Dij vut
öjjaj
Het laatste toneelnieuws uit Parijs
van
bezinning
woord
De toekomst in onze hand?
NIETS NIEUWS ONDER DE ZON
malle gevallen
3e Jaargana No. 44
Zaterdag 5 November 1955
Premières van RoussinPagnol
en Ionesco
(Van onze correspondent ln Parijs)
Van de crisis waarover in de Parijse toneelwereld weer druk
gesproken wordt - er worden zalen gesloten of tot bioscopen omge
bouwd - bemerkt de buitenstaander met lekenogen nog niet zo
bijzonder veel. Er worden hier nog altijd zo'n dikke vijftig theaters
geëxploiteerd en alleen al uit dat toch' wel indrukwekkende aantal,
vergeleken met andere steden, zou men de conclusie durven trekken
dat de belangstelling voor het toneel in Parijs nog niet is afgestorven.
Wanneer men echter de aard van die belangstelling onderzoekt, dan
komt men tot een even ander en ook wat minder optimistisch beeld.
Die belangstelling bepaalt zich namelijk bijna uitsluitend tot een zeer
gering aantal schrijvers en daaruit wordt een zekere verstarring van
de activiteit wel verklaarbaar. Tengevolge van de schrikwekkende
kosten waarvoor de directies worden geplaatst, wordt er iets als roof
bouw gepleegd met gevestigde reputaties, in het bijzonder in de
sector van het boulevardtoneel.
Die directies zijn nu eenmaal verplicht zich drijvende te houden
op gegarandeerde kasstukken, die liefst verschillende seizoenen
blijven lopen. En wanneer het affiche dan eindelijk toch eens
moet worden vernieuwd, dan worden de directies door een panische
angst bevangen dat ze, ondanks de klinkende namen, toch zouden
hebben kunnen misgetast. Op subsidie hoeven ze hier namelijk niet te
rekenen. De drie premières, van werken van Roussin, Pagnol, Ionesco)
waardoor de aanvang van dit nieuwe seizoen sterk werd gemarkeerd,
schijnen voor een deel die vrees ook wel te motiveren. Want stuk voor
stuk hebben deze auteurs wel eens sterker en overtuigender werken
afgeleverd.
ROUSSIN1 „L'AMOUR FOU"
André Roussin, de gelukkige vader
van wereldsuccessen als „Lorsque l'en-
fant parait" en „La. petite hutte", die
ook in Holland werden vertoond, heeft
Parijs nu zijn dertienda stuk sedert de
oorlog en het begin van zijn carrière
gepresenteerd: 1'Amour fou geheten.
„1'Amour fou" de waanzinnige liefde
is natuurlijk een nieuwe variatie op
<!e driehoek, waarvan de zijden worden
gevormd door een geborneerde in-
dustriëel, zijn wat onnozel kindvrouw
tje Solange en haar minnaar Marcel
Boissette. Het motief is hier de liefde
van mensen tussen de veertig en vijf
tig. die plotseling door de demon be
zeten kunnen worden. De demon, die
hier zijn klauwen heeft uitgeslagen
naar Marcel Bolssette. wiens hart in
lichter laaie staat, wiens hoofd op hol
is geslagen, die zich gedraagt als een
negentienjarige Jongeling, die alle
schroom om ridicuul te kunnen lijken
overwonnen heeft, en voor wie nog
maar één enkele reden van bestaan
resteert: de verovering van en de
vlucht met Solange, zijn geliefde.
Lachwekkend, overmoedig, ontem
baar-openhartig en bijgevolg zeker
niet onsympathiek zo is Marcel die
er in zijn verliefde „waanzin" toe komt
bij de wettige echtgenoot van het ob
ject van zijn aanbidding om haar hand
te gaan vragen. zy zelf, Solange
moeder bovendien van een sweet se
venteen, die op het gebied van de
smoureube strategie niets meer heeft
1e leren en zelfs optreedt als confi-
dente en raadgeefster van een jongen,
die uit het goede hout gesneden Is
verkeert lange tyd in twyfel welke
party zy kiezen zal. Tenslotte besluit
ze de verveling te verkiezen van het
bestaan aan de zyde van haar echtge
noot, op wie ze niettemin wel is uitge
keken, boven het grote avontuur.
Een geforceerde keuze nadat haar
zoon met gTote openhartigheid heeft
aangekondigd dat hy verliefd is ge
worden op de dienstbode, met wie hij
nu dan ook wil trouwen. De liefde
heeft Immers alle rechten?
Had Maman zelf dat niet altyd ge
leerd?
Bedreigd door de demonstratie van
een theorie waarvan ze de consequen
ties alleen voor zichzelf had overwo
gen. deinst Solange terug, waarmee de
minnaar dan tevens zyn nederlaag
heeft geleden.
Roussin is een ongeëvenaarde vir
tuoos die een dialoog schrijft vol geest
en verrassingen, waardoor de span
ning zelden verflauwt, al is het gege
ven zelf dan ook niet eens zo heel by-
zonder overrompelend te noemen. In
zyn tekening van de minnaar heeft
Roussin hier bovendien bewezen dat
hy ook een karakter weet uit te beel
den en te verdiepen, zodat deze figuur,
trots alle ridicule complicaties, toch
nooit te dicht in de buurt van de
klucht verzeilt en integendeel voortdu
rend een man biyft aan wiens werke-
ïykheid men geen ogenblik wil twyfe-
len.
Minder geloofwaardig is het kind
vrouwtje getekend of door Odette
Joyaux gespeeld? want men kan
zich wel moeilijk voorstellen dat een
eo onbenullig creatuur zoveel harts
tocht verwekken kan en byna zoveel
onheil in haar familie kan ontketenen.
Maar goed, het is waar dat men bul
ten het theater in het dagelijkse leven
over zulke onvoorziene onverklaar
baarheden ook nog wel eens versteld
kan staan.
PAGNOL: „JUDAS"
In het gerestaureerde Theatre de
Paris, waarvan de Roemeense actrice
Elvlre Popesco de leiding voert, heeft
Pagnol er het,publiek blijkbaar eens
Evenals de Judas van Puget en Bost,
die. ln vertaling, ook in Nederland
werd opgevoerd, is by Pagnol de hoofd
figuur geen vulgaire verrader. De sub
jectieve verantwoordelijkheid van het
verraad waarvan de dood van Chris
tus het gevolg was, mag, volgens Pag
nol. tenminste niet op de verantwoor
delijkheid van Judas worden geschre-
van. Judas wordt hier zelfs voorgesteld
als de apostel, die zyn meester het
vurigst van allen lief had en het on-
voorwaardelykst in hem geloofde. Zyn
geloof was misschien alleen wat te
simplistisch van aard. Het verraad
van Judas?
Judas heeft een opdracht vervuld en
hy was ervan overtuigd, dat Christus
zich door een wonder zelf wel aan zyn
lot zou weten te onttrekken, een won
der waardoor de ogen van alle scep
tici en ongelovigen dan wel geopend
zouden worden.
Toen hy bemerkte, dat de kruisiging
zich toch voltrok, viel Judas aan de
allerdiepste ellende en wanhoop ten
prooi en door zyn oprechte verslagen
heid wist hy ook zyn mede-apostelen
van zyn „verrekening" te overtuigen.
Niettemin wil Judas nu met zyn
eigen leven boeten. Het stuk eindigt
tenminste met een scène, die de indruk
achter laat dat Judas vrijwillig de
dood ingaat.
Deze visie op, of psychologische ver
klaring van de Judas-figuur, die hier
dus gerehabiliteerd zou worden, kan
onmogeiyk er is van verschillende
kanten al op gewezen ln overeen
stemming worden gebracht met de
hoofdstukken in de Bijbel, waarin het
kruisigingsverhaal beschreven staat.
Maar daarmee wordt, dramatisch ge
sproken, het stuk natuuriyk nog niet
veroordeeld. Dat Judas echter ook als
toneelcreatie niet overtuigt, schuilt
vooral wel in de toon en in het gees-
teiyk klimaat, waarmee Pagnol hier
weinig gelukkig is geweest.
Judas, uitnemend gespeeld door
Raymond Pellegrin, een van de Napo
leons uit Guitry's film, is in zyn harts
tochtelijk verlangen om zyn meester te
dienen, in zUn naïviteit en later in zyn
Roussin temidden van Odette Joyeux (r.) en Brigitte, de dochter.
aan willen herinneren, dat hy, een
twintig jaar geleden, zyn carrière van
filmsohryver, -regisseur en -producer
(en van onsterflijk academicien) op
het toneel begonnen is (welbeschouwd
hebben zyn films dat elgeniyk nooit
zo helemaal kunnen doen vergeten).
Een historisch stuk. waarvoor ten
derde male sedert weinige Jaren Judas
zoals de titel luidt de stof of ten
minste de inspirerende aanleiding had
geleverd. Een stuk „en grand spec
tacle" het tableau de la troupe om
vat een vijftigtal namen dat een
kleine vier uur in beslag neemt,
Marcel Pagnol heeft vroeger, zoals
bekend, zijn reputatie gevestigd op het
succes van zyn Marseillaanse volks
stukken als Marius, Fanny en Cesar,
die hy naar het voorbeeld van Sacha
Guitry later ook allen voor de film
heeft bewerkt.
Stukken met een eigen toon van
rondborstige menseiykheid, waarmee
Pagnol zich ongetwyfeld een byzondert
plaats in het Franse toneel verzekerde
Men kan, en men moet, het betreu
ren dat de schrijver met Judas nu een
heel andere richting is ingeslagen.
Want hy is daarmee op een dood spoor
of in een impasse geraakt.
onpeilbare verslagenheid een figuur
waarvan de diepe menselijkheid gelyke
gevoelens van medeleven en deernis
verwekt. Helaas echter wordt Judas
door ander figuren omringd, die me
rendeels zo vulgair zyn uitgevallen, dat
daardoor het hele stuk tot een wel erg
platvloers peil wordt neergetrokken. Al
wordt Jezus dan zelf ook niet ten to
nele gevoerd van zyn kruisiging
hoort men alleen hoe de nagels in het
kruis worden geslagen toch is hy
onzichtbaar voortdurend aanwezig, en
die onzichtbare aanwezigheid ver
draagt nu eenmaal niet dat soort sol
dateske humor, waarmee de schrijver
zyn stuk biykba&r realistisch wilde
kleuren volgens de Marseillaanse trant.
Men behoeft Pagnol nog niet direct
van blasphemie te beschuldigen. Men
kan* eenvoudig zeggen dat hy hier
heeft misgegrepen. Er zyn nu eenmaal
onderwerpen die de „originaliteit" al
leen verdragen indien die de uitdruk
king is van een visionnaire overtuiging
zodat elke gedachte aan profanatie
verre biyit
Intussen is Pagnol al weer met een
nieuw stuk begonnen, dat in de ker-
miswereld speelt en dat nog dit seizoen
zal worden opgevoerd. Men mag hopen
De laatste Jaren zyn er ver
schillende boeken verschenen
over de toekomst Vaak treft
ons de sombere dreigende schil
dering hierin. Het loopt ver
keerd hier in het Westen, het
jaar 1984 zal een angstwekkend
beeld te zien geven; wij zitten
met een mislukte tweede kans.
de toekomst met haar hoge
vlucht der techniek en misken
ning van de menselijke waarde
is reeds begonnen, wij zitten in
de trein die ons naar de komen
de tyden onbarmhartig voort
trekt Verder lezen wij in de
krant, wat de grote heren in
Moskou en Washington klaar
maken en wij wachten maar af
wat men over ons en zonder
ons beslist.
Dit alles maakt dat velen van
ons zich overgeven aan de
stroom van het gebeuren, die
wy bidden, onze woorden heb
ben een actie radius, die diep
ingrijpen ook op de komende
gebeurtenissen
Prof. Fred. Bolak heeft vol
komen gelyk, wanneer hij in
zijn boek: ,.De toekomst is ver
leden tijd" de noodklok luidt en
ons wakker roept om onze ver
antwoordelijkheid te zien. De
toekomst wordt vandaag ge
smeed. de toekomst zal te zien
geven wat wij gisteren en van-
Wie iets voor de toekomst wil
betekenen moet dan ook een
toekomstbeeld of visioen hoe
wilt U het noemen hebben.
Wij moeten ons ergens op rich
ten als oriënteringspunt. Is dit
niet het wanhopige, dat er geen
poolster is, die ons de weg kan
wijzen? Op welk punt moeten
wij koersen, op welk kompas
zullen wij varen?
Gelukkig staan wy niet ver
loren in de nacht; er is een
toekomstvisioen, er valt een
droom te dromen, die werkelijk
heid kan worden. Het is de
doorbraak in grote luister van
het grote Rijk van Jezus Chris
tus. waarin alles op zijn plaats
wordt gezet, niet meer gedacht
zal worden aan de verschrikkin
gen van deze 20e eeuw, alle ver
driet plaats zal maken voor het
grote „Ja" op het leven, en God
ons' vanzelf naar de komende
tijden voert. Je kunt er toch
niets aan doen. Wy hebben de
toekomst niet in onze handen;
wij kunnen geen dag voor ons
uitzien en beschikken niet eens
over de volgende 24 uur En
menigeen die in God gelooft
zegt: Het komt toch zoals God
het beschikt heeft, er is alleen
plaats voor een berustend aan
vaarden van alles wat komen
gaat.
Zit er in deze houding hoe
begrijpelijk ook niet een ge
vaarlijk element? Zeker, ik heb
de gehele toekomst niet in mijn
hand. er spelen zoveel factoren
buiten mij in mee! Maar dit
ontslaat my niet van mijn grote
verantwoordelijkheid ten aan
zien van de tijden die komen.
Wy vervullen een actieve rol ln
het heden, wy stellen daden,
daag er van gedroomd of niet
gedroomd hebben, er voor ge
daan of niet gedaan hebben.
Dit is de grootheid van ons
mens zyn. dat wy samen met
elkaar de komende tijden voor
bereiden. Daarom dragen wij
voor een gfoot gedeelte het ge
luk en het ongeluk van hen. die
na ons komen zullen, in onze
hand.
Wy kunnen ons machteloos
voelen en voor onze verant
woordelijkheid op de vlucht
slaan, maar daarom zullen wy
straks nog machtelozer staan
tegenover de mateloze nood. die
door ónze houding bezig is ge
boren te worden.
De toekomst daagt ons uit,
en vraagt: wat wilt U van my
maken Zeker. Gods grote plan
tot redding van de wereld faalt
niet. als wij maar bedenken,
dat Hy Zijn plan uitwerkt door
ons met heel ons zijn ln te
schakelen.
niet meer de grote Onbekende
zal zyn, maar by ons zal wonen.
De gerechtigheid en de liefde
zullen het winnen met de komst
van Christus.
Deze toekomst is reeds begon
nen. Wy weten nu waarop ons
handelen gericht moet zijn:
tranen drogen, eenzaamheid ge
nezen. in liefde de mens aan de
rand van het ravijn opvangen,
de vluchtelingen helpen, en in
dit alles blij verwachten, dat
God alles zal zyn in allen.
Het heden wordt zo over
straald door het feestelyke licht
van de komende tijd en in het
heden koersen wij op deze toe
komst aan
Wij mogen niet bang zijn. wy
moeten dapper zyn. want de
toekomst is begonnen en prin
cipieel gewonnen.
G. TOORNVLIET,
Geref. Studenten Predikant.
dat de revanche zo volkomen zal zyn,
dat de herinnering aan Judas erdoor
zal worden weggevaagd.
IONESCO: „TABLEAU" EN
„JACQUES OU LA SOUMIS
SION".
In een heel andere zin kan men zeg
gen dat ook de avant-garde-dramaturg
Ionesco heeft misgeschoten van wie ln
het Theatre Huchette twee nieuwe
korte stukken worden opgevoerd: „Ta
bleau" en Jacques ou la soumission"
(de onderwerping).
Ionesco streeft, met verwante autèurs
als Becket (En attendant Godet) en
Ademov, naar een totale vernieuwing
of vernietiging van het heden
daagse theater door middel van een
soort desintegratie van de taal: er
worden door hun personen nog wel
normale en soms zelfs heel alle
daagse woorden gesproken, maar
hun onderling verband schynt vaak
volkompn te zyn verbroken. Deze to
neelschool loopt ongeveer evenwijdig
met surrealistische richtingen in de
schilderkunst of de poëzie, waarin
eveneens buiten het redelyke verstand
om. via schokken en bizarre beelden
vaak aan het droomleven ontleend
gepoogd wordt emotionele betrekkin
gen tussen de kunstenaar en zyn me
demensen te leggen. In tegenstelling
met Ionesco's vorige werk „Comment
s'en debarasser" en vooral met Becket's
„Godot" kwam dat contact hier, wat
my tenminste persooniyk betreft, ech
ter niet of nauwelijks tot stand.
De intrigue? Jacques is de wat dro
merige. misschien dichteriyke, zoon in
een burgermansfamilie. die hem ln het
rechte spoor en aan de vrouw wil
brengen. Een bevriende familie komt
'n dochter offreren. Jacques kykt haar
nauwelyks aan ze gaat trouwens
onder een zware sluier verscholen
maar verklaart even later in een zware
zucht, dat hy alleen maar een meisje
met drie neuzen begeert En bovendien
vindt hy het aangeboden exemplaar
dan nog veel te mooi. Hy wil een le-
ïyke vrouw Niets eenvoudiger. En
weldra wordt door dezelfde ouders een
ander zusje voorgeleid, dat over die
drie neuzen beschikt.. Jacques biyft
niettemin op zijn divan nog wat zitten
pruilen, maar wordt zo schynt het
tenslotte door de avances van de hu-
welykscandidate toch door hartstoch
ten overmand. En het is best mogeiyk
de schryver laat dat in het midden
dat ze tezamen een lang en geluk
kig huweiyksleven tegemoet zyn ge
gaan.
In dit korte verhaal wordt door
alle personen vrijwel niets dan on
zinnige en onsamenhangende taal
uitgeslagen. In één stuk door heeft
men de indruk dat er al maar met
tangen op varkens wordt geslagen.
Onophoudelijk VTaagt men zich dan
ook als eenvoudig toeschouwer af:
Onderwijsvernieuwing anno 1896
De heer Wilterdink, hoofd der
Openbare School voor Voortgezet La
ger Onderwijs alhier, zond ons onder
staand artikeltje. We vonden het zo
interessant, dat we het gaarne in ons
blad een plaatsje gunnen:
De lagere school vervormt zich lang
zamerhand. Dat kan ook met anders.
Elke tyd uit het leven op zijn wijs. m
zyn vorm. Ook in de school openbaart
zich dat. Die goeie oude tyd was ze
ker heel goed - laten we er geen
kwaad vjm zeggen - maar de nieuwe
tyd is toch beter. Kèn tenminste be
ter zyn; dat hangt van ons zelf af.
We zouden niet gaarne onderwys ge
ven, zo wy 't ontvmgen. al deden onze
leermeesters ook nog zo hun best. Ze
ker, we zyn er gekomen. Doch we had
den er beter kunnen komen én met
meer genot.
Dat is juist het karakteristieke ver
schil tussen vroeger en nu, dat het ge
halte van het onderwys hoger en het
onderwyzen zelf aangenamer ge
schiedt.
De leerstof heeft meer inhoud, by
opgewekter vorm. Men zou zelf weer
op de schoolbanken wensen te zitten,
om onderwys in de heemkunde te ont
vangen, aardige proeven te nemen,
planten te kweken, dieren groot te
brengen, een aquarium te verzorgen,
schoolwandelingen m de vrye natuur
te houden, bezoeken af te leggen op
boerderijen, in moestuinen en bloemis
terijen, musea te bezichtigen enz. enz.
Altemaal zaken, die wy in onze jeugd
ontbeerden, wy, en de meesten onzer.
De kinderen zien meer, doen meer,
genieten meer en verlaten de school
met opgewekter en frisser geest dan
wy het deden. Maar nog lang niet
overal. Daaraan ontbreekt nogal wat.
Doch vele collega's willen deze kant
ben ik nu gek of Is Ionesco het? Aan
het slot komt men tot de conclusie:
dat beiden het wel zullen zyn.
Een zekere suggeste gaat er van het
stuk dus blykbaar wel uit Men kan
achteraf ook wel naar symbolen zoe
ken. waardoor het stuk een bepaalde
zin zou krygen. Ionesco zal vermoede-
iyk dan ook wel een parodie of persi
flage hebben willen leveren op een be
paalde vorm van het burgeriyke natu
ralistische theater, onder het motto
van: le ridicule tue het belacheiyke
doodt Maar toch onttrekt men zich
moeiiyk aan de indruk dat deze korte
schetsen enigszins in de grondverf zyn
biyven steken. Of is dat nu juist de
bedoeling geweest? Droomvoorstellin
gen hebben als gezegd op het
surrealisme altyd een sterke invloed
uitgeoefend En even moeiiyk als men
een droom of in dit geval een
nachtmerrie zelf in zijp herinnering
terug kan roepen of verklaren, is het
in dit nieuwe stuk van Ionesco de spo
ren der symbolen te achterhalen, die
de schrijver er al of niet in kan
hebben neergelegd.
FRANK ONNEN
uit, want zy voelen, dat ons onder
wys alleen op deza wyze fris en dege-
ïyk kan worden.
Het bovenstaande is overgenomen
uit het tydschrift „de Natuur in", eer
ste Jaargang uit het jaar1896.
De spelling er van is gewyzigd. ove
rigens woordelyk overgenomen u:t het
voorwoord van genoemd tijdschrift,
dat onder redactie van P. Teunissen,
onderwyzer te Amsterdam stond en tal
van medewerkers van naam had.
In Engeland is de wereld van de lichte
muze. Een van de populairste figu
ren in dit genre is ongetwyfeld de
heer Billy Cotton. Die produceert
met zyn orkest zeer aanzieniyke ge
luiden. Een van zyn grootste suc
cessen van enkele jaren geleden was
het fraaie lied: „En toen gingen we
door de vloer". Ook in ons land
heeft men het zeer veel gespeeld en
gezongen. Welnu, onlangs repeteerde
het orkest in een studio van de BBC,
Juist wat met veel vuur: .Rozen van
Picardië" ingezet, toen met donde
rend geraas het plafond van de
kalk bedolven, maar niemand werd
gewond. Nu moest U weten dat men
zaal omlaag stortte. De heer Cotton
en zijn muzikanten waren onder de
juist by dit programma het geluid
nodig had van een instortende stu
dioBilly Cotton houdt er na
melijk van zitn muziek te kruiden
met bUgeluiden.
Deze week is er in Massa Carrara een
man bekeurd wegens wreedheid Je
gens zyn vrouw. Deze wrede echt
genoot had een muilkorf vervaardigd
en zyn vrouw gedwongen dit mens
onwaardige apparaat te dragen. Het
huweiyk was dan ook nog geen maand
oud of de vrouw kwam al bij de
politie klagen over deze „hondse"
behandeling. De reden van dit alles
is. dat de man het vele praten van
zyn vrouw beu was
Dat de Amerikanen ondanks de slechte
examenresultaten in Moskou, toch
wel ln een auto kunnen ryden oe-
wyst een verhaal uit een Duits stadje
waar Amerikaanse militairen een
Veilig Verkeers-demonstratie hiel
den. De chauffeurs moesten een
traject afleggen dat was afgebakend
met papieren bekers. Tegeiykertyd
moesten zy dan een kopje water in
een van de handen houden. Aan het
eind van het parcours moesten ze zo
snel mogeiyk naar de achterkant van
hun auto lopen en daar een handvol
biscuits eten. een glas melk drinken
en fluiten. Na deze maaltyd moesten
de heren geblinddoekt weer in hun
wagens stappen en achteruitrijdend
hetzelfde traject nog eens afleggen.
De vele verfrommelde papleren
bekers en het gemorste water telden
mee voor de uitslag. De demonstratie
werd. wat te begrijpen is, een groot
succes.
