NAAR EEN KABINET ZONDER
SOCIALISTISCHE MINISTERS?
OVERLEG COMMISSIE MENZIES
IN CAIRO IS VASTGELOPEN
WEERBERICHT
Maar er is weinig animo voor
Brits vakverbond waarschuwde
tegen een „onnodige oorlog''
Spoedige bijeenkomst van de T er. Naties lijkt
thans wel waarschijnlijkzeut men in Londen
Sterke druk van de oppositie
zegt men
95ste Jaargang
VRIJDAG 7 SEPTEMBER 1956
No. 28929
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f7.—
VU VUUR L.JL1ISIL1N LIN UIViO 1 lx HIS
per kwartaal; f2.35 per maand; f0.55 per week
Witte Singel 1. Lelden - Giro no 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
Bij een kleurloos ministerie levendiger
politiek dan bij partij-regering
(Van onze parlementaire redacteur)
Aan de na-oorlogse samenwerking van KVP en PvdA op brede basis is
een einde gekomen. Er zal nu een Kabinet moeten worden gevormd op
een andere basis. Prof. De Gaay Fortman zet daartoe zijn onderzoek voort
nadat de Koningin daarover eerst nog haar voornaamste adviseurs voor
dit gebied had geraadpleegd. Omdat prof. De Gaay Fortman de PvdA niet
heeft kunnen winnen voor zijn aanvankelijke plannen, ligt het in de lijn
der verwachtingdat hij zal trachten een Kabinet te vormen zonder so
cialistische ministers.
Volgens de regels van het spel zou prof. De Gaay Fortman eerst moeten pro
beren een Kabinet samen te stellen, dat steunt op de KVP, AR, en CHU (plus
eventueel de WD). Dat zou alsnog een parlementair Kabinet zijn, dat dus wor
telt in het vertrouwen van het Parlement. Het zou een duidelijk beeld scheppen
in de Nederlandse politiek. De aangewezen leider van een dergelijk Kabinet is
prof. Romme, omdat de KVP de grootste partij is van het niet-socialistische deel
van de Tweede Kamer.
zullen nemen, zou spreken van een
anti-socialistisch „rechts" Kabinet. De
PvdA zou redeneren dat er op het Ka
binet wel een kleurloos etiket kan
worden geplakt, maar in de ontmoe
tingen met het Parlement zal het Ka
binet al heel spoedig kleur moeten be
kennen.
Nieuwe toestand
De opdracht tot het vormen van zulk
een Kabinet heeft prof. Romme echter
reeds tweemaal geweigerd. Hij zou te
veel weerstand opwekken, meent hij.
Men denkt dan als minister-president
aan een figuur uit de kleinere partijen,
bijv. prof. Zijlstra (AR) in welk geval
prof. De Gaay Fortman zelf de zetel van
Sociale Zaken zou kunnen bezetten, of
de Christel ij k-historische minister Staf.
Het zou voor de protestants-christelijke
partijen aantrekkelijk kunnen zijn mee
te werken aan de vorming van een
rechts Kabinet, wanneer een figuur uit
deze kring minister-president zou wor
den.
Gisteren en eergisteren heeft prof. De
Gaay Fortman reeds langdurig gespro
ken met minister Staf. waarschijnlijk
om zich op de hoogte te stellen van de
mogelijkheden van een Kabinet zonder
socialistische ministers, want het is be
kend. dat de helft van de christelijk-his-
torische Kamerfractie o.w. minister Staf.
in een eerder stadium van de Kabinets
formatie bezwaar had tegen de uitscha
keling van de PvdA.
Maar de omstandigheden veranderen
voortdurend. Nu de PvdA op grond van
velerlei bezwaren tegen de plannen van
prof. De Gaay Fortman buiten spel is
komen te staan, moet de situatie op
nieuw worden beoordeeld.
De AR zal de informateur - die een
partijgenoot is - liever niet tegenwer
ken en het zou dus van de CHU afhan
gen of een parlementair Kabinet zonder
Socialisten mogelijk is. Vandaag verga
dert de Kamerfractie van de CHU om
de nieuwe toestand onder het oog te
zien.
Indien prof. De Gaay Fortman inder
daad zou streven naar een rechts Ka
binet. dan zou hij daarin aanleiding
kunnen vinden het regeringsprogram te
herzien omdat hij dan geen rekening
meer hoeft te houden met gevoelighe
den bij de PvdA. Hij zou bijv. de afro
ming van de huurverhoging kunnen
schrappen.
De animo voor een herstel van de
rechtse coalitie (KVP, AR, CHU) is
echter bij AR en CHU niet groot. Zij
willen zich daartoe door prof. Romme
niet laten dwingen met het risico
daardoor aanhang te verliezen aan de
PvdA. Zij willen liever welbewust niet
voor de beslissing worden geplaatst de
zijde van de KVP tegen de PvdA te
kiezen. Bovendien beschikken KVP,
AR en CHU tezamen in de Tweede
Kamer over een meerderheid van
slechts 51 al zullen zij in de mees
te gevallen op de steun kunnen reke
nen van de VVD. Men zou ook kun
nen trachten bij voorbaat de steun te
verkrijgen van de VVD door het aan
bieden van ministerszetels en overleg
over het regeringsprogram. Maar voor
al in de kring van KVP en AR is de
VVD (ten onrechte) altijd afgeschil
derd als een oer-conservatieve part ij
om daardoor zelf vooruitstrevender te
lijken. Het lijkt taetisch niet verstan
dig dan met de VVD te gaan samen
werken op een moment dat de PvdA
in de oppositie is geraakt.
Kleur bekennen
AR en CHU zouden daarom, vluch
tend uit de verantwoordelijkheid voor
een beslissing, liever zien (en die rich
ting zal het wel uitgaan) dat prof. De
Gaay Fortman een Kabinet in elkaar
tracht te zetten van bekwame, vak
kundige mannen, die overwegend niet
uit het parlementaire leven zijn voort
gekomen en voor wier daden de par
tijen generlei verantwoording dragen.
Dat zou nog geen duidelijk politiek
beeld seheppen, al kan men er op re
kenen dat de PvdA uit welker midden
geen ministers in het Kabinet zitting
Opklaringen
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Wisselende bewolking en vrijwel ner
gens meer buien. Matige tot krachtige
zuidwestelijke wind. Weinig verandering
In temperatuur.
(Opgemaakt te 11.15 uur).
8 SEPTEMBER.
Zon op: 6.05 uur- onder: 19.13 uur.
Maan op: 10.57 uur; onder: 20.25 uur.
Hoogwater te Katwijk te 5.21 en 17.45 u.
Dit nummer bestaat uit 14 pagina's
„Tijdelijk" kan lang duren
Een dergelijk, aanvankelijk als kleur
loos aangekondigd Kabinet, zou bij zijn
optreden waarschijnlijk mededelen dat
het van plan is te blijven zitten, totdat
het meent dat er zich in de Tweede Ka
mer weer een meerderheid aftekent,
waarop wel een parlementair Kabinet,
kan worden gebaseerd. Het nieuwe Ka
binet zou dus optreden als een tijdelijk
(intermezzo-) Kabinet.
Zoals met veel dingen die tijdelijk zijn
opgezet kan zulk een Kabinet echter
een lang leven hebben. Want na de
langdurige Kabinetsformatie weet ieder
een die het Kabinet ten val brengt, dat
hij een toestand doet ontstaan waarin
ons land lange tijd bestuurloos is. Dat
bepaalt de kracht en de onafhankelijk
heid van het Kabinet. Men zal het met
zo spoedig naar huis sturen, maar er be-
Kwestie
Nieuw-Guinea
voor de V.N.
Gezaghebbende kringen hebben van
daag te Djakarta meegedeeld, dat
Indonesië zijn geschil met Nederland
over Nieuw-Guinea zal voorleggen
aan de a.s. algemene vergadering
van de Ver. Naties, „op basis van de
onafhankelijkheids-proclamatie van
augustus 1945".
Volgens genoemde kringen is de
huidige toestand gelijk aan die in
1945, nu Indonesië de in 1949 in Den
Haag gesloten Ronde-Tafel-Confercn-
tie-overeenkomsten heeft verbroken.
staat wel de kans dat er veel meer een
ministerscrisis ontstaat.
Op allerlei ondergeschikte punten kan
er een conflict uitbreken tussen het
Parlement en een minister, waardoor
de bewindsman tot aftreden wordt ge
dwongen. De politiek wordt dan weer
levendiger dan met een Kabinet dat
optreedt op basis van een in overleg
met de partijen volledig uitgewerkt
regeringsprogram, dat in het openbare
debat geen verrassingen toelaat en op
grond waarvan het Kabinet zich altijd
genoopt voelt in zijn geheel af te tra
den, in het geval van een conflict t«rs-'
sen een minister èn de Kamer.
Gisteravond heeft de informateur een
gesprek gevoerd met prof. dr. A. M.
Donner (A.R.), hoogleraar in het
Staatsrecht aan de Vrije Universiteit
te Amsterdam.
- Prinses Beatrix in gesprek
met mej. Pecson, een van de afge
vaardigden van de Philippijnen na
afloop van een van de sectieverga
deringen van het Nijmeegse congres
over menselijke verhoudingenwaar
aan zij gisteren een bezoek bracht.
Maar men ziet de enorme betekenis van
Suez voor de economie terdege in
(Van onze Londense correspondent)
Het Britse vakverbond heeft op zijn congres in Brighton in een spoed-resolutie
een beroep gedaan op kolonel Nasser om zich een staatsman te tonen en om de
internationale betekenis van het Suezkanaal te erkennen. De resolutie steunt het
plan der achttien landen, maar verklaart, dat geen geweld zonder toestemming
van de Verenigde Naties mag worden gebruikt.
De vice-voorzitter van het Britse vakverbond, Charles Geddes, vergeleek de
toestand met 1939 en verklaarde, dat de veiligheidsgrendel thans geopend is. De
vinger is aan de trekker en slechts de minste beweging van de elleboog is nodig
om het eerste schot te doen afgaan.
Namens het congres richtte hij een waarschuwing tot de regering, dat, als zij
het land in een onnodige oorlog stort, de natie tot diepe en bittere woede zal
worden gebracht, zoals nog nooit tevoren het geval was. Het vakverbond is niet
bereid tot een oorlog slechts om een dictator te verwijderen of als verontschul
diging voor een herbezetting van de Suezkanaal-zone.
Pleidooi van Geddes voor
gerond verstand en geduld
Nasser is een militaire dictator. Belof
ten door dictators zijn altijd gebroken
en wij moeten de toekomst van het ka
naal dan ook verzekeren. De Britse eco
nomie is afhankelijk van het Suez-ka-
naal. De Britse industrie gaat steeds
meer olie gebruiken, de elektrische be
drijven dit jaar tien maal zoveel als vo
rig jaar. Gebrek aan olie zou daarom
leiden tot massale werkloosheid. Het zou
vijf jaar duren om de koopvaardijvloot
voor de vaart om de Kaap in gereed
heid te brengen, in welke periode de
Britse industrie op halve kracht zou
Virulydie ontelbare malen alle
vjerelddelen bezocht als K.L.M.-
vlieger. is gisteren voor een voor
hem zeer ongewone reis gestart:
zijn eerste bootreis naar Indonesië,
waar hij op uitnodiging van de
Bond van Kunstkringen aldaar een
lezingentournee zal maken. De
schrijver-vlieger met zijn vrouw, de
actrice Mary Dresselhuysaan
boord van de Willem Ruys".
moeten werken. Indien de kanaalvaart
tot stilstand zou komen, zouden ook
Egypte zelf en de andere landen van het
Midden-Oosten er onder lijden.
Het doel van nationalisatie behoort te
zijn. zei Geddes. allen profijt te laten
trekken, waarvan tot dusverre slechts
Ontvoerde baby (lood
aangetroffen
Gisteren is het lijkje gevonden van
de zes weken oude Cynthia Ruotolo,
die zaterdag jl. werd ontvoerd, toen
haar moeder boodschappen deed
in een winkel te Hampden (in de Ame
rikaanse staat (Connecticut) in een meer
op ongeveer drie km. afstand van de
winkel.
De politie liet verslaggevers niet toe
tot het gebied, waar het lijkje gevonden
werd. Agenten van de federale recher
che. plaatselijke en staatspolitie en hon
derden vrijwilligers hadden het omlig
gende gebied uitgekamd om het kind
te kunnen vinden.
enkelen van profiteerden. Nasser deed
precies het omgekeerde. Hij plaatste in
ternationaal beheer in handen van één
man.
Geddes geloofde, dat door gezond ver
stand en geduld een oplossing zal wor
den gevonden, welke beide zijden zou
kunnen bevredigen.
Nationalisatie
„Drukkerij Makassar"
Procureur-generaal gelast
onderzoek
De Indonesische Procureur-Generaal
heeft vandaag een onderzoek gelast in
de zgn. ..nationalisatie" van de „Druk
kerij Makassar" in Makassar. Deze
nationalisatie, die was „geprocla
meerd" door een aantal personen, die
daarvoor op eigen houtje een speciaal
comité hadden gevormd, is door de
regering gedesavoueerd, doch het co
mité verklaarde - gelijk gemeld - gis
teren vastbesloten te zijn in zijn actie
te volharden.
Het in Djakarta verschijnende onaf
hankelijke dagblad ..Times of Indone
sia" voorspelde vandaag in een hoofdar
tikel. dat er in alle delen van de Indo
nesische archipel vele mensen zullen
zijn. die het in Makassar geschapen pre
cedent met enthousiasme zullen volgen,
indien de regering nalaat tegen dit soort
praktijken het been strak te houden.
„Wat in Makassar is gebeurd, is dat
een aantal personen, die zich hebben
meester gemaakt van een Nederlandse
onderneming, het woord „nationalisa
tie" hebben gebezigd om er zich voor
hun eigen doeleinden van meester te
maken", aldus het blad.
Nasser niet bereid tot concessies
Het hoogtepunt van de crisis om het Suezkanaal
nadert snel: de besprekingen tussen de Commissie van
Vijf onder leiding van de Australische premier Menzies
en president Nasser zijn op het ogenblik vastgelopen.
Beide partijen hebben niet veel anders gedaan dan
hun positie duidelijk maken, doch Nasser heeft geen
enkel teken gegeven, dat hij bereid is tot enige
tegemoetkoming. De angstige vraag is thans, wat er nu
Tot dusver heeft de Britse regering in haar pogingen om een vredelievende
oplossing te vinden buiten de V.N. om gehandeld, doch volkomen in de geest van
artikel 33 van het Handvest, dat handelt over vreedzame middelen ter beslechting
van geschillen. De volgende stap zou kunnen geschieden op grond van artikel 35,
waaronder elk lid een geschil, dat tot een internationale breuk kan leiden, kan
voorleggen aan de Veiligheidsraad of de Algemene Vergadering. In dat geval wordt
verwacht, dat Engeland en Frankrijk zich het recht zullen voorbehouden tot mili
taire actie over te gaan, indien Nasser de scheepvaart mocht belemmeren. Dit
is in overeenstemming met de openbare mening in Engeland, welke zeker niet
bereid is in andere omstandigheden geweld te aanvaarden. De oppositie zal in
het debat sterke druk op de regering oefenen om „Suez" inderdaad voor de V.N.
te brengen. De socialistische regeringen van de drie Scandinavische landen staan
achter de Labour-leider Gaitskell (Atllee's opvolger), maar de eveneens socialisti
sche regeringen van Frankrijk en België blijkbaar niet.
(Van onze Londense correspondent)
moet gebeuren. Woensdag a.s. komt het parlement
vervroegd van vakantie bijeen om de Suez-situatie te
bespreken, een debat, dat twee dagen zal duren. De
socialistische oppositie eist, dat er geen geweld tegen
Nasser zal worden toegepast zonder inschakeling van
de Verenigde Naties. En zoals de zaken nu staan lijkt
een spoedige bijeenkomst van de V.N. hoogstwaar
schijnlijk.
Franse dreigement min of meer teniet
gedaan door het Amerikaanse verzet
tegen het eventueel forceren van een
politieke oplossing door middel van ge
weld.
De Labour-oppositie wil, dat aan het
Suez-debat een debat over Cyprus zal
worden vastgeknoopt. Indien daartoe
wordt -besloten, zal het parlement zeker
langer dan twee dagen bijeen blijven.
Leidt vaagheid tot
verwarring?
De Britse regering heeft tot dusverre
een zekere vaagheid betracht over haar
bedoelingen, hetgeen een vrijheid van
handelen waarborgde, maar ook tot poli
tieke verwarring heeft geleid en tot de
beschuldiging dat Engeland slechts bluft.
Degenen, die tegen geweld zijn, willen
dat de Britse regering een haarfijne om-
schrijvui;! geeft van haar bedoelingenen
vooral de uitdrukkelijke verzekering, dat
tot generlei militaire actie zal worden
overgedaan buiten de Verenigde Naties
om. H.ewel Engeland aanstuurt op een
vredelievende oplossing, voelt de Britse
regering er nog steeds weinig voor om te
beloven dat onder geen enkele omstan
digheid geweld tegen Nasser zal worden
gebruikt. En zij is tot nu toe ook niet be
reid geweest te formuleren onder welke
omstandigheden dat wel het geval zal
zijn.
De militaire voorbereidingen hebben
tot dusverre voornamelijk het karakter
gedragen van een voorzorgsmaatregel om
Nasser en anderen van verdere wilde
daden te weerhouden en ook als een mid
del om politieke druk op hem uit te
oefenen.
Het kan inderdaad heilzaam zyn om
Nasser nog verder in het onzekere te
laten, wanneer er van geweld sprake zal
zijn, al wordt het effect van het Brits-
Verzet tegen dictators
Een belangrijk deel der Conservatieven
was reeds in de eerste dagen van de
Suez-crisis voorstander van onmiddellijk
militair ingrijpen in tegenstelling met de
Socialisten en Liberalen, die in het hui
dige stadium tegen gebruik van geweld
zijn. Eden schijnt echter nog steeds vast
besloten Nasser op welke manier dan ook
te dwingen zijn controle op het kanaal
op te geven. Indien het onverhoopt nodig
mocht blijken tot geweld over te gaan is
Edens tactiek erop gericht om de open
bare mening in eigen land en de wereld
opinie zoveel mogelijk achter zich te
krijgen. Dit dramatische ogenblik lijkt
echter nog lang niet gekomen.
Niet vergeten mag worden, dat Edens
politieke reputatie gegrondvest is op zijn
onverzoenlijkheid tegenover dictators.
Zijn partij duldt inzake Suez nauwelijks
enig compromis. De Verenigde Staten
hebben echter duidelijk gemaakt dat
toepassing van geweld tot een breuk in
het Westelijk bondgenootschap zal lei
den. Egypte profiteert vanzelfsprekend
van deze tegenstelling in het Westelijke
kamp. Indien uiteindelijk toepassing van
geweld zal worden afgewezen, dan blijft
de mogelijkheid over van de toepassing
van economische sancties tegen Egypte.
