DE VROUWEN NA
ANNA BOLEYN
Een Zoeklicht
„BEWONDERING EN AFSCHUW"
De grote historieschrijver Ranke zegt ergens dat hij de regering van Hendrik VEI
beurtelings bewondert en verafschuwt. Hij was een man van gezag, een kenner van
de Geschiedenis der Zestiende Eeuw, bovendien had hij een zeer scherp waarne
mingsvermogen en een heldere geest. Het oordeel van een man, die menigmaal de
bewijzen heeft geleverd dat hij boven de partijen wil staan, kunnen wij niet zo maar
naast ons neerleggen.
D
Met een COUPON of restje
van vreemd formaat
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 23 JULI - PAGINA 2
Bewogen Leven CXXXIII
HENDRIK VIII:
Ondanks de gruweldaden die Hendrik VIII heeft gedaan of toegelaten, in een
tijd dat felle onverdraagzaamheid een algemeen verbreide ziekte was, heeft hij toch
kans gezien om Engeland's positie in West-Europa te verstevigen en elke binnenlandse
oorlog in de kiem te smoren.
Dit nu ls zeer belangrijk. Het ergste dat een land kan
treffen is binnenlandse oorlog. De regering van de slechte
Keizer Nero was voor het Romeinse volk in zijn geheel nog
altijd beter dan die van de dagen der Republiek, toen
eminente mannen elkaar de leiding betwistten.
Hij heeft de orde kunnen handhaven, in een zeer
chaotische tijd! En dèt terwyl de Paus hem van de troon
vervallen had verklaard en de Koning van Schotland had
opgedragen de erfenis te beheren en te aanvaarden.
Doch hiermee is dan ook alles gezegd. Met geweld ont
nam hij de monniken hun kloosters. Velen van hen. die
zich verzetten, werden gedood, en 8000 zochten hun heil
In de vlucht.
Enge
rechi
E Koning regeerde hoe langer hoe meer absoluut en
dat absolutisme werd tenslotte wrede willekeur. Het
Parlement werd het beestenspel van de Koning. Géén
igelsman, hóe machtig ook. durfde in het openbaar de
:hten van het volk verdedigen. De wil van de Koning
was wet geworden, hoe grillig deze soms was. De huwelijken
met Catharina van Arragon m Anna Boleyn werden voor
altijd onwettig verklaard, enAnna Boleyn waa ver
oordeeld wegens overspel.
De kinderen uit deze onrechtmatige huwelijken werden
later door de wet gewettigd. Zotter kon het al niet en
toch werd dit alles geslikt.
Wie met belangstelling vorst in de Geschiedenis van
Europa komt hoe langer hoe meer tot de overtuiging
dat de'bakermat van de moderne democratie veel meer
Nederland is geweest dan Engeland.
DE Koning kreeg van zijn derde vrouw de zo lang
begeerde zoon, doch Jane Seymour stierf in het
kraambed.
Terstond spanden velen zidh in hem een vierde vrouw
te bezorgen Thomas Cromwell, de machtigste man in
het Rijk, bovendien hoofd van de Hervormingspartij, was
voor een verbintenis met een Protestantse vorstin. De
Anglicaanse kerk was zo kwetsbaar. In wezen nog zuiver
Katholiek, had hij zich Rome tot vijand gemaakt, en
het Protestantisme ook door haar vervolgingen. Kan een
vervolede. die op haar beurt vervolgt, zich handhaven in
de wereld? zy zit immers altijd tussen twee fronten
Cromwell kwam weldra met zijn candidate: Anna van
Kleef, de zuster van Hertog Willem van Kleef, een vrouw
volgens hem van zeer uitnemende schoonheid! Holbein,
die veel aan het Engelse hof vertoefde, schilderde haar
en toen de Koning het portret zag, was hij onder de
indruk.
Hij trouwde haar bij volmacht, en toen zijn nieuwe
gemalin in Engeland voet. aan wal zette, reisde hij haar
vermomd tegemoet. Hoog waren zijn verwachtingen
gespannen, z(j was jong en schoon, ieder die haar gezien
had. had ervan getuigd! Hóe ontgoocheld stond hij voor
haar! Haar gezicht was grof. haar kleding volgens hem
smakeloos, haar conversatie beneden peil. En van muziek
wist ze helemaal niets!
Het liefst had hij haar onmiddellijk teruggezonden,
dooh dat durfde hij niet, omdat dit een vuistslag geweest
zou zijn in het gezicht van de Duitse vorsten, wier steun
hij niet missen kon tegen de Keizer.
ZIJ wérden de baas.
Op de 29ste Juni van het jaar 1540 werd Thomas
Cromwell, een man die de Koning onschatbare
diensten had bewezen, wegens hoogverraad ter dood
veroordeeld.
Toen de nieuwe vorstin dit alles zag, wist ze dat het
gevaar ook voor haar met zetenmylslaarzen nader kwam.
Zij had de Koning niet lief. Zij was tot hem gekomen uit
plicht. De Howards kwamen bovendrijven, de Hertog van
Norfolk deelde reeds de lakens uit.
De Koning wilde van haar af. dat wist ze. Ze wist ook
hoe hij over haar gesproken had'. Gaarne werkte ze mede.
om de ongelukkigste verbintenis van haar leven te niet
te doen.
De Koning schonk haar uit dankbaarheid een aan
zienlijk jaargeld, en het Parlement bekrachtigde alles.
verplicht haar leven te biechten aan mannen die wisten
dat het uiteindelijke vonnis zou moeten lulden: de dood!
Niet alleen van haar, maar ook van al haar vroegere
minnaars. Niet alleen van die. maar ook van allen die
van haar zondig leven gn
hadden gewaarschuwd!
Een van de vrouwen die Catharina in haar zondig leven
hadden gestijfd, was Jane Rochford, de sohoonzuster van
Anna Boleyn. In de gevangenis kon ze er over nadenken
of zij wel goed had gedaan door haar eigen man en haar
schoonzuster door haar getuigenissen over te leveren
aan de beul.
IN Europa maakte dit proces de indruk dié het maken
móést. En toen Catharina vermoord was, tezamen met
haar vroegere minnaars, en de „wetenden", die de
Koning niet hadden gewaarschuwd, was er géén jonk
vrouw op het vasteland die nog begeerde zijn gemalin
te zijn.
IHet Parlement vaardigde, op 's Konings bevel een zeer
vreemde wet uit, waardoor iedere dame die de Koning
de hand wilde reiken, zich aan hoogverraad schuldig
maakte, indien zü hem niet volledig inlichtte over
haar vroegere kuisheid, en waardoor iedere „wetende"
die zweeg, hetzelfde lot trof!
Het verwondert ons dan ook, dat er na deze afkondiging
In Engeland nog één vrouw te vinden was. die opnieuw
de gemalin van de Koning wilde zijn.
De Koning was dikker geworden, véél dikker. Traplopen
kon hij niet meer. En een van zijn biogTafen zegt dat
hij zich met moeite door de deur van zijn slaapkamer
wringen kon.
Het werd zeer gevaarlijk in de buurt van deze hijgende
dikzak te leven. Zijn wantrouwen groeide met de dag.
Hij kreeg bovendien veel kwalen, waardoor zijn humeur
grondig bedorven werd. Wie hem uitlachte om zijn ton
ronde verschijning, speelde reeds met de dood.
TOCH gelukte het de wreedaard wederom een vrouw
te vinden, Jong en schoon, „die haar leven in dienst
wilde stellen van het zijne". Zo heet dit nu eenmaal
officieel en de ijdele Koning was dwaas genoeg om het
te geloven.
Catharina Parr, de beeldschone weduwe van Lord
Latimer, trouwde hem niet uit liefde. Zy was een
ijverige protestante, en hoopte de Koning gunstig te
stemmen voor haar geloofsgenoten. Eerst maakte zij
dat de Koning haar lief kreeg. Als de humeurige
dwingeland door ledereen verlaten werd, hield zij hem
bezig en vertelde hem van zijn eigen jeugd! Hoe het
Engelse volk hem toen zag!
Door het strelen van zijn eigen liefde maakte zij zich
onmisbaar. Glimmend van zelfvoldane trots luisterde
de Koning naar haar.
Zij kreeg macht over hem en weldra waagde zij het
openlijk met hem over de godsdienst te spreken. De
Koning was geleerd, zijn gemalin had een goed verstand.
Met dit laatste komt men het verst.
De Katholieke party, die met angst in het hart de
macht van de nieuwe vorstin zag toenemen, besloot haar
zo snel mogelijk onschadeiyk te maken en Kanselier
Wriothesley klaagde haar by de Koning aan. Het was
gevaariyk voor de Koning alle dagen met een ketter om
te gaan!
Punten van beschuldiging werden opgesteld, het besluit
om haar gevangen te nemen was reeds genomen. Alles
leek voor de vyanden van de Koningin goed te gaan....
totdat de Kanselier het noodlottige papier verloor
Het werd gevonden door een vriend van de Koningin,
die het haar ter hand stelde, zy schrok hevig toen ze het
las, doch ze verloor de moed niet.
Ijlings ging ze naar de Koning, wie ze niets liet bl
De Koning wilde opnieuw met haar over de godiL,
debatteren, doch zy zei met een stralende glinjy
„Welke zin heeft het dat lk met U. myn Koning, debat>
over zaken waarin de ganse wereld als deskundige t
terwyi ik maar een leek ben? My past het slechts r
Ideeën te verstaan opdat ik ze uit kan dragen in
omwvinc"
KATHARINE PARR
De vette Koning hapte naar adem, zo verbaasd |J
fay en hy zei na lange tyd:
„Maar waarom deed ge dit vroeger dan wél?"
„Dit was, Sire ik dacht dat U dit wel begrepen h
om de conversatie levendiger te dc~
gelegenheid te geven Uw briljante
spreiden, ook tegen my, Uw j
heeft!"
De Koning omarmde schreiend i
malin, die op deze wyze zichzelf 1
en hy 6chold de Kanselier uit voor alles wat lelijk r
toen deze binnenkwam.... om Catharina naar de T:t:
te laten brengen.
DE Koning werd ouder.
zyn wantrouwen groeide met de dag. Veroordè
gen volgden elkaar voortdurend sneller op, to£
hy. in de nacht van de 27ste op de 28ste Januari B
stierf.
De Koning was dood, leve de Koning! „Men volgt", t
zegt Ranke, „zUn regering met bewondering en 'ij
schuw". Met bewondering omdat het hem onto
alles gelukt ls een krachtig gezag te vestigen:
afschuw omdat hU alleen zichzelf in vele genfe
zUn lager lk gezocht heeft, en zyn medemens slccb
een werktuig voor hem was, dat hy gebruikte of rt
nietigde, al naar het hem uitkwam.
REIN BROUWER
Spiegeltje, spiegeltje aan de wand..
KATHRYN HOWARD
Spoedig daarna trouwde Hendrik VIII voor de vyfde
maal en Catharina Howard voelde zich zielsgelukkig.
Alle waarschuwingen ten spyt. Zy was Anna Boleyn
toch niet, of de lelyke Anna van Kleef? De Koning was
verrukt van haar en had haar toch meermalen ver
zekerd dat hy elndeiyk zijn grote liefde gevonden had!
Ja, maar de Potestaat ten en zy die voorstanders waren
van ingrypende kerkeiyke veranderingen, waren er ook
nog, en die ergerden er zich aan, dat de Katholieken
zoveel invloed kregen Daarom beraamden ze in het diepste
geheim plannen om de Howards ten val te brengen.
Dit nu ging véél gemakkeiyker dan men eerst had
gedacht. Spoedig bleek nameiyk dat de nieuwe Koningin,
vóórdat ze de geliefde des Konings werd. zéér lichtzinnig
had geleefd. De bewyzen hiervoor stelde men in handen
van Aartsbisschop Cranmer. en deze, het gTOte belang
ervan inziend, ging ermee naar de Koning.
HET was gevaariyk om ermee naar de Koning te gaan.
doch Cranmer werkte graag mee aan de ondergang
van de Howards. Als zy verdwenen waren, zouden
de hervormingsplannen misschien tóch door kunnen gaan.
Bovendien: de bewyzen waren onweerlegbaar. Cranmer
behoefde ze alleen maar te tonenomdat hy niet
achter kan houden wat voor Zyne Majesteit van zoveel
belang zou zyn.
Zyne Majesteit schreide bittere tranen toen hy de
stukken zag. Groot en vet zat hy daar, als een bedroefd
kind, totdat de woede bezit nam van het kolossale
lichaam.
Men had de Koning bedrogen! Wie had hem ook weer
geraden Catharine Howard te huwen? Met wie had zy
contact gehad, vóór ze tot hem kwam?
Een van de meest belacheiyke en weerzinwekkende
processen begon. Een vrouw die de Koning had gehuwd
en tydens dit huweiyk nooit ontrouw was geweest, werd
Parijs. Juli 1955
Elk restant, elke coupon kan voor
iets dienen, hoe vreemd ook het for
maat. Gebruikt ge het niet voor een
strook langs de keukenplank, voor een
kussen, een toiletzakje of applicc-
ties op het wandkleed ln de kinder
kamer, dan kunt ge er zeker uw eigen
uitzet mee verreiken.
Em lapje van 40 50 centimeter
levert- voldoende materiaal voor een
kraagje, voor een ceintuur, voor een
garnituurtje dat halsopening en man
chetten op kan fleuren. Maar ook kan
het worden gebruikt voor een stropdas
(of das), die een aardige accessoire is
by een modern zomerjurkje of voor
een brede (schuingenomen) gedra
peerde band die een eenvoudige stro
hoed geheel van aspect doen veran
deren. (Figuur 10,
Een coupon waarvan de lengte een
meter is (of misschien net een goede
tachtig centimeter) kan dienen voor
een korte, getailleerde bolero, die het
gedcolleteerde zomerjurkje wat „stad-
ser" maakt (figuur II).
En uit een restant van 135 tot 150
centimeter kan gemkakeiyk een mo
derne, lange blouse worden gemaakt
zo'n model byvoorbeeld dat over de
rok wordt gedragen, en dat gedcolle-
teerd is en geen mouwen heeft
(figuur m)
Een lap van om en naby de twee
meter houdt een rok of een onderrok
in zelfs een modelletje met strook
(figuur IV) dat met soutache of passe
menterie wordt gegarneerd.
Tenslotte kan uit een coupon van 2.50
a 3 meter met wat overleg een com
pleet zomerjaponnetje worden ge
maakt. (voor niet al te gTote maten
weliswaar) Meer dan twee en een
halve meter van 90 centimeter breedte
is niet nodig voor het model dat in fi
guur V is weergegeven. Het is een
rechte japon zonder taillenaad, die
midden op de rug een platte plooi
heeft, welke gedeeltelyk is ingestikt.
Aan de voorkant heeft het mode!
de gehele lengte een knoopslultln?
décolleté dat aan de voorkaait
is. is op de rug aanzienlijk lage:
schouderbanden zyn aangezet. Een r
ren ceintuur rimpelt de japon toft
J.T
ANNA VAN KLEEF
EIr waren dames genoeg aan het hof die gaarne met
de Koning converseerden. De nicht van de Hertog
van Norfolk byvoorbeeld vulde op uitnemende wyze
aan wat de Koning by zyn vierde gemalin miste. Zy
verstond de kunst om de Koning bezig te houden zó goed
dat hij hoe langer hoe minder met Anna van Kleef sprak,
die hij spottend een „Vlaamse merrie" noemde.
Door Lady Catharina Howard groeide de macht van
de Katholieke party, aan wier hoofd de Hertog van
Norfolk stond weer aan en zodoende kwam de almachtige
minister Thomas Cromwell in een dwangpositie.
Eens had hy voor de Koning het vuile werk gedaan
Eens had hy er zich voor laten lenen Anna Boleyn ten
val te brengen door minderwaardige middelen.
Nu was plotseling zijn einde naby. Met schrik en ver
wondering beide zag hy het aan hoe in razend tempo
het bolwerk van zijn macht werd gesloopt. En hy kon
er niets tegen doen, want de Koning keurde goed wat
er gebeurde! De Koning haatte hem omdat hy hem
zo'n leiykc vrouw had bezorgd! Waarom had hy zich
hiermee ook bemoeid?
Terwille van Engeland natuuriyk. Hij wilde langzaam
aan de kerk hervormen, tezamen met Aartsbisschop
Cranmer. De man die door de Boleyns aan de macht
gekomen was. Voor Anna Boleyn had Cranmer niet
gevochten, voor Cromwell deed hy het wel, want was de
val van deze geen ramp voor de Anglicaanse kerk? Als
de Howards en de Norfolks de baas werden, was het met
de Hervorming gedaan.
M. Werthelm, „Vorst van de
Ballingschap". Elsevier, Am
sterdam 1955.
Een roman als „Vorst van de Bal
lingschap" ls een boek, waarin het de
schryver er in de eerste plaats om te
doen is geweest een bepaalde levens
sfeer te tekenen ln de ruimste zin van
het woord.
Wat hy heeft willen vastleggen
en ongetwyfcld Is hy daar ook in ge
slaagd is het leven van een zeer
byzondere categorie van burgers, ge
plaatst In een stad die op zichzelf
reeds een zeer eigen plaats inneemt
in het Nederlandse maatschappelyke
leven.
M. Werthelm heeft zUn aandacht
gegeven aan de Joodse bevolking van
de handels- en doorvoerhavenstad,
Rotterdam en wel in de jaren 1825 en
1850. Interessant en merkwaardig ls
OP DE BOEKENMARKT
Drie sferen
e groep bi
m de klei
arme luiden tot de stichters van de
grote handelshuizen en waartussen een
hecht verband blykt bestaan te hebben
door geloof, bloedverwantschap en
familiebanden. Aangezien een Joods
milieu blijkbaar niet volledig is zonder
een figuur, die de rol vervult van een
soort wereldlijke profeet en aartsvader,
vinden wy een dergeiyke gestalte ook
hier als middelpunt. Deze maatschap-
py circuleert om Abraham Lezer, een
treffende figuur met grote kracht van
karakter en geest, die zyn Invloed van
hoog tot laag laat gelden. Wonderiyk
en boelend ls ook de geheimzinnige
relatie tussen deze Joodse gemeente,
de onderwereld en de politie; een
relatie die de auteur zó heeft weten
aan te geven, dat er in zyn werk een
soort onderstroom ontstaat in de rivier
van deze levens, die sterk medewerkt
tot de warme levendigheid van het
geheel.
Een bezwaar, dat men zou kunnen
maken tegen dit verder Interessante
boek, ls dat de auteur wat heel veel
met Joodse uitdrukkingen werkt, die
ongetwyfeld in die tijd wel zo gebruikt
zullen zyn, maar die toch teveel her
inneren aan nasla-werken. De nlet-
Joodse lezer moet voortdurend de
woordenlyst achterin raadplegen. Het
historische element geeft de roman
iets statisch, wat zyn vóór. maar ook
zyn tegen heeft.
André Soubiran, „Mannen in het
wit". Uitgevery A. J. Lultingh,
Amsterdam z.J.
Een geheel verschillende sfeer roept
Soubiran op in zyn roman „Mannen
in het wit". By het zien van de titel
begrijpt een ieder onmlddeliyk met
een doktersroman te doen te hebben.
Talloos zyn de geschiedenissen, waarin
medici min of meer de hoofdrol spe
len, wat er wel op wyzen moet, dat het
lezend publiek van dit soort verhalen
nooit genoeg kan krijgen en steeds
weer in spanning grijpt naar werken,
waarin het onthullingen van de gehei
men van de medische wetenschap kan
verwachten. In hoeverre de lezer ln de
meeste gevallen bedrogen uitkomt en
in zyn verwachting teleurgesteld wordt,
zullen wy in het midden laten. „Man
nen ln het wit" heeft gelukkig een
byzondertieid. Het verhaal speelt na
meiyk op het Franse platteland en
daar men, afgaande op enkele byzon-
derheden, kan aannemen dat de ge
schiedenis van deze Jonge arts die
tydeiyk diep in de provincie gaat
waarnemen, ln het heden speelt, wordt
de lezer geconfronteerd met een ont
stellend beeld van de roetzwarte ach-
terlykheid, die er onder de boerenbe
volking van Auvergne schynt te
heersen. Soubiran heeft een treffend
beeld getekend van de afgezonderde
Franse boer, die met zyn ene been nog
in de Middeleeuwen staat. Zodoende is
deze roman het verhaal van de stryd
tussen verlichting en primitiviteit en
als zodanig belangryk genoeg om de
lezer dit boek niet zonder geestelyke
winst te laten sluiten.
Leon Uris, „Gezworen kameraden",
Uitgevery Hollandla, Baarn, z.J.
De Amerikaanse sohryver Leon Uris
komt eveneens met een speciale sfeer
aanzetten, maar aangezien er reeds
vele boeken over het Amerikaanse sol
datenleven de weg naar Nederland
gevonden hebben en wy dus min of
meer op de hoogte zyn van wat er te
verwachten valt, menen wy te mogen
aannemen, dat het hier getekende
beeld aan een teveel aan jongensach
tige heroïek ïydt. De tweede wereld
oorlog heeft vele pennnen in verbitte
ring ln beweging gebracht en hoewel
deze auteur deze tragische zaak nu wel
niet van de luchtige kant bekykt. heeft
zijn boek toch te veel de stemming van
de militaire opleidingschool om nog te
kunnen boeien.
De mededeling die aan de roman
voorafgaat, n.l. dat de vertaalster ,.de
zeer ruwe taal en de vele vloeken"
heeft verzacht, wyst er op dat de
Nederlandse uitgever en vertaler het
biykbaar nodig hebben gevonden dit
boek te kuisen. Deze bezigheid is
verwerpelyk en onverantwoordelijk
en dc mogelijkheid lijkt lang niet
uitgesloten, dat men de roman
zodoende zyn kracht ontnomen
heeft, wat niet te pas komt
lijkt lang niet uitgesloten, dat men
de roman zodoende zyn kracht ont
nomen heeft, wat niet te pas koml
tegenover de auteur. Een soldaten
verhaal, naverteld ln de termen van
de tennisclub, moet een anomalie
CLARA EGGINK.
