r~i Q
CHARLEY TOOROP ging met
haar kunst volstrekt eigen wegen
VERANTWOORDELIJK BEHEER
Handleiding voor
niet - F rans - sprekende Britten
5a Jaargang No. 45
Zaterdag |2 November 1955
By de dood van een groot schilderes
Schijnbare hardheid van haar werk verborg
diepe aandacht voor mensen en dingen
Beste tradities voortgezet van de
Nederlandse schilderkunst
(Van een onzer redacteuren)
Het is de schilderes Charley Toorop. die juist een week geleden in
de nacht van Zaterdag op Zondag in haar woonplaats Bergen (N.H.)
lop 64-jarige leeftijd overleed, niet gemakkelijk gevallen de erkenning
Ie verwerven, die haar werk in zo bijzondere mate verdient. Toen zij
op jeugdige leeftijd met schilderen begon, deed zij dit in de schaduw
van de grote reputatie van haar vader. Jan Toorop. En later, toen zij
in de loop der jaren steeds duidelijker haar eigen weg ging volgen en
een stijl ontwikkelde, die haar tot een onnavolgbare figuur in de
moderne Nederlandse schilderkunst maakte, heeft zij - zoals
Hammacher het uitdrukte - „de volle maat van afbreken, bestrijden,
iel er tegen gekant zijn, moeten ondergaan".
Maar reeds lang voor haar heengaan was het besef doorgebroken,
dat deze vrouw, met haar schijnbaar hard-mannelijke manier van
uitbeelden een van de markantste persoonlijkheden was. die in
de laatste decennia op schilderkunstig gebied in ons land te vinden
waren. Een vrouw, die het moderne levensgevoel in haar werk op
fascinerende wijze wist uit te drukken.
Charley Toorop werd op 24 Maart
1891 in Katwijk geboren. Met haar ou
ders heeft zy veel gereisd in Italié.
Frankrijk en Engeland en zij kwam
daardoor voortdurend in aanraking
met artistieke milieux. Haar leven
lang is zij behoefte blijven gevoelen om
ach in de centra van de Europese cul
tuur op de hoogte te stellen van wat
er gaande was, zonder dat dit open
staan voor de denkbeelden van ande
ren haar eigen Inzichten geweld aan
deed. Steeds weer slaagde zy erin de
vreemde invloeden, die op haar af
stormden, op volstrekt-persoonlijke
wijze te verwerken.
Er zijn een paar frappante dingen
in haar leven op te merken. Aanvan-
kelijk was zij voorbestemd zangeres te
worden, waarvoor zij 4 jaar in Frank
fort en Amsterdam studeerde. Toen zij
op 21-jarige leeftijd met Henk Fem-
hout in het huwelijk trad, scheen dit
het einde te betekenen van een artis
tieke carrière. De geboorte van een
dochter en twee zoons eiste haar volle
aandacht. Van reizen, zoals voorheen,
ton niets komen en toch wilde zij zich
uiten. Zo ontstond de lust om te gaan
schilderen en dat deed zij 's avonds
b(j de electrische lamp!
Dichter bij beeldhouwen
dan bij de muziek
Dit eenvoudige begin was de aan
vang van haar loopbaan als schilde
res. In 1917 leed haar huwelijk met
haar begaafde, maar onevenwichtige
echtgenoot schipbreuk en zij begon
ach toen geheel toe te leggen op wat
tot dusver eigenlijk niet anders dan
een hobby was geweest. Via Den Dol-
der, Amsterdam, Schoorl en Parus
kwam zij tenslotte in Bergen terecht,
waar zij het grootste deel van haar le
ven heeft gewoond en gewerkt.
Van muziek is zij altijd veel blijven lijken, poëtisch-muzlkaal was het be
houden. al ging zij er dus niet verder paald niet, zelfs niet als zij bloesemen-
In. Dit is typerend voor haar wezen, de takken schilderde. Haar kunst staat
Want, al is haar werk veel fijngevoell- dichter bij architectuur en beeldhou-
ger dan het op het eerste gezicht moge wen dan bij de muziek.
De maaltijd der vrienden.
Geen gemakkelijkwerk
Er Is nog iets, dat opvalt, als men
haar levensgeschiedenis vergelijkt met
haar werk. Dat werk is immers ge
maakt door een vrouw, die de dochter
was van een op Java geboren vader en
een Ierse moeder. Toch is het door en
door Nederlands, straf-realistisch, en
wie er, op grond van haar afkomst, de
uiting,van een uitbundig temperament
of van een diepe mystiek (zoals by
haar vader) in zou zoeken, komt be
drogen uit. Zo sterk en fors van struc
tuur zyn haar schilderstukken, dat het
eerder van een mannelijke dan van
een vrouwelijke hand schijnt. Wie het
vaker heeft gezien - welk een prachtig
overzicht gaf de tentoonstelling in 1951
ter gelegenheid van haar zestigste ver
jaardag - is er aan gaan gewennen.
Maar het is niet moeilijk zich In te
denken, dat deze schilderyen by eerste
expositie een schok veroorzaakten.
„Gemakkeiyk" zyn ze nooit geweest.
Charley Toorop stelde zichzelf de
hoogste eisen (zij werkte dikwijls ja-
DEZE week is er in de Tweede
Kamer nog al wat critlek
uitgeoefend op het finan
ciële beleid van de overheid. Van
verschillende zyden werd naar
voren gebraoht, dat er met de
moeizaam büeengebrachte gel
den der onderdanen niet zó
voorzichtig wordt gehandeld als
nodig is.
De staatsuitgaven worden hoger
en de hand van de fiscus tast
dieper in onze beurs. Van an-
dermansleer is het goed riemen
snyden.
Nu zal er van de verantwoor
delijke leiders der departemen
ten gevraagd worden om van
bovenaf het snoeimes te hante
ren en elke buitensporige uit
gave te couperen. Hier en daar
zal er zeker veel te bereiken zyn.
Maar het is ook hard nodig
om van „onder op" mee te wer
ken aan een verantwoordelyk
beheer. Wy bedoelen dit: dat de
mentaliteit niet alleen by som
mige ambtenaren, maar by ons
WOORD
VAN
BEZINNING
Ja. mag ik nog een stap ver
der gaan? Is er wel iets wat wij
bezitten, volkomen ons bezit te
noemen? Zeker, wij hebben er
voor gewerkt, gestudeerd, ge
spaard, wy hebben ons allerlei
dingen ontzegd, wy hebben met
energie onze zaken opgebouwd;
inzover is het van „ons", onver
vreemdbaar. Maar er zyn ons
daarby zoveel dingen gegeven,
die wy niet in eigen hand heb
ben. Dat ik er bendat ik ge-
zy nog iets; de tyd om er zaken
mee te doen.
Zó hebben wij allen óns kapi
taal gekregen, de een meer, de
ander minder, dat doet er niet
toe. Het belangrijkste is niet wat
wy hebben, maar wat wy doen.
Tal van mensen zitten in de
misère en in de kramp, omdat
zy zo graag een ryksdaalder
zouden willen wezen, terwyi ze
weten dat ze maar een gulden
zyn Ze piekeren altyd over dat
geen wat anderen hebben en zy
met; zo zouden zo graag de
functies en het vermogen van de
ander willen bezitten. en al
mokkend doen zy niets met het
hun toevertrouwde kapitaal, de
gulden blyft een onvruchtbare
gulden en wordt inderdaad nooit
een ryksdaalder!
Het kan anders. Ons is veel
gegeven. Wy hebben zo oneindig
veel in beheer ontvangen, en
allen zal moeten veranderen. Er
zyn er die, als zy voor persoon
lijke aangelegenheden op reis
gaan, derde klas reizen» als er
vierde was. zouden zy vierde
reizen), maar zodra zy op kosten
van anderen kunnen gaan, zich
in de kussens van de tweede
nestelen. Er zyn er die op een
privé-reis zich graag tevreden
stellen met een „Broodje van
Kootje", maar wanneer zy hun
kosten van de een of andere
verenigingskas vergoed krygen,
zich graag een flinke lunch met
tong of „beefteak americain"
laten voorzetten. Mensen, die
niets te verletten hebben, die
toch graag hoge vacantie-gelöen
toucherenZo kunnen wy
nog een krant vullen.
Juist omdat het geld betreft,
dat anderen vaak moeizaam by-
eengebracht hebben, wordt de
uiterste voorzichtigheid ge
vraagd: het moet met nog veel
meer teerheid behandeld wor
den; het is immers niet van
onszelf.
zond bendat ik studeren
kandat ik economisch in
zicht hebdat ik in het be-
dryf opgeklommen bendat
mijn artikel het doet zeker,
met alle respect voor de eigen
inzet! er is zoveel by wat ons
gegeven is, van God. Ik ben niet
in de wereld geworpen, maar
geplaatst, de dingen komen niet
als een lawine van toevallighe
den over my, er is een Hand die
leidt.
Zó wordt het gehele leven een
zaak van beheer van het kapi
taal van een Ander! In de Bybel
wordt het verhaal verteld van
iemand, die een buitenlandse reis
ging maken om er zyn konings
kroon in ontvangst te nemen en
toen onder zijn personeel zijn
kapitaal verdeelde met het ver
zoek daarover het beheer te voe
ren. Psychologisch volkomen
verantwoord gaf hy aan een
ieder van zyn personeel zoveel
als hy dragen kon. De één kreeg
15 mille, de ander 10 mille, de
ander 3. Met het kapitaal kregen
Toch moet men niet de vergissing
begaan te zeggen, dat haar werk niet
doorvoeld is. Integendeel, zy trachtte
steeds door te dringen tot de achter
grond van wat zy schilderde, vooral
van de mensen, die zy uitbeeldde.
Vandaar, dat de ogen in de letter iy-
ke zin van het woord een grote plaats
in haar portretten Innemen. In de
soms meer dan levensgrote koppen is
het oog de uitdrukking van wat zy als
essentie van de persoonlykheid
schouwde.
Opmerkelijk evenwicht
De dikwyis monumentale opzet van
haar stukken, de strakke lynen en het
ontbreken van een voorgrond wekken
de indruk van onverbiddelyke hard
heid. Maar wie langer toeziet, ontdekt,
dat de schilderes steeds gepoogd heeft
de diepste werkeiykheid van dingen en
mensen weer te geven. In dit gelukki
ge samengaan van uitbeelding der wer
keiykheid en van het speuren naar
wat er achter lag, vertegenwoordigde
zy de beste tradities van de Neder
landse schilderkunst. Daardoor ont
stond ook het evenwichtige, dat haar
De drie generaties.
renlang aan één enit?l doek) en ver
langde dat ook van hen, die haar kunst
besagen.
Vermoedeiyk zal het U vergaan zoals het onze berichtgever verging,
toen hij, zittende op een caféterras aan een der Paryse boulevards, de
volgende regels aantrof op een aan een tarieflyst gehecht kaartje.
Aanvankelyk dacht hy te doen te hebben met de een of andere
negertaal, doch by nadere beschouwing bleek de bovenste vetgedrukte
regel in phonetische schrijfwyze de Franse vertaling te zyn van de
daaronder in cursieve letter gedrukte Engelse vraag.
Leest U de bovenste regels maar eens hardop en spreekt U daarby
de woorden uit zoals U zou doen, wanneer U een Engelsman was
Tot Uw eigen verwondering hoort U dan een Franse vraag
Hier is de tekst
DONNAY MWAH LADDEESSEEOWN SEEL VOO PLAY!
Give me my check please
LEUH SEYRVISS EYTEEL COMPREE I )N LADDEESSEEOWN?
Is the service included in the check?
DONNAY MWAH UN STEAK BEEWN KWEE!
Give me a well done steak
DONNAY MWAH DUH VAN ROUGE
Give me some red wine!
DONNAY MWAH DUH VAN BLON
Give me some white wine.
DONNAY MWAH DEUH LOW GLASSAY
Give me ice water.
SETAY TRAY BON JEY REHVEEANDRAY
SEUH SWAHR POOR DEENAY
If was very good, I'll be back to night for Dinner
MEYRSEE BOWKOO!
Thank you so much!
doeken kenmerkte: het statische ogen
blik was verbonden met de dynamische
stroom van de onzichtbare, maar daar
om niet minder wezeniyke achter
grond. Welbewust weigerde zy te
vluchten in symbolisme, zoals haar va
der deed. Hammacher citeert de op
merking van een Franse criticus, dat
groot en nieuw werk noodzakeiyk be
gint met leiyk te zyn. Sterker nog:
men móet het wel leiyk vinden, omdat
het niet lijkt op wat men goed kent.
Het publiek schrikt ervan en verzet
zich, totdat veelvuldig zien de schoon
heid openbaart. Zo is het ook gegaan
met de schilderyen van Charley Toor
op, die weigerde gebaande wegen te
gaan.
Taal van deze tijd
Met grote wilskracht heeft zy tot
het laatst van haar leven gearbeid. On
danks een ernstige ziekte, die haar
noopte meermalen het penseel uit
handen te leggen, ging zy met onver-
zettelijke levensdurf voort een vol
strekt eigen geluid te laten horen. Tot
haar grote verdiensten behoort, dat zy
het groepsportret weer in ere heeft
hersteld. Een van de mooiste schilde-
daart>y nog de tyd om het be
heer te voeren. Wat doen wy
er mee?
Goed, laat ik dan een gulden
zyn en geen ryksdaalder .als die
gulden dan ook maar uitgege
ven wordt, een flinke omloop
snelheid krygt, dat zoveel mo
gelijk mensen er van profiteren
Wat ik heb, is niet van me
zelf. Ik ben ook niet van mezelf,
ik ben van de Ander, en voor de
anderen. Wie dit beseft, wordt
steeds ryker. Wie heeft, en het
werkelijk hééft, er iets mee dóét,
er anderen blij mee maakt, het
in liefde voor God aan de an
deren besteedt, die ontvangt er
mateloos veel by. Wie niet hééft,
omdat hy het wel heeft, maar
er niets mee dóét. hetzy hy het
voor zichzelf verkwist, hetzij hy
het voor zichzelf oppot, die ver
liest wat hy heeft en verliest
tenslotte zichzelf.
O TOORNVLIET
Geref. Stud.-Pred.
ryen, die zy maakte, is „De drie gene
raties", waarop men, behalve de door
de beeldhouwer Radeckcr vervaardigde
buste van haar vader Jan Toorop en
de beeltenis van haar schilderende
zoon Edgar Fernhout, een kenmer
kend zelfportret ziet: de schilderes in
witte jas, met palet en penseel. „Verle
den" en „toekomst" staan hier op de
achtergrond, het werkzame „heden"
trekt de volle aandacht. Zó was Annie
Caroline Pontifex Toorop: scherp-cri-
tieche waarneemster van de werkeiyk
heid, die zy in de harde, maar diep-
wa&rachtige taal van deze tyd weer
gaf.
RL
MALLE GEVALLEN
Rusland, dat niet ophoudt te bewyzen
dat de Russen langer leven dan elk
volk waar ook ter wereld heeft weer
een nieuwe „vondst" gedaan op dit
gebied. Ergens waar vermeldt de
historie niet werd een stokoude
man gevonden, die maar liefst 122
jaar oud is. Vanzelfsprekend heeft
de man een behoorlijk stukje ge
schiedenis meegemaakt Zo tussen
neus en lippen door vertelde de grys-
aard dat hy nog in de Krimoorlog
heeft meegevochten (100 jaar gele
den). Radio Moskou, die dit nieuws
wereldkundig maakte, wist toen
blykbaar niet meer van ophouden.
De radioverslaggever wist namely k
nog iets van een tuinman te vertel
len, die maar liefst 147 jaar is en nog
wel eens in zyn tuintje aan het spit
ten is. De illustere ry werd afgeslo
ten met een huisvrouw die al 138 is
en „nog best breit". Onlogisch is het
dan niet meer dat de radioman tot
slot verkondigde, dat er in Georgië
duizenden mensen zyn ouder dan 90
jaar.
In Stockholm liggen de moeilykheden
op het gebied \un de dans. De mo
derne dans wel te verstaan. De da
mes Else Sorensen en Karen Kerk
werden zo door het meeslepende en
opwindende rhythme van de mambo
gegrepen dat zij het zelf ook eens
probeerden. Beiden liggen nu met
gebroken benen in een ziekenhuis,
maar beiden zyn dan ook 80 jaar oud
Twee winkeliers in Calcutta wilden het
Holi-feest wat opvroiyken. Ze beslo
ten hun voorraad rood poeder over
de feestvierende hossende menigte
Hindoes uit te strooien. De wind
voerde het poeder echter mee over
de hoofden van zes meisjes, die toen
spoedig voor de winkeldeur versche
nen en tranen met tuiten huilden.
Ook de menigte Hindoes ging zich
met de kwestie oemoeien en eiste
nota bene. dat elk van de winkeliers
met drie meisjes zou trouwen. Wan
neer in India een man rood poeder
over een meisje strooit, wil dat zeg
gen dat hy met haar wil trouwen. U
kunt dus de eis van deze mensen óe-
grypen. De winkeliers die niets voel
den voor een dergelyk gedwongen
massa-huweiyk, moesten door ae
politie worden ontzet. De rechter zal
over deze moeiiyke kwestie eej wijs
oordeel moeten uitspreken. Hoe kan
hy de zeer oude tradities handhaven
zonder zes meisjes en twee mannen
in een door hen helemaal niet ge
wenst huweiyk te storten?
