met melk meer mans
entoonstelling „Tekeningen
van James Elisor tot heden"
Grandiose vertolking door het
Concertgebouworkest
TYPEN
STENO:
Bruckner-wonderen in Pieterskerk
laargang
Zaterdag 18 Juni 1955
Tweede Blad No. 28552
NEEM PER MAN
DRIEKWART KAN
rlondi Zui.fIburgou. Grovnhoqt
LEIDEN IN HOLLAND-FESTIVAL
Belangivekkende Belgische
kunstmanifesla tie
rgemeester Van Kinschot: Thans neemt
Leiden plaats in Holland Festival in
Thans neemt ook Leiden zijn plaats in het Holland Festival in. Met ingang
vandaag heeft ook Leiden zich geplaatst in het koor van Nederlandse
•senten, dat in deze maanden enkele bijzondere culturele evenementen
oniseert". Met deze woorden opende gistermiddag in „De Lakenhal" de
rgemeester van Leiden, jhr mr F. H. van Kinschot, de serie uitvoeringen,
in de Sleutelstad in het kader van het Holland Festival worden gegeven,
inzet, die ongetwijfeld op een hoog cultureel en artistiek veratwoord peil
d: een concert gisteravond in de Pieterskerk gegeven van het
-xertgebouw-orkest o.l.v. Eduard van Beinum en de opening gister-
dag in „De Lakenhal" van een expositie van tekeningen van James
sof tot heden, in de komende weken nog gevolgd door een optreden van het
sderlands Kamerorkest (dirigent en solist Szymon Goldberg), een uitvoering
het Leids Toonkunstkoor (o.l.v. Iskar Aribo) en een voorstelling van
slespeare's „Much ado about nothing".
Li stemde gistermiddag tot vreugde-
1 dank. dat zovelen dit Leidse streven
waarde wisten te waarderen. Een
tl geheel gevulde grote Pers van
Lakenhal" w.o. vele autoriteiten
wie de voorzitter van het Holland
-ml, de secretaris-generaal van het
sterie van Onderwijs. K. en W„ mr
1 Reinink, woonden dit voor Leiden
zjzondere moment by.
De directeur van „De Lakenhal", de
J. N. van Wessem, sprak een
1 van inleiding en welkom, waarin
ij er zgn vreugde over uitsprak, dat
jiden hoewel zonder grote erva-
doch met bijzonder enthousiasme
thans zijn plaats in het Holland
stival had gevonden. Een plaats,
turvan spreker hoopte, dat het een
(rmanente zou zijn.
Het het oog op de thans door de ge-
jde Technische Commissie ter ult
ra? van het Belgisch-Nederlands
rureel Verdrag georganiseerde ten-
otelling, wees de heer Van Wessem
cp, dat de culturele verbondenheid
deze beide lage landen aan de zee
os inniger is, dan ooit tevoren,
■ïrgemeester Van Kinschot weidde
iolgens uit over de culturele evene-
■ten. die wel bij uitstek passen in
nationaal programma. Dat boven
op de thans te openen expositie
weken worden geëxposeerd, welke
niet eerder over de Nederlandse
kwamen, stemt hem tot bijzondere
tof. dr L. Lebeer, conservator van het
atenkabinet van de Kon. Bibliotheek
België, die de minister van Open-
Onderwijs in België vertegenwoor-
:e. gaf vervolgens een kunst-histori-
beschouwing over de tekenkunst,
name hoe deze zich in België in de
der eeuwen openbaarde.
Volgens spreker zijn de mogelijk-
*den van de tekening oneindig. On-
Jdig is bovendien het spel van zwart -
narden, waarmede de kunstenaars
een magische dialoog het wit van
M papier kunnen doen tintelen, tril-
schitteren. Let spreker op het
wsposeerde werk, dan is een gezonde
tnheid in de meest aantrekkelijke
vscheidenheid aanwezig. Met de
Mest eenvoudige middelen werden de
loderbaarljjkste verrassingen bereikt.
heer C. Werck. Ie secretaris van de
Bsche ambassade, die hierna de ten-
ütelling met een kort woord opende,
i eveneens verheugd over de culturele
adering, waarin spreker een hoopvol
actief ziet. Dat deze expositie samen-
met die van „Belgische kunst in
«lands bezit", acht spreker een ge-
cge omstandigheid en een waarde-
bijdrage tot het inzicht van de
Cische kunst. Spreker hoopte, dat
It tentoonstellingen mogen bijdragen
ten gezond, onderling cultureel kli-
Mede uit naam van de Belgische
tassadeur verklaarde de heer Werck
■entoonstelling hierna voor geopend.
deze opening verspreidden de vele
Bezigen zich over de expositie, om
bijzondere interesse van het tentoon-
Kelde materiaal kennis te nemen.
uze kunstrecensent tekent hierbij
1 een schier oneindige variatie han-
n aan de muren of liggen op tafels
de Lakenhal thans niet minder dan
a!eveer 300 grote en kleine tekenin-
van Belgische meesters, de meeste
io deze van zeer hoge kwaliteit, vele
'n deze .meesterwerken in de ware
des woords". Zij omvatten schep
peen van een serie der belangrijkste
'iftegenwoordigers der Belgische to
onkunst, van James Ensor af, tot
toe, onder wie ook mannen van
jongste generatie, met voorbeelden
*n surrealistische en abstracte kunst
towijls is er In ons Holland na de
«ring cen tentoonstelling van Belgi-
■be kunst geweest, doch wij geloven
l«t, dat ooit zulk een veelomvattend
"«zicht gegeven is als ditmaal.
*8 twijfelen er niet aan of z|j. die
expositie bezoeken gaan. zullen
de ogen uitkijken en zeer beslist
•"der de indruk komen van de veel-
■Wge prestaties, op dit gebied door
'°m Zuidelijke naburen geleverd!
De stad Leiden mag zich inderdaad
gelukkig prijzen in het kader van het
Holland Festival deze uitzonderlijke
kunstzinnige manifestatie binnen haar
muren te herbergen.
De tekenkunst, wellicht minder zich
verheugend in de publieke belangstelling
dan de schilderkunst, verdient deze ten
achterstelling geenszins. Men is zelfs
geneigd tegen deze opvatting stelling te
nemen, wanneer men kennis neemt van
de geheel eigen geaardheid van deze
inzendingen, waarbij bedacht moge wor
den. dat talrijke grote schilders tevens
aan het tekenen een geheel zelfstandige
functie verleenden, deze kunst deden
uitgroeien tot een geheel apart kunst
genre. dat door een enkele lijn of vele
lijnen al evenzeer of nog méér weet te
boeien dan het kleurige schilderij
Het „zwart-wit" heeft zijn eigen
karakter, zijn eigen waarden, zijn eigen
artistieke maatstaven, die zeker niet een
verminderde aandacht, dan die, welke
voor het schilderij bestaat, rechtvaardi
gen.
Men neme kennis van het hier aan
wezige en overtuige zich van de waar
heid dezer stelling, zowel bij de tekenin
gen ln haar voleinding, alsmede bij die,
welke onder studiemateriaal of voorlopi
ge schets gerangschikt zouden kunnen
worden, ware het niet. dat ook deze in
dit stadium stellig reeds tot perfecte
voorbeelden van tekenkunst behoren.
Deze enorme collectie, zich van het
Impressionisme af langs het expressio
nisme in haar vele uitingsvormen bewe
gend naar de uitingen der modernste
kunst, is gegroepeerd rond enkele wer
ken van James Ensor (1860—1949». de
mede-oprichter van de Kring „Les XX",
wiens sterke invloed op vele jongeren
onmiskenbaar is geweest. Wij schreven
onlangs al over deze grote figuur, door
België in de adelstand verheven. Van
hem noemen wij o.a. het portret van
zijn dode vader en de tekening in Oost-
Indische inkt „De kurassiers te Water
loo".
Constant Permeke (1886) behoort na
hem wel tot de grootste in Vlaanderen
uit de laatste halve eeuw. Deze schilder
en beeldhouwer, grondvester van dc
tweede Latemse school, expressionist by
uitnemendheid, heeft een onnoemlijk
aantal tekeningen, van kleine tot levens
grote houtskoolcomposities toe. vervaar
digd. Hij is voornaam, o.a. met enige
naakten, vertegenwoordigd. Van de oude
ren noemen wij een Georges Minne
(1866). stichter eerste groep Latemse
school met o.a. een prachtige Christus,
een Edgard Tfjtgat. (1879), groot in
dividualist. van wie hier diverse merk
waardige specimina in Oost-Indische
Inkt aanwezig zyn. Voorts een Charles
Counhaye (1884). van wie wij bijgaand
een zyner rake tekeningen publiceren,
n.l. zijn „Les conspirateurs" („De sa
menzweerders"), een Jules de Bruyckcr
(1870), vóór alles etser van groot for
maat, een Gust de Smet (1877), even
eens een der oprichters van de tweede
Latemse school en Georges van de
Woestijne (1881), bekend om zijn uit
beeldingen van religieuse onderwerpen,
doch wiens werken op deze expositie niet
de indruk wekken, dat zij behoorlijk ge
conserveerd worden, althans zeker wat
de omlijsting aangaat.
Buitengewoon interessant is de rijke
collectie van niet minder dan 45 tekenin
gen van Rik Wouters, die zo lange jaren
in ons land woonde (Amersfoort) van
wiens superieure kunst eminente voor
beelden voorhanden zijn. In het bijzon
der zij genoemd „De vrouw bij de petro
leumlamp".
Wenden wij nu de blik naar de Jonge
ren. dan zij allereerst Idel Janchelevici
genoemd, geboren in 1909 in Besarabié,
die later de Belgische nationaliteit ver
kreeg. Als beeldhouwer is hij ook de
schepper van monumenten en borstbeel
den. In potlood een opmerkelijk zelfpor
tret. in zwart krijt een uitbeelding van
prof. De Backer; ook zy gewezen op ..De
man met de hoge hoed".
Lismonde (1908) is met zijn grote wit-
zwart composities (o.a. Haven in houts
kool) een der prominenten, Louis van
Lint (1909). gaat uit van de waarneming
der werkelijkheid en komt subjectief tot
abstracties, die in een „ontwerp voor een
muzikale compositie" van 1953. toch ech
ter in het fraaie lijnenspel nog geenszins
tot volkomen abstractie is overgegaan.
Wel is dit het geval bij een Henri Heer-
brant (1913), die haar in diverse onge
noemde tekeningen tot het uiterste op
voert. Tenslotte mag het werk van een
Jan Vaerten niet onvermeld blijven.
Het is zeker niet zó. dat de overigen
Gaston Bertrand, Jozef Cantre. Jan
Cox. Frans Dille Henri Evenpoel. Oscar
Jespers. Octave Landuyt, Pol Mara, Marc
Mendelson. Joris Minne. Willem Paerels.
Jean Stevo, Jean Marie Strebelle en
Frits van den Berghe minder aan
dacht zouden verdienen, doch wél zo. dat
wij in dit kort bestek met geen mogelijk-
op hun werken kunnen ingaan.
Nadrukkelijk kan verklaard, dat de
keuze een verantwoorde en een geluk
kige is, een volop-waardige om België
in ons land en in onze stad, nu ook
veel buitenlanders overkomen, te ver
tegenwoordigen.
„Een lijn liegt nooit", schrijft prof.
Zijn Achtsteeen belevenis
Bruckner's verheven, monumentale muziek klonk als een wonder voor het
eerst in de Pieterskerk in de vertolking door het Amsterdamse Concertgebouw
orkest onder directie van Eduard van Beinum van de Achtste Symphonie. Tot
welk een machtige, muzikale manifestatie groeide deze reproductie uit, verhef
fende opening van de serie, welke Leiden voor het eerst met het Holland
Festival verbindt en van nu af aan in de toekomst regelmatig herhaald moge
worden!
Dat juist de machtige muziek van Bruckner uitverkoren werd voor deze
opening, is een wonder te meer.
Wiens muziek immers, zou sterker harmoniëren in deze hoog opstijgende
immense kathedraal, herinneringen oproepend aan de grandiose Stephansdom
in Wenen, de stad, die Bruckner zo lief had.
Bezie Bruckner's gelaat en ge staat
voor een derde wonder: wie zou vermoe
den. dat deze mens met zijn héél gewoon,
burgerlijk voorkomen, zulk een gewelde
naar was?
Een reus in gedachten en naar kun
nen. wiens geest ln hogere regionen
vertoefde, waar de mensen van déze
wereld nauwelijks weet van hebben
En hoor de klank, de schittering, de
perfectie en de vergeestelijking van een
orkest als dit uit Amsterdam, met een
mentor als deze van Beinum, wiens
ganse liefde, geloof en kracht een
Bruckner met héél zijn hart is toegewijd!
Ge luistert dan naar deze veelheid van
muzikale gedachten, naar de geladenheid
der thema's en motieven, naar de ganse
gigantische opbouw van dit heerlijke
symphonische werk. met zjjn kolossaal
expressief vermogen, de imponerende
kleurwisselingen en verschuivingen der
klankengroepen.
de Louis Lebeer in zijn voorwoord tot
de catalogus.
Zo zullen ook al deze lijnen getui
gen van de waarheid, in casu van een
kunstniveau in België, dat waardering,
in menig opzicht zelfs bewondering,
grote bewondering verdient!
H.
V
Charles Counhaye: „Les conspi rateurs" (De samenzweerders
BRUCKNER
En ge vergeet totaal de veelgesmade
lengte, die, wanneer ge Bruckner meer
gehoord hebt en dus ként, géén lengte
en geen uitgesponnenheid te betekenen
hoeft, al zijn wij ook geneigd, in deze
tijd van jachten haar als zodanig te
bestempelen.
Bruckner's Achtste, waarover men
reeds in een uitvoerige voorbeschouwing
bijzonderheden heeft kunnen lezen, hield
een saamgestroomde menigte ademloos
in de ban van ieder onderdeel, waarvan
het Allegro. Scherzo, Adagio en de stra
lende Finale de voornaamste vormen.
Men weet nauwelijks, welke daarvan
de meest imponerende suggestie wekt
door de enorme span- en zangkracht,
die een menigte indrukken op U doet los
stormen, waarvan de schoonheid over
weldigend is. Telkens en telkens wordt
ge meegenomen naar schitterende hoog
tepunten. culminerend in de rotsvast
heid ener bovenaardse muziek.
Hoe straalt hier alles, mede door de
aanwezigheid van niet minder dan acht
hoorns in de magistrale koper groep van
het orkest, welk een indringende mee
slependheid gaat er uit van de stuw
kracht der triomferende pauken, hoe
innig spelen de strijkers en hoe draagt
dit waarlijk fameuse orkest ons naar
het allesbekronende einde toe!
Dit orkest speelde dan ook tot in leder
detail met een zelden gehoorde gaafheid,
verfijning of sonoriteit, geleid door
iemand, die het schier bovenmenselijke
met zijn één voor één superieure musici
weet te bereiken.
Van Beinum schonk. Al naar de Inhoud
van het werk. de verplettering in het
welhaast demonische Scherzo, de ver
stilling in het poëtische, van grote rust
doortrokken Adagio en de mysterieuze
beklemming in de Finale, die eindigt in
een lichtend majeur!
Wy konden nauweiyks vermoeden, dat
deze uitvoering zó aan de hoopvolle ver
wachtingen zou voldoen.
Eeriyk gezegd hadden wy aanvanke
lijk angst voor 'n désilusle in acoustisch
opzicht, doch, althans van onze plaats
af vóór het koor kwam de voor-
treffeiyke reproductie al even voortref
felijk „dóór", wy kunnen niet beoorde
len. hoe het resultaat elders in deze
enorme kerk geweest is. doch slechts de
vurige wens uitspreken, dat ook de tal
rijke andere toehoorders een even gun
stige impressie hebben ontvangen. Dank
zy de zorgvuldigste voorbereidingen
er waren tussen de zuilen zeildoeken
opgehangen ter concentratie van het
geluld was èl het mogeiyke verricht
j voor een zo gunstig mogelyke overdracht.
Van enige nagalm was dan ook nauwe
iyks of niet sprake, de klank was gaaf,
rond, warm. klaar of helder al naar ge
boden. Het was ln één woord verrassend!
De entourage werkte bovendien in hoge
mate mee om deze weergave tot een
grootse belevenis te maken en ons te
doen verwijlen in regionen van boven-
tijdelijkheid en buitenruimteiykheid.
Wie Bruckner zó mag weergeven als
van Beinum en de zynen, zo vol van
overgave en doortrokken van zuiver
begTip voor de geest en van het mysterie,
waarvan deze grootse symphonie getuigt,
is begenadigd. En zy. die deze geest in
zich mogen opnemen, zich onmlddeliyk
daartoe kunnen instellen, een eis. die
onverbiddeiyk noodzakelijk maar moei-
lyk Is in een jagende tyd als deze, zyn
dit al evenzeer. Wij hopen, dat alle aan
wezigen beschikt hebben over de ver
eiste rust en concentratie, om deze wel
haast obsederende uitvoering van het
Concertgebouworkest, dat hier aan
waariyk fenomenale technische eisen
moest voldoen, naar de hoogste waarde
te schatten.
Wij kunnen ons nauwelijks Indenken,
dat dit niet het geval zou zyn geweest.
Zo ja: dan is men helaas voor de
abstractie van Bruckner nog niet ryp.
Maar die tüd komt onherroepeiyk voor
ieder, die zich ernstig in hem verdiepen
wil, al zou het. zoals eenmaal Hugo Wolf
zei, duizend Jaar duren!
Bewondering geldt van Beinum en
zyn orkest, die ook met Beethoven's
bekende Ouverture Coriolan de hun
sinds lang toegevallen wereldreputatie
glansrijk hoog hielden en geen wens
onvervuld lieten!
Dank ook aan de organisatoren dezer
Leidse Kunstmanifestaties 1955, die de
moed en de durf hadden dit uitver
koren orkest naar Leiden te brengen
en hun moeite zo glansrijk beloond
zagen! Bruckner, de allesomvattende,
weer eens naar onze stad gebracht te
hebben: is schoner missie denkbaar?..
Surinaamse en Antilliaanse
conferentie in Oud-Poelgeest
Zaterdag 25 en Zondag 26 Juni a.s.
zullen circa 50 studenten en andere
jongeren, hoofdzakelijk studenten uit
Suriname en de Antillen die in Neder
land vertoeven, in het Koetshuis van
kasteel Oud-Poelgeest confereren over de
samenwerking en contacten tussen deze
beide delen van het Nederlandse
Koninkrijk Ongeveer 400 van de ruim
3000 buitenlandse studenten in ons land
zyn afkomstig uit deze gebieden.
In de na-oorlogse jaren werden reeds
enkele van deze conferenties gehouden
De organiserende instanties zyn ditmaal
de Surinaamse Studenten Vereniging en
de Vereniging van Antilliaanse studeren
den in Nederland
Het voorzitterschap van de conferen
tie berust bü de heer P S R. Radhakls-
hun. Na een algemene inleiding door mr
E Monte spreekt Zaterdagmiddag de
gevolmachtigd minister dr R H Post
over de aanraking op sociaal en econo
misch gebied tussen belde gebiedsdelen
en Zondagmiddag de heren C D Ooft
(student) over de juridische samenwer
king en A. Jonkers van het Ministerie
van Overzeese RUksdelen over de econo
mische samenwerking. Na de inleidingen
wordt er gediscussieerd Als discussie
leider treedt op dr G J. Kruyer. socio
loog te Amsterdam, die ook een slotbe
schouwing zal geven naar aanleiding
van door de deelnemers op te stellen
raDporten.
Zaterdagavond is er een culturele
avond waaraan o.a. medewerking wordt
verleend door het poppentheater van
Don en Ly Vermelre. Zondagavond wordt
de conferentie besloten met een bal.
BELASTINGDIENST
De heer Th A ten Hooven, hoofd
assistent-titulair by de dienst der in
voerrechten en accijnzen alhier ls be
vorderd tot hoofdassistent. De heer P.
J de Wolf. assistent van 's Rijks Belas
tingen te Lirse. is met Ingang van 1
Augustus a s. verplaatst naar Leiden
De NV Wernink's Beton Maat
schappij heeft het terrein en de daarop
staande gebouwen van de Shell aan de
Hoge Morsweg aangekocht
WATERPOLO
SLEUTELSTAD VERLOOR
Sleutelstad I speelde gisteravond een
10 vinger svst.
blind rhythm.
talen (130 let-
tergr. p. min.)
Gegar. 23 maanden klaar.
Kon. Erk. PITMANSCHOOL
PLANTSOEN 65 - TF.T.F.F. 26558
Geveilde percelen
Ten overstaan van notaris A. H. Doyer
alhier werden de volgende percelen ge
veild:
TeLeiden: Huis met tuin Thorbecke-
straat 42, in bod f.6200; koper E. van
Starkenburg qq. te Leiden voor f.6600.
Werkplaats met bovenwoning Gerecht
11. in bod f 4900; koper J. A. Vreeburg
q.q. te Leiden voor f.5150. Huls Deci-
mastraat 18. in bod f.4250; koper W.
v. a Berg q.q. te Leiden voor f.4250.
Huis Mirakelsteeg 33, in bod f. 210; koper
E. van Starkenburg q.q. te Lelden voor
1.250. Te OegstgeestHuizen met tui
en Hoge Morsweg 107, 109, 111 en 115
samen nA afmynlng in bod f. 17 425;
koper G. de Kier q.q te Lelden voor
f. 17 725. Huizen met tuinen Hoge Mors
weg 105 en 113 zyn uit de hand verkocht.
WERKGELEGENHEID TOEGENOMEN
Hoewel ten opzichte van de vorige
stand een geringe styglng van het aan
bod van werkkrachten viel waar te ne
men nJ. van 330 tot 340, dient aan deze
styglng geen positieve waarde te wor
den toegekend, zy is het gevolg van
herinschryvlng van personen, die in ty-
delyk werk geplaatst waren.
Een vergeiyklng met het overeenkom
stige tydstip ln 1953 en 1954 doet zien,
dat de werkgelegenheid in beduidende
mate is toegenomen. De voordelige ver
schillen bedragen n.l. resp. 810 en 525
Het aantal geregistreerde aanvragen
bleef vrywel geiyk en bedroeg 395, waar
van 110 betrekking hebben op Jeugdigen
(15 t/m 18 Jaar).
Wat de volwassenen betreft bestaat
vooral ln de metaalindustrie, de textiel,
industrie (vezel, garen- en stoffenfa-
briekeni. de bouwsector, landbouw en
het transportwerk in ruime mate be
hoefte aan arbeidskrachten.
Het aanbod van vrouweiyke arbeids
krachten bleef vrywel geiyk en bedroeg
op 11 Juni 1955 80. Ook de vraag bleef
zich op geiyk niveau bewegen. Het aan.
tal geregistreerde aanvragen beliep 310.
Holland - Festival in Leiden
