VRIJHEID
tussen STRIJD en VREUGDE
In Pieterskerk en „Lakenhal"
Ipen
O Marijke won Kortebaandraverij
op het Levendaal
DINSDAG 4 OCTOBER
De historie spreekt
Christus de Koniug van de stad,
de Beschermer van Zijn volk
OP TWEE PLAATSEN. Zo ergens, dan worden wij op de 3 Octoberdag op
twee plaatsen wel zeer sterk met de historie geconfronteerd: in de Pieterskerk
en in ,,De Lakenhal". In de Pieterskerk, waar op Zondag 3 October 1574, de
Leidse burgerij samenstroomde om God in lied en woord te danken voor de
wondere uitredding. In „De Lakenhal", waar tal van voorwerpen herinneren
aan de tijd van Leidens beleg en ontzet.
Uitbundig deelde het Amsterdamse politiemuziekgezelschap in de
Leidse vreugde. Eerst tijdens de intocht, die des ochtends vroeg bij het
station begon, later tijdens de optocht, toen de tamboer-maitre zich
ook niet onbetuigd liet.
Gij sijt mijn God, U zal ik loven
Koraalzang klonk in de vroege
ochtend in Van der Werf park
De 3 Octoberdag is rijk aan hoogtepunten. Eén daarvan is onbetwist de
koraalmuzlek in het Van der Werfpark, een wijdingsvolle inzet vun een dag,
overvloedig aan tradities. Ook nu weer bracht een koor van circa duizend zan
gers in de vroege herfstmorgen er zün vaderlandse zangen, afgewisseld en
daarom juist zo zinvol met het christelijke lied. Hoe stemmingsvol klonk het
eerste vers van Psalm 118: „Gij zijt mijn God, IJ zal Ik loven".
Wijdingsvolle inzet
De belangstelling ook bulten het
koor was ook ditmaal weer bijzonder
groot. Tussen de vele autoriteiten, die
voor deze gewijde zang hun belangstel
ling toonden, merkten wij o.m. op de
oud-voorzitter van de 3 Octobervereeni-
ging. de heer WJ. Geertsema, thans bur
gemeester van Warffum, die uit het
hoee Noorden speciaal voor deze dag
was overgekomen. „Leiden", zo vertelde
hij ons, „blijft trekken. Drie October
mag ik niet missen"
Precies acht uur zette het koor, als
steeds onder leiding van Leo J. Mens en
met begeleiding van de Chr. Muziek
vereniging „Concordia", het programma
in met Valerius' „Wilt heden nu tre
den". Een prachtig lied, dat zangers en
belangstellenden reeds dadelijk in de
sfeer van dit ogenblik bracht. Treffend
sloten hierop oa. de oud-vaderlandse
zangen „Gelucklg Vaderland" en „O
ghy stad van Lelden" aan.
Nadat de hymne „Lof zU den helden"
was verklonken, richtte de heer H. W.
de Nie zich namens de zangers tot bur
gemeester Van Kinschot. In een korte
toespraak wees hij op de strijd en het
verzet van onze voorvaderen in hun
strijd voor de vrilheld en de zinvolle
betekenis van de herdenking en viering
van deze dag, die verre uitsteekt boven
alle Leidse feesten. De jongedames Sira
en Middelkoop stelden de burgemeester
hierop namens het koor een krans ter
hand, met het verzoek deze aan het
standbeeld van Van der Werf te willen
bevestigen
Alvorens deze hieraan gevolg gaf. was
er voor mevr. J. M. van Kinschot—
Dorhout Mees nog een kleine attentie:
het was Janny Platteel, die haar na
mens de zangers een bouquet anjers
aanbood.
Met het zingen van twee coupletten
van ons Volkslied werd de koraalzang
besloten.
In de Pieterskerk historische grona
woonden ook ditmaal weer velen de
herdenkingsdienst bij. Klonk als in
1574 de negende Psalm „Ik zal met
al mijn hart den Heer, blijmoedig geven
lof en eer" ook deze morgen door de
ruime gewelven van deze kathedraal.
Ds N. Kleermaker, Hervormd predi
kant te dezer stede, leidde thans de
dienst en sprak over Prediker 9 14 en
15a: „Er was een kleine stad met wei
nig Inwoners en een groot Koning trok
tegen haar op en een groot Koning trok
richtte grote belegeringstorens tegen
haar op. En m die stad bevond zich een
arme. wijze man".
Bij het noemen van dit tekstwoord,
aldus ds Kleermaker, die als thema voor
deze ochtend gekozen had: „Wijsheid is
beter dan oorlogstuig", rijst onwillekeu
rig het beeld van Leidens beleg en ont
zet voor ons op. Gelijk als de dagen, ons
door de Prediker getekend, verscheen
een machtige Spaanse bevelhebber -
Valdez in de nacht van 25 op 20 Mei
1574 In de omgeving van Leiderdorp voor
de poorten der stad. Na verloop van en
kele weken was Lelden zorgvuldig om
singeld. Arme, kleine stad, wat moest er
van terecht komen. Waar haalde zij de
moed vandaan om de poorten voor dit
grote leger gesloten te houden. Boven
dien werd de honger het scherpste
zwaard, terwijl de situatie in de stad nog
werd verergerd door de pest. Is niet een
derde van de bevolking (circa 6000 zie
len» aan ziekte en ontbering bezweken?
In alle opzichten was de situatie dan
ook hopeloos. Toch is Leiden, de sleutel
van Holland, niet gevallen. Dit te geden.
ken is een waar feest, waar God alleen
de ere voor toekomt.
Onze tekst, aldus ds Kleermaker,
spreekt er van, dat in de stad een
arme wijze man was. Wie was die
man? Was het Van der Werf? De on
verschrokken stadssecretaris Jan van
Hout?, of een Johan v. d. Does, de
militaire gouverneur van de stad, die
de moed al scheen het hopeloos
nooit verloor? Of misschien de een
voudige poorter, Van Duyvcnbode, die
met zijn duiven door de Spaanse linies
Is gelopen? Of was het de Prins, de
geestelijke vader van het verzet?
Hoewel al deze namen veel voor
Leiden hebben betekend en hun na
men nog steeds in dankbare herinne
ring voortleven, onderkennen wij in
deze arme, wijze man toch een ander.
Het is Christus, die meer was dan dc
wijsheid, welke eens aan Salomo was
toegeschreven. Het is Christus, de Za
ligmaker en Redder der wereld; de
de Koning van de stad, de Bescher
mer van zUn volk.
Hoewel ook bij de strijd van 1574 bij
velen een hunkering te bespeuren viel
naar „de vleespotten van Egypte", heb
ben toch ook vele vooraanstaanden en
eenvoudlgen staande in het geloof
deze strijd gezien als een geestelijke
strijd. Het ging hen om de hoge gees
telijke waarden. ZU hebben volgehou
den tot het einde en zich vastgeklemd
aan de beloften Gods. Ofschoon ds
Kleermaker de menselijke wijsheid en
de hulpmiddelen in de strijd niet wen
ste uit te schakelen God gebruikt ze
als een middel in ZUn hand is hel
God geweest, die ultelndelUk de red
ding bracht.
Brengt spreker de strUd van 1574 met
deze tijd in verband, dan kan hU niet
ontkomen aan de indruk, dat velen God
niet meer nodig hebben. Men denkt het
zonder Hem te kunnen stellen en ver
trouwt alleen op menselUke hoogmoed.
Onze voorvaderen van 1574 roepen het
ons toe: vertrouwt niet op menselijke
wijsheid, wendt tot Christus, want
wij hebben ervaren, dat HU alleen kan
redden. Moge ons antwoord afgestemd
zijn op het Psalmwoord: ,,'k Zal Hem
nooit vergeten. Hem mUn helper heten,
al mUn hoop en lust".
Deze dienst, welke zeer druk bezocht
was en door de N.CJt.V. werd uitgezon
den, werd besloten met het zingen van
twee coupletten van het Wilhelmus.
Vol werkelUke zin was deze ochend
ook het bezoek, dat velen brachten aan
„De Lakenhal", waar zU, zU het op an
dere wuze dan in de Pieterskerk, gecon
fronteerd werden met de historie. Het
bekende schildery van Van der Werf,
het LankaerttapUt. de vitrines vol her
inneringen noodmunten, de geschrif
ten van Van der Werf etc. en de
hutspot, wezen hier naar Leidsens strUd
en zegepraal.
Een charmante diacones. Zr joke Snel. bood burgemeester Van Kinschot
een hartig kaashapje aan voor het Diaconessenhuls. na de langdurige
pauze in Oud-Hortuszicht.
nest
man in
G WOLFSLAG Ërccvri14^
Reveille opent de dag
Reeds duizenden op de been
Op 3 October Is de Leidenaar geen
langslaper, De dag was nog slechts en
kele uren oud of reeds honderden, dat
er spoedig enkele duizenden waren,
spoedden zich naar het stadhuisplein,
waar het Leids Politie Muziekgezelschap
onder leiding van Dick Andersen het
feest inzette met de reveille.
Ingezet met het Wilhelmus, volgde een
programma van vaderlandse en geeste-
lUke liederen, waaruit opnieuw de grote
kundigheid van dit gezelschap bleek.
Een waardige, tevens feestelijke inzet
van een dag waarop Lelden en omge-
ving vee' te wachten stond. Met het
bestuur van de 3 OctobervereenlRlng, wa
ren enkel autoriteiten, o.w. de burge
meester, Jhr. mr F. H. van Kinschot
wU zouden ze deze dag nog vele malen
zien op dit vroege appèl reeds aan
wezig.
Lelden is niet rUk aan
■monumenten. Monu
menten althans in de zin
van gedachtenistekens.
Wel monumenten van
cultuur, wetenschap, be
schaving en historie Mis
schien dat die ongekende
rUkdom aan monumenten
van de laatstgenoemde
soort de drang tot het op
richten van gedachtenis-
tekens niet tot volle ont
wikkeling heeft laten ko
men. Dan kan de oor
zaak zUn, doch vast staat,
dat in de Sleutelstad wei
nig waarlUke standbeel
den en herinneringsmo
numenten van enige om
vang te vinden zUn
Twee van die schaarse
waarlUke monumenten
hebben ons steeds iets
gezegd, iets voor ons be
tekend: het standbeeld
van Van der Werf en het
sobere witte houten kruis
aan de Steenstraat.
Belde gedenktekenen
herinneren aan hetzelf
de: aan de offers en de
strUd terwllle van de vrU-
held. de geestelUke vrij
heid bovenal als enige
werkelUke vrUheld.
Uitstekend geslaagd ochtendfeest
O Nelly Zora op de tweede plaats
Eén van de hoogtepunten van deze 3 October-herdenking was ongetwUfeid de
kortebaandraverU op het Levendaal. Deze kon, gezien de sfeer die er heerste, een
echt oud-Hollands feest worden genoemd. De duizenden toeschouwers hebben
genoten van een zeer spannende strijd tussen acht van onze beste kortebaners. De
organisatie was pulk ln orde en de baan niet alleen zeer ruim doch ook zeer
overrichtelUk. „Het is misschien wel de mooiste op dit gebied in Nederland" was
de mening van de finish-commissarls, de
heer C. F. Ockhorst, in vroeger jaren
zelf een onzer beste pikeurs. Dat O Ma
rijke, behalve een goede draafster op de
lange baan, momenteel waarschUniyk
ook de beste kortebaner ls, bewees zij
ook deze ochtend, door als eerste te ein
digen, zonder één rit te hebben verloren.
Spanning was er te over, hetgeen wel
biykt uit het feit, dat to de eerste om
loop drie kamprltten moesten wor
den gereden, alvorens het vlertall bekend
was, dat om de prijzen moest 6tr)Jden.
Alleen O Marijke maakte het ln twee
ritten af en wed tegen Rlta Belwln. Van
de overigen klopte O Nelly Zora ln drie
ritten Sylvia Anna; P. Louis n moest
het hoofd bulgen voor Surprise G en
Bartout wees Rla Kltty terug.
In de tweede omloop won Surprise G,
op 305 meter gestart, de eerste rit van
O Nelly Zoma, 320 meter, dooh de beide
volgende waren voor O Nelly, daar Sur
prise tweemaal de witte vlag kreeg, de
eerste maal door te vlug starten en
daarna wegens springen door het 6tek.
Vervolgens werd Bartout in twee span
nende ritten geklopt door O Marijke.
Om de derde en vierde prUs kwamen
nu Surprise G en Partout tegen elkaar,
welke strUd door het geringe krachts
verschil zeer attractief was. Partout, nu
gereden door Leeman, bleef in de eerste
rit de baas over zUn stalgenoot Surprise,
dooh in de tweede vied Partout ln galop,,
zodat ook hier een beslissende kamprit
nodig was, die door Partout werd ge
wonnen, doordat Surprise, in de hitte
van het gevecht, door het stek sprong.
Aller belangstelling concentreerde zich
nu op de stryd om de eerste en tweede
Prijs tussen de 8-jarige paarden O N» ly
Zora en O Marijke, beide op 320 met
De eerste maal kreeg O Nelly een ra-
loppade en kon de daardoor verkr i
achterstand met meer indopen. In c
beslissende rit kon zü. hoe krachtig de
jonge Wagenaar zijn paard ook aa -
spoorde, O Marijke niet belopen en on
der groot enthousiasme van de toesch u-
wers won de kleine pittige vosme rrie,
die, zoals duidelijk bleek, de favoriet v n
het publiek was geworden. De prijzen
werden behaald als volgt:
1. O Marijke (A. Kranenburg), 320 m.
2. O Nelly Zora (Wagenaar Jr.) 320 m.
3. Partout (Leeman). 315 meter.
4. Surprise G (Heskes), 305 meter.
BIJ DE PRIJSUITREIKING
die in het Gulden Vlies plaats vond,
braoht de heer M. de Marcas, bestuurs
lid van de 3 Octoberverenigtag, hartelijk
dank aan allen, die aan het welslagen
van deze draverij hadden meegewerkt,
welke, zoals hU zeide. één der hoogte
punten van deze dag mocht worden ge
noemd. HU wenste de prijswinnaars ge
luk en hoopte bU een eventuele her
haling in de toekomst weer op aller
medewerking te mogen rekenen, hetgeen
door een hartehjk applaus van de aan
wezige eigenaren en ryders werd be
krachtigd.
aan de hongerende be
volking aanbood liever
dan de sleutels der poor-
ten aan de vyand.
Daarmede begint de
herdenking en viering
van het onzet. En leder
Jaar eindigt het uitbun
dige feest met het „luls-
terrUke vuurwerk", dat m
een spel van licht en le
ven een onvergeteiyk
slotaccoord vormt.
Dit zyn twee aspecten
van de vrijheid; Inkeer,
offer, dank. en daarnaast
vreugde. uitbundigheid.
Zonder het eerste zou het
laatste niet mogeiyk zyn
StrUd, offer enerzijds!
vTeugde en uitgelatenheid
anderzUds zyn de uiterste
polen, waartussen de vrij
heid leven kan. Die uiter
sten zün nodig, zij vor
men evengoed als alles
wat daartussen ligt. het
onontbeerlüke erf van de
vrijheid.
VrUheld ls een wonder
lijk goed. een kostbaar
doch vrijwel een onvat
baar begrip. Vrilheld is
geen losbandigheid. Inte
gendeel. Het is de aan
vaarding (ln die zelfde
vrijheid) van een sterke
gebondenheid aan een
moraal met als sterkste
element de erkenning
van de vrijheid van de
ander en de gebonden
heid der eigen persoon-
lUkheid aan die elemen
tair» plicht.
Vrijheid is onvatbaar
omdat waarlUke beleving
vrywel alleen verplich
ting. gebondenheid voor
het individu zelve oplegt.
VrUheld is de innerlijke
bereidheid, de persoon-
lyke vrUheld op te offe
ren aan het wezensken
merk van de algemene
vrilheld.
Dat klinkt allemaal erg
ingewikkeld, maar het is
in wezen zó eenvoudig.
Vrijheid is, eenvoudig
gezegd, eerbied voor de
rechten van de mede
mens Ir. dat opzicht !s
vrijheid een ander woord
voor het begrip bescha
ving
In Lelden heeft het
woord vrUheld een bU-
zondere klank. In een
groot deel van de wereld,
waar de Westerse begrip,
pen omtrent vrijheid le
ven zonder steeds tot
gelding te komen heeft
Leiden als „bolwerk van
de vrUheld" een grote
faam verworven. Dat was
reeds zo voor de jongste
wereldoorlog, het werd
sterker zo tUdens die
donkere jaren, die de
Sleutelstad met de rest
van West Europa deelde.
BU de herdenking van
de nationale Jongste be-
vrüdingsdag de vUfde
Mei. volgt Lelden de tra
ditie van het land: her
denking by dat
htergrond van oorlogs
wonden aan de Steen
straat, op de vooravond
van de (ln de Sleutelstad
beperkte en ingetogen)
feestvreugde.
Treffend is, dat die an
dere, die zo oer-Leidse,
enige Leidse grote feest
dag de derde October,
door een dergelijke mani-
lestatle wordt ingeluid.
De taptoe met als hoogte
punt de kransleggin» bU
het standbeeld van Van
der Werf, de burgervader
die zUn arm ais voedsel
Het is misschien op het
eerste gezicht wat won
derlijk als wU zien
naar wat er leeft en
zwermt om de paling
kraampjes. in de café's op
de straten, op een derde
October om te consta
teren dat eigeniyk de heie
dag van uitbundigheid
door dit besef van het
wezen der vrijheid leeft ln
Lelden. Leiden leeft, het
ganse Jaar door, maar de
vrUheld leeft ook ln Lei
den.
Het ls niet denkbaar,
dat die tallozen, die ook
deze keer weer deeln 'men
aan de taptoe, dit vrü-
heidsbesef niet zouden
hebben. Die deelneming
alleen ls een getuigenis
van dat besef En de
Oooooh's en Aaaaah's bU
het vuurwerk zUn een ge
tuigenis van het bewust-
zUn van dat andere vrU-
heldsaspect: de vreugde.
Tussen vreugde en strUd
leeft de vrijheid.
De wereld van vandaag
moge voedsel geven an
de vrees, dat vrUheld en
recht overleefde beginse
len zijn. Die vrees ai ook
in Lelden wel welig tie
ren. BU U en bU ons.
Maar uit de derde Octo
ber kan Leiden de weten
schap putten, dat de vrij
heid niet verloren is, als
deze Sleutelstad die beide
polen van de vrijheidsvie
ring. het standbeeld van
Van der Werf en het
vuurwerk op het Schut
tersveld, nog verbinden
kan door een uitgelaten
feest omdat bijna vier
honderd jaar geleden vrij
heidszin sterker bleek dan
dwingelandU-
1
Een woord van hulde aan Ihet gemeen-
tepersoneel, dat het Levendaal ln een
keurige kortebaan omtoverde en het na
afloop in een minimum van tijd weer in
een verkeersweg herschiep.
Poppenkast voor de
jeugd
Tussen negen en tien uur hadden
gistermorgen op drie verschillende
plaatsen in onze Sleutelstad poppen
kastvoorstellingen voor de jeugd plaats.
Zo stond op het Stadhuisplein Oudewa
ters Theater Miniatuur opgesteld. Hon
derden peuters verdrongen zich zij
het op de schouders van vader of moe
der rond de kast om toch maar
vooral niets te missen van „Het 3 Octo-
berfeest van een vrolijke straatzanger
De kleintjes hebben onbedaarlijk moe
ten schaterlachen toen de aap. die op
de vlucht was. zich maar niet liet van
gen! Zelfs accordeon- en draalorgelmu-
ziek ontbraken niet In het Knoipark
liet Louis Spier onder grote belnn-- I-
llng van de kleintjes zijn Jan Kla; en
en Katrijn vrolijk feest vieren. H> n
avonturen hebben zeker niet verveeld!
Tenslotte hebben in de Zeemanlr n
..een klppenkoopvrouw en Pietje Bon-
mei'" allerlei avonturen beleefd fok de
jeugd van de Professorenwijk bleek or
de poppenkast nog grote belangstel! rig
te koesteren. Zo hebben dus m k de
allerkleinsten en eigenlijk niet i
alleen van een attractief onderde-1
van het 3 Octoberfeest kunnen genie'■■■n.
DE FONTEIN „SPRINGT"
Terwijl de poppenkastvoorstelling ap
het Stadhuisplein nog in volle gang u
stonden een tien'al kleine mdaje n
lange broek druk commentaar lege
rend op eikaars kledU rond de Fon
tein op de Vismarkt opgesteld Pas toen
de torenklok van het Stadhuis tien maal
zwaar en dof had geslagen verstomde
het rumoer en richtten tien paar ogen
zich op de steenmassa, vanwaaruit al
spoedig dunne waterstraaltjes omhoog
spoten. Anderhalf uur lang „sprong" de
fontein en dat tot vermaak van jong
en oud.
