WONDER DER NATUUR!
Rijke Amerikaan keert terug
naar zijn bergdorpje Lera
malle gevallen
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 25 JUNI - PAGINA 4
De jammerlijke traditie van de bruids
schat brengt veel misere in Griekenland
Dit is een geschiedenis uit West-
Duitsland. waar het radiostation
voor de Amerikaanse militairen een
nieuw programma begonnen is. ge
titeld „Opmars der kwartjes". Voor
elk kwartje wordt een plaat gedraaid
en de opbrengst komt ten bate van
een goed doel. De 36ste compagnie
genietroepen had binnen een ogen
blik tijds 1200 gulden bij elkaar en
vroeg voor de 4800 kwartjes het
nummer „Shake, rattle and roll" ach
ter elkaar te blijven doorspelen. De
7de afdeling artillerie bleef niet ach
ter en had na 33 minuten koorts
achtig collecteren 1500 gulden bij el
kaar. En dit bedrag was voorlopig
voldoende om de plaat van de genie
het zwijgen op te leggen.
Wat te zeggen van een Amerikaan, die
met zijn vrouw en drie kinderen per
vliegtuig twee kilometer de lucht in
ging om zichzelf op het televisie-
f scherm te kunnen bewonderen? Het
1 programma dat daar hoog in de
1 lucht was te zien. had als titel: Hoe
ik 200 millioen gulden vond". Omdat
het programma, waarin deze million-
nair de hoofdrol speelde, in de Utah-
Vallei waar hu woont niet te zien
was door te hoge bergen, monteerde
hij zijn tclevisieontvanger in een
vliegtuig en ging hiermee de lucht in.
De geschiedenis zelf is voor de Ame
rikaanse kijkers niet zo heel bijzon
der Onze held kocht enkele jaren
geleden met het laatste geld. dat- hij
f itoen» had en boor. Toen hij hier-
i mee aan het werk ging vond hij in
t een woestijn een paar stukjes erts.
f De te hulp geroepen geigerteller sloeg
I ver uit. Nu is hij in het bezit van
een uraniummiin en een kapitaal
van 200 millioen gulden.
f In Rome is men op het ogenblik blij,
f maar tooh ook weer teleurgesteld.
t Twee marmeren leeuwen, die daar
I de lieftallige leeftijd van 2000 jaren
bereikten en 70 jaar netjes in een
museum opgeborgen waren, zijn weer
te voorschijn gehaald. Netjes schoon,
gemaakt staan ze nu weer op de
trappen van een groot gebouw in
Rome. Eén groot gebrek hebben ze
nu echter. In de 17de eeuw spoot uit
de bek van de leeuwen namelijk een
heerlijk wijntje en dat is nu niet
meer het geval, vandaar die teleur
stelling.
Dit is iets over zeven daklozen in New-
York. die omdat het zo koud was. in
een ondergrondse trein een rustplaats
zochten en voor dit vergrijp voor de
rechter moesten verschijnen. Zij
vroegen allen een gevangenisstraf
zo lang de koudegolf zou duren. De
rechter die zelf niet durfde voor
spellen hoe lang dit zou zijn, liet de
beantwoording van deze vraag aan
de zondaars over. Hij kreeg antwoor
den. die varieerden van tien tot der
tig dagen Het resultaat was ten
slotte, dat de zwervers overeenkom
stig hun eigen voorspelling veroor
deeld werden.
Broer moet voor zijn zusters zorgen
(Yan een bijzondere medewerker)
Toen Ik in Athene aankondigde naar Monemvasia te willen gaan, keken mijn
nieuwbakken Griekse vrienden verbaasd op. Waarom Monemvasia? Waarom een
negen-urige scheepsreis naar dat gehucht aan de Oostkust van de Peloponnesos.
dat weliswaar eens een machtig Venetiaans bolwerk was. naar de vorm een soort
Gibraltar, maar dat nu zijn oude glorie volkomen had verloren? Mijn verontschul
digend antwoord luidde, dat ik me bij voorkeur laat drijven op de stromingen van
het toeval (die zelden parallel lopen met de toeristische heirwegen) in de hoop
zo iets van de ware sfeer van het land te proeven. Daarbij zijn de ontmoetingen
met boeiende mensen natuurlijk doorslaggevend en wat dit betreft bracht Monem
vasia me inderdaad fortuin. Aan boord van de wrakke schuit „Elena" trof ik
immers James Dikes en zijn vrouw Soleotis uit Birmingham, de snel groeiende
Staalstad In de Amerikaanse staat Alabama. Zij waren met vijftien grote kisten
op weg naar zijn geboortedorp Lera ergens In de bergen. James Dikes, die 64 jaar
geleden als Jannis Papadalkis werd geboren, bleek een van de duizend Ameri
kaanse Grieken, die deze lente met twee glanzende oceaanstomers de grote vijver
waren overgestoken om het vaderland weer eens terug te zien, zo hun heimwee
te lessen en de familie te verrassen met goede gaven uit het gefortuneerde Amerika.
Toen Jannis Papadaikls zestien Jaar
was, keerde hi) zijn geboorteland de
rug toe. Zoals zovele Grieken, omdat
er ln dit woeste land van veelal kale
bergen slechts armoe mogelijk scheen.
Bovendien kwam daar nog bi], dat
Jannis zes zusters had wat voor hem
een financiële ramp Inhield. In Grie
kenland bestond en bestaat nog het
systeem van de bruidsschat. In de
praktijk van het leven is het nagenoeg
ondoenlijk een meisje een man te be
zorgen als ze niet over een bruidsschat
van enige honderden goudponden be
schikt Inderdaad goudponden, want
als de Grieken geldelijke zekerheid in
zake een bruid, een hulsaankoop of iets
anders belangrijks willen hebben, doen
zij zaken in de betrouwbare, aloude
Engelse munten, welke ln Athene vol
op te krijgen zijn. In een centrum-
straat staan daar de wisselaarskraam
pjes zij aan zij en daar kan men de
begeerde goudstukken kopen tegen de
drachme-koers van de dag.
Oud-Monemvasia verviel tot een
ruïnestad waar nu hooguit twintig
mensen wonen en vlak achter de land
tong ontstond een prententleloos ge
huchtje van één straat, dat als markt-
plaatsje voor de achterliggende berg
dorpen fungeert. Er zijn vijf bazarwin-
keltjes, drie schoenmakers, één schoen
poetser, één schoollokaal voor 80 kin
deren en één onderwijzer, drie koffie
huizen en er wonen daar aan de baai
alles bijeen nog geen vijfhonderd men
sen van wie niemand meer dan 60
drachmen (f. 7.50) per dag verdient.
De helft is al mooi!
Karavaan naar Lera
Toen vrijwel alle Monemvasianen
James en Soleotis ln het centrale kof
fiehuis begroet hadden, vroeg ik mrs
Dikes naar de eerste indruk bi) haai
terugkeer na twintig Jaar. Zij ant
woordde: ..Vroeger was hier veel meer
vrolijkheid in de gezichten. Men ver
wachtte naar het scheen meer van het
leven. Nu zijn ze down, alsof ze bang
zijn voor nieuwe ellende".
Die nacht sliep ik voor f. 0.90 cent
in het dorpslogement en de volgende
ochtend maakte ik deel uit van de
karavaan, welke zich naar het dorp
Lera begaf, waar James" moeder van
104 Jaar en alle andere verwanten met
spanmng de komst van de Americano's
verwachtten. James" broer had ons al
in Monemvasia begroet en hij organi
seerde de tocht. Dat wil zeggen, dat
hij twaalf ezels en paarden plus drij
vers had gehuurd om het echtpaar, de
vijftien kisten en mij naar Lera te
brengen. Zo zat ik drie uur lang op
een mager, taai paardje, dat me via
steile bergpaden langs afgronden en
door verrukkelijke landschappen voer
de. Het houten zadel schrijnde mijn
dijen met toenemend geweld, maar
omdat ik een Kerel wilde zijn en bo
vendien in voortdurende angst ver
keerde inzake een misstap der paar-
denbenen, hield ik me zo stil mogelijk.
Onvindbaar dorpje
In Lera bleef ik wat afzijdig, toen
de Dikes' door het ineen geschrompel
de moedertje en alle anderen met tra
nen en kussen werden begroet, maar
Antieke gewoonte bederft
leven van moderne mensen
Voor een eenvoudig dorpsmeisje zijn
licht 125 goudponden (ong. f.6000 no
dig) en daar de broers roede verant
woordelijk zijn voor het bijeenbrengen
van deze bruidsschat, zag de toekomst
er voor Jannis Papadalkis met zijn zes
zusjes wanhopig uit.
Deze bruidsschat-tragedie leeft nog
volop in het het Griekenland van van
daag. In het KLM-kantoor in Athene
ontmoette Ik een vriendelijkee Griek
se employé van achter in de dertig,
die al jaren verloofd Is met een aller
liefste jonge vrouw. Zijn hartewens
(en die van zijn verloofde) was om te
trouwen en zijn salaris was daar
ruimschoots toereikend voor, maar van
een huwelijk kon voorlopig geen spra
ke zijn, omdat hU eerst moest sparen
voor een bruidsschat voor zijn drie
zusters, die nog steeds niet „aan de
man" waren. Het leven van deze mo
derne, In de wereldstad Athene wer
kende man wordt voor een groot deel
bedorven door een verouderde gewoon
te, gecombineerd met de omstandig
heid, dat de familiebanden in Grieken
land opvallend sterk zijn.
Er zijn momenteel felle acties gaan
de tegen deze „prica"-traditie, welke
vooral in de dorpen nog samengaat
met de Oosterse methode, dat de we
derzijdse ouders op zakelijke basis tot
huwelijksafspraken komen. Het kwaad
van de bruidsschat is echter zo diep
geworteld, dat het nog Jaren zal duren
voordat een normaal uitziend meisje
zonder-goudponden tot een huwelijk
kan komen (voor een uitgesproken
schoonheid is er in de stad natuurlijk
altijd wel een kansje).
Vervallen grootheid
Jannis Papadaikls bleek indertijd
niet van plan in de situatie te berus
ten en een boerenleven van armoe ln
het dorp Lera te gemoet te gaan. Hij
vertrok naar Amerika, noemde zich
vanwege het gemak James Dikes, ging
bordenwassen, kranten verkopen, en
fin kent zulke carrières en opende
tenslotte een Grieks restaurant ln de
industriestad Birmingham in Alabama
In 1936 kwam hij zijn vrouw ln Mo
nemvasia afhalen en slndszien zagen
zl) Griekenland niet meer terug.
De Dikes en ik werden met roeiboot
jes van de „Elena" naar de wal ge
bracht. want het Monemvasia van nu
heeft geen haven meer. Vroeger was
het een stad vol gezag, een stad van
burchten, befaamde kerken en rijke
hulzen, een welhaast onneembare ves
ting, gebouwd op een stelle rots, welke
evenals die van Gibraltar slechts vla
een smalle landtong met de vaste wal
verbonden is.
Ze hebben al duizend maal de
Enkhuizer Almanak verslonden
en hopen er "t beste van.
Zonder iets van die „Enkhui
zer" te willen zeggen: ,,"t komt
niet Altijd uit!"
En ook De Bilt heeft 't, met
alle respect, soms mis
Daarom blijft 't mogelijk, dat
1955 voor U nog de schitterend
ste dagen van Uw kortstondig
leven in petto heeft!
Laat ik "t déar op houden, nu
de dagen al korten gaan
FANTASIO
De kisten worden het huisje van zijn 104-jarige James Dikes en zijn vrouw zijn aangekomen in Lera.
moeder binnengedragen.
James riep me al gauw binnen om
Turkse koffie, ouzo (anisette) en een
lepel jam te gebruiken. En waarschijn
lijk vonden hij en zijn vrouw het zelf
wel gemakkelijk, dat ze mij als ge-
spreksmotief konden gebruiken. De
jaren in Birmingham hadden James
en Soleotis te zeer veramerikaniseerd
om zich weer binnen enkele minuten
thuis te kunnen voelen in een Grieks
bergdorp. Ik geloof zelfs, dat ze er wat
tegen op zagen om er een week te blij
ven. Lera is een dorp uit vele. Het Is
alleen langs vrijwel onvindbare ezelpa
den te bereiken, het ligt 500 meter
hoog in de bergen, heeft 60 huizen en
de bewoners lijden zonder twijfel een
armoedig bestaan.
Een bed is er een zeker symptoom
van luxe, de gezichten zijn vaak inge
vallen, de vrouwen dragen grauwe
hoofddoeken en ik miste er de vrolijk
heid, waartoe het berglandschap rond
om en de bijna altijd schijnende zon
toch eigenlijk stimuleren. Ondanks de
armoede zagen de meeste huizen er
van binnen met hun witgekalkte mu
ren helder uit en de ganse familie
Papadaikls toonde zo veel innerlijke
beschaving, dat zij geen enkel blijk
van nieuwsgierigheid toonde inzake de
inhoud van de kisten met hun luister
rijke collectie Amerikaanse cadeaux.
Toen ik uren later terugkeerde naar
Monemvasia waren de kisten nog
dicht.
Terug naar de States
James en Soleotis gaan deze zomer
terug naar de States. Zij hebben voor
het comfort van Amerika gekozen, al
zal hij vooral een vage heimwee naar
zijn bergdorp nooit helemaal kw(jt
raken. Maar er zijn ook Americano's,
die blijvend naar Griekenland terug
keren, die de mensen en de sfeer van
hun land niet kunnen missen. De
eigenaar van de grootste bazar van
Monemvasia is zo iemand. Een kleine
rustige man van tegen de zestig, die
viermaal voor een tijdje naar de Ver.
Staten ging om daar als kellner dol
lars te incasseren, maar die telkens
met zijn spaargeld terugkwam naar
zijn vrouw en zoon in Monemvasia.
Sinds 1950 is hij definitief terug. Hij
kon in Amerika veel meer verdienen
dan in zijn winkel-van-nu, maar hü
gaat van het verstandige standpunt
uit: you can't take it with you je
kunt de dollars toch niet meenemen
als je tijd gekomen is. En hij prefe
reert Monemvasia met zijn olielamp
jes. zijn ene straat, zijn stille baai en
een paar honderd trage mensen, bo
ven het zenuwslopende gewoel van
New York of Chicago. Waarschijnlijk
heeft hij het bU het rechte eind. Als
het tenminste rustig blijft in Grieken
land. H. A.
HET is dit jaar zó'n wanho
pige zomer, dat ik eigen
lijk niet meer weet of de
zon al geschenen heeft, of de
vruchtbomen bloeiden, of ik ge
zwommen heb en of ik al écht
eens „bakken" kon onder een
stralende hemel.
Ze moeten er geweest zyn,
die heerlijke dagen, maar ik ben
't vergeten
Ik weet alleen, dat iedereen
aan het nageslacht vertellen
kan, dat de zomer 1955 tot aan
de langste dag van het jaar één
aaneenschakeling van natte,
koude, gure dagen leek en dat
we met dikke truien en overjas
sen rondliepen, huiverend van
kou en zonder bijna ooit tegen
elkaar te kunnen zeggen „lek
ker weertje vandaag".
IEDEREEN heeft met zijn
kolenvoorraad gewoekerd tot
er geen kruimel anthraciet ol
sokes meer over was.
We zijn door wind- en storm
vlagen getornd en zeiden tot
vèr ln Juni: „Het lijkt hartje
winter".
Heel wat brave, beste burgers
verloren er hun goede humeur
onder. werden bepaald on
vriendelijk en kortaf onder de
eeuwigdurende kou. die, aange
blazen door atoomproeven ot
niet. ons het leven verzuurde,
tot we bibberend onder de wol
kropen
Zij. die met vacantie gingen,
kregen dikwijls óók al de kous
op de kop.
Briefkaarten uit het buiten
land spraken van sneeuw, waai
anders duizenden bloemen bloei
en.
We hadden, met onze eigen
vacantie nog voor de boeg, me
delijden met die „vroeg-er-op-
uit"-trekkers.
Ze wilden graag meedoen aan
„vacantie-spreiding" en werden
nu zo rampzalig voor htm
deugd beloond.
Wét bitterheid in een hotel
of pension te moeten zitten -2
weken op een jaar! - en dan de
regen te horen gutsen of de
thermometer naar het nulpunt
te zien zakken, zodat je geen
bergtop meer zien kunt
Dat is om er tureluurs van te
worden en nooit meer op reis te
gaan
„Verloren tijd, verkwiste tijd"
en het ergste was, dat niemand
't meer ongedaan kon maken.
En een Jaar wachten valt niet
mee
KOU, kou, kou
Dit was ons deel!
Daarom is 't te verwonder
lijker. dat de natuur haar gang
ging.
Wat langzamer dan ander:
wèlbegrepen, maar tóch: zij
liet de mensen niet ln de steek,
wrong zich door alles heer-
Zelfs de bloesems, die bevro
ren Irken kwamen tóch op on
naspeurlijke manier tot bloei
zodat ge plotseling als bij ver
rassing stokstijf voor een won
der bleef stil staan en vroeg
„Hoe hebben ze 'm dét gele
verd?".
Kijk góed rond en ge ziet af
en toe zulk een verrukking zo
als hier bij de Haven en ge
verzoent U dan voor één ogen
blik met alle leed. dat Uw deel
was in dit merkwaardige jaar
1955. een prachtig jaar voor re-
genjassenverkopers of parapluie
handelaren, maar voor alle an
deren een jaar - althans tot nu
toe - van veel deceptie's en van
veel misère, dat zelfs de koeien
in de drassige wei mistroostig
stemde en rheumatische aanval
len bezorgde.
WIE weet komt er nu beter
weer in zicht.
Wie weet kan iedereen
nog inhalen wat hij miste.
Ik hoop 't voor allen die er
nog op uit zullen trekken, met
angstige hoop iedere dag de ba
rometer beklopjien en hun va-
cantie-dagen aftellen.
(Foto L. Boom, Leiden)
