Hans Moser (Wenen) werd 75 jaar
DE ONTVOERING VAN BOBBY
ELISABETH'S laatste liefde..
Vrouwenliefde is wankelbaar
MZE
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 27 AUGUSTUS - PAGINA 2
Eenvoudig mens en
Ons kort verhaal
door GITTA VON CETTO
De vier boeren, die aan een tafel-
tie even verderop aan het kaarten
waren, letten niet od Ruth. Ze wenste
dat allea al achter de ru« waal ..Hou
Je flink. Bobby", had ze gezegd toen
ze hem achter had gelaten. Ze had
den elkaar daarbli recht in de ogen
gekeken en de ene had in de blik
van de andere gelezen, dat het Lot
hen weer tezamen zou brengen.
Een veldwachter kwam de herberg
binnen. Hij liep direct od Ruth toe.
Is die auto van
Ze knikte.
De nummerborden ziin bemod-
derd. Je kunt niet meer ontcijferen
wat er od staat. Voordat verder
gaat. moet ze schoonmaken.
Ze knikte wederom en wachtte tot
dat hij verdwenen was. Toen rekende
ze het waterige kooie koffie, dat ze
onaangeroerd had laten staan. af.
Deze kleine gebeurtenis had haar al
zenuwachtig gemaakt. Als alles maar
goed eing! Het was de eerste keer.
dat ze opzettelijk iets zou gaan doen.
wat tegen de Wet was!
Wat werd het in November al
vroeg donker! Door het raam zag ze
het schilnsel van de koplampen van
haar auto. De mist leek het lióht wel
op te zuigen. Be zal langzaam moeten
rijden, dacht ze. maar in een uur
zal ik het wel halen.
Ze stond voor de herberg en over
dacht noe eens alles. Toen ze in
haar wagentje stapte, voelde haar
voorhoofd klam aan. Dat komt door
de mist. dacht ze. Laten we hopen,
dat het door de mist komt. Ik mag
miin zenuwen nu niet verliezen. Ze
zette de radio aan en reed met een
matig gangetje weg.
Twaalf jaar geleden was ze met
Arnold getrouwd. Zij koesterde ech
ter geen wrok meer tegen hem. Zijn
grootste fout was wel geweest dat hij
met haar getrouwd was toen ze nau
welijks achttien laren telde. Een veer-
tlg-1ariea man. die nogal rumoerig
had geleefd, moest niet met een acht
tien jaar oud meisie trouwen.
Hoe dichter ze bil haar doel kwam.
hoe helderder haar gedachten wer
den. Ze reed voorbij een uitloper van
het bos Met Bobby was ze hier vroe
ger bnna iedere dag geweest. Ze
greep in de zak van haar mantel en
omklemde de bal. waarmee hij steeds
gespeeld had Toen zette ze de radio
af. Een man met een zoetelijke stem.
die haar onwillekeurig aan brillantine
had doen denken, had een sentimen
teel lied gezongen over moederliefde.
Dat was te veel voor haar geweest'
..Bobby blijft natuurlijk bij mil!".had
Arnold gezegd tijdens de onderhande
lingen over de scheiding. ..Hii blijft
hier in bekende omgeving, hii heeft
hier alles, wat hij nodig heeft, en hü
kan naar hartelust in de tuin spe
len". Arnold had er verder niet meer
over gesproken en zii was té overstuur
geweest en had zich té ellendig ge
voeld om er nog over te eaan strij
den.
In het huis. waar ze twaalf jaar
van haar leven doorgebracht had.
brandde licht. In de tuin stonden
enkele auto's geparkeerd. Hii had na
tuurlijk weer gasten, dacht ze. Het
was nog steeds het oude liedje.
Ruth had haar wagentje onder en
kele populieren geparkeerd. Ze dacht
er even over om Bobby door een kor
te stoot od de claxon te waarschuwen
dat zii er eindelijk was om haar be
lofte in te lossen. Maar direct daarop
verwierp ze die gedachte weer. Ar
nold zou de claxon misschien her
kennen. Hit had haar twee laar gele
den toch het wagentje cadeau gedaan
als „pleister op de wonde", zoals hii
eezegd had.
Bobby liep tegen negen uur altlid
nog even door de tuin om naar de
egel te zoeken. Het dier had zich reeds
lang geleden voor zijn winterslaap in
gegraven. maar Bobby blééf iedere
avond door de tuin dwalen. Ruth
kende zijn gewoonten maar al te
goed. Hij was een longen, die zich
door niets liet afbrengen van de din
gen. die hii in ziin hoofd had eezet.
Ook zijn onverschilligheid tegenover
Arnold was iets typisch. Bobby was
onomkoopbaar. Hii behoorde Arnold
toe. hij kwam nooit m opstand tegen
znn bevelen en natuurlijk eine hii
met hem wandelen als deze daar zin
in had. Maar hii deed alles luste
loos omdat hit niet van hem hield.
Van Ruth hield hii echter hartstoch
telijk veel. Met welke middelen zou
Arnold proberen Bobby terug te krij
gen als hii ontdekte dat de iongen
verdwenen was?
Ze stak een sigaret on en trachtte
zich de gevolgen van haar plannen
klaar voor ogen te stellen. Ze wist wat
op mensenroof stond, maar het geval
met Bobbv lag natuurlijk geheel an
ders. „Wat U van plan bent. kan
eigenlijk niet door de beugel", had
haar advocaat gezegd, toen ze hier
over met hem gesproken had. „Het
blijft een soort ontvoering met ge
weld".
Plotseling viel een brede lichtstraal
in de tuin. De voordeur werd ge
opend. Ruth draaide het raampje
naar beneden en hoorde het bellen
meisje zeggen: „Tien minuten, maar
niet langer". En toen zag ze Bobby.
Hii bleef enkele ogenblikken op de
stoep staan. Ruth kreeg de indruk
dat hii nég magerder was geworden
dan hij al was toen ze hem voor het
laatst gezien had. De voordeur werd
weer gesloten, zodat ze hem niet meer
kon zien. maar ze hoorde het gekraak
van dode takjes. Ze liep snel naar
het tuinhek en opende het.
Psssst. Bobby, ik ben het. zei ze
fluisterend.
De opwinding, waarin ze verkeerde,
had haar bijkans de adem benomen.
Vraag nu maar niets. Bobby,
straks zal ik je alles wel uitleggen.
Enkele seconden later zat hij "naast
haar. Hii bracht haar niet door een
luide, kinderlijke begroeting in ge
vaar. maar gedroeg zich als een ver
standig. volwassen mens. Voordat ze
de motor startte, woelde ze door ziin
wilde haardos en trok hem tegen
zich aan.
Nu is alles voorbij, mompelde ze.
Hii heeft zijn deel. ziin vrienden en
vriendinnen, en ik heb jou weer!
Ze reed snel naar de grote Rijks
weg. Diezelfde avond nog wilde ze in
Stuttgart zijn. Daar had ze al een
hotelkamer besproken. Tijdens de
lange rit keek ze vaak even opzij.
Bobby staarde opmerkzaam naar bui
ten en was kenneliik helemaal niet
moe. Hit scheen ook niet verbaasd te
ziin over de nachtelijke autorit. Hij
gedroeg zich alsof dit al honderden
malen gerepeteerd was. Hit was een
voortreffelijk samenzweerder!
Tegen één uur arriveerde ze bij het
hotel. Het was niet haar gewoonte om
Bobby od de arm te dragen, maar
ditmaal deed ze dat toch. Het bete
kende een onnoemelijke vreugde voor
haar'
De nachtportier, die haar koffer
naar boven bracht, vroeg enigszins
aarzelend:
Zal ik soms een dekentje halen?
Ruth, die nog steeds Bobby in de
armen hield, was voor de spiegel gaan
staan.
Een dekentje? Waarom?
De portier keek met een bezorgde
blik naar het bed.
Ik dacht zo. de hond
Ruth schudde van neen.
U behoeft zloh geen zorgen te
maken. Ze zette Bobby od de grond.
Poedels zijn overigens geen hon
den. Poedels zijn mensen!
Toen ze eindelijk met Bobby alleen
was. greep ze in de zak van haar
mantel.
En nu heb ik een verrassing voor
Ie!
Met een vrolijk geblaf ving Bobby
do oude. half stukgebeten bal od nog
voordat deze op de grond terecht was
eekomen.
Even later, toen ze al in bed lag.
wierp Ruth haar autohandschoen op
het kleedje vlak voor haar bed. Met
groot genoegen zag ze dat Bobby het
nog niet verleerd had. Hii ging ver
genoegd od de handschoen liggen en
deed alsof hii ging slapen. Ruth
draaide het licht uit.
Rustig bleef Bobby op ziin kans
wachten. Nog voordat een half uur
verstreken was. nestelde hii zich hei
melijk od het voeteneinde van Ruth's
bed. Ze liet hem in de waan. dat ze
hier niets van merkte. Haar oude.
vertrouwde Bobbv was weer bil haar.
Bewogen Leven CXXXVIU
ESSEX:
ENGELAND WAS DE BRUIDEGOM
Na de overwinning op de „Onoverwinnelijke vloot" werd Engeland bij de dag
machtiger. De oorlog tegen Spanje werd voortgezet, zodat vele rijkbeladen „Indië-
vaarders" de Engelsen in handen vielen. In het jaar 159G werd zelfs Cadiz genomen
en de fortificaties werden met de grond gelijk gemaakt. Ook daar viel een rijke buit de
Engelsen in handen.
Filips II had zich vergist; hij had Engeland onderschat. Elke dag werd hij aan
deze domme fout herinnerd. Op alle gebied won Engeland terrein. Het tijdperk van
Elisabeth was ook het tijdperk van Shakespeare. De grootste drama's aller tijden
ontstonden in een tijd toen nieuw leven voor zich in alle richtingen ruim baan eiste.
De Eeuw van Elisabeth
Bijna een halve eeuw heeft zij de scepter gezwaaid. Zij,
de ongetrouwde Koningin, Groot waren haai- moeilijk
heden, met Spanje, FrankrUk, SchotlandIerland zelf.
Maar knappe raadgevers stonden haar ter zijde en zij had
de gave van te kunnen luisteren en zelfstandig te kunnen
beslissen
Ierland was een moeilijk land.
Met meer recht zou men kunnen zeggen: de Engelsen
hebben er héél veel kwaad gedaan. Maar bij dit alles
moet men ook niet vergeten dat Engeland, toen het
machtig werd. en de grote vraagstukken van Europa mee
ging bepraten, ontzettend kwetsbaar zou worden door
een volkomen zelfstandig Ierland. Nog na de vernietiging
van de Armada gingen de Ieren heel graag samen met
de Spaanse Koning. Want ook Elisabeth had geen einde
gemaakt aan het stelsel van onderdrukking en afpersing.
ZO omstreeks het jaar 1600 brak er in Ierland een zeer
gevaarlijke opstand uit tegen het Engelse gezag.
Herhaaldelijk werden de Engelsen door de wanhopige
en woedende Ieren verslagen. Elisabeth's meest beroemde
raadgevers als Burleigh en Leicester waren toen al ge
storven. Een jongere garde stond rondom de al oude
Koningin geschaard. Een van hen was Robert Devereux,
graaf van Essex en stiefzoon van de graaf van Leicester.
Essex was in 1566 geboren, en Elisabeth, zoals we in ons
eerste artikel reeds zeiden, in 1533 het geboortejaar tevens
van de Prins van Oranje
De Koningin was dus 33 jaar ouder dan haar Jonge
£nsteling. Elisabeth was IJdel, wilde graag Jong blijven,
nste tot op hoge leeftijd en liet zich vermoedelijk daar
om ook de liefde van de Jonge graaf glimlachend welge
vallen Eens was Leicester haar vriend geweest; het scheen
wel dat ze de gevoelens voor hem op zijn stiefzoon had
overgedragen.
De jonge graaf was de lieveling ook van het Engelse
volk. Hij verstond uitnemend de gave om zich bemind
te maken by ieder. Hy was van hoge geboorte en knap
van ulteriyk. Ontstulmig van aard en rldderiyk van
gedrag; kon het volk betere afgod krügen?
Essex dorstte naar eer en roem. Met alle geweld wilde
hü de opstandige Ieren tot onderwerping dwingen. De
Koningin vond hem niet de geschikte persoon, hü was
te ontstulmig, te weinig geschoold ook voor een derge-
'ijke belangrijke taak, Maar zü was niet jong meer en
iet viel haar zwaar haar gunsteling dit to weigeren,
'oen ook Essex vijanden by haar aandrongen om hem
e benoemen, stemde zy toe. Had zij werkeiyk niet
>egrepen, dat zyn vijanden hiermee zyn ondergang
jeoogden?
ESSEX vertrok naar Ierland met 20.000 man voetvolk
en nog 2000 ruiters. Wat Elisabeth gevreesd had,
gebeurde. Het stiefkind van haar vriend Leicester
bracht het ef nog minder af dan deze indertijd in de
Nederlanden. Toen Essex zag dat het verkeerd ging,
schreef hU woedende brieven naar Engeland, waarin hij
zijn vijanden de schuld gaf van zijn tegenspoed. Elisabeth
geloofde hem niet. Zij gelastte hem niet eerder voor haar
te verschijnen dan nadat hij zijn zending had volbracht,
tenzij zij anders zou bevelen. Voelde zij dat hij een
gevaarlijk man werd?
Essex ging zijn eigen gang. Hij sloot een voor de Ieren
zeer voordelige vrede, beloofde volledige amnestie en vrno
uitoefening van de katholieke godsdienst. Daarna keerde
hy eigenmachtig naar Engeland terug, yide zonder de
Koningin daarvan eerst te verwittigen naar haar ver
trekkenen werd met vreugde ontvangen. De oude
Koningin kon er niet toe komen hem weg te zenden.
Doch haar raadslieden wezen haar op het onbehoorlijke
van zyn gedrag. Essex had Engeland grote schade berok
kend en de Koningin niet gehoorzaamd. Indien zy dit
ongestraft liet, zou dat een slag in het gezicht zyn van
de Koninkiyke macht.
De Koningin wist maar al te goed dat haar raadslieden
geiyk hadden en daarom liet ze Essex gevangen nemen.
Wel werd hy spoedig daarna weer vry gelaten, doch
hy was uit de gunst en hy moest voortaan een zeer
belangryk deel van zyn Inkomsten missen.
Hierover was Essex zeer verbolgen. Nog aityd voelde
hy zich de redder van de Staat. Zijn boosheid dreef hem
in de armen van Elisabeth's vyanden.
Op zeer onvoorzichtige, maar ook zeer laakbare wyze
liet hy zich nu over de Koningin uit, noemde haar een
naar lichaam en geest verwelkt oud wijf. Er waren mensen
genoeg in Engeland die dit gaarne aan de Koningin
overbrachten. Hevig gekwetst in haar Koninkiyke en
vrouweiyke waardigheid besloot zy hem tenslotte tot de
orde te roepen.
Essex kwam niet!
Wan onze corre_,p. nü>"H te Weneni
Een paar dagen geladen zagen wy
hem toevallig in de Neubaugasse
staan met zijn vrouw en een Jonge
vriend. Ze hadden in een comestibles-
zaak ham. spek en kaas gekocht en
wilden naar een wijnlokaal even bui
ten Wenen gaan om nog vóór de ver-
jaarsdrukte even gezellig onder elkaar
uit te gaan.
Daar in die Neubaugasse van We
nen viel Moser ternauwernood op Hy
ziet er uit als een heel gewone kleine
middenstander, die bly is. wanneer hy
's avonds eens uit kan gaan.
De wagen van de Jonge vriend stond
klaar. „Waar wil je zitten, moeder,
voorin of achterin?" vroeg Moser aan
zyn vrouw.
zy beslist over alles en dat merkten
we ook, toen we Moser vroegen of we
hem in dat wijnlokaal even mochten
interviewen. Het antwoord luidde:
„Dat moet u aan mijn vrouw vragen".
En omdat zij het goed vond. gingen
wij op eigen gelegenheid naar Grin-
zlng. waar de familie onopvallend in 'n
hoekje zat en zoals in Wenen te doen
gebruikelyk is. de meegebrachte co
mestibles uitpakte en eerst begon te
eten. alvorens met de wijn te beginnen.
Moser is nu een man van 7ó. maar
hij ziet er niet als een oudje uit. Hij
is gezond en krachtig en treedt nog
steeds op hetzij in de schouwburg, het-
zy in de film.
Alleen zorgt zyn vrouw ervoor, dat
hij zich niet te veel inspant en dat hy
niet wordt lastig gevallen.
Moser's naam. adres en telefoon
nummer staan heel gewoon in de tele
foongids. maar wanneer men hem op
belt. krygt men wis en zeker niet Mo
ser zelf. doch zyn vrouw aan de andere
kant van de draad en zy is het. die
beslist of hy bezoek wil ontvangen, of
hy op reis kan gaan en of hy een rol
aanneemt
Ogenschijnlijk
burgerman
Wy zaten dus tegenover Hans Moser,
ogensohyniyk een klein burgerman
netje, maar in werkeiykheld een kun
stenaar met internationale naam.
Iedereen kent hem van de film, vooral
uit de tyd van „Maskerade", „Opern-
ball", „Burgtheater", Rosen in Tirol"
en „Wiener Geschichten" of beter
nog: iedereen denkt hem te kennen
als de komische figuur, de kruier die
zich geen raad weet met zyn koffers,
als de Weense concierge of als de be
scheiden en schichtige kellner met zyn
linkse bewegingen, die telkens iets
vergeet en dan weer wegschiet, die
onder het spreken even zyn neus op
haalt en daarby zoals men hier zegt
„muschelt', dus door zyn neus
spreekt.
Met zulke kleine rollen is Moser be
gonnen in een tyd, toen hy nog
armoede leed en by zyn collega's geld
moes*, lenen. Als-zoon van een beeld
houwer had hy de handelsschool be
zocht en was hy in de leer geweest
origineel kunstenaar,
zowel op het toneel
als voor de film
ijn vrouw beslist
by een handelaar in galanterie
le er waren, maar het toneelspeien 5
hem zo diep in het bloed, dat hii rï
bij een rondtrekkend toneelgezetaS
aansloot en aanvahkelyk de p^v'
afgraasde.
Mooiste herinnering
Op onze vraag naar zijn moor.
herinneringen, antwoordt hij h«' »-
voudig en zonder toneelallures
„Dat was by v. het bericht dat
familie uit Hongarye, die door Hit-
en consorten werd vervolgd veilig cd
wel in Amerika was aangekomen'
Daarvoor heeft Moser heel wat «w
laten lopen en dat wil wat- jmLI
Want al helpt hy zyn familie en tm»
collega's graag, hij is en blijft zulrlr'
geld uitgeven doet hy nog altijd m'<,'
een gevoel van angst voor tiechu
dagen, die hy zo goed heeft gekend
Een tweede hoogtepunt in zyn jn«
is de dag geweest, waarop hy als lid
van het Burgtheater werd opgenomen.
Dat is voor hem het officiële dipko»
dat hy als kunstenaar werd erkend
Daarom vertelt hU ook met zichtbar»
en toch zo bescheiden trots orer fiv
jongste optreden in Parijs, toen hi) z
het toneelstuk „Liebelei" van Schnrj.
Ier de rol van de oude Weihrelch swel-
de. Het Parijse publiek was enthouSu
over het hele Burgtheater-ensembk
maar toen het ijzeren gordfjn ni
gevallen, wilde het nog één van
spelers terugzien en dat was Moser, dis
men van de film kende, maar die ma
nu als een groot kunstenaar in een
tragische rol had leren kennen.
Ook in ons land bekeni
Voor Oostenryk en vooral voor de
Weners ls Moser het voorbeeld ran de
eerlijke, onpathetische en onoprallende
„kleine man", die ondanks alles een
type is, een zonderling met een gebed
eigen karakter en met een groot hin
een originele figuur die in ome bureto.'
cratische tijd wars is van alle geilt-
makerij en nivellering.
Ook in ons land is 'hfj bekend niet
alleen uit de film, maar vooral op hK
toneel, want verleden jaar is hy tijdens
het HollandfesUval eveneens in „Liebe
lei" opgetreden. Zijn spel was toen vwr
de meeste toeschouwers een openln-
ring. Daarom begeleiden hem ook otue
wensen by zyn 75ste verjaardag en
tevens bij de viering van zijn 25-Jaric
film-jubileum.
SSEX speelde met zijn leven.
Hij schreef zelfs brieven aan de Koning van Schot
land waarin hy hem de opvolging verzekerde
De belangrijke gezanten die de Koningin hem zond om
hem tot rede te brengen zy deed alles wat ze kon
om zijn leven te redden, nam hfj gevangen en daarna
ging het met enkele honderden getrouwen op Londen
aan. De dwaas, die aityd was toegejuicht door een
duizendkoppige menigte ais hy in Londen verscheen,
dacht nu zijn kans schoon om te zamen met het Lon-
densc volk, èn de Koningin èn het Parlement naar zyn
hand te kunnen zetten.
Welk een vreselijke teleurstelling zou hem wachien.
Dezelfde mensen die hemel en aarde bewogen hadden
oni E .x weer bij de Koningin in de gunst te krijgen,
voelden nu dat ae Dood met hem meemarcheerde Wat
hy wilde kon niemand zioh in Engeland permitteren.
Ook zyn onderneming begon met de uitroep: „Leve de
Koningin. Alles geschiedt; tot haar welzy'n en dat des
volks", maar het juichte niet. mee. Er ontstond een pyn-
llefde is wankelbaar en veranderUjk. het smelt als sneeux
voor de zon." Elisabeth zou by het overhandigen gezc;d
hebben„Neem deze ring. Mocht ik ooit toornig op Je ziin,
dan zal ik my, nadat je hem my getoond hebt, onmlc-
deliyk met jou verzoenen." Zo onwankelbaar zou dus
haar vriendschap zyn geweest.
Vlak voor zyn terechtstelling zou hy haar de ring ge
zonden hebben door de hulp van de gravin van Not
tingham. Doch zy was getrouwd met een doodsv-janc v
Essex en haar man wilde niet dat zy de ring overbracht.
Twee jaar later werd de gravin ernstig ziek en in hu:
doodsangst bekende zy haar misdaad. Toen Elisabeth
dit vernam zou haar levenswil gebroken zijn en zou u
zich teruggetrokken hebben uit de wereldom tt
kunnen sterven.
Er is geen enkele reden voor ons om dit verhaal a3
waar aan te nemen. Zou Essex zo dom geweest zyn die
ring door de vrouw van zyn vyand naar de Koningin le
zenden? Bovendien: Elisabeth was er niet de vrouw n»«
om van verdriet te sterven toegebracht door iemand die
haar de wet had willen stellen. Diep was zy overtuigd vu
het Goddelijk recht om te regeren.
Wie haar macht beknotten wilde was dU6 een hoog
verrader.
Ujke stilte, die Essex het bloed uit de wangen deed trek
ken. Had hy zich dan zo vergist?
De Koningin beloofde aan ieder die Essex onmiddellijk
verliet, amnestie, doch die hem bleef volgen zou het
volle gewicht van de toorn Harer regering voelen.
Dit was voldoende. Allen verlieten hem en hijzelf moest
vluchten. Op de 23ste Februari 1601 werd graaf Essex
ter dood gebracht en nog vier medeplichtigen met hem.
Kon de regering, na alles wat er gebeurd was anders
handelen?
r EN zegt dat het tekenen van dit doodvonnis de dood
van de Koningin heelt verhaast. Men zegt zoveel.
Zelfs tot in onze tyd leeft de sage voort dat
Elisabeth aan haar jonge vriend eens een kostbare ring
gegeven zou hebben nadat Easex gezegd had: „Vrouwen-
Koningin Elisabeth
3P de 24ste Maart, 1603 stierf de bejaarde n*n».
naar wie een eeuw van bloei werd genoemd, ffufi»
lag het geheim van haar grootheid? Had «IJ ®"r
intelligentie dan Maria Stuart? Neen. Was til nobel»
■an karakter? Neen Maar zfj was verbonden met b«r
•olk. Zy had grote tact om met mensen om ie gjaa
'•(J kon Parlementsleden zó toespreken, dat ze er onl-
oerd door werden en niet meer durfden vragen W*i w
o graag hadden gewild. ZIJ VEREENZELVIGDE ZICH
IET ENGELAND OP EEN WIJZE DIE MILLIOENKN
iANVAARDBAAR ACHTTEN, en daarom
vereend-
igde Engeland zioh met de maagdelijke Koningin, «rd
iet dc bruidegomondanks alles.
Zit niet de grote waarde van de mens in zUn wisjelw»"
king met anderen?
REIN BROUWE&
