Tanganjika's inheemse coöperaties
doen millioenenzaken
Interessante proefneming aan
de voet van de Kilimanjaro
Modernisering organisatie van de
rechterlijke macht
Verbruikscoöperaties over het
afbetalingssysteem
94ste Jaargang
Vr\jdag 1 Juli 1955
Derde Blad No. 28563
ONTWAKEND AFRIKA (II)
(Van onze Reisredacteur)
DAR ES SALAAM, half Juni „Nooit zul Je aan de Afrikaan iets over
kunnen laten", zei de man. die twintig jaar in Afrika had gewoond. HU
reikte naar zttn whiskey-soda en gromde: „Negers zijn onverantwoordelijk,
lui en onbetrouwbaar".
HU zweette toen hU het zei, want zelfs de avondlucht op het terras
van de „Ocean Breeze" was zwaar van de stomende hitte, die de regentyd
meebrengt over Dar es Salaam, de hoofdstad van Tanganjika. het gewel
dige gebied aan Afrika's Oostkust, dat Engeland van de Ver. Naties in be
heer heeft.
De blanke planter wond zich nochtans op. „Jullie Europeanen met je
moderne waanzin-ideeën spelen met vuur. Neem het gebied aan de Westkust,
dat onlangs onafhankelijk is geworden. Chaos man, alles loopt mis. De
regering is corrupt, de handel is dood de cultures verlopen, het land gaat
naar de bliksem. Schrijf daar maar eens over".
Met de eerbiedige belangstelling van de nieuwkomer vroeg ik deze des
kundige in Afrikaanse aangelegenheden, welk land dat wel mocht wezen.
Het was natuurlijk wel sneu voor deze deskundige, maar hij kon echt niet
op de naam komen....
Nederlanders hebben ook
daar lepel in de pap
ZUn flater verschafte mij een klein
binnenpretje. Ik dacht aan Paul Bo-
mani. die ik 's ochtends had ontmoet.
Paul werd dertig Jaar geleden geboren
in een klein dorpje bij het Victoria-
meer' in het Noorden van Tanganjika,
een kleine Afrikaanse ..toto", een vro.
Hjk bruin kereltje, naakt op de kralen
ketting om zijn dikke buikje na. HU
leerde lezen en schrijven op een Ame
rikaans Zendingsschooltje en volgde
een paar Jaar voortgezet onderwUs, tot
dat zijn vader de kosten niet meer
kon dragen. Om zelf zijn schoolgeld
te verdienen, ging hU in een diamant,
mijn werken. En. alle beweringen van
experts over Afrikaanse luiheid onbe
kwaamheid en onverantwoordelUkheid
ten spijt, staat Paul Bomani vandaag
de dag aan het hoofd van een mil-
lioenen-bedrUf, hi) is direoteur van de
federatie van Afrikaanse landbouw
coöperaties in de ..Lake Province".
Naar schatting zal deze federatie dit
Jaar voor 125 millioen gulden omzet
ten aan katoen, koffie, huiden en mais.
Niet kwaad voor een Afrikaanse orga.
nisatie, die pas drie jaar geleden op
toeren kwam. De federatie omvat
thans 180 coöperaties met een 120.000
leden en zij groeit zo snel. dat men het
met de registratie van nieuwe haast
niet bij kan houden.
Ik maakte in het. hoofdkwartier in
Miwanza een vergadering van de afge
vaardigden mee, eenvoudige Afrikaanse
keuterboertjes, die enige dagen lang
met ernstige belangstelling en in vol
strekte ordelijkheid hun problemen be.
spraken. Zij luisterden tevens welwil
lend naar de directeuren van enige
grote Europese en Amerikaanse firma s
die buiten geduldig m de rU hun beurt
afwachtten om offertes te maken voor
tractors, kunstmest en katoenmachines
en de zaken van voldoende gewicht
hadden geacht om zich met charter
vliegtuigen naar Miwanza te haasten.
„Her is zaak tijdig aan
boord te klimmen"
Ik sprak er ook de jonge, energieke
directeur van een groot Neder
lands handelshuis in Dar es Salaam
HU zei mü: ..Over een jaar of vgf
zullen deze coöperaties van Tangan
jika een nieuw land hebben gemaakt
Daarom is het zaak nu aan boord te
klimmen". Hetgeen deze vooruitziende
zakenman dan ook heeft gedaan. Hij
steunde de coöperaties met raad en
daad en stimuleerde de oprichting van
een huiden- en vellen-cooperatie die de
moordende Indische tussenhandel za'
uitschakelen.
De huiden worden nu op commissie,
basis op de wereldmarkt verkocht, de
Afrikaan krügt anderhalf a tweemaal
zoveel voor zUn product en de Neder
landse firma wint behalve haar com
missie een ongehoorde goodwill bij d'
Afrikanen!
Groot modern gebouv
Al is de fabuleus snelle groei var
het coöperatie-svsteem :n Tanganjik
vrij nieuw en het zal zich nog moe
ten uitstrekken over een geweldig'
massa van primitief levende mensen -
de geschiedenis ervan gaat terug to'
in 1926. Het werd geboren op dr
groene hellingen van Afrika's hoogste
berg, Kilimanjaro, die zjjn glinsterend'
ijskop zesduizend meter hoog in de
blauwe lucht steekt. Hier verbouwdp de
intelligente Wachagga-stam al sinds
1918 koffie op haar kleine lapjes grond I
in de regenwouden. Het is de gewel
dige verdienste van een Engelsman,
Arnild Bennett, thans bloed-broeder
De ..coming man" van Tangan
jika. Paul Bomani. leider van de
grote Afrikaanse landbouw-coöpe-
raties in de Lake Province.
In het kleine stoffige stadje Mosji
aan Kilimanjaro's voet staat thans een
fier monument: het grote moderne
gebouw van de KNCU, de Unie van
Kilimanjaro's inheemse koffieverbou-
wers. Naast de kantoren omvat het een
drukkerij, een bibliotheek, een hotel en
een winkelgalerij en men Is bezig met
een nieuwe vleugel voor een handels
school, een restaurant, een museum
en een schouwburgzaal. Dat alles
komt met Afrikaans geld en onder
Afrikaanse leiding tot stand. En
gloeiende kolen op het blanke hoofd
dit ganse inspirerende instituut staat
open voor mensen van alle rassen!
Eigen bestuursapparaat'
Naast deze economische organisatie
van de 300.000 Waohagga is een poli
tieke tot stand komen. De kleine, vroe
ger elkaar beoorlogende stam-families
hebben een bestuurspvramide opge
bouwd met eigen parlement, eigen
rechtbanken en uitvoerende macht, die
onder leiding van Thomas Marealle n,
..mangi mkun" i opperst stamhoofd)
der Wachagga. de stam vrijwel ge
heel zelf administreert. Naast het mo
derne gebouv, van de KNCU hebben de
Wachagga hun eigen bestuursapparaat
gehuisvest in een gebouw, dat zo mo
gelijk nog moderner en efficiënter is.
Beide zouden in het nieuwe Rotter
dam niet misstaan! Daar sprak ik Tom
Marealle. een glimlachende intelli
gente jonge man. die tijdens zün stu
die in Engeland bijna met een Engels
meisje trouwde. ..Maar", zei hij. „toen
dacht ik aan onze eigen ..pin-up®
van Kilimanjaro en heb mü naar huis
gehaast". Dat grapje verraadde een
verfrissende zelfbewustheid.
Enorme perspectieven
De Wachagga hebben de speerpunt
gevormd van Tanganjika's coöperaties
en zri hebben reden om daar trots op
te zün. want het coöperatieve actie
terrein breidt zich als een olrevlek uit.
Vis en mica b«v. zün nieuwe produc
ten op de liist en er zullen er nog meer
bykomen. De redenen liggen voor de
hand: de kleine Afrikaanse bedrijfjes
zün voor mechanisatie, ziektebestrij
ding en betere landbouw-methodes in
het algemeen op samenwerking aan
gewezen en de Afrikaan staat in we
zen niet vreemd tegenover het coöpe
ratief system, omdat, het oude stam
verband hem al een sterk besef van
gemeenschap bubracht.
De perspectieven zijn thans enorm.
Een Afrikaanse bevolking bouwt hier
zelf aan verbetering van eigen lot, ver
hoogt haar inkomen, kapitaliseert col
lectief. zal straks eigen scholen stich
ten en haar intelligentste zonen naar
het buitenland sturen.
Zij doorloopt daarbij in de coöpera
ties terloops de lagere school van de
democratie. Dat laatste raakt voor het
Britse bestuur, dat Tanganjika naar
uiteindelijke onafhankelijkheid moet
leiden, toch nog wel een teer punt.
Onder de leiding van de voortvarende
gouverneur Sir Edward Twining, een
man van grote allure, steunt het de
coöperaties technisch en economisch
op allerloffelijkste wijze. Maar het is
niet zonder vrees, dat de coöperaties
uiteindelijk een machtige politieke rol
zullen gaan spelen en Tanganjika's
onafhankelijkheid sneller naderbij zul
len brengen dan voor enige Britse po
litieke en economische belangen wel
nuttig is.
„Stinkende Kaffers"
De geloof, dat die beduchtheid niet
geheel ongegTond is: de coöperaties
zullen inderdaad een oolitieke factor
van beslissende betekenis kunnen wor
den. Maar zou dat ongezond zijn?
Ik denk aan Kenia's Mau Mau. aan
de zich roerende industriële proleta-
riaten van de Congo cn Zuid-Afrika,
aan wrok en veibittering. die in Afrika
allerwege groeit. En ik vergelijk dit
alles met Tanganjika's coöperaties
thans bezig him leden een stevig
grondje van economisch bezit onder de
voeten te geven en vooral zelf de moei
lijkheden van organiseren en besturen
lerend. Zal dit hen niet van wilde
avonturen afhouden?
De Nederiandse zakenman, die zei:
„Je moet nu aan boord klimmen", sloeg
de spüker op de kop. Zakelük en poli
tiek.
..Afrikanen", zei de blanke planter
bitter op het donkere terras onder de
hoge palmen, „leer mü ze kenner.
6tinkende Kaffers, die nog niet tot tien
kunnen tellen".
„Boy", riep ik „nog een whiskey voor
de bwana mkubaWant de bwana
mkuba (groot heen zag er dorstig uit.
En voor vele bittere, transpirerende
bwana's op dit donkere continent is de
whiskey-soda een oude troost in nieuwe
tüden.
Franse ambassadeur verlaat
ons land
Te verwachten is, dat de Franse am
bassadeur en deken van het Corps Di
plomatique. de heer Jean Paul Garnier,
aan het einde van dit Jaar uit Den Haag
zal vertrekken. Hü nam zün diploma,
tieke post in ons land op zich in De
cember 1949. Na een ambtsperiode van
6 jaren zal hü dan ons land verlaten.
Aangenomen wordt, dat de heer Gar
nier zal worden benoemd tot ambassa
deur van Frankrijk te Ankara.
Na zijn vertrek wordt de ambassadeur
van de Unie van Zuid-Afrika, kolonel
P. I. Hoogenhout, deken van het Corps
Diplomatique.
Aangenomen wordt, dat van een even
tueel vertrek eerst na September sprake
zal zijn.
Moeten kinderen naar de film?
(Speciale berichtgeving)
Moeten kinderen naar de film?
Deze vraag werd tijdens de Film week
Arnhem 1955 behandeld door de heer
H. van der Vlist, wethouder van de ge
meente Utrecht op een bijeenkomst van
het instituut „Film en Jeugd", dat in
het Sonsbeék Paviljoen bijeenkwam.
Ongeveer een derde deel van het aan
tal bezoekers van de cinema's, aldus
spreker, behoort tot de jeugd. In En
geland bezoekt 18 van de jeugd
tussen 5 en 15 jaar twee maal per
week de bioscoop. 50 van dezelfde
leeftyd gaat drie maal per week, 29
tussen 5 en 7 jaar koopt eenmaal per
week een kaartje, 76 in de leeftüd
van 16-20 jaar gaat eenmaal en tegen
de 40 To twee maal.
Spreker merkte voorts op dat vele
leerkrachten minder naar een bioscoop
gaan dan de kinderen.
Hü betoogde voorts dat men nog niet
precies weet hoe de reaoties van kinde
ren op films zün en of zü inderdaad fu
neste invloed ondergaan van misdaad
films.
Maar welke films zouden voor de
jeugd moeten worden vertoond? Geen
brave Hendrikken-verhalen, maar films,
waarin ook kinderen spelen. De films
i-oor volwassenen zün te snel en de
tekst kan een kind niet voldoende opne-
's Middags werd het probleem bespro
ken van het organiseren van jeugdfilm-
voorsteUingen. Er werd op gewezen, dat
het niet zo moet zün dat dit door men
sen geschiedt, die zo goed als geen ver
stand van de film hebben, zoals momen
teel schering en inslag is.
Oosterse stiptheid
De premier van Birma, Oe Noe. heeft
gistermiddag een bezoek gebracht aan
het Amerikaanse departement van
Landbouw, waar minister Erza Benson
hem om vier uur zou ontvangen. Toen
hij om vüf minuten over vier nog niet
bij de minister was toegelaten, vertrok
hij weer.
Benson heeft later een verklaring uit
gegeven. waarin hü zün spijt betuigt. Hü
zegt dat hij een delegatie van een bui
tenlandse ambassade op bezoek had en
dat het onderhoud met die delegatie
vier minuten langer had geduurd dan
voorzien was.
Minister Benson zal nu op zün beurt
een bezoek aan Oe Noe brengen, die
gedurende zün officiële bezoek aan
Washington in Blair House verblüft.
(Ingez. Med.-Adv.)
Geen wonder! Shagretla is zo rijp - dank zij de
natinirgefermenteerde tabak, die bij het Clark Procédé EQ 7
wordt verwerkt. Koop en rook een pakje Shagretta en
vergelijk het met shag!
4 smaken
V» rg'1
Naar betere vorming en promotiekansen
(Van onze parlementaire redacteur)
De Tweede Kamer heeft gisteren met algemene stemmen het wetsontwerp
aangenomen, dat ten doel heeft de grondslag te leggen voor een nieuwe op
bouw van het Openbaar Ministerie bU de Rechtbanken en Kantongerechten
en daarnaast mogelijkheden te openen voor een meer doeltreffende vorming Tan
de op de Griffie of het Parket te werk gestelde jonge juristen.
In de nieuwe organisatie worden de Parketten bij de Rechtbanken en
Kantongerechten samengevoegd, waardoor meer eenheid van beleid wordt ver
kregen, terwijl de inkrimping van dit terrein der rechterlijke macht van 38 tot
19 eenheden mogelijkheden 6chept tot soepeler en doelmatiger verdeling van
de beschikbare arbeidskrachten en dos economischer i6.
Het gebouw van de KNCU in I
Mosji. hoofdkantoor van de koffie'
coöperatie der Wachagga-stam.
De rang van „ambtenaar van het
Openbaar Ministerie" wordt opgeheven.
Een nieuwe rang wordt ingevoegd tussen
die van Officier van Justitie en die van
Substituut-Officier van Justitie. Voorts
wordt ingevoerd de rang van Gerechts
secretaris bil de Rechtbanken en Kan
tongerechten en de rang van secretaris
bü een Arrondissementsparket. Met deze
wyzigingen in de organisatie wil men te
vens bereiken, dat meer aandacht kan
worden besteed aan de vorming van jon
gere leden der Parketten en dat betere
promotiekansen worden geschapen.
Het wetsontwerp voorziet ook in de
vorming van een blijvend college van
advies voor de rechterlijke organisatie,
waarvan minister Donker de leden wil
de doen benoemen door de Kroon. Maar
tegen zijn zin werd met 44 tegen 28
stemmen een amendement aangenomen
van de heer Van Riickevorsel (K.V-P.)
om de leden te doen benoemen door de
Hoge Raad. Tegen stemden P. v. d. A.,
CP.N. en de heren v. d. Wetering en
Schmal van de C.H.U.
Het voorstel van minister Donker om
bü het afgeven van verklaringen om
trent het gedrag niet te letten op lichte
Sparen achteraf kan verantwoord zijn"
Afrikaan^e, c,-
gadering van hun coöperatie in
AIwanza. Zij luisteren aandachtig
ituui ae uijt rtes. die directeuren van
landbouwfirma's met wereldnaam
hen komen maken.
De president-commissaris van de Cen
trale der Nederlandse Verbruikscoöpe
raties. de heer W. M. Metman, heeft
listermiddag in het Kurhaus le
Scheveningen de jaarlijkse alg. verga-
lering dezer organisatie, die door
angeveer 600 afgevaardigden uit het
jehele land en door een honderdtal
,-enodigden werd bijgewoond, geopend.
In zün openingsrede zeide de heer
etman o.m.:
De Verbruikscoöperatie had het afge-
pen jaar deel aan de voor spoedige
mg van zaken in Nederland. Het werd
illustreerd door stijgende omzetten,
aarbü de fnülpaal: 100 millioen werd
ereikt alsmede activiteit op velerlei
bied
Ie Verbruikscoöperatie richt volgens
preker haar werk op het behartigen
'an het consumentenbelang. Het
ireven naar verhoogde efficiency, de
ommercièle activiteit en de verbete-
ing van apparatuur zün geen doel-
-inden op zichzelf, maar illustraties
an het streven van 326.000 gezinnen
lie door middel van dc Verbruiks
coöperaties, zich willen beijveren de
algemene welvaart te verhogen.
Wil de verbruikscoöperatie haar taak
■is behartigster van het consumenten
belang effectief vervullen, dan zal zü
haar interne organisatie zo efficient I
mogelük moeten doen zün, aldus spreker,
Nadat 's avonds prof. mr W. C. L. van
der Grrnter het woord gevoerd had over I
enkele aspecten van het consumenten
belang werd vanmorgen het afbeta-
lingsvraagstuk behandeld.
Grondslag voor de discussie vormde
een door een kleine commissie onder
voorzitterschap van de heer H. A.
Bastiaans. lid van de Raad van Com
missarissen en directeur van een der
grotere coöperaties in het land, uitge
bracht rapport over de levering van
meer duurzame gebruiksgoederen in
huurkoop.
De Commissie wüst in haar rapport op
de steeds meer veranderende koopge
woonten met betrekking tot duurzame
gebruiksgoederen, gevolg van stüging
van het welvaartspeil, waardoor de
kring der artikelen waarop de behoefte
zich richten, is uitgebreid. Ten aanzien
can al de artikelen, van welke nadat
41 iUn afbetaald, nog een aanmerke-
lUke levensduur en gebruikswaarde
resteert, is het inzicht gerezen dat het
ï-g. „sparen achteraf" alleszins ver
antwoord kan zUn en dat het principe
„spaar eerst en koop contant" in vele
gevallen kan leiden tot een nimmer of
«lechts veel later de beschikking krU-
cen over nuttige artikelen.
De coöperatieve beweging mag wat
betreft deze duurzame gebruiksgoede-
vergrüpen wanneer die langer dan vier
jaar tevoren zün gepleegd en niet te
letten op misdrijven, waarvoor gevange
nisstraf is opgelegd, wanneer het feit
acht jaar tevoren is bedreven, is nog
met aangenomen, omdat minister Don
ker op enkele punten van ondergeschikt
belang tegemoet kwam aan enkele wen.
sen en daarvoor een nota van wijzigin-
gen indiende, die de Kamerleden eerst
nog eens kunnen bekijken alvorens van
middag wordt gestemd.
Zonder toe te komen aan de stem
ming heeft de Tweede Kamer gister
middag het wetsontwerp behandeld tot
aanpassing van de tekst van het Unie
verdrag van Par lis en tevens om een
aanvulling tot stand te brengen in het
belang van de landsverdediging.
Bü de moderne oorlogvoering moet
alle materiaal, benodigd voor de uitrus
ting van leger, vloot en luchtmacht, aan
de hoogste technische eisen voldoen. BU
de aanschaffing en vervaardiging van
dergeliik materiaal is herhaaldelük ge
bleken. dat rekening moet worden ge
houden met het bestaan van octrooien
voor onderdelen daarvan. Daarom is
een verbeterde vorm van de gedwongen
licentie in de wet opgenomen, waardoor
het voor de Staat mogeliik wordt een
octrooi toe te passen, indien het belang
van de landsverdediging dit eist. De
octrooihouder is een redelijke vergoe
ding gewaarborgd.
D» Kamer had hiertegen in het alge.
meen geen bezwaar, maar wel werd ge
protesteerd tegen het voorstel voor de te
heffen rechten voor het verlenen van
octrooi, geen vaste bedragen meer in de
wet te noemen, maar de vaststelling van
die bedragen over te laten aan de mi
nister. Men vreest, dat dan de vast
stelling van de bedragen zou kunnen
geschieden op grond van overwegingen,
die daarbü Reen rol behoren te spelen.
Vandaag zal men over de desbetref
fende artikelen stemmen.
ren niet al te star staan op haar
aloude principe „contante betaling".
Dit neemt niet weg dat de Commissie
een open oog heeft voor de misstanden
welke de leveranties in huurkoop in dé
practük somtyds tot gevolg hebben o.m.
door „overcreditering" der kopers. Zü
meent dan ook dat de coöperatieve be
weging ten aanzien van deze leveranties
een zekere taak kan hebben en als orga
nisatie van de consument ook op dit
terrein de belangen van de consument
kan dienen.
De grens waar beneden niet in huur
koop zou moeten worden geleverd meent
de commissie op pl. min. f. 75.— te moe
ten stellen; de eerste aanbetaling bü
levering in huurkoop op 20 zodat het
restantbedrag bü een leverantie in huur
koop minimaal pl. min. f. 60.— zou
moeten bedragen.
De organisatie van een tot stand te
brengen centraal financieringsinstituut
en van de transacties zelve dient nog
nader te worden uitgewerkt. Het Insti
tuut zal geen winsten behoeven te
maken, waardoor bevorderd kan worden,
dat de op transacties vallende opslagen
zo laag mogelük blüven.
