„SPROOKJE VAN HET ZUIDEN"
AAN KUSTEN VAN SICILIË
,ES 1ST VIELLEICHT NUR TRAUMEREI"!
De vergeten helft van de laars (VIII)
Binnenland is, toeristisch gezien
weinig aantrekkelijk
Twee hoogtepunten: Etna en Syracuse
Een avontuur
WOORD
VAN
BEZINNING
MSïr 3P- uj*'-4" MS"*
ie Jaargang no. 32
augustus 1956
kFragment van de machtige ruïnes van het Griekse fort Euryalos bij Syracuse. Op de achtergrond de
aan zee grenzende vlakte ten noorden van de stad.
f (Van een bijzondere medewerker)
Wij mensen, met ons hardnekkig verlangen naar dat wat we
niet bezitten, menen immer dat het aan gene zijde van de bergen
beter is dan aan eigen kant. De bezoeker van de Siciliaanse kusten
zal zulk een begeerte naar het andere, in dit geval het binnenland
achter de kustgebergten, beter van zich af kunnen zetten. Dit merk
waardige, verarmde eiland, dat eens als het rijke zenuwcentrum
van de klassieke wereld werd beschouwd, moet het immers toeris
tisch bezien van zijn zomen, zijn prachtige kusten hebben. Het bin
nenland had ik me anders gedacht: dramatischer, grootser en oor
spronkelijker. In feite is het echter een nogal monotoon, volslagen
onbebost bergland, met enkele wijde panorama's, met korenvelden,
met kale onvruchtbare gedeelten, met gele en rode bloemen in de
lente, met grauwe pretentieloze stadjes tegen de hellingen en met
districten, waar de zwavelmijnen atmosfeer en kleuren bederven.
De landarbeiders en boeren zijn in de hooggelegen stadjes bijeen
gekropen gevolg van het grootgrondbezit en de dreiging van
malaria en bandieten en zo mist men meestentijds de hofsteden,
die nodig zijn om het golvende land relief en karakter te geven. De
klederdrachten, wanneer men daarvan nog spreken mag, blijven
beperkt tot de zwarte pet van de mannen en de omslagdoek der
vrouwen en zelfs de befaamde, door een bepluimd paard getrokken,
boerenkarretjes. beschilderd met kleurige riddertaferelen in ver
kleinde staat hèt souvenirartikel van Sicilië komt men sporadiscl
tegen. Althans in fleurige staat.
Betekent een vakantie op Sici
lië een avontuur? Dat kan het
natuurlijk zijn, maar nodig is
het beslist niet. Zoals in vorige
reportages verteld, loopt de
vreemdeling vrijwel geen kans
kennis te maken met de spoedig
opgezweepte hartstochten der
Sicilianen en de misdadige res
tanten van de Mafia. Dat zijn
interne kwesties. In de steden
zijn er hotels van „diverse plui
mage", waarover geen schrik
wekkende verhalen te vertellen
zijn. Op weg er heen dient men
op zijn hoede te zijn voor koet
siers. taxi-chauffeurs en soort
gelijken. want een welhaast
„Napolitaanse" aanleg tot over
vragen is aanwezig. Vooral in
Palermo en bijna niet in Syra
cuse. geloof ik.
Wat de verbindingen betreft:
er zijn eigenlijk maar drie be
hoorlijke treinroutes op Sicilië.
Van Messina naar Palermo, van
Messina naar Syracuse en dan
nog van Palermo dwars door het
binnenland naar Catania. De
rest zijn boemeltreintjes. Daar
om is het vaak verstandiger ge
bruik te maken van de waarlijk
zeer moderne autobussen, die
bovendien over heel behoorlijke
wegen rijden.
NA twintig jaar heb ik nog
eens, zij het in een andere
versie, de film „Het Con
gres danst" gezien. Nu grootser
van opzet. Scherper chargerend
ook de grote maskerade die het
Wener Congres in 1815 geweest
moet zijn. De enig grote fi
guur Metternich gebruikt in
zijn schaakspel om de macht in
Europa de vorsten en verte
genwoordigers der mogendhe
den. maar ook kwistig „Wein,
Weib und Gesang", als pion
nen. Alleen de Tsaar aller Rus
sen laat niet met zich spelen
en gaat dwars door de maske
rade heen zijn eigen gang en
speelt zijn eigen spel en
vindt a. h. w. „en passant" een
grote liefde in de figuur van
het eenvoudig handschoenver
koopstertje. Wanneer het in de
film niet politiek bedoeld is,
zou men dus kunnen zeggen:
„Dwars door de maskerade van
schijnvreugde en schijngeluk
staat het ware geluk van een
en ons verdriet, worden slechts
als pionnen gebruikt en ver
schoven, al naar het spel om
de macht verloopt? En dus
heeft het hele wereldspel en
het spel van ons leven iets van
een maskerade, iets van een
droom, die zo maar voorbij kan
zijn, als het spel dat vereist?
En zelfs een vleug van waar
achtig geluk en waarachtige
liefde vindt dan een einde?
Want, vroeg of laat, wordt het
spel verstoord, worden de stuk
ken weer door elkaar gegooid
en de droom is voorbij.
En wie verstoort het spel?
Een dictator, die dingen doet.
zijn". Inderdaad, als het zo zou
zijn, dan zou heel het wereld-
spel een zinloze maskerade
zijn en blijft er maar één ding
te doen voor ons, kleine men
sen, over: „Grijp wat je grijpen
kunt, buit het leven uit zolang
je het nog doen kunt, grijp het
geluk als je het grijpen kunt,
want „vielleicht ist es nur
Traumerei", een zeer vluchtig
voorbij gaande droom, die
straks wrang en fel verstoord
wordt, en wij blijven ontnuch
terd en zeer berooid achter. En
„Und wie ein Marchen fallt 's
auf uns nieder vom Paradies
ein goldner Schein", zo af en
toe een glimp van ware liefde
en echt geluk, als uit de hemel,
die ook geen stand houdt, want,
het spel gaat door, onverbid
delijk. Als het zo zou zijn
Maar immers, dat is niet uit te
houden! Tenminste ik houd
het zo niet uit! Ik dank God,
dat ik, al blijft veel ondoor
zichtig, weet van de glans van
Het is te begrijpen, dat de toeristen
bqna steeds aan de Siciliaanse knsten
blijven. Deze zijn wonderschoon op
vele plaatsen en vol afwisseling en bo
vendien bieden ze datgene waar de
vreemdeling uit het noorden zo naar
snakt: de zon en de subtropische sfeer,
kortom het „sprookje van het Zuiden".
Laat een Scandinaviër, een Belg, een
Duitser, een Brit, een Nederlander een
plaatje zien van sinaasappelbomen on
der een strak blauwe hemel en zijn
hart begint sneller te kloppen omdat
hij nu eenmaal lijdt aan een perma
nent tekort aan warmte en zonne
schijn, Het zijn trouwens niet alleen
de appeltjes van oranje, die ge aan
deze kusten vindt, maar even zo goed
citroenen, vijgen, amandelen, dadel
palmen. wijngaarden en daar tussen
door, schijnbaar als symptomen van de
armoede de solitaire of tot heggen ge
worden manshoge cactussen.
Aan de oost- en de noordzijde van
het eiland schept die subtropische
kuststrook hier en daar de Illusie van
voorspoed, maar wanneer ge de stad
jes bekijkt, ziet ge dat er ook hier wat
aan hapert. Werkelijk verspreide wel
vaart is een uitzondering omdat de
fruitbomen, de wijngaarden, omdat het
land op Sicilië merendeels nog altijd in
l handen van weinigen is. die hun land
arbeiders in een toestand van paupe
risme houden. Grootgrondbezit en
overbevolking (op Sicilië wonen bijna
vijf miljoen mensen) zijn funeste fac
toren in de gebieden waar landbouw
en fruitteelt de kurk vormen waarop
het overgrote deel van de bevolking
I zich drijvende moet houden.
Stad aan de Conca d'Oro
Maar hoe het ook zij: door toeristi
sche bril bezien zijn die door de zee
bespoelde zomen van Sicilië buitenge
woon aantrekkelijk. De noordelijke
kuststrook is van het binnenland ge
scheiden door een muur van bijwijlen
tweeduizend meter hoge bergen, er is
een enkel aardig plaatsje met een im
posante kerk of een kasteel uit de tijd
van de Noormannen (vooral 12e eeuw).
Maar het hoofddoel van de vreemde
lingen. die zich deze richting uit bege
ven. blijft toch Palermo, de hoofdstad
aan de azuren golf. welke de Conca
d'Oro. de gouden schelp wordt ge
noemd.
Deze levendige stad bezit enkele
heerlijke bouwwerken uit de wondci
lijke tijd, dat de culturen van de over
wonnen Saracenen en de triomferende
Noormannen tezamen smolten tot een
fascinerend geheel (vooral de moza-
ieken zijn miraculeus) en toch behoort
Palermo niet tot mijn favoriete steden.
De herinneringen aan Saracenen,
Noormannen, aan de onvergelijkelijke
Frederik II van Hohenstauffen, wiens
wieg hier «stond en wiens graf men in
de kathedraal kan vinden, de herinne
ringen aan dat kleurige en bewogen
verleden zijn betrekkelijk schaars en
bovendien zijn deze kerken en paleizen
los van de sfeer van de stad.
In Parijs, in Amsterdam, in Toledo,
in zovele andere steden is er nog een
wezenlijk verband met de glorie van
vroeger, maar in Palermo ontbreek;
dat vrijwel volkomen
Geen Britten maar
Duitsers in Taormina
De lange zuidkust, grotendeels schraal
en heet. is van Afrikaanse allure. Er
zijn stenige lage bergen, een overvloed
aan cactussen, er zijn zoutpannen,
olijven en wijngaarden en veel ezel
tjes. het is een eentonige, maar zeker
karakteristieke strook waar vrijwel
geen vreemdeling heen zou trekken,
wanneer er niet de tempels van Agri-
gento en de grandioze klassieke puin
hoop van Selinunte waren.
Mét het Parthenon in Athene, dt
heilige helling van Delphi, en de tem
pels van Paestum (honderd kilometer
.ezuiden Napels) ongetwijfeld de
meest indrukwekkende overblijfselen
van de Griekse bouw cultuur.
Over de tegenover het vasteland ge
legen Siciliaanse oostkust zweeg ik tot
dusver omdat ik de methode van het
lest-best wilde toepassen.
waarachtige liefde". Helaas, de
Bchijn en de waarachtigheid
worden weggevaagd door het
bericht van Napoleon's vlucht
uit Elba.
Vorsten en diplomaten vluch
ten! De arme meisjes van
Wenen worden als gebruikt
speelgoed aan de kant gegooid.
Maar ook de waarachtige liefde
wordt abrupt verstoord! Het
verkoopstertje had gezongen:
„Es ist vielleicht nur Traume
rei". Het zingt in je na en het
wordt je tot een schrijnende
vraag: „Is het misschien alles
slechts een droom?". Is het
een ijdel spel dat er met deze
wereld en in deze wereld en
met ons kleine mensenleven in
deze wereld gespeeld wordt?
Een spel van enkele groten
en machtigen om de macht? En
de minder groten en wij, kleine
mensen, met onze belangen en
onze vreugden en onze liefde
De meest geliefde toeristenplaats van
het eiland is Taormina. Die voorkeur is
begrijpelijk. Het stadje zelf is welis
waar nogal karakterloos, maar het ligt
verrukkelijk enige honderden meters
boven de zee tegen een steile berg ge
klit. Het met subtropische bloemen be
zaaide bergland rondom is een vreugde
voor het oog en de sneeuwkap van de
rijzige Etna zweeft op heldere dagen
(en die zijn er vele) aan de zuidelijke
hemel om bij te dragen aan de glorie
van het ganse tafereel.
Eens was dit bepaald niet-karakte-
ristiek Siciliaanse. maar eerder Riviè-
ra-achtige Taormina de uitverkoren
verblijfplaats van gefortuneerde Engel
sen, die er elk voorjaar met duizenden
heen reisden om een vroege lente te
beleven, maar ook hier is het toeris
tisch accent verschoven. De midzomer
werd het seizoen en zowel dan als in
april en mei zijn het niet de Engelsen,
maar bovenal de Duitsers die flane
ren in de enige winkelstraat van Taor
mina. Gelijk ik de laatste jaren ook
elders in het zuiden ondervond: onze
Oosterburen beschikken weer over vol
doende geld en energie om in groten
getale uit te zwermen naar de befaam
de toeristenoorden van Europa.
die het spel in de war gooien?
Een Napoleon, die Elba ont
vlucht? Een Hitler, die Polen
binnentrekt? Een Nasser, die
het Suezkanaal nationaliseert?
Of is er inderdaad een machtig
donker noodlot dat zijn spel met
ons speelt? - Dat steeds maar
weer dictatoren naar voren
schuift? Zodat het in ieder ge
val wat dit betreft niet waar
is. wat ook in dat liedje staat:
„Das gibt's nur einmaal. das
kommt nicht wieder". Integen
deel, het is een eentonig spel,
met steeds weer terugkerende
motieven, gespeeld door het
donkere lot? En wat als die
donkere macht God genoemd
zou moeten worden? „Als God
of goden zich vermaken met
ons leed of schimpen op de
onvolkomenheid van ons be
staan", zoals Multatuli vroeg,
en. zo voegt hij er aan toe „als
het zo waar, zou 't vreselijk
Geweldenaar
De Etna is een geweldenaar. Ik wist
het in theorie, maar nu heb ik het ook
in praktijk ondervonden. Op een ge
huurde scooter reed ik om deze alleen
staande kolos heen: dat was bijna 200
kilometer. Tot dan toe had ik altijd ge
loofd, dat werkzame vulkanen steevast
omringd zijn door voorspoed vanwege
de as en de lava, welke op den duur
tot vruchtbare bodem worden.
Van die te verwachten welvaart is
weinig te merken, zeker niet aan de
landkant van de Etna. In grauwe stad
jes als Randazzo. Bronte (waar ik Ne
derlandse olieboorders aantrof), Adra-
no. was om en bij de helft van de be
volking zonder werk en vele straatjes
deden me aan de misère in Partinico
denken.
De krater van de Etna is te bereiken.
Via een gladde asfaltweg, welke tussen
enorme zwarte lavavelden door loopt
komt men op een hoogte van 1800 me
ter. Daarna kan men te voet in vier üt
vijf uur naar de rand van de krater
klimmen (3200 meter). In mijn soms
kinderlijk enthousiasme had ik illusies
in deze richting. Ik kwam echter met
mijn scooter niet hoger dan 1600 meter
omdat ik toen reeds driekwart bevro
ren was. Ik moest lijdelijk toezien hoe
bussen met dagjesmensen uit Taormi
na me passeerden op weg naar het
restaurant aan het einde van de weg.
Hoger kwamen zij echter ook niet, want
jdLf Rllum - -
Vrouwen uit de buurt van het stadje Randazzo doen de ivas aan de voet van de Etna, waarvan de top.
zoals vaak. omhuld is door een wit wolkje.
het Paradijs, van het licht van
de overwinning. Van een Heer,
die al het bestaan ver te bo
ven gaat. Die geen spel speelt
met deze wereld en met mij.
maar Die bezig is Zijn Schep
ping naar Zijn victorie te lei
den, dwars door het spel om
de macht heen. En Hij gaat
Zijn gang! En mijn kleine le
ven mag ik daarin betrokken
weten! En daarom is het niet
waar dat ons bestaan slechts
als een pion dient in het grote
spel, en behoef ik het leven
niet uit te buiten, voordat het
als een vluchtige droom aan
mij voorbij gevlogen is, maar
mag ik het ontvangen met al
z'n vreugde en geluk en liefde
en verdriet als een opdracht
om met de Heer op mars te
blijven naar Zijn victorie
J. P. HONNEF
hew. prod, te Leiderdorp
het In de vroege zomer doorkruisen
van de dan nog uitgestrekte sneeuw
velden b een alpinlstische onderne
ming;
Maar men behoeft niet in de roken
de kratergrond te blikken om de po
tentie van de Etna te beseffen. Het
sterkste realiseerde ik me die in de
directe omgeving van het stadje Ran
dazzo aan de noordoostkant van de
vulkaan, toen mijn route me door een
slechts enkele tientallen jaren oude
lavastroom leidde. Een zeker driehon
derd meter brede stroom van reuze
sintels, met tussen het zwart een enke
le gele bloem en wat struiken een
sombere brokkelige rivier, waarvan
het verloop kilometers ver tot aan de
kruin van de Etna te volgen is. Wan
neer de lavastroom zijn bedding des
tijds iets meer naar het westen geko
zen had, zou het stadje Randazzo ver
nietigd zijn door de vuurgloed. Men
poogde tijdens de laatste oorlog het
zelfde te bereiken met bommen, maar
er bleven toen toch enige stadswijken
overeind.
Boeiend Syracuse
Deze o zo vluchtige notities inzake
Sicilië's aangezicht besluit ik met een
lof woord op Syracuse, de zuidelijkste
stad van naam van Italië. Een (zo om
en bij 400 v. Chr. een Griekse stad,
die met zijn half miljoen inwoners als
de machtigste ter wereld werd be
schouwd (waarom wordt die Griekse
periode van Sicilië in onze schoolboe
ken toch vrijwel dood gezwegen?)
nu een hoogst merkwaardige, heel he
terogene en daarom vooral boeiende
plaats met 75.000 zielen. De mensen
rijn er charmant, bepaald beminne
lijker dan in overig Sicilië, zo onder
vond ik het althans. En al kan men
zich er ook hier weer over verbazen,
dat in twee duizend jaar zo ongelofelijk
veel door aardbevingen en verwoesten
de mensenhanden verloren ging, toch
zijn er nog enkele pakkende restanten
uit de Griekse tijd: een theater, wat
tempelzuilen, de groteske steengroeven
(Latomieën) waar de Grieken hun
bouwmaterialen weghakten en welke
nu tot onderdeel van subtropische par
ken zijn gemaakt, maar bovenal is er
acht kilometer buiten Syracuse de nog
duidelijk herkenbare ruïne van het
Griekse fort Euryalos, dat de tiran
Dionvsius deed bouwen. Een indruk
wekkende, op een heuvel gelegen ves
ting van waaruit men de ganse vlakte
van Syracuse overziet. Met Euryalos
als tophoek lopen van daaruit muur
restanten naar de zee, op deze manier
een driehoek vormend. Eens werd deze
immense driehoek geheel bezet door de
klassieke stad. Nu ziet men er olijf-
boomgaarden en korenvelden en in de
verte de kleine witte vlek van huidig
Syracuse.
Beter dan waar ook misschien kan
men in Syracuse het steeds wisselend
getü der eeuwen leren kennen. Men
vindt er Griekse en Romeinse ruïnes,
de catacomben van de eerste Christe
nen op het eiland, het papyrus-riet, dat
de Saracenen plantten aan de oevers
van het riviertje de Ciane, er zijn Nor-
mandische kerkgevels, herinneringen
aan de Spaanse barok, er is een pom
peus afgrijselijk mausoleum gelijk een
watertoren, dat Mussolini deed bou
wen ter ere van de gevallenen in de
eerste wereldoorlog, er zijn hyper-mo
derne flats in roze en oker.
H. A.
