vooral toegelegd op
de geschiedenis van het Boeddhisme
in het geloof daaruit het wezen van
deze godsdienst te kunnen onderken
nen. Daarbij streefde men in de eer
ste plaats naar kennis van feiten en
data voor een schets van de Boedd
histische ontwikkeling. Deze methode
echter is tot falen gedoemd.
De belangrijkste taak voor de onder
zoeker van het Boeddhisme is het be
studeren van de Boeddhistische men-
DE ARBEIDSMARKT
Over de periode van 17 t.m. 22 sep
tember vertoonde de geregistreerde ar-
beidsresei-ve een daling, als gevolg van
de definitieve plaatsing van een aantal
jeugdigen (ex-scholieren) en bedroeg
150.
Gesteld mag worden, dat nu de herfst
reeds haar intrede heeft gedaan, het
werkloosheidscijfer uitermate gering is
en het reële aanbod miniem.
Het aantal geregistreerde aanvragen
nam enigermate toe. n.l van 400 tot 440.
waarvan er 170 betrekking hadden op
jeugdigen (15 f.m. 18 jaar).
Het aanbod van vrouwelyke arbeids
krachten daalde eveneens iets. n.l. van
125 tot 105.
De vraag bleef vrijwel gelijk en beliep
een kleine 400 aanvragen, waarvan er
160 betrekking hadden op jeugdigen.
taliteit, waartoe spreker veel hoopte te
mogen bijdragen.
Na de gebruikelijke toespraken als be
sluit van deze oratie hield prof. De Jong
een drukbezochte receptie in het Acade
miegebouw.
(Ingez. Med.-Adv.)
op 3 oktober een leuke
1 A foto voor onze grote foto-
wedstryd met tal van fraaie pryzen.
Insturen vóór 12 oktober aan
FOTO-CINÊ JAN WOLFSLAG,
Breestraat 123 en Haarlemmerstraat 102
Form. min. 6x6 cm., hoogst. 18 x 24 cm.
Aantal hoogst. 5 stuks per inzender.
milllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliyi
Drie oktoberfeest in
Indonesië
1 OUD-LEIDENAARS VROEGEN I
OM UITZENDING
Enkele weken geleden ontving de 3
Stichting Wereldomroep te Hilver- 3
sum van enige oud-Leidenaars, die 3
thans in Indonesië wonen, het ver- 3
zoek de mogelijkheid onder ogen te 3
zien van een rechtstreekse uitzen- a
ding van het 3 oktoberfeest.
Het is onze bedoeling, zo werd 3
aan het schrijven toegevoegd, om
met een grote groep Indische Lei-
denaars gezamenlijk het traditione-
le 3 oktobermenu: hutspot met
klapstuk, te gebruiken. Het zou dan
aardig zijn. daarbij ook enkele
Leidse feestklanken te vernemen
Ej Dc Wereldomroep heeft zich ge- E
haast aan dit verzoek te voldoen
as. woensdag komt Guus Weitzel
naar Leiden voor een ooggetuige-
E verslag, dat die dag om 2 uur (Ned.
tijd) naar Indonesië wordt uit ge-
E zonden. E
hui1111illinium
