Ontmoeting met hef onverwachte
Salzbiirg staat en valt met Mozart
malle gevallen
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD -
ZATERDAG 3 SEPTEMBER -
PAGINA 4
Verering en dankbaarheid vormen de grondtoon
Grootse plannen voor herdenking
200ste geboortedag in 1956
(Van onze correspondent in Wenen)
Wanneer ik de Salzburgse Festspiele bezoek - en dat is nu al
acht jaar het geval - dan zit ik het liefst op het terras van het café
„Bazar", omdat men daar niet alleen de meest beroemde zangers-
toneelspelers, musici (daaronder ook de Oostenrijker J. F. Obermayer,
die nu al jaren de initiator van het muziekleven in Haarlem is),
regisseurs en letterkundigen kan ontmoeten, maar vooral ook omdat
men daar het vreemdelingen verkeer in zijn hoogste potentie kan
gadeslaan. Het is bijna angstwekkend hoe hier in de zomer elke dag
duizenden vreemdelingen worden afgeladen, die grotendeels zelf niet
weten, dat zij zich op een soort pelgrimstocht bevinden, want of ze
willen of niet, ze laten zich in hele kudden door de smalle straatjes
persen en worden dan opeens stil, wanneer ze voor het geboortehuis
van Mozart staan.
HET INNIGSTE LIEFDESDUET
Slechts een gering percentage van
deze buitenlanders neemt deel aan het
muziekfestival. Wie zich echter deze
weelde kan veroorloven, komt telkens
weer onder de betoverende invloed van
dit muzikale genie. Dit jaar worden er
van Mozart twee opera's opgevoerd,
namelijk de „Zauberflöte" en de „Ent-
flihrung aus dem Serail" in een bezet
ting en een stijl zoals men die nergens
ter wereld aantreft. Men beperkt zich
echter niet tot Mozart en daarom wordt
ook Ariadne auf Naxos" van Richard
Strauss opgevoerd. Vervolgens „Pale-
stnna" van Pfiztner en tenslotte het
problematische werk van Werner Egk
„Ierse Legende", maar het verdere
programma van de matinees, de serena
des en Dom-concerten draagt toch weer
het onmiskenbare stempel van Mozart.
Vooral in de magnifieke opvoering
van de „Entführung aus dem Serail"
blijkt dit Mozart-stempel van geheel
persoonlijke aard te zijn, want de hoofd
rol (gezongen door Use Hollweg) in
deze eigenlijk nietszeggende en toch zo
charmante kleine opera heet „Con-
stanze" en draagt dus dezelfde naam
als de vrouw van Mozart. Alle liefde,
al het verlangen en het heimwee, dat
Belmonte (vertolkt door A. Dermota)
hier in die prachtige aria's uitzingt, is
niets anders dan de weergave van Mo
zart's eigen Jonge liefde voor zijn Con-
stanze, die hij zo innig liefhad.
het Burgtheater verbonden, maar hij
blijft Duitser), door H. Hatheyer,
Adrienne Gessner, Leopold Rudolf en
de regisseur Lothar uit Oostenrijk en
ten slotte door de achttienjarige Nicole
Heesters, die eigenlijk Nederlandse is
en die langzaam maar zeker een grote
toneelcarrière tegemoet gaat. Opval
lend hierbij is dat haar vader Jan
Heesters de ene avond in dezelfde
stadsschouwburg als bonvivant optreedt
in de operette „Hochzeitsnacht im Pa
radies", terwijl zjjn dochter dan de vol
gende avond het kamermeisje speelt in
„Kabale und Liebe".
Ofschoon men dus In Oostenrijk en
vooral in het Burgtheater vasthoudt
aan het beginsel van het vaste en
semble, heeft men hierop toch in
Salzburg een uitzondering gemaakt,
die in dit geval gerechtvaardigd is,
omdat de spelers hier stuk voor stuk
zó superieur zijn, dat zij het team
verband niet nodig hebben en het
samenspel als vanzelf tot stand komt.
MOZART EN PHILIPS
Er wordt in Salzburg natuurlijk ook
waardeloze en onwaardige reclame met
Mozart gemaakt. De patissiers verko
pen Mozart-ballen en Mozart-taarten,
zijn silhouet prykt op alle mogelijke
souvenirs en er zijn zelfs taxi-onderne-
Maria Schelt en Will Quadflieg in Kabale und Liebe".
HOOGTEPUNT
„KABALE UND LIEBE"
Toch hebben wij de indruk dat het
hoogtepunt van dit festival niet ge
vormd werd door een van de opera
voorstellingen, maar door een toneel
stuk. W(j bedoelen de weergaloze op
voering van Schiller's .Kabale und
Liebe". De bewondering daarvoor
wordt des te groter wanneer men van
tevoren de tekst heeft doorgenomen
en dan tot de ontdekking komt dat
het als stuk volkomen uit de tijd is,
dat het voor ons modern gevoel
althans druipt van sentimentaliteit
en dat de stijl dikwijls onverdraaglijk
bombastisch is. En toch is het gehele
publiek bij de Salzburgse opvoering
van het begin tot het einde diep
onder de indruk, zodat zelfs de nuch
terste critici een traan wegpinken op
de meest tragische hoogtepunten. Dit
resultaat is alleen en uitsluitend te
danken aan de kleine groep van de
beste toneelspelers uit het gehele
Duitse taalgebied, die de regisseur
Lothar voor Salzburg wist te winnen.
En daarmee zijn we bij een ander
merkwaardig verschijnsel gekomen.
Deze „Kabale und Liebe" werd niet op
gevoerd door het Weense Burgtheater,
dus niet door een vast ensemble, waar
van de leden jarenlang op elkaar zijn
ingespeeld, maar door kunstenaars uit
vier verschillende landen, die nog nooit
in blijvend verband met elkaar waren
opgetreden. De hoofdrollen werden na
melijk gespeeld door de intussen be
roemd geworden Maria Schell uit Zwit
serland. door W. Quadflieg. E. Ponto en
Balser uit Duitsland (Balser ls wèl aan
Voor dit huisje nu, dat als een rell-
quie wordt vereerd, heeft ook do
directeur van Philips, de heer Schul-
tema in korte, maar duidelijke woor
den tot uitdrukking gebracht dat
deze commerciële onderneming het
als een eer en als haar plicht be
schouwt om juist in onze tijd als
Maecenas op te treden en het werk
van Mozart te vereeuwigen.
Op het ogenblik zijn reeds 66 gramo-
foonplaten klaar gekomen, zodat nog
slechts vier ontbreken om de serie van
70 vol te maken.
DE PLICHT VAN DANKBAARHEID
Afgezien van smakeloze en bereke
nende reclame kan men toch wel zeg
gen dat er in Salzburg vooral één deugd
bloeit, namelijk de dankbaarheid. Er ls
nauwelijks een stad te vinden, die de
naam van haar grootste zoon en zijn
erfenis met zoveel piëteit en dankbaar
heid bewaart als Salzburg. Doch bij
Mozart blijft het niet.
Dankbaarheid is een deugd die ook
op andere gebieden en personen over
slaat. Wij hebben dit gemerkt op 18
Augustus, de dag die in Oostenrijk be
kend staat als de verjaardag van keizer
Frans Josef. Maar terwijl men daaraan
in het overige Oostenrijk nauwelijks
aandacht besteedde, werd deze dag in
Salzburg met een indrukwekkende her
denking gevierd, vooral omdat het juist
125 jaar geleden was dat deze keizer
werd geboren. Wij zijn tegenwoordig
geweest by een plechtigheid in de grote
Gothische Franciscanerkerk. Een be
kend predikant hield er een toespraak,
die zeker niet politiek gekleurd was,
doch waarin wel de aandacht werd ge
vestigd op de plicht van dankbaarheid
alsmede op het onrecht, de smaad en
de beledigingen, die deze keizer van het
nageslacht had moeten verduren.
De kerk was stampvol en nog tijdens
de herdenkingsplechtigheid stroomden
er voortdurend nieuwsgierigen en be
Prof. B. Paumgartner, die met Philips het gehele oeuvre van
Mozart op langspeelplaten vastlegt.
De Italiaanse boeren staan in het
middelpunt van de belangstelling.
Was het onlangs Gallmberti, dié
38 jaar lang met hoofdpijn moest
rondlopen, dit keer is het landbou
wer Guiseppe Valento, die op een
schone ochtend een luchtballon in
zijn boomgaard zag hangen. Daar
moest hy het zijne van hebben. Stel
je voor. dat het boerenbedrog was
Hij sleepte het ding de keuken in en
knipte de ballon open om eens te
kyken wat er in zat. Giuseppe heeft
er van gelust. Door de hitte van het
fornuis ontplofte het gas uit de bal
lon en toen alle stofwolken waren
opgetrokken, was er van de boerderij
niet veel meer over. De boer werd
naar het ziekenhuis gebracht. Uit het
onderzoek kwam vast te staan, dat
de ballon uit Hongarije afkomstig
was gevuld met anti-communistische
pamfletten. Onbekend met Giusep
pe's politieke richting, kunnen we u
niet vertellen, of de ballon in goede
handen kwam.
Het bouwplan van de waterwerken van
Chicago moest plotseling worden ge
wijzigd, om een broedend eendenpaar
niet te verstoren. Toen de werklieden
bij de aanleg van een grote dam het
eendenpaar ontdekten, zetten zij op
enige afstand een waarschuwings
bord neer met het bevel minstens
honderd meter uit de buurt te blij
ven. Zijzelf \yeigerden in de buurt
van het eendenpaar verder aan de
dam te werken. De maatschappij is
nu het werk aan de Westelijke
zijde begonnen. Het zal ongeveer
twee weken duren voor zij van deze
zijde de eerste dam en dus het een
denpaar weer hebben bereikt. Het is
te hopen dat de elf eieren dan zijn
uitgebroed, want anders zou het werk
wel eens ernstig gestagneerd kunnen
worden. De arbeiders zijn namelijk
zeer pro-eends.
langstellenden binnen die de zybeuken
vulden.
Tegen het einde van de plechtig
heid begon het orgel eerst zacht te
preludiëren en er ging daarbij als het
ware een rilling door de menigte,
want het was de melodie van het
oude keizerlied, bij ons nog bekend
als het „Oostenrijkse volkslied".
Toen zette het orgel met volle kracht
in, met alle registers en pedalen en
al die honderden aanwezigen begon
nen de onvergetelijke woorden te
zingen:
„Gott erhalte, Gott beschütze
Unsren Kaiser, unser Land...."
Wü geloven niet dat Oostenrijk op
dit ogenblik rijp genoeg is om de mo
narchie te herstellen, maar dit is ons
bij deze plechtigheid duidelijk ge
worden: in Salzburg leeft de dank
baarheid nog het sterkst en daarom
wonen ook in deze stad de meeste
monarchisten.
De op 79-jarige leeftijd overleden Brit
se kruidenier Charles H. Finch heeft
een vermogen van 250.000 gld nage
laten en vele familieleden en kennis
sen kregen hiervan een behoorlijk
deel. Zijn acht speciale vrienden
kwamen er echter zeer bekaaid af.
Zij kregen ieder vijftig gulden om zo
nu en dan eens een kopje koffie te
gaan drinken. Dat koffiedrinken op
kosten van de kruidenier was trou
wens al een soort traditie geworden,
want elk half jaar kwamen de vrien
den één maal bijeen om elk een kopje
koffie te drinken, dat dan door de
winkelier betaald werd.
(IV)
mlngen die hun kleine autobussen be
ginnen om te dopen en ze de „kleine"
of de .jonge Mozart" gaan noemen.
Dit gebeurt met het oog op het as.
Jaar 1956. waarin de 200e geboortedag
van Mozart zal worden herdacht. Om
deze wansmakeiyke reclame tegen te
gaan heeft men in Salzburg een aparte
kunstcommissie in het leven geroepen,
die over de verschillende vormen van
reclame heeft te oordelen.
Aan een veroordeling ontkomt reeds
bij voorbaat de phonografische afde
ling van de firma Philips, die het plan
heeft opgevat en reeds grotendeels
heeft doorgevoerd om bij gelegenheid
van het Mozartjaar practisch het gehele
oeuvre van deze componist op lang
speelplaten vast te leggen.
De artistieke leiding berust bij de di
recteur van het Mozarteum te Salz
burg. professor Paumgartner. die onte
genzeglijk de beste Mozartkenner is.
Voor dit doel zyn reeds bekende diri
genten, orkesten en solisten geënga
geerd, o.a. K. Böhm van de Weense
opera, W. van Otterloo. Paumgartner
zelf. Paul Sacher, het Concertgebouw
orkest, het Residentieorkest. Cor de
Groot, Hans Henkemans, Arthur Gru-
mlaux en Nap de Kleijn, het Amster
damse duo en het Mozarteum trio en
als zangers o.a. Sena Jurinac. Hilde
Zadek, George London, de Wiener San-
gerknaben enz.
Hoezeer deze culturele daad in Salz
burg wordt gewaardeerd, kon men tij
dens het Festival constateren, toen
Philips in de tuin van het Mozarteum
(het conservatorium van Salzburg) een
receptie gaf, waarby de gouverneur van
de provincie en de burgemeester van de
stad het woord voerden. Daar in die
tuin bevindt zich ook het zomerhuisje
van Mozart, waar zijn beschermer en
de libretto-schrijver Schikaneder de
Jonge componist had opgesloten om
hem zo te dwingen onder andere de
muziek voor de „Zauberflöte" te schrij
ven.
DE vacanties zijn voorby.
Velen teren op een
stroom herinneringen. Als
een panorama vlogen land
schappen en steden 't oog voor
bij-
Allen hadden hun „ontmoe
tingen met het onverwachte",
allen verruimden voor enkele
momenten hun beperkte ge
zichtskring. beseften, dat 't
kleine wereldje, waarin zij da
gelijks wonen en ploeteren, een
minuscuul onderdeeltje vormt
van de grote wereld, die zóveel
voor iedereen in petto heeft,
dat men er spms moedeloos en
ongelukkig onder worden kan,
er zó weinig van gezien te heb
ben, voordat ge dit „tranen"-
dal verlaat.
We hebben er nu toch weer
iets van kunnen op- en mee
nemen en zijn dankbaar genoeg,
om opnieuw met frisse moed
aan de gang te gaan.
ZEGT U eens eerlijk: wès U
wel „fris" en „uitgerust"
bij thuiskomst?
Of had u zó veel gedaan, ge
wandeld, gefietst of geautomo-
bield, dat U eerst een paar da
gen op apegapen lag, alvorens
de energie op te brengen om de
machine weer op de toeren van
alledag te krygen?
Duizend-en-een indrukken
warrelden door 't vermoeide
hoofd en geestelyk was U mis
schien nóg vermoeider dan
liohameiyk.
Ik herinner me. dat onze
voorouders zich voor hun va-
cantie ergens installeerden, om
werkeiyk „uit-te-rusten", nog
niet besmet als zy waren dooi
de drang om zoveel mogeiyk
in-te-drihken in zo kort moge-
Ujk tyd. Die kwamen dan wer
keiyk als een Ander mens terug,
dié had een vacantieperiode
werkeiyk góed gedaan.
Nu is dat dikwyls anders: ais
een dodeiyk vermoeiende film
weerkaatsen honderden beelden
in de pupillen, hadden hun
weerslag op de hersenen, die
alles op slag verwerken moesten
en er totaal van uitgeput raak
ten.
Thuisgekomen zaten de arme
dragers van die overbelaste her
senen in hun kamertje of tuin
tje, amechtig uitblazend van wat
het woelige leven hun in op el
kaar geplakte uren in razend
tempo gegeven had.
Dat was de verkeerde method p
DE góede methode zou na-
tuuriyk geweest zyn, rus
tig de ene dag op de an
dere te laten volgen, zonder de
besmetting van de zucht naar
steeds-maar-iets-Anders en „als
je dót niet gezien hebt, ben je
geen knip voor de neus waard"
Wie wil echter tegenwoordig
nog als een oud mannetje of out
vrouwtje op een bankje zitten er
de dingen aan zich voorbij late
gaan, zonder er zélf intens e
actief aan deel te nemen?
Toch is 't zaak ook eens ?a
die Andere en goede methode tt
denken, omdat er in de meest,
gevallen weer een jaar van haro
werken voor de boeg ligt, eei
jaar van spanningen en zorgen
ïerwyi de boog niet altyd straf
kan staan.
Iemand schreef my: „We heb
ben werkeiyk vèèl, hèèl veel,
misschien wel tè veel indrukken
opgedaan en veel moois gezien.
Maar wat wAren we by (huis
komst vermoeid". En wij niet
alleen...."
Ziet: zo zyn er duizenden!
En nu gaan al die zwaar-ver-
moeide mensen het winterseizoen
in en duizenden staan al weer
klaar him in de winter nieuwe
afleiding te bezorgen.
Nu vragen wy ons angstig af
hoe dat met hen in een tóch al
- ."rmoeier.de wereld moet
HET zal naar ik hoop
bést in orde komen
Een paar avonden vroeg
naar bed en flink doorslapen
misschien met een elaapmiddel-
tje toe! en U bent. waar U
zyn wilt en niemand, zelfs uw
werkgever niet, heeft te klagen.
Dan kunt U 't ook weer aan,
om, geiyk deze kordate jeugdige
vader, uw dochtertje op de
schouders te nemen en 't meiske
op hAAr beurt opgewekt de we
reld te openbaren: een wereld,
die zóveel biedt, dat 't heus
jammer zou zyn er niet van te
profiteren, zolang het kan!
U mag by uw wandeling mis
schien wat amechtig worden: 't
is tóch beter dan in uw huis
kamer te blyven zitten.
Dat kan altyd wel, als de jaren
loodzwaar gaan tellen!
Zelfs dAn is 't niet aan te be
velen aan uw stoel gekleefd voor
U uit te staren
„Rust roest" is niet maar een
gezegde voor de vaak
Wie dAAr rekening mee houdt
en er voor zorgt, dat hy niet
voortijdig roestig wordt, kan er
op rekenen, minstens 100 Jaar te
worden
Annellesje op dit plaatje staat
pas aan "t begin, maar gedragen
door een vader als deze, maakt
ze een goede kans!
Ook dit was een „ontmoeting
met het onverwachte" op zich
zelf.
Maarbeslist de laatste!
FANTASIO
Foto Will Eiselin, Ryswu*
