Laat ze liever met rust!
GRUTTO OF WULP?
CHRISTIAAN HUYGENS
STIERF LEVENSMOE
Even lachen....
MEN KREET HEM VOOR ONGELOVIG
hij voelde de macht van de wereld buiten hem
ZATERDAG 21 APRIL
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 2
Maar dat koesthouden la voor d«
zeer levendige en buitengewoon waak
zame wulp nu Juist een hele toer en
hier komen we dan op een volgend
verschilpunt: het geluld. De grutto
roept zijn eigen naam heel duidelijk.
..Van rekenlngh ln spelen van Geluk", zo heet een van
zijn werken, waarin hij de kansspelen onder de loep
nemt.
Christlaan Huygens heeft het Middeleeuwse denken
overwonnen, dat muurvast zat aan de theologie, en tege
lijk haar slaaf was. Met Spinoza en nog enige anderen
is hy de grote voorbereider geworden van de volgroeide
mens.
Het grote verschil ln denken tussen de Middeleeuwse
mens en de moderne blijkt het duidelijkst uit de verhou
ding tot het moment van de dood. Voor de Middeleeuwers
bestonden geen sterftetabellen. Ieder mens. oud of jong,
had elke dag evenveel kans om te sterven. Het ging er
maar om of de spelende Vinger Gods naar je wees.
De moderne mens heeft zoveel regelmatigheid ln het
stervensproces gevonden, dat levensverzekeringsmaat
schappijen mede op grond van sterftetabellen. hun
premies berekenen. Een meisje, nu in Nederland geboren,
begint pas „in de tijd van een ander te leven" als zij 73
geworden is. In Spanje zou het kind maar 53 jaar tegoed
hebben, ln India maar 32 jaar. Nederland staat bovenaan
ln deze groep van 0 jarigen. Nemen we de groep van
85-jarige vrouwen, dan zien we dat de negerinnen uit
Amerika alle andere „old-ladies" slaan
Wélk een revolutie, dit denken van Huygens Het
spreekt wel vanzelf dat hij al gauw met de kerk overhoop
lag. evenas Gallileï. Hij was immers de opruimer van
verkeerd geloof. Alle geloof, in strijd met de waarheid
achtte hjj verkeerd. Doch de gelovigen, die hem niet
konden volgen, die niet begrepen dat juist hij het was die
de Majesteit van God demonstreerde, inplaats van zij,
die nog de duivel op bokspoten zagen rondwaren bij de
kruisweg, sloten hem uit.
Men heeft hem uitgekreten voor een ongelovige. Ten
onrechte. Zijn vroomheid was echter een rationele
vroomheid. In zijn laatste werk schrijft hij gedachten
neer. argeloosvan hem zelf. Uitdrukkelijk zegt hij
dat het mathematisch bewijs daarvoor nooit te leveren
IsMaarhet is niet aan te nemen dat de
Almachtige zoveel duizenden, miljoenen werelden heeft
geschapen en er maar één heeft bevolktOp andere
planeten zullen ook planten zijn en dierenen
tneosen
CHRISTIAAN HUYGENS staat ln de Geschiedenis
bekend als de uitvinder van het slingeruurwerk:
het horologium. Het werk waarin hij dit alles be
schreef droeg hij niet op aan „Heren Staten", doch aan
de Zonnekoning. Lodewyk XIV. Deze immers schonk met
milde hand grote giften aan kunstenaars en wetenschaps
mensen, onverschillig of zij Fransen waren of niet.
Parijs zou de stad worden waar hij zijn grootste roem
behalen zou. Daar werd hij het hoofd van de door Colbert
gestichte Academie des Sciences. Hij ontwikkelde er zijn
golftheorie ter verklaring van het licht, hij construeerde
er het zakhorloge, met onrust en spiraalveer.
Geen natuurkundig probleem of hU doordacht het.
Doch buiten zjjn studeervertrek was het leven van alle
dag, dat zich gelden deed. Terwijl hjj bezig was de loop
der sterren te bestuderen, zich te verwonderen over de
grootheid van de schepping, brak op zijn eigen planeet
de oorlog uit: Zijn broodheer. Lodewijk XIV verklaarde
de oorlog aan de Republiek, met Engeland, Munster
en Keulen als bondgenoten.
MEN liet hem met rust. Wat ging hem ook die oorlog
aan? Heel veel. Zijn vaderland was erbij betrok
ken. En ook voor hen die met hun gedachten ach
ter de sterren dwalen, blijft het vaderland. Helaas? Velen
in den lande namen het de zoon van Constantijn
Huygens kwalijk dat hy rustig in dienst bleef van
vijand.
Men liet hem bij zijn werk. Hij kon ongestoord denken,
onderzoeken, uitvinden. Daarvoor was hij toch geboren?
Frankrijk had ook geleerden aan de Nederlanden afge
staan.
In 1683 stierf zijn beschermer Colbert. De brutale
Louvois nam zijn plaats in. Met hem kwam er een andere
koers. Weldra werd het edict van Nantes opgeheven.
Weldra werd het edict van Nantes opgeheven. Weldra
werden de Franse protestanten voor de keuze gesteld:
Katholiek worden of het land verlaten. Huygens was in
de ogen van zijn tijdgenoten een libertijn, dat was nog
veel erger dan een Hugenoot. Men heeft hem niet meer
nodig. „Weggezonden als een palfrenier, die niet slecht
gediend heeft, met een paar lege complimenten.'
oordeelt zijn verbitterde vader.
Chrlstiaan Huygens heeft de macht van de wereld
buiten hem gevoeld. Niet de wereld van de sterren,
doch van de mensen en hun vertroebelde instellingen.
Hoort dat niet bij de mens? Werd hij tenslotte ook niet
het slachtoffer van zijn eigen vertroebeling toen hij
het praatje mee rondstrooidedat Newton gek ge
worden was? Newton was niet gek, die was zijn even
knie. misschien zijn meerdere. De moderne psycholoof
kan zo gemakkelijk verklaren hoe een mens. een zéér
goed mens. maar op zijn retour, de wens tot vader van
de gedachte kan maken, ten opzichte van hem. die hem
dreigt te overvleugelen.
HUYGENS heeft ook gedacht over geloof en rede Hij
voelt ze niet als vijanden. Ze moeten elkaar steu
nen. Het geloof mag niet op gezag de rede bindea
want de rede is nodigopdat het geloof zijn juistt
bedding vindt. De rede ia daarbij méé nodig.
Is dit geen woord voor allen in onze tijd? Tot in d<
meest loodzware orthodoxie is deze gedachte nu doorge
drongen. Ook de Bijbel is mensenwerk. Ook dit vooi
miljoenen heilige boek draagt de ziel mee van de men.'
die het geschreven heeft.
Christlaan Huygens is op 66-jarige leeftijd gestorven:
levensmoe. Hij had zichzelf teveel vergeten. Geen men)
kan zijn geest oplossen in de grote Kennis. Wie hel
probeert wordt melancholisch omdat hij de levens
warmte mist. Spelen, spelen, de mens moet spelen als
hU jong Is en lachen als hij ls volgroeid.
En tóch is ook dit lijden niet voor niets. Van Grotlui
niet, van Huygens niet, al zei de eerste nok hij het eind
van zijn leven: „Veel ben ik begonnen, niets heb U
volbracht."
Hun worsteling is ons tot een geschenk! Want het
aanvaarden van hun inzicht wordt een bouwsteen medt
tot onze verlossing.
REIN BROUWER.
In de Amerikaanse staat Oklahama
werd een zekere Harold Loving in
zijn kraag gegrepen, toen de politie
een inval in zijn speelhol deed .Al
les goed en wel", dacht Harold,
„maar ik dien een proces tegen de
politie ln". De reden? Hij wil de 406
dobbelstenen terughebben, die bij de
inval ln beslag werden genomen.
Kijkjes in de Natuur
JN een van mijn laatste artikelen,
genaamd „Voorjaar", heb ik mijn
pen een scheve sprong laten maken.
Misschien herinneren de lezers zich
nog de tekening van een veenplas in
de hel met een tweetal vogels erboven
In dat artikel heb ik geschreven over
kieviten, wulpen en grotto's. En dan
staat daar, dat er twee grutto's over
een zich badende kievit heen zwenken,
de gebogen snavel schuin naar bene
den gericht, terwijl luid hun roep weer
klinkt een fluiten, hevig vibrerend
enzovoort.
Dat woord grutto's" had natuurlijk
„wulpen" moeten zijn! Toen ik de
fout ontdekte, vond ik het een beetje
vervelend, want per slot van rekening
was het een echte bok, die lk had ge
schoten, een ornithologische bok. waar
op ik vast wel eeai of andere reactie
zou kunnen verwachten.
Maar dat is meegevallen. De eerste
de beste vogelliedhebber, die op me
afschoot, bezorgde met het gevoel van:
„Wacht, nu zul je het hebben!" Eerst
praatte hij over zijn vinken in de tuin,
over de spreeuwen op zijn dak en over
de mussen, die ook zijn krokussen ver
moorden. Ik dacht maar: „jawel, dat
zijn maar aanloopjes, vadertje! Straks
vraag Je me natuurlijk zo tussen
de bedrijven door. of ik wel eens een
gruttosnavel heb bekeken. Maar nee
hoor, het krokusvraagstuk hebben we
netjes bekeken en over de twee stelt
lopers werd geen woord gerept Wat
die mussen betreft, kwam ik zelfs nog
iets aan de weet
In een pas verschenen boekje zou
namelijk de veronderstelling zijn neer
geschreven. dat de mussen de Krokus-
bloemen stuk maken, omdat ze er hun
nest mee opbouwen. Ik was natuurlijk
dankbaar voor deze mededeling, maar
eerlijk gezegd kan ik het met de schrij
ver niet eens zijn. Ik zie de mussen im
mers ln de krokus pikken, ik zie ervan
eten en ik zie ze wel met strootjes en
veertjes exerceren, maar nooit heb ik
ze met gele krokusblaadjes in de sna
vel zien wegvliegen.
Nee, dit vraagstuk is nog niet opge
lost. Zijn er lezers, die nog meer be
wijsmateriaal kannen aanvoeren?
Tot zo lang houd ik het op mijn
oude opvatting: mussen vinden binnen
in de krokus iets eetbaars, iets lekkers.
Iets wat ze nodig hebben voor de op
bouw van hun lichaam.
ZIEZO, dat was goed afgelopen.
Toen kwam nummer twee, ook een
enthousiast natuurvriend. Hij wist
iets bijzonder» over de ham&melis mee
te delen, waarvoor ik zeer erkentelijk
was, natuurlijk! maarondertus
sen stond ik te wachten op een voor
zichtig informerende vraag: „Zegge.
hoe zit dat tegenwoordig met die wei
devogelsehverwisselen die ln
het voorjaar van snavel, hè
Ook dit viel mee! Ook al niets ge
merkt!
Over de hamamelis gesproken, van
een lezer ontving ik een paar interes
sante mededelingen over deze tover-
struik, waarmee hij me een groot ge
noegen deed. Ik bewaar zijn gegevens,
misschien komen er nog wat bij, zodat
ik aan deze merkwaardige struik te
zijnertijd eens een heel artikel plus
tekening, kan wijden.
NU zal ik verder maar niet afwach
ten of er nog meer reactie komt
op mijn vergissing. Achteraf be
keken heeft de kenner van beide vo
gels er geen last van gehad. Hy zal er
het zijne van hebben gedacht. Wie het
verschil tussen de bewuste vogels
evenwel niet kende nou vooruit!
laat lk voor hem of voor haar de bei
de dieren nog even duidelyk naast el
kaar zetten. In deze tijd van het jaar
is de kans zo groot dat men ze te zien
krygt, dat een kennismaking via een
tekening nog wel de moeite loont
Beide vogels zijn z.g. steltlopers, dat
wil zeggen, ze hebben vrij lange poten,
die geschikt zijn voor hun verblijf in
moerassig land zoals weilanden, veen
gronden, natte heidevelden, maar ook
wel in de duinen, die doorgaans niet
vochtig zijn. Hun eieren liggen, even
als die van de kievit op de grond, in
het gras of in de hei.
Er is overigens meer verschil tussen
de grutto en de wulp dan overeenkomst.
Allereerst dan de snavels. De grutto
heeft een rechte snavel (ongeveer 11
cm lang), de wulp draagt een duide
lijk naar beneden gebogen snavel, die
langer is en wat steviger. Trouwens, de
wulp is als onze grootste steltloper
helemaal een forsere verschijning.
Nu de kleur: de grutto is in het
pradhtkleed, dus nu in het voorjaar
opvallend roodbruin van borst vooral
wanneer hij met zijn lange hals recht
op gericht in bet gras rondstapt.
Een wulp, die zich koest houdt, moet
je echter altijd zoeken, omdat hij met
zyn geelachtig bruin en sterk met wit
gemarmerd verendek volkomen met zUn
omgeving versmelt.
NU is 't afwachten geblazen:
„Ma" Zwaan, die verleden
week het nest schikte met de
dadendrang, die iedereen in het
voorjaar kenmerkt, af en toe ge
nadiglijk geholpen door „Pa" Zwaan
aan wie de zorgen van het Huis zyn
toevertrouwd, zit op de eieren.
Ze zit en ze wacht, ze wacht en
ze zit.
Papa zwemt op en neer als een
schildwacht, met wie niet te spot
ten valt: één speels of steels gebaar
naar „Ma" en „Pa" komt in het ge
weer.
Hy slaat U met zün vleugels een
MA en Pa zyn de sierlijkheid
zelve.
Het is niet voor niets, dat een
Anna Pavlova een stervende zwaan
voor de dans uitzocht. De gratie en
de charme van het zwanenpaar zyn
door de eeuwen heen een geliefd
object geweest voor elke kunstenaar
die er met het oog de verrukkingen
van indronk.
Ge moet weliswaar de zwanen op
het nest of m het water zien, want
op de grond zijn het maar een paar
raar-waggelende beesten, die ge
goed in de gaten houden moet, wan
neer ze op het korstje brood afko
men. dat ge hun zo vriendelijk toe
steekt. Dan komt er, by één ver
keerde beweging, een vreemd en
schor geluid uit de fiere zwane-
hals, dat bewondering in vrees ver
keren doet. vooral nu er kindertjes
op komst zijn. Dan is het zaak dub
bel waakzaam te zün en U niet door
uiterlyke schoonheid te laten ver
blinden.
DOOR schade en schande is me
dat indertyd als klein, arge
loos knaapje en hoevele
malen op ander gebied niet sinds
dien? bijgebracht.
Ik zie me nóg wandelen langs de
stille vyver in het prachtige park.
Het was een heerlijke zondagmid
dag. vreugde en rust allerwegen!
Blij huppelde ik. héél onschuldig
nog, naar Pa Zwaan, om hem met
een bete broods te verrassen.
Wat kan een kind méér doen om
een dier gelukkig te maken?
Toen geschiedde de schrik van
myn leven: een mep deed me plot
seling achteruit tuimelen. Niet van
de zwaan, die verheugd blazend
mün Jeugdige komst afwachtte, doch
van een bezorgd, maar hevig ver
stoord familielid, die er nooit gras
over liet groeien.
ZUn hardhandigheid had tot ge
volg, dat ik, zo niet door de zwaan,
dan toch door hem byna met een
gebroken arm af een hersenschud
ding in het ziekenhuis belandde.
Sindsdien heb lk altyd zwanen
behoedzamer aangekeken dan mis
schien strikt noodzakeiyk is. Dat
rare complex uit de kinderjaren
krügt men bij my niet meer weg:
met zwanen kijk ik wel uit, terecht
of ten onrechte, ondanks alle zwa-
nenpoëzie en Lohengrinlegende
als Pa, die „op wacht"
HIERMEE zy niets ten kwade doet en
gezegd van dit toekomstig zwemt.
ouderpaar, dat nu elke dag j
het barsten der eieren verwacht. 5?'
boze oog fel gericht op ledereen, die
Wanneer niemand ze stoort, kan hem (of haar) te na komt, zich be-
het gauw gebeurd zyn. wust van zyn harde plicht om de
Wie met dit zwanenpaar meeleeft, komende grauwtjes tegen elke aan-
is er even nieuwsgierig naar als Ma, val tot zün laatste snik te verdedi-
die ogenschynlijk rustig een tukje gen.
Zo is het bü de mensen, maar
ook by de dieren.
En wie aanhalig wil zün of een
grapje uithaalt, komt in het zieken
huis terecht.
Daarom: laat ze liever met rust!
Vooral de kwajongens, die zo
graag „zwanen pesten"
FANTASIO.
met anelle vleugelslag en strekt dan de
poten ver bulten de witte staart, die
een brede «warte elndzoom heeft.
De vlucht van een wulp is mooi be
heerst, rustig met de brede slag van
een meeuw.
Maar, leeere en lezeressen, aan
deze uitvoerige beschrijving en ook
aan myn (ongekleurde) tekening
hebt U niet voldoende, als U niet de
gelegenheid krUgt. de vogels in le-
Bewogen Leven
Het beviel de gebroeders Huygens zeer goed in „DE HARTOG VAN SAKSEN" aan
de Steenschur le Leiden. Er was veel vertier. Doch hun verblijf kostte de vader veel
geld en daarom zond hij ze weldra naar de pas opgerichte academie te Breda. Van dit
instituut werd de vader curator; hij bracht zijn zoons onder bij de rector, professor
Dauber.
Een professor van toen genoot niet het aanzien van een professor van heden. De
zuivere wetenschap was immers nog niet „ontdekt". Die eer zou later Christiaan
Huygens, met nog enige tijdgenoten, te beurt vallen. Een professor uit die dagen
verdiende ongeveer f 500.Dat was niet voldoende voor hem om van te kunnen leven
en daarom nam hij studenten thuis.
Voor het geslacht Huygens was het jaar 1650 een rampjaar. Toen stierf de nog zo
jonge stadhouder Willem II. Het stadhouderloze tijdperk begon. Van de jonge weduwe
kon vader Huygens geen heil verwachten, noch van de weduwe van Frederik Hendriki
Araalia van Solms. Een sombere tijd brak aan voor de familie. Doch Christiaen had zijn
bezigheden, rusteloos schreed hij van het ene probleem naar het andere.
In Breda waren hy en zyn broer niet afgestudeerd.
Lodewyk was gaan duelleren met een mede-student, en
toen de vader dit gewaar werd. riep hy zyn zonen terug.
Christiaan zou toch zyn weg wel vinden. Wat had hy
aan Rechten? Hy was een natuurkundige in hart en
nieren. In 1651 publiceerde hy zyn eeste werk. over de
quadratuur van de kegelsneden. Hy was toen 22 jaar.
Weldra begon hy met de studie omtrent botsingen van
lichamen, en tot schrik en ontsteltenis van zyn vroegere
leermeesters viel hy Descartes aanen kreeg gelijk
Ongeveer ln dezelfde tyd moet hy ook met zün studies
over het licht begonnen zUn. Met zyn broer Constantyn
bouwde hy kykers. met behulp van zelf-geslepen lenzen.
Op Hofwyck. het bulten van zyn vader in Voorburg,
bestudeerde hy de sterrenheml. Hy werd de ontdekker
van een satelliet van Satumus en maakte zyn hvpotese
omtrent de ring waar
Christlaan Huygens was een denker. Zyn ganse bestaan
was denken, en zodoende verwaarloosde hij zijn lichaam,
vermoedelyk ook wel zyn ziel.
Maar het was ook zo ongewoon, dit denken. Vooroor
delen en subjectieve voorstellingen, bande hy uit zich.
De klare rede zou in hem moeten wonen en zijn geleid
ster moeten zyn.
HIJ was voorzichtig met zyn uitspraken. Het zou
Immers ook best Anders kunnen zyn dan hy ver
moedde „Overal speurde hy naar wetten, naar orde
Zelfs daar waar de mens van zyn tyd slechts spreken
kon van geluk.
behoudens nog enige andere noten, die
hü op zijn zang heeft, terwyi de wulp
zeer welluidende fluittonen voort
brengt, die eindigen in een steeds snel
ler trillen en jodelen.
Beide vogels laten hun geluid horen
tydens de vlucht en ook deze vertoont
punten van verschil. De grutto vliegt
venden lüve bulten, ln het vrije veld.
in de wijde Hollandse lucht, te zien.
Daarom herhaal ik, wat ik.al eens
eerder schreef: nu 19 het de tijd, nu
in het voorjaar! Dat maar zo bitter
kort is.
SJouke van der Zee.
