ov
KINDERVERZORGING DOOR DE EEUWEN HEEN
Florence Nightingale vocht tegen angst voor koele nachtlucht
„Sympathie-poeders" deden geen kwaad
Eigenlijk is het helemaal niet verbazingwekkend, dat onze voor
ouders op hun wijze heel veel zorg besteedden aan hun spruiten.
Verzorging en vertroeteling van kinderen is immers een der diepst
gewortelde neigingen van de mens. Toch - toen ik mij verdiepte in
het onderwerp - begreep ik mijn aanvankelijke verbazing. Zij sproot
namelijk voort uit de ontdekking, dat veel van onze gebruiken,
middeltjes en overtuigingen niet typisch zijn voor onze tijd en West-
Europa, doch ook in vroeger eeuwen en in andere landen, zij het in
gewijzigde vorm, toegepast worden. Neemt U nu, bij voorbeeld, de
veiligheidsspeld. Er is vrijwel geen kinderkamer, waar men het zonder
dit practische hulpmiddel kan doen. Doch 2500 jaar geleden
.gebruikten moeders ook reeds veiligheidsspelden bij de verzorging
harer babies. Zo'n speld zag er uit als een gevaarlijk wapen, althans
vergeleken bij onze roestvrije, nette spelden, maar zij werd vervaar
digd volgens hetzelfde principe.
baby dan in een ijskoud bad en - aldus
kenners der geschiedenis - baby vond
dat heerlijk! Ja, dat klinkt wat gek
voor onze aren, maar in Zuidoost Azië
is het een gewoon verschijnsel, als een
moeder haar peuter dagelijks een
stortbad geeft met ijskoud water. Ik
heb zo'n peuter echter wel eens zien
huilen tijdens het ondergaan van die
„Griekse" behandeling
DE GRIEKEN
HE7T waren de Grieken, die in de
tweede eeuw na Christus de
grondslagen legden voor de baby
verzorging. zoals wij die thans in ver
volmaakte vorm kennen. Die oude Hel
lenen aehtten het vooral van belang,
de jonge kindertjes te harden. Kort
na de geboorte pasten zij lichte mas
sage toe om de vorm van het hoofd te
verbeteren. En eenmaal daags een bad
was kraamkamerwijsheid in die dagen
in Griekenland. Maar de baby werd
gebaad inzoutwater, omdat dit -
meende men - het kind krachtig zou
maken. O ja, en het voorschrift luidde
verder: Iedere dag moet het water iets
kouder zijn. Na twee maanden stopten
de moeders en
BONT ALLERLEI
EEN speurtocht door ..Kinderland"
leert, dat in de loop der tijden al
lerlei materiaal gebruikt werd om
borden, zuigflessen, napjes en wat dies
meer zij te maken. Ieder tijdvak had
zijn eigen keuze. Zo gebruikten de
Grieken en Romeinen terra-cotta zuig
flessen, net zo geconstrueerd als onze
hedendaagse niet overlopende inkt-
flessen. De zuigfles is voor de diverse
perioden der Europese geschiedenis
even kenmerkend als Jaartallen dat
zijn. In de vijftiende en zestiende eeuw
was het woord aan de houten papbor
den. Tin en zilver kenmerkten de ze
ventiende en de achttiende eeuw.
Aardewerk, porcelein en dik glas be
hoorden naar hun aard bi) de degelijke
negentiende eeuw. Bij de primitieve
volken van Azië, Afrika, Amerika en
Australië kende men vroeger geen
zuigflessen of eetbakjes voor de kinde
ren. Hoe kwam dit? Wel, de moeders
gaven de kinderen borstvoeding tot
aan het derde levensjaar. En zo kon
het gebeuren, dat een borstkind in
staat was om een bot af te kluiven.
Tegenwoordig is dat anders in die
landen. Ook de Papoea's bijvoorbeeld
kennen nu de zuigfles en soms is het
de vader, die de rol van kinderverzor-
ger vervult! De Noord-Amerikaanse
Indianen, die vroeger pas geboren
kindertjes met mest bestreken, passen
thans moderner methoden toe om hun
kinderen gezond en sterk te houden.
Kortom, de .goede oude tijd" (die toch
eigenlijk lang niet in alle opzichten
goed was) behoort bij de vroeger-zulg-
flesloze mensengroepen tot het verle
den.
DE WIEG
WIEGEN kenden de primitaeve
mensen wel. Sommige dier kin
derbedden zijn werkelijk heel
mooi en practisch. De keuze van het
materiaal is afhankelijk van de na
tuurlijke producten des lands. Nu eens
zijn de wiegen gemaakt van boom
bast, dan weer van vlechtwerk, soms
van hout. De Eskimo's maken ze van
pels, afgezet met kleurige kralen. De
meest practische wieg. die lk oat zag,
was afkomstig uit Australië. Zij was
gemaakt van boombast en had de
vorm van een grote schelp. De moeder
kon het ding gebruiken als wieg. als
wasbekken, om voedsel te bereiden
enom een baby over een rivier te
brengen door het te gebruiken als
bootje! Hierbij vergeleken zijn onze
reiswiegen primitieve bedenksels.
Schommelwiegen zijn blijkbaar een
Europese uitvinding, althans, mij is
geen voorbeeld bekend van een elders
ln de wereld gemaakte schommelwieg.
Wel heeft men in andere werelddelen
naderhand de schommelwieg nage
maakt, doch als „uitvinding" staat zij
op naam van Europa.
GEZONDHEID
INENTING en andere medische mid
delen hebben zoveel gedaan om de
kindersterfte te verkleinen, dat men
zich afvraagt, hoe de mensen het
vroeger en elders gesteld hebben zon
der die medische steun. Stellig is dat
ook moeilijk geweest. Toch was men
ook vroeger - uiteraard binnen de
grenzen van de toenmalige medische
kennis - verstandig bij de behandeling
van kinderen. De bezit een tekening
van een vondelingentehuis in Pan)s
uit de zeventiende eeuw. Het geheel
ziet er ordelijk. Ja, zelfs hygiënisch
uit, al was er toen toch maar heel wei-
Donkere babies zijn evenals blan
ke zuigelingen gebaat bij goede
verzorging en doeltreffende medi
sche hulp. Tal van Papoea-stam
men zijn tot dit inzicht gekomen.
Niettemin is het voor menig moe
dertje nog een hele stap. voordat
zij voor het eerst op het dokters
appèl verschijnt.
nlg bekend over de eisen ener behoor
lijke hygiëne. En als middeleeuwse
schilderijen bekijkt, ziet U. dat babies
altijd worden - en aangekleed voor
een brandend vuur. en dat er in de
kamer steeds enige helpsters zijn, die
de temperatuur van het badwater pro
beren en haar best doen om het de
jonge moeder zo aangenaam mogelijk
te maken.
Toch waren er wel wonderlijke be
grippen ook. Dacht men. dat een kind
of moeder vergiftigd was. dan luidde
veelal het recept: HOORN VAN EEN
NEUSHOORN. De eenhoomige neus
hoorn gold namelijk als een geheim
zinnig dier. Maar zo'n stuk ivoor
kostte heel, heel veel geld, zodat al
leen de zeer rijken dat wondermiddel
konden verwerven. In de zeventiende
eeuw werd zo'n stukje „hoom" in
Dresden zelfs eens verkocht voor 730
duizend gulden (een bedrag, dat toen
koopkracht had van enige müiioenen
guldens in onze dagen!)
SYMPATHIEPOEDER
EEN andere geneesmiddel uit die
tijd was het beroemde „sympathie
poeder", dat werd gebruikt om
wonden en sneden te helen. Het dient
gezegd, dat dit geheimzinnige genees
middel probaat werkte. Hoe dit te ver
klaren? Het werd namelijk gestrooid
op het wapen of voorwerp, dat de
wond had veroorzaakt, of ook wel op
de kleren van de patiënt. De wond zelf
werd dan gewassen en verbonden
en genas als regel snel, omdat er geen
vieze smeersels op wei-den gedaan.
DE VORIGE EEUW
PAS in de negentiende eeuw was er
sprake van werkelijke ondervoe
ding, verwaarlozing en slechte
behandeling van millioencn kinderen
in Europa. De opbloei der industrie en
de hiermee gepaard gaande vorming
van een fabneksproletariaat waren
daar de oorzaak van. Talloos veel kin
deren leefden toen onder de afschu
welijkste omstandigheden en moesten
werken in mijnen, fabrieken en andere
bedrijven. Het was een eeuw van grote
rijkdom voor weinigen en van armoede
en hardheid voor de meesten. Het was
voorts een eeuw van dwaalbegrippen
en buitenissigheden op het gebied der
kinderverzorging.
Honderd Jaar geleden. Ja, later nog
was men algemeen van oordeel, dat
nachtlucht en avondkoelte schadelijk
waren voor de gezondheid. Florence
Nightingale bijvoorbeeld trok her
haaldelijk van leer tegen dit wanbe
grip. Pas na haar dood wonnen haar
denkbeelden geleidelijk veld. Een tijd
Audrey Bussel, de schrijfster
van dit artikel, bezocht onlangs
een tentoonstelling, gewijd aan
de zorg voor het kind. Zy ont;
dekte er, dat sommige dingen,
die wy .modem" noemen, veel
ouder zyn dan de weg naar
Rome.
lang waande men, dat het aanbeve- |t
ling verdiende om het hoofd van een n
pas-geboren baby te wrijven met
brandewijn of cognac. Trouwens, de
„dot" met brandewijn en suiker is
heel lang in zwang gebleven.
Voorts oordeelde men het een goed
middel tegen rheumatiek om een H
jonggeborene een stuk koperdraad
om het middel te binden. Het leven
van alledag droop van bijgeloof.
Kinderoortjes werden doorboord om
het gezichtsvermogen te versterken.
Halssnoeren van touw dienden als
middel tegen de koude. Spinneweb-
ben waren beter dan watten om
wonden te verbinden. En de kinde
ren in de achterbuurten van Londen
en andere grote Europese steden droe-
ge misschien nog meer amuletten en
andere tovermiddelen tegen riekte
dan de negerjeugd in het donkerste
deel van het Donkere Werelddeel
Voor mij ligt een foto van een
Siamees jochie in een Bangkokse tem
peltuin. Kleren draagt hij niet, wel
een snoer van tovermiddelen om de
hals. Nu, de proletarische jeugd in de
grote steden had in de vorige eeuw
nauwelijks meer kleren dan dit Siame
se ventje en stellig meer amuletten!
ONZE TIJD
VER onze tyd wil ik niet uit-
i weiden. Wü weten allen, hoe-
veel er gedaan wordt voor een
goede kinderverzorgingen
hoeveel er nog te doen is. „Als wy
alle kinderen vóór ze naar school
gaan een paar jaar een goede kleu
terschool konden laten volgen, zou e»
heel wat minder jeugdmisdadigheid
zjjn!", vertelde mij onlangs de di
rectrice van een van Londen's mo
dernste kleuterscholen, lk geloof, dat
er veel waarheid schuilt in haar
woorden.
Zelf neig ik er toe om te geraken to4
een „Griekse inslag" in de opvoeding
van jonge kinderen. De Grieken wa
ren namelijk van mening,, dat kin
deren thuis moesten worden opge
voed. Ik ook. Daarom moet een kleu
terschool niet te ver van „thuis" zijn,
zodat zij in de gedachtenwereld van
het kind tot „thuis" gerekend wordt.
De kinderen zien hun moeders voor
bijkomen. Zij weten, dat ze vlak bij
huis zyn, gevoelen zich dus niet ver
laten. En lage deuren en kindermeu
bels zijn natuurlijk noodzakelijk.
Reeds ls er een vrjj groot aantal
kleuterscholen, maar hun aantal is
bjj lange na nog niet groot genoeg.
In Engeland by voorbeeld ls er op
de kleuterscholen slechts plaats voor
4 "c van alle kindertjes tussen de
twee en de vijf jaar. En in vele lan
den zal men ook wel met dit pro
bleem worstelen, temeer, omdat goe
de onderwijs- en opvoedkrachten he
den ten dage schaars zyn.
Hoe dit zij. het stemt reeds tot grote
tevredenheid en dankbaarheid, dat
er thans zoveel meer kan worden
gedaan om heel jonge mensjes op te
vangen en voor te bereiden op de le
venstaak dan in vroeger eeuwen het
geval was.
(Nadruk verboden)
ZATERDAG 5 NOVEMBER WEKELIJKS BIJVOEGSEL PAGINA 4
Naiba. een geboren en getogen Papoea, legde onlangs met goed gevolg een exa
men af als dokters-assistent. In een kliniek in de omgeving van zijn dorp vond hij
een passende werkkring: hier ziet U hem een volledig ondervoede baby, die door
zijn moeder (op de achtergrond) naar de kliniek werd gebracht, met behulp van
een zuigfles het onontbeerlijke voedsel toedienen.
Ook in het Australische deel van Nieuw-Guinea is de Gezondheidsdienst goede maatjes
met de Papoea-jeugd. Een vrouwelijke arts bezoekt geregeld de nederzetting en contro
leert de gezondheidstoestand van de bevolking.
