Ontmoeting met het onverwachte
LDj i\jy r- i
TC
1
31
U
IV
UI
LL U S 1
c
Paleis van Versailles opnieuw een
sterke toeristenmagneet
ZIEKEN ZIEN ZOVEEL
HE
jaargang No. 34
Zaterdag 27 Augustus 1955
Grootse expositie ter ere van Marie Antoinette
bij haar 200ste geboortedag
(Van onze correspondent in Parijs)
Monsieur Gerald van der Kamp, die ondanks zijn Neder-
luidse naam conservator is van een der rijkste schatkamers
un Frankrüks geschiedenis het wereldberoemde paleis
nn Versailles heeft al lang voor deze laatste oorlog met
roomemens rondgelopen voor een grootse expositie ter ere
nn Marie Antoinette, de onfortuinlijke gemalin van
Lodewijk XVI. Hij moest dat toen echter wegens gebrek
un officiële medewerking al weer vrij gauw in zijn porte
feuille opbergen. De regering had geen belangstelling voor
i(jn onderneming, zoals de officiële autoriteiten zich trou-
nfiis ook maar weinig aan het paleis in Versailles gelegen
lid liggen, dat tot voor kort dan ook bijna tot een ruïne
dreigde te vervallen.
Maar de conservator is een vasthoudend man. En toen,
enkele jaren geleden, een (succesvolle) actie ten bate van
da restauratie van des Zonnekonlngs voormalige residentie
*trd ondernomen, baalde hy ook het dossier Marie
Antoinette maar weer eens voor de dag. Do regering wenste
rich opnieuw op de vlakte te houden. Maar de belangstelling
In an buiten Frankrijk In particuliere kringen voor de ont
hoofde koningin en haar bestaan vol dramatische gebeurte-
nlwen. bleek nu zó groot en zo algemeen te zijn, dat Van
dar Kamp op de aanbiedingen voor actieve medewerking
nauwelijks meer allemaal in kon gaan.
Nog dagelijks, ook na de opening van de tentoonstelling,
Joinen er berichten binnen om de conservator opmerkzaam
fe maken op een schilderij, een brief of een persoonlijk
(hject, dat Marie Antoinette heeft toebehoord, zodat deze
nposltie vermoedelijk In niet onbelangrijke mate ook nog
ertoe zal kunnen bijdragen om het historisch beeld van deze
«elbesproken en omstreden figuur, voorzover dat in tast
bare voorwerpen tot uiting kan komen, te vervolmaken.
Millioen bezoekers verwacht
Marie-Antoinette, toen ze als 15-jarig meisje werd
uitgehuwelijkt.
Men zal er zich misschien over ver
wilderen. dat zo'n historische exposi
tie van Fr ankrijks laatste Koningin
niet eenvoudig uit de bezittingen van
nationale musea was samen te stellen.
Maar dan vergeet men, dat de leiders
ier Franse Revolutie zich als erfge
namen van de bezittingen der voor-
xalige machtsbekleders, weinig accu
rate boedelbewaarders hebben getoond.
Versailles werd in die dagen onttakeld
ra alle schatten van het hof werden
op publieke verkopingen geveild. Zo
«ml een groot deel dier bezittingen
over de hele wereld verspreid. De helft
misschien wel van de schilderijen en
andere attributen, die op Marie An
toinette betrekking hebben en die nu
in Versailles worden geëxposeerd, zijn
uit het buitenland afkomstig, voor-
amelyk uit Engeland en Oostenrijk,
raar de directies der officiële musea
ach van een bijzonder royale kant
hebben getoond. Onder de vele parti
culieren, die met eigen bijdragen aan
deze herdenking hebben meegewerkt,
bevindt zich Charley Chaplin, die een
friai portret van Marie Antoinette van
de hand van Gautier-Dagoty heeft
uitgeleend en dat op een ereplaats au
wor het eerst onder de ogen van het
publiek wordt gebracht
ZIEKEN kunnen Je soms zo
vreemd aanzien. Zij zien
misschien wel wat wij
niet zien. Soms doorzien zjj de
dingen. Wij komen bij hen met
de vele Indrukken van het ge
vulde leven. Maar zij zien wat
wij vaak niet willen zien.
De ogen van de zieken tasten
het gelaat van de dokter af:
heeft hij goed bericht? Zij zien
ook op naar uw gelaat. Ken Jij
de stilte en de eenvoud, vragen
zij.
WOORD
VAN
BEZINNING
stem. Welk antwoord zullen wij
geven op onuitgesproken vra
gen, die wij terdege gehoord en
verstaan hebben?
Mijn beste zieke, u vraagt:
waarom. Weet ge. dat de Here
van de levensweg begeleidde
Christus U; hij ging de weg
van voor krib tot na kruis). Dat
U zich door God gezien weet,
is belangrijker dan dat D de
dood ziet.
Zie in dit geloof met geruste
blik de Dood aan.
U ziet hem triomferend aan.
U slaat uw ogen niet neer.
Want U kent het geheim:
door de dood ziet Christus U
Waarom bent U zo onrustig
als U in een ziekenkamer komt?
Wellicht beseft gij dat uw
woorden eigenlijk leeg zijn. En
gij moet nu een mens rustig,
recht en eerlijk in de ogen zien
(zo vaak overkomt ons dat
niet). U ziet de ogen van een
ziek mens. Deze zieke leert de
dood in de ogen zien.
Daar schrikken wij van. De
ogen vragen: waarom, hoe lang
nog? De mens, die lang ligt,
ligt lang alleen. In de mist van
eenzaamheid is er nog uw
God deze zelfde vraag ook aan
U stelt: Waarom bouwt gij ndet
op mij? Waarom vertrouwt gij
uzelf niet aan mij toe?
Zólang had U aan U zelf ge
noeg, was U zelfgenoegzaam.
De Gids ging U voor in de ge
zonde landouwen (U zag hem
niet), nu in de valei van doods-
schaduw gaat Dezelfde U ook
voor (kunt U hem zien?)
Mijn beste zieke, U ziet zo
veel. Ziet soms de schaduw
van de dood? U mag geloven
dat God U ziet (op alle étappes
Alvorens een punt te zetten
achter dit vierde en laatste ar
tikeltje, dat lk U mocht schrij
ven, wens ik U een genoeglijk
weekeinde toe.
Volgende Zaterdag zal ik weer
juist zoals gij, dit hoekje op
slaan en lezen hetgeen een an
dere predikant ons schrijft als
een Woord van Bezinning.
De dop draai ik op mijn pen.
Tenslotte: Een blij geloof!
Dw ds Haan
Evang. Luth. predikant
te Leiden.
stenaars die haar bescherming geno
ten: de hofschilders Boze en Madame
VigéeLebrun en de componisten
Gluck, Gréty en Duceini. Dat Marie
Antoinette de traditionele Oostenrijkse
liefde voor de muziek ook in Frankrijk
was trouw gebleven, wordt ons even
verderop herinnerd door een rijke
collectie harpen, waarop de koningin
niet onverdienstelijk moet hebben ge
speeld.
Maar de tentoonstelling omvat méér
dan enkel een galerij van goede en
minder voortreffelijke portretten en
schilderyen. Het boeiendste deel wordt
zelfs wel gevormd door de vele voor
werpen, meubels, reliquieën en andere
persoonlijke souvenirs die eens Marie
Antoinette hebben toebehoord, zoals
haar boudoir, in rose fondanttinten, de
reisnecessaires en de catalogus van
haar garderobe, waaruit zy 's morgens
de keus voor haar toiletten placht te
maken.
In een speciale vitrine is een deel
van het beroemde „collier de la reine"
tentoongesteld, dat in haar leven zo'n
dramatische rol heeft gespeeld. Men
ziet voorts het gouden sleuteltje, dat
de koning, die graag wat knutselde, als
dilettant-edelsmid, persoonlijk voor
haar vervaardigde.
Drie perioden Er zyn verder de kostbare edelste
nen uit de bezittingen van haar doch
ter. Madame Royale. En. als herinne
ring aan haar zoontje, de Dauphin,
van wie men nor steeds niet zeker
weet of hij in de Temple echt overle
den is ofwel voortleefde in Zwitserland
en Holland als de horlogemaker Naun-
dorff, staat hier een riikbeschilderde
bokkenwagen, waarin hy als knaapje
door de parken van Versailles en Saint
Cloud werd gereden.
meer kon worden afgemaakt, omdat
op 10 Augustus van het jaar 1792 de
revolutie zou uitbreken.
De onvoltooide pastel werd bü de
overrompeling van het paleis door de
opstandelingen met een spies doorre
gen en het litteken van die wonde kon
door de restaurateurs nooit helemaal
worden geheeld.
Doch van alle beeltenissen, die men
in Versailles van Marie Antoinette te
aanschouwen krygt. blijft de schets die
David aan een venster in een Paryse
woning van haar maakte de bezoeker
toch nog wel het langste by: de ont
troonde Koningin in haar ruwlinnen
gevangenisplunje met de bonnet op
het hoofd, die als „femme Capet" op
een platte kar naar het schavot op de
Place Concorde wordt gebracht. Een
oude vrouw van acht en dertig jaar,
de armen op de rug gebonden, en op
wier gezicht men, meer nog dan ver
bittering. fierheid (of misschien alleen
maar verwondering?) meent te kun
nen lezen. Een strakke mond. waaruit
haar beul even later, wanneer ze hem
op het schavot op de tenen zou trap
pen. de „historische" woorden zou heb
ben vernomen: „Pardon monsieur, ik
deed het niet expres
Menselijke tragiek
Zou men Marie Antoinette een sterke
persoonlijkheid of een grote geest
mogen noemen? Van deze herdenkings
expositie neemt men die indruk niet
direct mee naar huls. Wel voelt men
hier duidelijk de menselijke tragiek,
die haar lot is geweest en welke ze met
majesteit heeft gedragen. Een vrouw,
die meer dan haar echtgenoot, de dikke
Koning, een menselijke en symbolieke
gestalte zou geven aan een der aan
grijpendste gebeurtenissen uit de ge
schiedenis van Frankryk
En daardoor is Marie Antoinette,
twee eeuwen na haar geboorte, nog
altijd een figuur gebleven, die spreekt
tot het grote publiek.
Men verwachtte bij de opening van
de tentoonstelling in Versailles een
toeloop van een millioen Franse en
buitenlandse toeristen en met die
voorspelling schijnt men nauwelijks tc
hoog te hebben gegrepen, een bewij9
van dc suggestie waarmee de ongeluk
kige vorstin het nageslacht nog altijd
fascineert. Monsieur Dior heeft zijn
„demi-collection" voor een deel ge
ïnspireerd op het enige toilet uit Marie
Antoinette's garderobe, dat bewaard is
gebleven en dat met de kleine duizend
andere voorwerpen uit haar nalaten
schap, nu eveneens in Versailles Is te
zien.
In drie grote afdelingen is de ten
toonstelling gescheiden, drie afdelin-
5tn die een beeld geven van de drie
hoofdepisoden van het leven van Marie
Antoinette, zodat de bezoeker die door
de alen wandelt, de indruk krijgt van
«neoort film, waarin hij zelf voor de
toeging zorgt, waarvan de décors met
aer bijzondere zorg zijn opgesteld en
jaarin alleen de hoofdfiguur ont
breekt. Uitgerust met wat fantasie en
nt kennis van de historie (waaraan
wt de Franse bezoekers meestal niet
ontbreekt) wordt die lacune echter
«?emerkt aangevuld en bij het vertrek
behoudt men dan ook de Indruk als in
een droom twee eeuwen geleden een
bezoek te hebben gebracht aan Marie
Antoinette, die U met vrijmoedigheid
een blik in haar dagboek en achter de
*anden van haar persoonlijke intimi-
teit heeft gegund.
De eerste zaal verplaatst U naar het
Oostenrijk, waar Marie An
toinette, toen nog gewoon Antonia
Eeneten, als aartshertogin in de scha-
«mih™ Sohönbrunn de eerste
sleet ^ren Van haar korte leven
De grote figuren uit Oostenrijks
jWe tijd, de keizerlijke familie, de
P«tn en gravinnen van het hof, zijn
®et wat stijve doch naar men ver-
*eüg g0ed8elykende portretten aan-
verbinding met de „Franse" zaal
sovormd door een aantal enorme
konelins, die indertijd Straatsburg heb-
°«n versierd, toen Marie Antoinette als
r** koningin haar grandioze
w** in Frankrijk maakte. De zeven
rt j ïf tapijten roepen beelden op
1 de Griekse legende van Medea.
m«iervarineen rtlcn een vijftienjarig
nu niet bepaald als voorbeeld
mi j,en 'tellen, zodat Goethe toen
L tapisserieën in Straatsburg
ï^bouwde, terecht van een „aller-
^'"kklgste keuze van onderwerp"
kon «Preken.
Vele herinneringen
Jfl]UJSen zjjn we dus in het acht-
mtlr .^wse Versailles beland: we
»eten er de leden ven de konlnk-
Iafflilie, de voornaamste hovelln-
wie de graven De Kaunitz
Choiseul. die het huwelijk van
Lodewijk en de Oostenrijkse
k, ^rtogin hadden voorbereid en
-Jrtjtelhgd en, rond het beroemde
van Marie Antoinette als fris
aardig vijftienjarig meisje van
uucr«tt, de beeltenissen van de kun-
HET onverwachte
Is dat niet èèn van de
verrassingen, die uw reis
boeiend kan maken?
Het komt zo maar ineens om
de hoek gluren, het geeft aan
het leven de kleur, de charme
en de wisseling, waaraan een
ieder, die niet ingeslapen is. of
geestelyk met gesloten ogen
door de jaren gaat, zo sterk be
hoefte heeft.
Indringster
Over het „innerlijk leven" van de
Koningin, die als kind aan een vreem
de vorst werd uitgehuwelijkt, komt men
wel iets meer te weten uit de vele brie
ven, die hier achter glas liggen uitge
stald. Brieven die in een tamelijk zuiver
Frans zijn gesteld Marie Antoinette
maakte althans heel wat minder stijl
en spelfouten dan in Napoleons cor
respondentie zijn aan te treffen!
en die ze in de betrekkelijke eenzaam
heid van haar Petit Trianon aan haar
Oostenrijkse familie rióhtte om tussen
de regels door haar hart eens wat te
kunnen luchten. Haar huwelijksleven
met de gezette Lodewijk Is zeker geen
idylle van louter rozengeur en mane
schijn geweest en met haar schoon
zusters die haar vaak als nauwelijks
meer dan een vreemde indringster be
handelden. waren Marie Antoinette's
betrekkineen uiterst cespannen en
vaak ronduit slecht In haar brieven
zijn zo hier en daar nog wel de sporen
te vinden van de opgedofte vreucde-
loosheid van het wat melancholieke
overigens verre vaft compleet. Uit
terugverlangde naar haar jeugd In het
verre vaderland De correspondent ie is
overigens verr evan comoleet Uit
overweeincen van „pudeur" werden
klaarbliikelilk de talrijke en hartstoch
telijke liefdesbrieven aan de knappe
Zweedse edelman Graaf von Fersen
achterwege gelaten.
De meest dramatische periode uit
haar leven dc maanden voor haar
terechtstelling, die in de Conciergerie
en de Temple-eevaneenis werd door
gebracht. wordt tenslotte in de derde
zaal opgeroepen.
Met een spies doorregen
Uit de Conciergerie werden de een
voudige houten meubels overgebracht,
wat stoelen en een tafel. Er hangt hier
ook het voorlaatste portret, waarvoor
Marie Antoinette poseerde en dat door
de Poolse sohilder Kucharskl in iet
Paryse Paleis des Tuillerles net niet
Ik zag hem In Innsbruck.
Een wonderlijk man.
Een oud. héél oud man.
spijkerschoenen en gehuld in
een lange, zware cape, ondanks
de brandende hitte
Van de drukte in het rond
trok hij zich niets aan, verdiept
als hij was in 't allernieuwste
nieuws, dat hij zeker een kwar
tier lang roerloos Indronk.
Wat boeide hem zo. dat hU
alles om zich heen vergat?
Een oud man met ongeknipte
haren en baard, midden in de
stad, van de wereld vervreemd
en tóch meelevend met de be
wogenheid van die wereld.
Wat deed hy in deze stad,
waar ging hij heen?
Toen ik weg reed, stond hij
daar nog steeds.
Lezend in de courant: een
kluizenaar, zijn eigen leven le
vend?
Een zonderling, een come-
dlant, wie zal 't zeggen. Mor
gen is er een nieuwe courant.
En niemand weet, wie hij is..
HET onverwachte kan lig
gen in de ontmoeting
met de natuur.
Na urenlange wandeling lag
plotseling de Plansee voor me.
Bergen, hoger dan 2000 metei
lak in het rond, een zee
water midden tussen zwaar be
boste hellingen.
Zag ik ooit een meer. zó onge
loofwaardig fonkel-diep-groen
van kleur, zo toverachtig van
aanblik?
Doodstil lag daar het water,
temidden van een paradijsach
tige omgeving, blinkend onder
een stralende zomerzon.
Gelukkig geen mensenmassa's
in het rond. Die zouden storen.
De ganse, lange wandeling langs
dit wonderbaarlijke, diepe meer,
was èèn genieting van verruk
kelijke, zeldzame pracht.
Dat de wereld, met ól haar
zorgelijkheid en verdrietelijk
heid nog zó iets geven kan!
Ongerept, onaangevreten. on
geschonden en onzegbaar schoon
lag hier dit meer.
Geen boten, geen mensen,
geen vogels.
Slechts hèèl kleine, witte
vlindertjes dwarrelden snel en
geruisloos over dit diepe groen.
Een groen, dat niemand ooit
vergeten zal, die 't éénmaal in
zich opnam.
HET onverwachte kan lig
gen in de ontmoeting met
de omgeving.
Kent U het plaatsje Berwanc
in Tyrol?
IS*
ia
Wonderlijke grijsaar a in
Innsbruck
De donkergroene Plansee
Een van die wonderbaarlijke
dorpjes, liggend in een krans
van bergen met op de achter
grond de alomtegenwoordige
Zugspltze.
's Winters een ideaal oord voor
de skiërs, 's zomers even Ideaal
voor de wandelaar.
Er zyn gTote hotels en kleine
hotels.
Eenvoudig als we zijn, traden
we een der uiterlijk, eenvoudig
ste en kleinste binnen.
Maar onze neus had 't blijk
baar góed geroken: dit kleine
Alpenhof. bleek een der meest
gecultiveerde uit de ganse streek.
Slechts schatrijke Amerika
nen en machtige of aristocra
tische families van velerlei na
tionaliteit, wo. Nederlanders
kennen dit met verfijnde smaak
ingerichte hotelletje van ouder
op ouder en weten, hoe gezellig
het er aan 't kleine, minutieus
verzorgde bartje kan toegaan.
Daar stond ln de gang de
breedlachende kok Niki, die zijn
naam met ere op de borst droeg,
daar stonden de gérant en de
obers, daar wachtte ons de
heerlijk met kussens gedekte
bank. waar wij gerustelijk ons
meegenomen lunchpakket moch-
verschalken, zonder dat iemand
zich eraan stootte.
Ons werd zelfs, in dit luxueus
ingerichte hotelletje, een prach
tig servies aangeboden, om er
ons hardgekookt eitje en onze
harde broodjes aan op te peu
zelen.
In het behaaglijke zaaltje er
naast proefden de hoge gasten
Intussen aan hun „consommé"
of „pftté de fole gras".
De ijsgekoelde „Himbeersaft",
een beetje meer dan ln de „Stu-
be" op de hoek. maar bij zulk
een voortreffelijke bedieningen
een met gouden rand versierd
servetje toe. hadden wij dit er
graag voor over.
Uitgeleide gedaan door een
buigende eigenaar en een
lachende Nikie met z'n witte
koksmuts op, met het verzoek
deze winter terug te komen,
wanneer de sklsport hoogtij
viert, daalden wU diep af naar
onze nederige behuizing, over
tuigd. dat we tóch iets over ons
hebben van rijke Amerikanen,
na zóveel hartelijkheid en gast
vrijheid!
Of was hier misschien on
danks het aristocratische milieu
de democratie ten top ge
voerd?
FANTASIO
