.1
KUNSTZINNIG VORSTIN WORDT
25 JULI A.S. TACHTIG JAAR
LINZOEROUDE HANDELSSTAD
EN OOK CULTUREEL CENTRUM
ZATERDAG 21 JULI
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
Koningin Elisabeth van België is ondanks haar
hoge leeftijd nog altijd zeer actief
Er was een nieuwe
wereld groeiende
WêbêI
Plein werd zeven eenwen terug zo royaal aan
gelegd, dat zelfs thans verkeer geen probleem is
(Van onze Brusselse correspondent)
Koningin Elisabeth van België, hertogin van
Beieren zal op 25 juli a.s. haar 80ste verjaardag
vieren. Zij zag het levenslicht in 1876 in het kasteel
van Possenhofen, een van de bezittingen van het
hertogelijk huis van Wittelsbach.
Haar vader, hertog Karl Theodor, vocht in 1870
als generaal van de ruiterij in de veldtocht tegen
Frankrijk en werd door de oorlogsellende zo sterk
getroffen, dat hij besloot weer te gaan studeren
en wel geneeskunde, in welke tak van wetenschap
hij het tot oogheelkundige bracht.
De jonge hertogin Elisabeth Valerie Gabrielle
Marie heeft daardoor al zeer jong in de drie kli
nieken, welke haar vader opende te Tegemsee, te
München en Meran, en waar zij werkte als ver
pleegster, menselijke ellende leren kennen. Van
haar vader en van haar moeder, de infante Marie-
Jose de Bragance van Portugal, leerde zij zeer
vroeg de liefde tot de kunst. Zelf leerde zij viool
spelen en zij bespeelt dit instrument als een be
roepsartieste, terwijl zij ook gaame het penseel ter
hand neemt.
Het lied van de nachtegaal en van andere
vogels van het park van Laken liet zij op platen
opnemen. Ook schreef zij er een boek over.
In 1900 huwde zij met de even sportieve als
dappere Koning Albert, lieveling van t volk
Op 2 oktober 1900 huwde zij te München de tweede zoon van de graaf van
Vlaanderen, Prins Albert van België, neef van Koning Leopold IT, die België
de Congo schonk. De oude Koning had zijn enige zoon Boudewjjn verloren en
ook de oudste zoon van zjjn broer, Filip, de graaf van Vlaanderen, stierf toen
hü amper twintig jaar was. Geheel onvoorbereid op zjjn koninklijke functie was
Prins Albert, de latere Koning der Belgen, dus niet.
Toen hjj de kleine tengere Prinses Elisabeth naar België bracht, was hjj
bovendien reeds een sportief automobilist en alpinist, zeer gesteld op de studie
van de wetenschap en de techniek. De dorpsbewoners in de Ardennen hadden
de Prins zo reeds leren kennen als een motorrijder, die steeds met grote snel
heid over de smalle kronkelende wegen reedOp het eerst gezicht stemden
zij niet overeen: Prins Albert was groot en sterk, zij klein en tenger.
doorgedrongen, dat kleine lapje grond
achter de IJzerrivier. De Panne is
vandaag een bekende mondaine bad
plaats, maar het was in 1914 nog een
eenvoudig vissersdorpje. Vier jaren
lang woonde de Koningin daar in een
kleine villa, samen met haar kinde
ren en haar echtgenoot Koning Al-
bert. Meer dan eens trokken zij er
echter op uit. de Koning naar het en
kele tientallen kilometers verder lig
gende front, terwijl de Prinsen in En
geland studeerden.
Ook aan het front kwam de artis
tieke natuur van de Koningin tot
uiting. Zij richtte het Thèatre de la
Reine op, waardoor de soldaten jaren
lang goed toneel te zien kregen. Hui
dige sterren van de Franse film-in
dustrie Fern and Ledoux en Victor
Francen, evenalsLedoux, een Belg,
die enige tijd in Rusland had gevoch
ten en later carrière maakte in Pa
rijs, behoorden tot de eerste toneelar-
tieeten van dat koninklijk „front-
toneel."
Onmiddellijk was het koninklijk paar
in België populair, ofschoon men het
„moderne" optreden van Prins Albert
niet altijd kon waarderen. De Belgi
sche bourgeoisie gaf er zich echter
evenmin als de burgerstand in de an
dere Europese landen genoegzaam
rekenschap van, dat er een nieuwe
wereld aan het groeien was, en op de
grote catastrofe van de eerste wereld
oorlog, die langzamerhand naderde,
werd geen acht geslagen. Men leefde
in 1900de Moulin Rouge in Pa
rijs. de verhalen van Guy de Maupas
sant. de militaire parades en de ope
rettes.
Op 3 November 1901 was Brussel dol
van vreugde: Prins Leopold was ge
boren! Twee en twintig kanonschoten
deden de kruinen van de majestueuze
bomen van het park van Brussel be
ven. De oude Koning Leopold n be
gaf zich te voet door het park naar
het hotel van de markies van Assche,
waar Albert en Elisabeth woonden. De
latere Koning der Belgen, Leopold III.
kreeg twee jaar later een broertje.
Prins Karei, de latere prins-regent.
Een zusje, Prinses Marie-José, die
Koningin van Italië zou worden, werd
in Augustus 1906 in Oostende gebo
ren. Het verblijf toentertijd in dit
stadje inspireerde Prinses Elisabeth
tot haar eerste initiatief. In dit ar
moedige vissersstadje, dat nog lang
niet de „koningin der Belgische bad
steden" was geworden, stichtte Prins
Albert op haar verzoek het koninklijk
werk „Ibis": aan boord van het gelijk
namige schip werden jonge wezen van
vissers tot zeeman opgeleid.
Als gewone burgers
Prins Albert en Prinses Elisabeth
•eefden in hun paleis te Brussel als
gewone burgers. Zij bezochten een ko
lenmijn, de staalfabriek Cockerill en
de vele bezienswaardigheden in de
Vlaamse en Waalse provincies, terwijl
Prins Albert zich al 's ochtens om
zeven uur aan het werk zette. Maar
dit betrekkelijk rustige leven nam
plotseling een einde, toen de oude
Koning Leopold II op 18 december
1909, vier en zeventig jaar oud, stierf.
In stromende regen begaf Koning Al-
bert zich, gevolgd door Koningin Eli
sabeth en de twee Prinsen, te paard
naar het parlement, waar hij de
grondwettelijke eed aflegde.
Tijdens zijn levensavond had de
oude Koning tot zijn vreugde nog
twee van zijn plannen in vervulling
zien gaan: de Congo werd door het
Belgische parlement als kolonie geac
cepteerd en de „algemene verplichte
personele dienstplicht" werd Ingesteld.
Koninklijk „fronttoneel"
Het is vooral gedurende de eerste
wereldoorlog, die woede van 4 augus
tus 1914 tot 11 november 1918, dat het
Belgische volk Albert en Elisabeth
van België heeft leren kennen. Ko
ningin Elisabeth leidde het hospitaal
..Ocean" gelegen op het kleine stukje
Belgisch grondgebied, aar de Duitse
legers van Wilhelm n niet waren
GEEN „BEWOGEN LEVEN"
Wegens vakantie van onze
medewerker Rein Brou/wer zal
de rubriek .Bewogen Leven" ge
durende enige weken in dit Bij
voegsel ontbreken.
Ongewone boottocht
Koningin Elisabeth stelde ook veel
belang in de ontwikkeling van de
Vlaamse cultuur. Vrienden van Stijn
Streuvels, van Servaes en Saverijs, de
bekende Vlaamse kunstenaars van het
woord en het palet, vertelden ons in
dit verband over een merkwaardige
reis, die de Koningin met een kleine
boot van Gent naar Kortryk heeft ge
maakt. Seppen (Westvlaams woord
voor Josef) de Coene, die aan het
hoofd stond van een grote meubelfa
briek. had zyn boot gemoderniseerd en
zijn artistieke vrienden hadden reeds
lang by hem aangedrongen op een
boottocht op de Leie, de rivier, die
door de schilders van de school van
La tem op zo'n onovertref ba re wijze is
vereeuwigd. Hoe Koningin Elisabeth
van dat tochtje op de hoogte kwam,
weet men niet precies, dooh toen het
uitstapje een aanvang zou nemen en
de Vlaamse artiesten aan boord gegaan
waren, versoheen Koningin Elisabeth,
die zich, buiten alle protocol om by
hem voegde. In den beginne was alles
natuurlijk nog officieel, zo in de geest
van „Hare Majesteit zal zich mis
schien wel herinneren datmaar
spoedig werd onder het drinken van
een stevig glas wijn en by een flinke
maaltijd alle conventie letterlyk over
boord gegooid! Over die reis wordt in
Vlaamse litteraire kringen en kunste-
naarsmilieu's heden ten dage nog ge
sproken
Daadkrachtige hulp aan
Vlamingen en het verzet
België maakte destyds overigens een
moeiiyke periode door. Wel werden de
taalwetten aangenomen (in 1932-*33),
maar in de jaren 1935-*38 was de
Vlaamse strijd nog steeds niet geluwd,
de toepassing van de wetten door de
centrale besturen liet veel te wensen
over en de aanwezigheid van de Ko
ningin by de Vlaamse artiesten was
dan ook een aanmoediging voor de
Vlamingen in hun cultuurstrijd. Het
was trouwens bekend, dat ook Koning
Albert die te Marohe-les-Dames
jammeriyk om het leven kwam, toen
hy de Ardenner rotsen wilde beklim
men een groot vriend was van de
Vlamingen. Herman Teirlinck is zyn
leraar Nederlands geweest.
Gedurende de tweede wereldoorlog
heeft Koningin Elisabeth een grote
rol gespeeld in de steun aan de be-
hoeftigen. Hoevelen hebben in deze
donkere dagen niet van haar een pakje
levensmiddelen en kleding ontvangen?
Zy trachtte arbeiders van deportatie
naar Duitsland te redden, steunde ver
zetsstrijders, verborg Joden en hield
zieh actief bezig met de leiding van
het Rode Kruis, dat met het niet-be
zette buitenland trachtte te onder
handelen om de bevoorrading van het
bezette België te verbeteren, zonder
dat de Duitsers ervan konden profi
teren.
Koningin der kunstenaars
Sedert 1945 is Koningin Elisabeth
een tweede leven begonnen. De deli
cate koningskwestie vermocht het een
heidsbesef in België niet te verzwak
ken. De Koningin versoheen bij offi
ciële manifestaties en dan zwegen de
hatelykheden legen haar zoon Leopold.
In de jongste jaren is Koningin Elisa
beth wederom de koningin der kun
stenaars geworden. By een gravin uit
Brugge ontmoette zy enkele maanden
geleden wederom een groot aantal jon-
1930 begonnen de medewerkers van
haar Egyptologische stichting met
opgravingen in de streek van El-Kab.
Met Einstein voerde zy een drukke
correspondentie, dr. Albert Schweitzer
ontmoette zy in Zwitserland, zy is
presidente van de „Association Romain
Rollaaid" en zy heeft de schrijver
meer dan eens in zyn woning te Ve-
zelay bezocht. Ook met de bekende
Indiase dichter Rabindranath Tagore
stond zy in correspondentie, zy kent
zyn gehele werk.
Schilderen en beeldhouwen zyn haar
geliefkoosde hobbies, maar de muziek
bemint zy toch het hartstochtelykst.
Wanneer Koningin;, Elisabeth zelf de
viool ter hand neemt en haar geliefde
stukken speelt, luisteren haar gasten
met vreugde. Bach en Beethoven staan
by haar op de eerste plaats, maar zy
speelt ook graag Vivaldi en Vieux-
temps.
Onafhankelijk en fier
Koningin Elisabeth van België
ge Vlaamse kunstenaars. Het interna
tionale „Concours Reine Elisabeth"
door haar ingesteld is inmiddels
uitgegroeid tot een van 's werelds meest
bekende en om zyn grote artistieke
waarde byzonder hoog aangeslagen
muziekmanifestaties, en de meeste jon
ge laureaten, die te Brussel werden be
kroond, zyn sedertdien met een
schitterende internationale carrière
van viool- of piano-virtuoos begonnen.
Heel wat kunstenaars hebben zo hun
carrière aan Koningin Elisabeth te
danken.
Ook de wetenschap en de geschiede
nis trekken de vorstin aan. Men denke
slechts aan de „Egypt-ologische stich
ting Koningin Elisabeth", welke door
wijlen prof. Cappart tot grote bloei
werd gebracht.
Contact met Einstein
Reeds in 1022 gaf z\j blyk van grote
belangstelling voor oudheidkundige
onderzoekingen, zy was bijvoorbeeld
aanwezig by het openen van het graf
van Toetankhamon in dat jaar, en in
De Belgen verheugen zich over de
onvermoeibare activiteit van Koningin
Elisabeth, „la reine des artistes", zo
als zy zonder de minste aanstellerig
heid of vleierij wordt genoemd. De
Belgen houden van onafhankelijke en
fiere mensen. Dat Elisabeth van Bel
gië, zonder acht te slaan op de poli
tiek of de conventies, een vergadering
of concert van de Belgisch-Russische
vereniging bijwoont of zich (zoals zij
onlangs heeft gedaan) naar het inter
nationaal muziekconcours van War
schau begeeft, wordt bijkans nergens
bekritiseerd, integendeel.
Deze korte, en onvermijdelijk on
volledige levensschets van een grande
dame voerde ons door drie kwart
eeuw Europese geschiedenis.
Elisabeth van België is niet alleen
een stille getuige geweest, maar in de
jaren van beproeving stond zij te
midden van haar volk, zij, die 56 jaar
geleden als de kleine lieve Prinses van
het Beierse huis van Wittelsbach naar
België kwam.
Het grote plein van Linz ziet er nog precies zo uit als in het jaar 1260.
Vrijwel heel Oostenrijk spreekt met een zekere
geringschatting over Linz, maar binnen 50 jaar
zal deze stad aan de Donau groter zijn dan Graz
en beslist rijker, welvarender en moderner dan
Wenen en al die zelfgenoegzame steden van
Oostenrijk bij elkaar.
Linz ligt niet in de beschutting van hoge bergen
zoals Salzburg en Innsbruck en ook vindt men er
(Van onze Weense correspondent)
in de onmiddellijke omgeving geen uitgestrekte
bossen zoals het Wiener Wald rondom Wenen.
Wie Linz niet kent - en dat is bij de meeste Oosten
rijkers het geval - verklaart vol minachting, dat het
een moderne fabrieksstad is onder de vuile gele
rook van de hoogovens, een lange saaie pijpenla
met als verlengstuk een industrie-emplacement,
dat tweemaal zo groot is als de stad zelf.
genoeg en onder de toehoorders ziet
men dan voornamelijk ingenieurs, die
overdag In de ijzer- en staalfabrieken
of In de stikstofbedrijven achter hun
schrijftafels of aan hun tekenborden
staan. Linz Iaat de andere steden rus
tig pronken met hun natuurschoon en
andere schatten, omdat het zich zelf
rijk weet met zijn Pöstling-berg, zyn
uitzicht op de Donau. zyn pittoreske
pakhuizen uit de middeleeuwen en de
prachtige kerken en paleisjes uit de
Baroktyd.
Stad van Bruckner
Op een paar kilometer afstand ligt
het dorpje Wilhering met het enige
Rococo-klooster. een pronkjuweel,
waarvan men de weerga niet vindt in
Oostenryk of Zuid-Duitsland.
Eveneens onder de rook van Linz
kan men een hoogtepunt van de Ba
rok bewonderen in St. Florian, dat,
naast het klooster Melk, het grootste
en mooiste bouwwerk is uit de bloei
tijd van de Oostenrykse architectuur.
Wie echter niet gevoelig is voor deze
overdadige pracht, zal des te meer
ontroerd zijn. wanneer hij in de kolos
sale kloosterkerk het orgel ziet waarop
Anton Bruckner jarenlang heeft ge
speeld en gefantaseerd.
Nog sterker zal hy onder de indruk
komen bij het zien van Bruckners
marmeren grafsteen of by het betre
den van dat eenvoudige kamertje -
tussen al die pronkvolle zalen - waar
deze laatste grote componist van Oos
tenrijk heeft gewoond en gecompo
neerd en waar men zijn piano nog ziet,
zijn schryftafel en een groot aantal
erekransen en geschenken.
Dat alles behoort tot de onbekende
schatten van Linz met zijn oude Dom.
waar Bruckner als jongeman twaalf
jaar organist is geweest En wanneer
men dan na een vermoeiende expedi
tie tocht door de stad en door St. Flo
rian ook nog een paar prachtige Oud
hollandse meesters in het klooster
museum heeft ontdekt, dan vindt men
in de klooster-kelder de nodige verpo
zing by een goed glas wijn.
Met een beetje geluk ontmoet men
daar de administrateur, die de ge
schiedenis van St. Florian en Linz bij
zonder goed kent, want deze klooster
ling. die nu met het beheer is belast,
was vroeger burgemeester van Linz.
Oppervlakkig gezien is dat alles waar. In Linz wordt het meeste gepres
teerd, men verdient er het best en het geld wordt er ook het grifst uitgegeven.
Dat is altyd zo geweest, want al kon deze stad zich eigenlyk nooit residentie
van een keizer of een hertog noemen, zy lag altyd op het belangrijkste com
merciële kruispunt, In Centraal-Europa, namelijk op dat punt aan de Donau.
waar de verbinding Oost en West gekruisd werd door de zout- en barnsteeg-
weg van het noorden naar het zuiden.
Wie vandaag met verachting op Linz neerkijkt, wordt door de oude
Romeinen in het ongelijk gesteld, want zy hadden hier him opslagplaatsen en
militaire versterkingen, dat bewijzen o.a. de interessante fundamenten van het
oeroude Martinuskerkje.
Linz is echter niet alleen een handelsstad, maar ook een kleinood, waar
van men de schoonheid stap voor stap en met vele toewijding moet ont
dekken. In heel Oostenryk vindt men geen plein zo groot, zo riant en feestelijk
als de „Hauptplatz", die er nog precies zo uitziet als in het jaar 1260. Het is
een zó royaal aangelegd plein, dat het moderne verkeer hier nog geen probleem
is geworden. Wanneer de Oostenrijkers eerlyk zyn, zullen ze moeten toegeven,
dat geen enkele stad - en vooral Wenen niet - zulke prachtige boulevards langs
de Donau heeft. Hier wordt men even aan Boedapest herinnerd, vooral 's avonds
wanneer de lichtjes van de restaurants zich in het water spiegelen.
voor moderne kunst; het gemeente
bestuur heeft de beroemde schilder
Kokoschka uitgenodigd om een stads
gezicht van Linz te schilderen en
heeft voor dit werk de kapitale som
van 100.000 schilling betaald
Want een rijke stad als Linz kan
zich zoiets veroorloven. Ook vindt men
hier een uitstekend conservatorium,
een voortreffelijk provinciaal symfo
nie-orkest. een Academie voor Beel
dende Kunsten en vooral een mooi
theater in empire-stijl, dat echter te
klein is geworden.
Maar terwyl andere provincie
steden in Oostenrijk met dezelfde
moeilijkheden te kampen hebben en
Rijke stad kan zich
dit veroorloven
Dit industrie-centrum is tevens de
zetel van dr. Gleissner, de bekende
commissaris van de provincie en bo
vendien werkt hier de vooruitstreven
de dr. Koref als burgemeester. Of
schoon de eerste bewindsman lid is
van de (r.-k.) Volkspartij en de ande
re Socialist werken deze twee regen
ten voorbeeldig samen om van deze
stad een welvarend en vooral een cul
tureel centrum te maken. Linz bezit
een van de beste en nieuwste musea
elk dubbeltje tweemaal omdraaien,
voordat zij een kleine restauratie kun
nen doorvoeren, geeft Linz aan de bes
te architect van Oostenrijk. C. L.
Holzmeister de opdracht het oude
theater te moderniseren en er boven
dien een nieuwe schouwburg tegenaan
te bouwen, en dat alles zonder blikken
of blozen.
Linz heeft intussen de naam gekre
gen van avant-garde stad. omdat hier
een groot aantal moderne toneelstuk
ken voor 't eerst in geheel Oostenryk
werden opgevoerd. Bovendien worden
er hier nu al 4 jaar achter eikaar lite
raire congressen gehouden, waar de
beste en vooral jongere schrijvers uit
Oostenryk. Duitsland en Zwitserland
van gedachten wisselen. In Linz vindt
men alles, niet alleen 't sierlykste en
modernste kinderziekenhuis, maar ook
wolkenkrabbers, binnenkort zelfs meer
dan in Wenen, want men heeft er der
tig geprojecteerd.
Iets van Rotterdam
Linz heeft iets van Rotterdam, niet
alleen omdat het de grootste binnen
haven en de hoogste silo's van geheel
Oostenrijk bezit., "maar ook omdat de
Gurlitt-galerij aan het Boymans-mu
seum herinnert, Havenautoriteiten uit
Rotterdam en Kamer van Koophandel
komen geregeld op bezoek in deze stad.
waar de mensen even zelfbewust zijn
met een open oog voor de werkelijk
heid. maar met een warm hart en een
royale hand voor culturele zaken.
In Wenen kan het gebeuren dat een
beroemd schrijver voor een half ge
vulde zaal moet spreken, maar wan
neer er in Linz een lezing wordt ge
houden. is de grootste zaal niet groot
Druchnar -
u-u - .eati i„
De laatste rustplaats van Bruckner
in St. Florian.
