Ook prof. de Gaay Fortman ziet
géén kans Kabinet te formeren
Vannacht legden niet-Egyptische
loodsen het werk definitief neer
WEERBERICHT
Door weerstand in C.H.-kringen
Franse minister Pineau wijst
op de felle toon van de
Egyptische redevoeringen
Was Jordaanse „politiepost" de
centrale van het woestijnleger?
j Achtste verslag Parlementaire
Enquete Commissie
95ste Jaargang
ZATERDAG 15 SEPTEMBER 1956
No. 28936
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f7.— per kwartaal; f2.35 per maand; f0.55 per week
Witte Singel 1, Leiden - Giro no. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
Na tivee en negentig dagen
Geen praktische combinatie denkbaar, die
steunt op meerderheid in het Parlement
(Van onze parlementaire redacteur)
Op 22 augustus kreeg prof. mr. W. F. de Gaay Fortman opdracht een
onderzoek in te stellen naar de mogelijkheid tot het vormen van „een" Kabi
net. Hij heeft het ver gebracht en tenslotte een politiek spel gespeeld, maar
in de allerlaatste fase ondervond hij tegenwind van de stroming in de CFiU
onder aanvoering van minister Staf, die kandidaat-ministers bewerkte om geen
portefeuille te aanvaarden. Toch wilde prof. De Gaay Fortman tot het laatste
toe doorzetten, maar na een gesprek gistermiddag met pater prof. Beaufort,
lid van de Eerste Kamer, die hem aanraadde om zijn pogingen te staken, is
hij gisteren in de namiddag toch naar de Koningin te Soestdijk gegaan óm
haar mee te delen dat hij geen mogelijkheid ziet voor het vormen van een
Kabinet.
Te zwok
In de loop van de Kabinetsformatie
heeft de KVP pogingen gedaan de
vooroorlogse rechtse coalitie te herstel
len, de samenwerking in een Kabinet
van KVP, AR en CHU. De Kamerfrac
tie van de AR was daarvoor te vinden,
indien (door middel van een protestants
christelijke formateur die prof. Romme
hardnekkig aan de Koningin adviseerde)
de Socialisten uit eigen wil buiten spel
zouden komen te staan door het weige
ren van medewerking aan een Kabinet
op brede basis.
Op zaterdag, 18 augustus, toen de for
matiepoging van prof. Lieftinck onmo
gelijk moest worden gemaakt, hielden
prof. Romme (KVP), prof. Zijlstra (AR)
en de heer Tilanus (CHU) een bespre
king over het herstel van de rechtse
coalitie in de fractiekamer van de AR-
partij in het gebouw van de Tweede Ka
mer. De heer Tilanus weigerde zijn me
dewerking. Van de acht Kamerleden van
de CHU waren het vooral ir. Staf, jonk-
vrouwe Wttewaal van Stoetwegen en de
heren Kikkert en Krol, die op het
standpunt stonden dat geen medewer
king moest worden verleend aan een
Kabinet zonder Socialisten.
Na de weigering van de PvdA mede te
werken aan een Kabinet op brede ba
sis (zonder dr. Drees met als richtlij
nen het voor de PvdA onaanvaardbare
regeringsprogram van de protestants-
christelijke informateur, heeft prof.
De Gaay Fortman aanvankelijk een
Kabinet willen samenstellen van vak
ministers buiten de partijen om. Er is
hem echter ingefluisterd dat een der
gelijk Kabinet politiek te zwak zou
staan in het Parlement en dat de
PvdA tegenover „onpolitieke" minis
ters gemakkelijk succes op succes zou
behalen ten koste van het aanzien van
de rechtse partijen.
Niet in de val
Daarom ging prof. De Gaay Fortman
er toe over te trachten toch politieke fi
guren op te nemen in een als „extra
parlementair" aangekondigd Kabinet,
Mej. Meurs tijdelijk secreta
resse drie jongste Prinsessen
De particuliere secretaresse van Prin
ses Beatrix, mej. mr. M. Meurs, is tijde
lijk belast met de voorkomende secre-
tariaats-werkzaamheden met betrekking
tot de drie jongste Prinsessen.
Het secretariaat is gevestigd Noord-
einde 68, 's-Gravenhage.
Proef met mechanische
premieverantwoording
Het is wenselijk gebleken een re
geling te treffen, waarbij het mogelijk
wordt gemaakt dat de ingevolge de
invaliditeitswet verschuldigde premie
wordt betaald op een andere wijze dan
in die wet is bepaald.
Aanvankelijk geschiedde de premiebe
taling door het plakken van zegeltjes
op de rentekaart, hetgeen iedere week
moest geschieden. Dit was voor werk
gevers met een groot personeel bezwaar
lijk en zo is later overgegaan tot een
regeling, welke het de werkgevers moge
lijk maakte z.g. blokzegels te plakken,
hetgeen eenmaal per kwartaal geschied
de. Omstreeks 1939 werd de mogelijkheid
geopend het plakken van zegels te ver
vangen door het gebruik van een zegel-
stempelmachine. De grote werkgevers
hebben gezocht naar de mogelijkheid tot
een nog verdere vereenvoudiging.
Men meent deze te hebben gevonden
door een methode, waarbij de werkge
vers die over een mechanische loonad
ministratie beschikken, in de gelegen
heid te stellen ook de premiebetaling
mechanisch te verantwoorden. Met deze
methode zal een proef worden genomen
en daarom blijft de toepassing voorlopig
beperkt tot werkgevers, die meer dan
10.000 arbeiders in dienst hebben.
Zonnig weekeind
Het weekeinde zal over het algemeen
zonnig zijn met een naar zuidoost
draaiende wind en iets hogere tempera
turen (Opgemaakt te 10 uur).
16 SEPTEMBER
Zon op te 6.20 uur; onder: 18.52 uur.
Maan op te 17.27 uur; onder: 3.28 uur
Hoogwater te Katwijk aan Zee te
0.58 en 13.40 uur (17-9 te 1.42 en 14.22
uur).
Dit nummer bestaat uit 16 pagina's
en een Bijvoegsel.
dat dus geen binding zou hebben met de
partijen en waarvoor de partijen der
halve geen verantwoording zouden dra
gen. Socialisten zouden in het Kabinet
beslist geen zitting krijgen. Velen in de
CHU hebben die opzet direct beschouwd
als een „val" om de CHU onder het
mom van een extra-parlementair Kabi
net in feite toch in een rechtse coalitie
binnen te loodsen. In de kring van KVP
en AR redeneerde men dat"de „brave
oude heer Tilanus", altijd het oog ge
richt op het algemeen landsbelang, on
der de invloed van de tijdnood zich wel
niet meer zou verzetten en in de val
zou lopen door partijgenoten vrij te la
ten tot het Kabinet toe te treden.
Maar men had niet gerekend op mi
nister Staf, die dit in wijde kring rond
ging vertellen, hoewel hij eerst nog
door prof. De Gaay Fortman was be
werkt om mee te doen.
Voor de achterdocht in de kring van
de CHU bestond temeer reden omdat
in de KVP-pers werd geschreven dat
men „gruwde" van de samenwerking
in een Kabinet met Liberalen. Toen
de VVD-ers de heren Korthals en dr.
Ebels weigerden in het Kabinet zit
ting tenemen, groeide in de CHU de
weerstand tegen de plannen van prof.
De Gaay Fortman. Bovendien ontving
de fractieleider van de CHU, de heer
H. W. Tilanus, vele waarschuwende
brieven van christelijk-historische
kiezers om zich niet voor het karretje
van de KVP te laten spannen.
Slot op pag. 2
Enorme kooplust op
Utrechtse jaarbeurs
Vele exposanten moeten
bestellingen afremmen
Er worden zeer goede zaken gedaan
op de Utrechtse jaarbeurs. Zo leven
dig is de handel, zelfs dat vele expo
santen van gebruiksgoederen zich ge
noodzaakt hebben gezien de bestel
lingen enigszins af te remmen, daar
zjj reeds voldoende bestellingen hadden
genoteerd voor de komende maanden
en de levertijd dus abnormaal lang zou
moeten worden.
In vrijwel alle geledingen werd een
grote kooplust aan de dag gelegd, zo
concludeert een enquête, welke is inge
steld onder flinke groepen jaarbeurs
standhouders. De vraag naar kwaliteits
goederen is ook op deze beurs weer
duidelijk merkbaar. Dit openbaart zich
niet alleen in de kleinere artikelen als
glas, aardewerk en porselein, maar ook
in de kapitale stuüken als radio- tele
visietoestellen en koelkasten.
Onder de meer dan 2000 exposanten
wordt gegist naar de oorzaken van die
enorme kooplust, die in bepaalde sec
toren wordt waargenomen. Sommigen
schrjjven het toe aan de gestegen wel
vaart. andere durven te spreken van
een Suez-hausse, zoals er ook tijdens
de Koreaanse crisis een hausse op de
markt was. Maar vast staat, dat vele
standhouders in de eerste helft van
deze najaarsbeurs meer orders boek
ten dan in de gehele voorjaarsbeurs
1956.
De vaart door het Suezkanaal
Gisteren zijn nog vijftig schepen door het Suezkanaal geloodst, het hoogste
getal van deze week op één dag, maar daarmee was het dan ook afgelopen: kort
voor middernacht, toen alle schepen van de noord- en zuidwaarts varende kon
vooien het kanaal hadden verlaten, legden de niet-Egyptische loodsen overeen
komstig hun aankondiging het werk neer. n Port Said lagen vannacht vijftien
schepen te wachten om vandaag met het eerste konvooi in zuidelijke richting te
varen. Aan de Franse personeelsleden werd gisteravond medegedeeld, dat zij van
zondag af per vliegtuig zullen worden gerepatrieerd. Er zouden slechts vijf bevoegde
loodsen in Suez overblijven: twee Egyptenaren, twee Grieken en een Pool. Alle
niet-Egyptische loodsen waren gisteren van mening, dat het er naar uitzag, dat
het, enige dagen na hun vertrek, een janboel in het Suezkanaal zou zijn. In totaal
hebben 352 niet-Egyptische functionarissen in de kanaalzone het werk neergelegd,
van wie negentig lodsen. Zij allen verklaarden te betreuren, dat er een einde is
gekomen aan een tijdperk, al waren zij bly Egypte onder de huidige omstandig
heden te kunnen verlaten.
Een woordvoerder van het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft
vrijdagavond bekendgemaakt, dat Engeland, mede namens Frankrijk en de Ver.
Staten, de 15 landen die met de Westelijke Grote Drie op de Londense conferentie
het plan voor internationalisatie van het Suezkanaal ondersteunden, zal uitnodigen
voor een conferentie in Londen voor oprichting van een organisatie van gebruikers
van het Suezkanaal. De conferentie zal woensdag beginnen. De vier landen die op
de Londense Suezconferentie het Westelijke plan niet steunden India, de
Sovjet-Unie, Ceylon en Indonesië worden dus niet uitgenodigd. Aan de confe
rentie gaat overleg van de Westelijke Grote Drie vooraf, waaraan ook minister
Dulles zal deelnemen.
Interessant gesprek
in Washington
De Franse minister van Buitenlandse
Zaken Pineau zei vrijdag in een radio
rede dat, zelfs als president Nasser zou
verhinderen dat de voorgestelde organi
satie van gebruikers van het Suezka
naal haar werk verricht toch een oorlog
kan worden voorkomen mits de gebrui
kers vastberadenheid en solidariteit to
nen.
Dit zou op een dergelijke manier moe
ten gebeuren, dat „Kolonel Nasser zal
aarzelen, nog eens de belangen van zijn
volk aan zijn avonturiersdromen op te
offeren".
Vervolgens verdedigde de minister de
oprichting van een vereniging van ka
naalgebruikers. Volgens hem bleek hier
uit, dat Frankrijk „niet slechts op oor
log uit is maar alle middelen zoekt om
deze te vermijden". De mensen, die kri
tiek leveren op „zekere troepenbewegin
gen", moesten maar eens de redevoe
ringen Nasser en de zijnen nalezen. Zjj
zouden dan inzien, dat de Britten en
Fransen terecht beducht zijn voor de
veiligheid van hun staatsburgers, die be
dreigd worden door de vreemdelingen
haat, welke door de Egyptische dictator
is ontketend",
Nassers voorstel
Intussen hebben twintig landen tot
dusver ingestemd met Egyptes voorstel
voor een nieuwe conferentie over de
kwestie van het Suezkanaal, aldus heeft
een woordvoerder van de Egyptische
voorlichtingsdienst vrijdagavond mede
gedeeld.
De landen zijn: de Sovjet-Unie, In
dia. Panama, Pakistan, Indonesië, Af
ghanistan. Jordanië, Soedan, Syrië, Roe
menië, Libië, Polen, Saoedi-Arabië, Li-
Op de redevan de Zuidengelse
havenstad Southampton liggen op
het ogenblik vele met militaire
voorraden geladen vrachtschepen en
tankschepen, gereed om op het eer
ste sein naar de Middellandse Zee
te varen voor het geval Engeland
tot militaire actie zou overgaan in
het gebied van het Suezkanaal. Een
overzicht van een gedeelte van de
wachtende vloot.
Gisteravond laat kwam de beroemde
en veelbesproken Zweedse filmac
trice Anita Eckberg, uit Milaan op
Schiphol aan. Reeds direct na het
uitstappen ondervond de blonde
Zweedsedat het Nederlandse weer
gevaar oplevert voor luchtige da
meshoedje s.
Koning Hoessein gisteren op bezoek in
Bagdadvermoedelijk om hulp te vragen
Niet een van de Jordaanse verdedigers blijkt de Israëlische aanval op een politie
post (op donderdag) te hebben overleefd. Er werden 21 politiemannen en wachten
gedood, onder welk getal ook de vermisten behoren. Volgens een zegsman van het
Arabische Legioen, d.i. het Jordaanse leger, is de toestand langs de bestandslinie
als gevolg van de aanval „zeer gespannen". Koning Hoessein van Jordanië vertrok
gisteren plotseling naar Bagdad, de hoofdstad van Irak. Het vermoeden werd
uitgesproken, dat de Koning om hulp gevraagd zou hebben.
Volgens Israëlische nieuwsbladen was de Jordaanse „politiepost" in werkelijkheid
het hoofdkwartier van de Jordaanse mobiele woestijn-strijdkrachten.
De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Hammerskjöld, heeft gisteren
in nota's aan Israël en Jordanië te kennen gegeven, dat beide landen verantwoor
delijk gesteld moeten worden voor daden, die inbreuk maken op de Palestijnse
wapenstilstandsovereenkomst. Ook besprak Hammerskjöld de toestand met Abba
Eban, de permanente vertegenwoordiger van Israël bij de Ver. Naties, die op zijn
speciaal verzoek van Washington naar New York was gekomen. Hammerskjöld
gaf uiting aan zijn bezorgdheid over de ontwikkeling van de toestand.
banon. Communistisch China. Oost-
Duitsland, Tsjecho-Slowakije, Hongarije,
Bulgarije en Joego-Slavië.
Onderhoud van Menzies met
president Eisenhower
De Australische premier, Robert Men
zies, heeft vrijdag in Washington een
onderhoud van 40 minuten gehad met
president Eisenhower. Onderwerp van
bespreking was de Suezkwestie. Na de
bespreking in het Witte Huis, waarheen
Menzies zich direct na aankomst uit
Europa op het vliegveld van Washing
ton had begeven, wilde de premier aan
de pers alleen mededelen, dat hij een
buitengewoon interessant en nuttig ge
sprek met de president had gehad.
Van het Witte Huis begaf Menzies
zich met de Amerikaanse minister van
Buitenlandse Zaken, Foster Dulles,
voor verdere besprekingen naar het
„State Department".
vandaag vertrekt Menzies per vlieg
tuig naar Canberra.
|lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllin
Over militair beleid en het Nederlandse
gezagsherstel in het Verre Oosten
Herinnering na tien jaar
vervaagd
Vandaag is verschenen het op een
na laatste verslag van de Parlemen
taire Enquête Commissie. Dit acht
ste deel behandelt het militaire be
leid 19401945 en de terugkeer naar
Nederlands-Indië.
De commissie merkt in haar ver
slag zelf op, dat de herinnering aan
de gebeurtenissen na meer dan tien
jaar begint te vervagen, waardoor
een getrouw beeld moeilijker te
maken valt. Hoewel dit verslag;
uiteraard uit historisch, politiek en
militair oogpunt van groot belang
is, ondervindt ongetwijfeld de alge
mene publieke belangstelling even
eens de terugslag van het vervagen
der herinnering. Veel van wat het
verslag biedt is na meer dan tien
jaar tezeer ontbloot van actualiteit
om in het algemeen de aandacht
nog te kunnen boeien. Wij hebben
daarom gemeend dit achtste ver
slag van de commissie minder uit
voerig te moeten behandelen dan
bij voorgaande verslagen het geval
was.
In het bijzonder hebben wij afge
zien van een uitvoerige weergave
van wat de commissie gebleken is
ten aanzien van het militair beleid.
Wat wij echter onze lezers niet
willen onthouden is een beschou
wing over de problemen die zich
rond de terugkeer naar Indonesië
van het Nederlandse gezag hebben
voorgedaan en waarover de com
missie zeer belangwekkende mede
delingen doet. Hieruit blijkt, dat de
wisseling der commando-grenzen
in het Verre Oosten, (waardoor
Indonesië binnen de Engelse in
plaats van de Amerikaanse sector
kwam te liggen) fnuikend voor de
ontwikkeling is geweest door het
vrijwel samenvallen van deze wijzi
ging met de Japanse capitulatie.
Voorts blijkt dat de Engelse politiek
in het Verre Oosten in vele opzich
ten fataal is geweest voor het her
stel van het Nederlandse gezag.
Van belang is ook de constate
ring door de commissie, dat Neder
land vrijwel geen gezag had bij de
hoogste geallieerde militaire leiding
en onkundig werd gelaten van zeer
belangrijke beslissingen.
Elders in dit blad wordt vooral
aan deze zijde van de thans in het
verslag behandelde problemen aan
dacht besteed.
jlllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllUllllllllllllillllllUlllllllllllllllllllillllllllllllllUllllllllllllllllllllllllllllllllllllli/
