CANADA'S BEROEMDSTE IMMIGRANTEN ZIJN SHAKESPEARE
EN SOPHOCLES
Een Zoeklicht
Beeldschone actrice Frances
Hyland won aller harten
ONDER EN BOVEN DE MAAT
(Bijzondere medewerking)
STRATFORD-ON-AVON is voor een ieder, die ook maar enigszins
thuis is in de Europese cultuurgeschiedenis, de naam van een Engels
stadje, dat zijn beroemdheid dankt aan het feit, dat eens William
Shakespeare er leefde en werkte. Stratford en Shakespeare behoren,
kort gezegd, bij elkaar, zijn onafscheidelijk.
Een energiek Canadees zakenman, Tom Patterson, leerde tijdens de
laatste oorlog de opvoeringen van Shakespeare's toneelstukken bewon
deren. Zo ging het velen, die uit den vreemde naar Europa kwamen.
Tom Patterson echter was afkomstig uitStratford, uit het Canadese
stadje Stratford (in de provincie Ontario) wel te verstaan. Hij dacht:
Stratford en Shakespeare behoren bij elkaar. En hij besloot om
Shakespeare te laten emigreren van Stratford-on-Avon naar Stratford
in Canada.
Wie niet opziet tegen een trans
atlantische luchtreis, kan tegen
woordig binnen een etmaal van
Stratford-on-Avon (Engeland)
aaar Stratford, Ontario (Canada)
reizen. Sophocles had 25 eeuwen
nodig om van Griekenland naar
Canada te gaan en Shakespeare
volbracht de reis van Engeland
naar Canada in 31ï eeuw. Het
succes, dat beide Vorsten van de
Geest in Canada oogstten, was
niettemin groter dan dat van
welke andere Europese immi
grant ook. Het was verbijsterend!
Terug in zijai woonplaats begon bij
met de organisatie van Shakespeare's
ontvoering. Hdj vond steun in zijn land
en ook in Engeland Regisseurs, ac-
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 18 JUNI - PAGINA 4
Zakenman Tom Patterson organiseerde Festival
l OP DE BOEKENMARKT
Jo« Panhugsen. „Leven alleen ls
niet genoeg". A. A. M. Stola,
's-Gravenhage 1955.
„Want wij zien nu door eenen spie
gel in eene duister rede" - Kees Ro
derUs ziet vlak voor zyn dood de men
sen om zich heen in een ander licht,
als het ware bijna „van aangezicht tot
aangezicht", maar hij weet dit niet.
Wel heeft zijn dokter hem gewaar
schuwd voor zijn hart, doch de gedach
te aan sterven blijft hem verre. HU
koestert zelfs het plan te hertrouwen.
Deze RoderUs ls zUn leven lang wat
men noemt „een gewoon mens" ge
weest en als zodanig heeft hU zichzelf
ook beschouwd. HU heeft aanvaard wat
hU zag en zich lichtelUk verbaasd over
zUn anderhalf Jaar geleden gestorven
vrouw, die soms dingen zei over men
sen die hem onbegrUpelUk voorkwa
men. Te oordelen naar de meningen
die de omgeving uitspreekt over deze
Floor, moet zU een merkwaardige vrouw
geweest zUn. Iemand met veel zelfbe
dwang en een grote veelzUdigheid, die
haar in staat hebben gesteld de mens
Intuïtief te kennen, te peilen wat een
medemens van haar verwachtte en
hem dat ook te geven. Wanneer Kees
RoderUs na haar dood anderen ovei
zUn vrouw hoort spreken, wordt zUr.
ontsteltenis steeds groter en hU begint
zich zelfs af te vragen of hU wel gewe
ten heeft van wie hU al die Jaren ge
houden heeft.
Via deze twUfel aan zichzelf komt hU
ook tot andere twijfels. Op aanraden
van zUn dochter, die op het punt staat
naar Engeland te vertrekken, tracht
hU zUn jongste zoon Dolf te naderen.
Deze Dolf, die veel meer opgenomen
is de wervelingen van de .jSturm und
Drang" dan zUn evenwichtiger broer
en zuster, was reeds een onderwerp van
zorg voor zUn moeder. HU heeft een
onderhoud met een nicht, die zich van
onverwachte zUde laat zien en ontdekt
dat een vriend hem tracht te brengen
tot een nieuw huwelUk.
Hoewel dit gegeven interessant ls er
de sohrUver zich heeft ingespannen
Juist deze toevalligheid deze „onge
woonheid ln het gewone" zUn Juiste
■vaarde te geven door zUn verhaal nlel
uit de sfeer van het dagelUkse leven U
cillen, ls deze roman toch niet gehee.
geslaagd. De gebeurtenissen die de
zwaartepunten vormen zUn te weinig
uit de verf gekomen en het ls alsof de
sehrUver, uit vrees van deze laatste
dagen van RoderUs een drama te ma
ken, alles opzettelUk binnen: de milde
mist van zUn gelatenheid heeft gehou
den. OngetwUfeld heeft hU dit gedaai
om de nadruk te leggen op wat hem
voorkomt als het meest vitale in het
menaelUk bestaan; de onwillekeurige
daad en de reactie daarvan op de
medemens enerzUds en het b°wustwoi
den dat het „doen" niet voltoende i<
inderzUds.
F. Bordewgk. „Onderweg na:
Beacons". NUgh en Ditma
's-Gravenhage 1955.
Voor deze verhalen van Bordewj,
geldt hetzelfde wat ik gezegd heb ovt
de kortelings verschenen bundel, get:
;eld „Mevrouw en meneer Richebois'
Belde bundels blU'ven ver onder he
pell dat men van Bordewijk gewend if
Het is moellUk zo niet onmogelUk ni
te gaan. wat deze grote sehrUver brengt
tot het publiceren van deze quasi-leut
HU moge het schrUven van deze schet
sen dan volgens zUn eigen verklaring
als een liefhebberU beschouwen; ik
moet tot mUn spUt verklaren dat ik
vrees dat deze liefhebberU geheel be
perkt zal blUven tot de schepper er
van en het lezen althans wel voor
niemand een liefhebberU zal worden.
Zelfs de „Negen Persiflages" op het
eigen werk op zichzelf een merk
waardigheid kunnen dit boek niet
redden.
Albert Helman, Hart zonder
land. De Salamander. Querido
Amsterdam 1955
Dat de bundel „Hart zonder land"
of althans een keuze daaruit als ik mU
niet vergis, in de Salamanderreeks is
opgenomen, is zeer verheugend. Onder
deze verhalen vindt men een gedeelte
van Heimans beste werk. De Helman
die zich verdiept in zUn eigen merk
waardige wereld van tropische mystiek
Er staan in dit boek enkele van zjjn
nooiste verhalen, zoals „Hoenders"
.Ik ben Lindor", .Kinderkruistocht'
?n „Ichthus", die bovendien behoren
:ot het beste dat in deze korte vorm
.n Nederland geschreven ls. Heimans
motieven zyr d? realiteit van de
iroom en de tot legende geworden wer-
celUkheld. HU evoceert de zielen var
ilnüeren, eenvoudlgen en heiligen, we
ens dus waarin de soms chrlstelUke
;oms Oosterse mystiek leeft die Hel
man zelf voert op de weg van het
sprookje.
CLARA EGG INK.
Alec Guiness in de titelrol van Shakespeares Richard III".
Frances Hyland veroverde vele uarten door haar spel en schoonheid
De beroemde Britse acteur Alec Guiness als de Koning en Robert Goodien (links) als Richmond in de slot
scène van ..Richard III" in het Stratford-Festival in Canada.
teurs en actrices van naam in de En
gelse toneelwereld gevoelden voor
Tom's denkbeeld en zegden hem hun
medewerking toe.
In 1953 betrad Shakespeare Cana
dese bodem en hield hdj zijn intocht
in Stratford-Ontario. Aan deze intocht
dankte Stratford het, dat het in Juli
en Augustus 1953 cosmopdl itischer was
riian welke wereldstad ook. In winkels,
hotels en restaurants verdrongen zich
Canadezen uit alle hoeken van hun
onmetelijke vaderland. ZU liepen,
standen en zaten er schouder aan
schouder met burgers der Verenigde
Staten, met Britten, Fransen, Zuid-
Amerikanen, Italianen, Joegoslaven,
Belgen, Scandrjnaiviërs, Nederlanders,
ja, zelfs met Groenlandse Eskimo's.
•De trekpleister was een heel grote
tent in het Stadspark, het toneel van
een der grootste theater-experimenten
onzer e9uw. Twee stukken van Sha
kespeare werden er die zmoer opge
voerd. Zij werden ontvangen met een
enthousiasme, zoals dat eens het ge
val was in het begin der 17e eeuw, teen
zU voor het eerst ten tonele werden
gebracht in Shakespeare's vaderland.
Dit was het begin van het Shakespea
re-Festival, dat ook dit Jaar werd en
un komende jaren zal worden gevierd
in Stratford-Ontario.
Canadees enthousiasme, Canadese
dollars, Canadese spelers, geholpen
d>oor Europese traditie en kennis, door
Europese kunstenaars ook, maakten
het mogelijk, Stratford-Ontario tot
„Tweede Shakespeare Stad" te pro
moveren
Zeventigduizend mensen bezochten
de Sbak-ipeaire - temt. De totale recette
ging de 200 090 dollar te boven, terwijl
in 1953 de Shakespeare Festival-gas
ten in Stratford daarenboven nog on
geveer een m: 11 Leen dollar verteerden.
Ook zakelijk was Tom Patterson's plan
een succes geworden. En zcals het in
1953 was, was het crgeveer ook in 1954
Een tcr.ee:- en zakelijk succes, dat bs-
In 1953 beperkten Tom Patterson en
zyin artistieke adviseurs zich tot Sha
kespeare In 1954 brachten zij ook So-
phcdes raar Stratford „Oedipus Rex"
ven -dsz» grootmeester der Griekse to
ne !:chnU-/ers werd rpcevcerd Neg in
ander opzicht maakte het succes van
1953 de organisatoren van het Festival
koen. ZU besloten om dit jaar meer
rollen aam Canadese acteurs en actri
ces te geven. De zwaarste mannelyke
rollen nam de filmster James Miason
voor zijn rekening, doch de moeilijkste
vrouwenrol Isabella in Shakespea
re's .Measure for Measure" werd
toebedeeld aan de beeldsdhone Cana
dese toneelspeelster Frances Hyland.
Haar voortreffelijk spel won aller be
wondering, haar schoonheid en bemin-
nelUkheid wonnen de harten van
Stratforders en vreemdelingen gelU-
kehjk.
De Shakespeare-opvoeringen in
Stratford-Ontario zUn geworden tot
een internationaal evenement op to
neelgebied. Daarnaast bewerkstelligde
Shakespeare nog iets. en wel iets, dat
bijzondei' op prfjs wordt gesteld door
de Canadese toneelwereld. Voor het
eerst in de Canadese geschiedenis na-
melUk hebben in Stratford-Ontario
Canadese toneelkunstenaars roem en
erkenning verworven, zonder tevoren
geruime tijd buitensland te hebben
vertoefd. Tot voor kort was het een
noodzakelijk iets om eerst in den
vreemde bekend te zijn geworden,
alvorens een Canadese acteur of ac
trice in het vaderland werkelük geac
cepteerd werd. Het gevolg hiervan ls
geweest, dat menig verdienstelUk ta
lent óf in het buitenland bleef, óf ln
Canada geen ontplooiingsmogelUkheid
kreeg.
De Canadese kunstminnaars zijn
Tom Stratford en ziin medewer
kers zeer dankbaar voor wat zU deden
in Stratford. Ja, de roep weerklinkt
reeds om Straford niet slechts tot Ca
nada's toneelcentrum te maken, doch
tot een kunstcentrum op de breedst
mogelUke basis. Tom Stratford heeft
die roep vernomen. Hii is nu directeur-
generaal van het Festival en ver
klaarde onlangs: ,jWU proberen het
Festival uit te bouwen tot een mid
delpunt van alle kunsten
Tom gaat zelfs verder:.. Stratford
moet op den duur ook de gelegenheid
kunnen bieden aan alle Canadezen om
zich te ontwikkelen en onderricht te
krUgen in de kunst hunner keuze."
Een gedurfde visie, een groots
denkbeeld! Maar Tom is energiek
en nu zUn plan om William Sha
kespeare te laten emigreren van
Stratford-on-Avon naar Stratford-
Ontario zo schitterend is geslaagd. Is
hg er zeker van. dat hii ook verder
succes zal oogsten met zgn pogingen
om Canada's culturele prestaties en
Canada's culturele aanzien te ver
groten.
