KABINETSFORMATIE GEHEEL
HOPELOOS GEWORDEN
ZONDER EEN BELEIDSPLAN
BIJNA HALF MILJARD TEKORT
BIJ AFLOPEND GETIJ
WFRRFRÏCHT
Falende democratie
Ons land niet meer te hestoren
Aanblijven Kabinet Drees geen oplossing
Troonrede
PRINSES BEATRIX
GROOTKRUIS
NED. LEEUW
Washington subsideert alleen
olieverkoop, niet de Kaapvaart
95ste jaargang
DINSDAG 18 SEPTEMBER 1956
No. 28938
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f 7.— per kwartaal; 12.35 per maand; f 0.55 per week
Witte Singel 1, Lelden - Giro no 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
(Van onze parlementaire redacteur)
In de bedroevende Kabinetsformatie na de ver
kiezingen van 13 juni faalt de democratie. Want
democratie veronderstelt ook: samenwerking. In
de maandenlange onderhandelingen is echter op
geen enkele manier samenwerking mogelijk ge
bleken. Daarom heeft de Koningin gisteren de
staatsrechtsgeleerden Beel (KVP), Kranenburg
(P. v. d. A.), Donner (AR) en Oud (VVD) advies
gevraagd over haar verantwoordelijkheid in geval
van weigering van ontslag van de zittende minis
ters. Sedert de verkiezingen worden gehouden vol
gens het stelsel der evenredige vertegenwoordi
ging, is het weigeren van ontslag na verkiezingen
nog nooit voorgekomen. Indien na de verkiezin
gen geen nieuw Kabinet optreedt in overeenstem
ming met de verkiezingsuitslag kan dit betekenen,
dat de volkswil terzijde wordt gesteld.
Als de stembusuitslag een belangrijke verschui
ling inhoudt, kan de weigering van ontslag dus
een zeer verantwoordelijke Koninklijke daad zijn.
In ieder geval heeft de Koningin daarover ook in
de huidige omstandigheden staatsrechterlijk ad
vies willen inwinnen.
Natuurlijk kunnen ministers niet wor
den gedwongen minister te blijven maar
voor hun fatsoen kunnen zij, bij weige
ring van ontslag, toch niet aftreden en
daarom zou een weigering van het reeds
op 13 juni gevraagde ontslag toch ge
beuren in overeenstemming met het Ka
binet, zodat het Kabinet dan verder
weer verantwoordelijk zou zijn, ook voor
de voorziening in de vacature-Beel
(Binnenlandse Zaken) en voor de ver
vanging mettertijd van de ministers
Van de Kieft (Finonciën) en De Bruyn
(PBO), die al lang geleden te kennen
hebben gegeven, om leeftijdsredenen
geen minister te willen blijven.
Maar indien het oude Kabinet aan
blijft zijn de moeilijkheden nog niet op
gelost, want dan zijn de eisen van de
KVP nog niet vervuld op het gebied van
de bezitsvorming en de bezetting van de
ministerszetel van Financiën. Bij het
heroptreden van het Kabinet-Drees zou
dus te verwachten zijn, dat de KVP
een motie indient, die tegen het Kabi
net is gericht. Verwacht wordt, dat ook
de AR die motie zou steunen. Tezamen
vormen deze twee partijen wel een min
derheid en de motie zou dan dus geen
meerderheid krijgen, maar de KVP- en
AR-ministers zouden daar toch een re
den in kunnen zien af te treden omdat
zij niet meer het vertrouwen blijken te
bezitten van hun geestverwanten. Om
dezelfde reden trad in 1951 minister
Stikker af toen zijn partijgenoten voor
een (verworpen) motie-Oud hadden ge
stemd.
Aan het Kabinet zonden dan 6 KVP-
ministers en 2 AR-ministers ontval
len (acht in totaal dus) en dan is men
weer even ver, want dan blijven in
DE korte rede, waarmede Hare
Majesteit Koningin Juliana heden
middag het nieuwe parlementaire
zittingsjaar van de Staten-Generaal
heeft geopend, is geen Troonrede in de
constitutionele zin, welke wij daaronder
in de loop van vele jaren hebben leren
verstaan.
Zij geeft n.l. geen enkel reëel inzicht
in datgene, wat ons ln het komende
jaar op wetgevend gebied te wachten
staat.
Deze betreurenswaardige afwijking
van de gebruikelijke gang van zaken is
het gevolg var het al even betreurens
waardige feit, aai de huidige partij
politieke verhoudingen in ons land het
drie maanden na de verkiezingen!
nog steeds onmogelijk hebben gemaakt
om te komen tot de samenstelling van
een Kabinet, dat enerzijds een weer
spiegeling vormt van de in die verkie
zingsuitslag tot uiting gebrachte volks
wil en welks tot dusverre aangezochte
kandidaat-leden evenmin een gemeen
schappelijke basis hebben kunnen vin
den voor het regeringsbeleid in de
naaste toekomst.
ONDER dergelijke omstandigheden
kan een Troonrede ook onmoge
lijk zijn wat zij placht te zijn. Zij
moet zich roudzakeliikerwijs beperken
tot algemeenhectr., welke in geen enkel
opzicht een binding opleggen aan het
Kabinet, dat hoe dan ook binnen
kort optreden moet. Inplaats van zich
te richten op de toekomst, kan zij zich
hoogstens bepalen tot het constateren
van thans bestaande verhoudingen,
waarbij elk perspectivisch uitzicht bij
voorbaat is mtgrsloten. Er rest slechts
de mogelijkheid tot het formuleren van
bepaalde wensen welke m het licht
of moeten wij zeggen: de schaduw?
der vigerenre omstandigheden niet an
ders dan het karakter kunnen dragen
van gemeenplaatsen; min of meer vage
omschrijvingen die onmogelijk aanlei
ding kunnen schenken tot enthousiaste
bijval of felle kritiek en nauwelijks tot
commentaar.
Ieder wèldenkend mens kan zich on
getwijfeld verenigen met de wens,
welke wij in deze uiteraard on
belangrijke Troonrede als de belang
rijkste passage willen aanmerken, n.l.
dat herstel van het vertrouwen in de
naleving van internationale rechtsregels
en gebruiken van het hoogste belang
moet worden geacht voor het bereiken
van stabiliteit tn de internationale be
trekkingen
En voor de rest stemmen wij volledig
in met de bede van Hare Majesteit,
dat God or* parlement de wijsheid en
de kracht moge schenken voor de ver
vulling van zijn veelzijdige en verant
woordelijke taak
het Kabinet alleen ministers over uit
de kring van de PvdA en de CHU, die
tezamen in het Parlement slechts een
minderheid ormen. Dan is weer de
situatie ontstaan, dat het land niet
meer te besturen is, want het is zeer
de vraag of er buiten de PvdA per
sonen bereid kunnen worden gevonden
tot het Kabinet toe te treden als de
KVP er niet in is vertegenwoordigd.
Bovendien zouden KVP en AR, als zjj
in de oppositie worden gedrongen, dat
beschouwen als een consequentie van
een Koninklijke daad: het weigeren
van ontslag aan het oude Kabinet
zonder dat de twistpunten waren op
gelost. Ook daarom was het van be
lang, dat de Koningin advies vroeg
over haar staatsrechterlijke verant
woordelijkheid.
Zenuwenoorlog
Het is ook nog mogelijk dat de Ko
ningin aan iemand opdracht geeft tot
wederopbouw of reconstructie van het
oude Kabinet-Drees met voorziening in
de vacature en vervanging van de mi
nisters die willen aftreden. Dan is er
eigenlijk weer sprake van een formatie
opdracht en wordt de verantwoordelijk
heid van het Staatshoofd overgenomen
door degene die de formatie-opdracht
heeft aanvaard. Maar met reconstruc
tie van het oude Kabinet vervalt men
in dezelfde problemen als in de afgelo
pen maanden.
De KVP blijft dan de ministerszetel
van Financiën opeisen en tevens als
voorwaarde stellen dat de bezitsvorming
in het regeringsprogram wordt opgeno
men volgens de denkbeelden van de
Bij K.b. van 13 september
1956 nr. 7 is H.K.H. Beatrix Wil-
helmina Armgard, Prinses der
Nederlanden, Prinses van
Oranje-Nassau, Prinses van
Lippe-Biesterfeld, benoemd tot
Grootkruis in de Orde van de
Nederlandse Leeuw.
KVP. Dan begint het spel weer van vo
ren af aan. Geen enkele methode biedt
dus uitzicht op een oplossing (tenzij een
partij of partijen alsnog door de knieën
zou gaan in deze parlementaire zenu-
wenoorlog).
Nieuwe verkiezingen
In de kring van de PvdA leeft de ge
dachte dat als na de weigering van
het ontslag van het zittende Kabinet'
Drees, in de ontmoeting met het Par
lement het voortbestaan ervan onmo
gelijk wordt gemaakt, de Tweede Ka
mer wordt ontbonden, gepaard gaan
de met nieuwe verkiezingen, waarvan
men voor KVP en AR weinig heil
verwacht. Daarom menen sommigen
in de PvdA. dat als aan de weigering
van het ontslag het dreigement zou
worden verbonden van nieuwe verkie
zingen, de KVP en de AR wel zullen
inbinden.
Kamerontbinding met nieuwe verkie
zingen nadat de kiezers een paar maan
den tevoren nog naar de stembus zijn
geweest, is echter een staatsrechterlijk
probleem, vooral wanneer dat besluit
aan de weigering van ontslag zou wor
den verbonden, waarover de Koningin
gisteren eventueel ook wel advies zal
hebben gevraagd aan de staatsrechtge
leerden. Overigens valt uit het feit dat
de Koningin professoren in het Staats
recht heeft moeten raadplegen, wel te
concluderen dat de Kabinetsformatie
een hopeloze zaak is geworden doordat
de democratie droevig faalt.
Troonrede en Miljoenennota
De inkomsten, die voor 1957 geraamd zijn op een
bedrag van 6.900 miljoen gulden, zullen naar schatting
468 miljoen tekort schieten om de normale lopende
uitgaven en de kapitaalsuitgaven te dekken. Dit tekort
zal echter door verhoging der defensie-uitgaven en
andere factoren waarschijnlijk nog tot 786 miljoen
oplopen. Vorig jaar werd een tekort van 580 miljoen
geraamd, het jaar daarvoor 568 miljoen.
Minister Van de Kieft acht derhalve mede gezien de
betalingsbalans en de situatie op de kapitaalmarkt deze
begroting niet geheel bevredigend.
De gewone dienst vertoont evenwel feen gunstig
beeld: een overschot van 435 miljoen terwijl vorig jaar
op deze dienst een tekort van 30 miljoen geraamd was.
Het viel te verwachten, dat zowel de Troonrede als
de Miljoenennota dit jaar het stempel zouden dragen
van de politieke crisis die ons land doormaakt: de demis
sionaire Regering kon moeilijk een beleidsplan uitstip
pelen voor het komende jaar en kon bezwaarlijk in de
begroting ingrijpende maatregelen verwerken teneinde
uitgaven en inkomsten min of meer met elkaar in over
wicht te brengen.
De Troonrede (welke wij elders in dit blad volledig
weergeven) was dit jaar dan ook van uitzonderlijk
geringe omvang.
De Rijksbegroting (die langzamerhand eerder de
benaming miljardennota in plaats van miljoenennota
verdient) toont eveneens de sporen van de politieke
toestand. De demissionaire Regering heeft er van afge
zien bepaalde beleidsvraagstukken, die van invloed zijn
op inkomsten en uitgaven, door het treffen van maat
regelen op te lossen. Zo worden er geen maatregelen
op belastinggebied aangekondigd; de wenselijkheid
hiervan moet door het nieuwe Kabinet worden beoor
deeld.
Minister Van de Kieft maakt aan het slot van de
miljoenennota de opmerking, dat vooralsnog niet met
stelligheid kan worden aangenomen, dat het tekort door
leningen kan worden gedekt, terwijl dit vorige jaren bij
voorbaat reeds zeker mogelijk was.
Voor uitvoerige beschouwingen over de miljoenen
nota verwijzen wij naar elders in dit blad.
(Foto L.D./Van Vliet.)
De gouden koets met Koningin i Beatrix onderweg van het Paleis Ridderzaalwaar de Koningin van-
Juliana. Prins Bernhard en Prinses\aan het Lange Voorhout naar de\ middag de Troonrede uitsprak.
Gisteravond arriveerde de Pa
kistaanse minister van Buitenlandse
Zaken. Malik Feroz Khan Noon op
Schiphol op doorreis naar Londen
voor de besprekingen over het
Suezkanaal. Hij werd begroet door
de Pakistaanse ambassadrice in ons
land. Begum Liaquat Ali Khan.
Londen ontstemd over houding von Dulles,
die er vandaag nog ivel over horen zal
(Van onze Londense correspondent)
Nu dan wel vaststaat, dat er tegen Nasser niet militair zal worden opgetreden,
zolang hij zelf geen geweld tegen het Suezkanaal gebruikt, tracht de Britse re
gering van de Ver. Staten de krachtigst mogelijke verzekering te ontvangen,
dat zij hun financiële steun zullen geven. Overigens zfin er in dit opzicht reeds
moeilijkheden met minister Dulles gerezen, die vandaag vanzelfsprekend aan de
orde zullen komen, wanneer de ministers van Buitenlandse Zaken van de Grote
Drie met Eden zullen lunchen. Dulles heeft namelijk ontkend, dat Amerika de
verliezen zou goedmaken, ontstaan door de omweg om de Kaap. Wel zal Amerika
door een krediet aan de Export- en Importbank de aankoop van Amerikaanse
olie door West-Europa helpen financieren ingeval de kanaalvaart gestremd zou
worden. In Londen bestaat over deze houding van Dulles ontstemming, omdat
deze alleen bereid schijnt de verkoop van Amerikaanse olie aan Europa te sub
sidiëren, maar niet de hogere kosten wil dekken van het goederenvervoer om de
Kaap. De Britse regering beseft, dat de sluiting van het kanaal niet alleen een
kwestie zal betekenen van meer Amerikaanse olie en dat er een veel groter be
drag mee gemoeid is dan de dollars, welke het Amerikaans departement van
Buitenlandse Zaken als krediet in het vooruitzicht heeft gesteld.
Gisteren zijn 36 schepen door het Suezkanaal gevaren. De grootste Franse
scheepvaartmaatschappij, de „Messageries Maritimes", heeft intussen bekendge
maakt. dat zij begonnen is haar schepen om Kaap de Goede Hoop te laten varen.
Verschillende brieven aan de
Verenigde Naties
De Egyptische afgevaardigde bij de
Ver. Naties heeft aan de voorzitter van
de Veiligheidsraad een brief overhan
digd, waarin Egypte de Raad verzoekt
een waakzaam oog te houden op de
Suezkanaal-crisis. Er wordt niet ge
vraagd om enige actie van de Raad. Wel
wordt er in de brief gezegd, dat er een
einde moet worden gemaakt aan de
Britse en Franse pogingen om „in feite
bezit te nemen van het kanaal en de on-
afhankeliikheid van Egypte te vernieti
gen".
Ook van Russische zijde heeft de
voorzitter van de Veiligheidsraad een
brief ontvangen, namelijk een afdruk
van de officiële Sovjetrussische verkla
ring, waarin de voorgestelde organisa
tie van gebruikers van het Suezkanaal
een „grote provocatie" jegens Egypte
wordt genoemd.
Tenslotte heeft ook Israël zich tot de
Ver. Naties gewend, n.l. met een pro
test tegen het verbeurdverklaren van
het stoomschip „Bat Galim". dat twee
jaar geleden door de Egyptenaren in
beslag werd genomen, toen het probeer
de het Suezkanaal door te varen. Het
schip is thans in gebruik bij de Egyp
tische oorlogsvloot, aldus het Israëlische
protest.
Standpunt van Gaitskell
Onze Londense correspondent telefo
neerde hedenochtend:
Oppositie-leider Hugh Gaitskell heeft
gisteren aan een lunch van de Vereni
ging van de buitenlandse pers in Lon
den het standpunt van de Labour-partij
in het Suez-conflict verduidelijkt en op
nieuw tegen een militair avontuur in
Egypte gewaarschuwd. Zijn woorden
waren zowel voor Nasser als Eden be
stemd Tot Nasser zei Gaitskell, dat hij
hoopte dat deze begrijpen zou. dat nie
mand in Engeland zich neerlegt bij zijn
willekeurig optreden ten aanzien van
het Suezkanaal. Niemand kan zich even
min neerleggen bij de schending van de
erkende rechten der kanaalgebruikers.
Nasser maakt een grote *r.it, als hij
het debat in het Britse parlement en
uit de door de premier gegeven verzeke
ringen de slotsom trekt, dat hij zich kan
veroorloven een onverzettelijke houding
aan te nemen. Gaitskell zei. dat het ver
schil tussen oppositie en regering slechts
twee punten betreft: de omstandigheden
onder welke militair geweld dient te
worden toegepast en de rol welke door
de Ver. Naties in dit dispuut dient te
worden gespeeld. Dit verschil zou zijn
opgeheven, indien de mini ster-president
de ondubbelzinnige verzekeringen had
gegeven welke de oppositie had geeist,
namelijk dat het conflict onmiddellijk
naar de Ver. Naties zou worden verwe
zen en dat geweld alleen zal worden
gebruikt overeenkomstig de voorschrif
ten van het Handvest. Van het begin af
was de oppositie de mening toegedaan,
dat hoe verkeerd Nassers actie inzake
het kanaal ook geweest moge zijn. dit
geen oorlog met Egypte rechtvaardigde.
Het was voor de oppositie noodzakelijk,
dat Engeland zich strikt zou houden aan
het handvest. Gaitskell zei dat de ver-
Slot op pag. 2
Droog weer
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Vannacht en morgenochtend kouder.
Morgen overdag droog weer met weinig
bewolking en ongeveer dezelfde tempe
raturen als vandaag. Zwakke of matige
wind uit oostelijke richtingen
(Opgemaakt te 11.15 uur)
19 september
.1 op: 6.23 uur; onder: 13.48 uur.
Maan op 18.06 uur: onder: 5.42 uur.
Hoogwater ie Katwilk te 2 55 15.13
uur.
Di* «ummer bataat uit 14 pagina's
