„ALVA VOOR IERLAND'
rouw
Een Zoeklicht.
CROMWELL:
Zijn grootheid en kleinheid
W'
hT
In één nacht
Wat PARIJS betreft...
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 15 JANUARI - PAGINA 2
Bewogen Leven CVI
I VOOR DE
TA T ij schrijven de tiende Juli 1649. De dag waarop Cromwell naar Ierland zal
gaan. En wij bedenken daarbij hoe moeilijk het is de waarheid te schrijven,
omtrent een persoon, omtrent toestanden van eeuwen geleden. De waarheid dient
een historieschrijver en een „gewone schrijver" boven alles te gaan. De waarheid was
al het fundament van de historieschrijver Thucydides, een Griek, die enige eeuwen
voor Christus leefde.
WIJ schrijven de tiende Juli 1649.
Het is morgen. De dag is schoon. Op Charing
Cross schetteren trompetten. In een karos, door
zes prachtige Vlaamse paarden voortgetrokken, zit Olivier
Cromwell. Zijn gezicht is hard. De koets wordt geflan
keerd door officieren. Zijn leger staat gereed. De vaandels
zijn reeds door geestelijken gezegend. Het gaat op Ierland
aan Op het groene eiland is een opstand uitgebroken.
De merendeels Katholieke Ieren willen van een streng-
prntestantse Republiek niets weten.
Doch Cromwell zal de opstand neerslaan. HU beschouwt
zichzelf ais de van God gezonden leider, die met de Bijbel
in de ene en het zwaard in de andere, orde en rust zal
brengen in het ganse RUk. Dat is dus in Engeland,
Schotland. Ierland
Met honderd zeilen vaart hü uit. Weldra zetten zyn
Ironsides voet aan wal op het groene eiland. Het lijkt
eei. hachelijke onderneming. Want niet alleen de Ieren
zijn tegen hem, ook de Engelse troepen onder Ormond,
die daar nog liggen. Maar hy heeft een ijzeren tucht in
zijn legeren een ijzeren hand.
Deze man, in zyn jeugd lichtzinnig, na een Puritein,
„die zyn rust in de Here" gevonden heeft, weet van
geen wijken. Met bloedig geweld slaat hij de opstand
neer. Na zyn eerste overwinningen lopen de soldaten
van Ormond reeds naar hem over. Deels omdat zij
gaarne onder een Caesar vechten, deels omdat ze door
de Ieren zelf worden uitgestoten. De opstand wordt
neergeslagen, doch er komt een haat in het Ierse volk
die tot op de dag van heden nog niet is verdwenen.
IN Schotland luit men Cromwell niet.
De Schotten zyn Presbyterianen, Cromwell Is een
Puritein. De Schotten denken dat zij het ware geloof
hebben. Hun kerk moet zegevieren. Hun belangen moeten
dat ook. Hun kerk gaat echter voor. Zij werven een leger
van gelovigen, van „zuiveren ln de leer". Zelfs die officie
ren, die bekwaam zijn en Cromwell haten, doch niet tot
de ware Presbyters beihoren, worden uitgestoten.
ZU zoeken contact met de zoon van de onthoofde
Koning. Deze mag weer hun Koning wordenals
hij de fouten van zyn vader afzweert, als hij beloven
wil het zwaard te voeren voor de Presbyteriaanse kerk.
Lang draalt de jonge Stuart. Zyn belangen liggen ook
bij de Anglicanen. Vooral by de Anglicanen. Doch zUn
familie adviseert hem zich bU de Schotten aan te sluiten.
Dit zal hem een kans geven weer Koning te worden.
HU doet het.
TWEE legers komen nu tegenover elkaar te staan.
Twee legers van „secten". In beide legers wordt de
Here gediend. In beide legers rekent men stellig op
de hulp van God. Beide legers voelen zich zuiver. Zuiver
in de leer Dan zal God toch helpen?....
BU Dunbar had een treffen plaats. De Schotten waren
ver in de meerderheid en hadden voordeliger stellingen.
Stellig rekenden zU op de overwinning, doch Cromwell
had vele overwinningen achter zich en hy was een ge
boren strateeg. Toen de zon opkwam boven zee riep hU
uit: „Nu mag God zich verheffen en zUn vUanden ver
strooien."
Een vreselijke stryd begon En toen de avond kwam
keerden de rondhoofden naar hun tenten terug, ^even
als Isaschar, om voor de hen op deze dag door God
geschonken verlossing te danken."
Drie duizend Schotten waren gedood, 9000 gevangen
genomen. „Er had een Godsgericht plaats gehad." zó
stelde Cromwell het. De Here had door deze overwin
ning Zyn wil kenbaar gemaakt. De Schotten konden
zich nu wel onderwerpen.
De nederlaag maakte een verpletterende indruk op
vele Schotten, doch de Presbyteriaanse geestelijkheid
beUverde zich weldra om te bewijzen dat God de
religieuze waarheid niet met het zwaard demonstreert.
ONDANKS alles werd de Jonge Koning op indruk
wekkende wUze gekroond en weldra stond een
nieuw leger gereed om Engeland binnen te vallen.
De jonge Koning zou mede ten oorlog trekken. Er waren
ontevredenen in Engeland genoeg die hem gaarne steu
nen zouden. Of deze laatsten zuiver waren ln de leer of
niet was nu geen probleem.
Opnieuw maakte Cromwell zich op om de vUand te
weerstaan. Met 11000 man rukte de jonge Koning zyn
vaderland binnen. Op Engelse grond werd hU zo aan
stonds door een Engelse wapenkoning tot Koning van
Engeland uitgeroepen. En Cromwell, die van alles op
de hoogte werd gebracht, lachte grimmig. Des te dieper
de jonge waaghals het land binnentrok, des te liever was
het hem.
Voor de poorten van Worcester en binnen de muren
der stad, doodde Cromwell 3000 van zyn tegenstanders
en zesduizend nam hy gevangen. De Jonge Koning kon
tenauwemood zyn heil zoeken in de vlucht. Met behulp
van de bevolking vond hU de weg naar de kust. Vandaar
voer hU over naar FrankrUk. Wat is er in hem omgegaan
toen hy de kust van zUn komnkryk verdwUnen zag?
Cromwell zond Georg Monk naar Schotland om dat er
onder te houden. En Monk was voor zyn taak berekend.
Nooit heeft de man ln de bark, dobberend op de golven,
met de schrik nog in zUn hart van de verpletterende
slag. hU was slechts met vUftien man ontkomen
kunnen denken dat luttele jaren later het deze Monk zou
zijn, die hein de troon zou schenken.
IN een wereld van geweld, van het geweld van staat
tegen staat, van kerk tegen kerk, had Cromwell ge
zegevierd. De republikeinse macht was gevestigd in al
de drie ryken In de Geschiedenis van Groot-Brlttan-
nlë en Ierland had Cromwell zijn eigen geschiedenis
geschreven. Roder dan hyzelf had gewild, doch de
macht die hU nodig had om de taak zoals hy die voor
hem voelde weggelegd, te volbrengen, hat hem ertoe
gedreven.
Nu kwam het binnenland aan de beurt. Nu moest het
Parlement gemuilband worden. Anders zou hij nog ver
gaan en met hem de vooraanstaande positie die hU
Engeland wilde geven.
Hard rustte zyn yzeren hand op zyn volk. Doch zUn
hardheid dreef de Engelsen de zee op. Door hem kwamen
handel en zeevaart tot grote bloeitot schade van die
der bewoners van de Lage Landen bU de Zee. Door hem
won Engeland de oorlog tegen onze Republiek, een oorlog
die hU niet had gewild, een oorlog die het Parlement
in de eerste plaats op zUn geweten had. HU was de kam
pioen der protestanten, de tegenstanders van de Stuarts.
Hij had graag een bondgenootschap gesloten .net hen
die aan de overzü van de Noordzee woonden en zich
vrygevochten hadden van het ultra-katholieke Spanje.
Dl
VI
Wie anti-Stuart was, was anti-Oranje Daarom vroeg
hy van de Hollandse regenten bij de vrede in 1654 de
belofte om de Oranje's uit te sluiten van het stadhou
derschap en het kapiteln-generaalsschap.
Cromwell was een machtig man geworden. In 1653 werd
hy met veel pracht en praal als protector geïnstalleerd.
Dit gebeurde in de West-Minsterhall, waar eens de
rechtmatige Koning veroordeeld was. Omringd door
talloze officieren, omgeven door de Staatsraad en de
rechters ln ambtsgewaad, staande naast zyn zetel, met
aan de andere kant daarvan de Groot-zegelbewaarder,
werd de oorkonde voorgelezen, waarin dit alles nader
was omschreven. In naam van het leger en van de drie
naties werd hy geïnstalleerd. De plechtigheid deed aan
een kroning denken. Het was een historische gebeurte
nis. Cromwell zwoer en de Staatsraad zwoer. De leden
van de Raad zwoeren dat zy na hem een opvolger zou
den kiezen zonder aanzien des persoons, zond er te
letten op beloftenen zonder vrees
De Stuarts waren voor altijd uitgesloten van het
protectoraat door een geheime clausule
IE zal de grootheid en de kleinheid van deze man
kunnen wegen? Wie ls vrij van zichzelf, van de
groep waartoe hij behoort, van de tijd waarin
hij leeft?
Juist in een tijd dat het Engelse Empirium langzaam
maar zeker te gronde gaat, wordt hij ln Engeland
geëerd als nooit tevoren. Tezamen met „Dutch William','
die na hem de grote kampioen was der Protestanten
van Europa. Maar in Ierland zal hij een Alva blijven
zolang de Ierse taal bestaat.
REIN BROUWER.
Menu van de week
Het Nederlands Zuivelbureau schrUft
ons Het is in deze tijd van het jaar
niet zo eenvoudig om afwisseling te
brengen ln onze groenten Toch kun
nen we b.v. met peulvruchten in com
binatie met een groenteslaatje, verse
soepgroenten of fruit, werkelijk heel
smakelUke maaltijden samenstellen.
Bovendien zijn erwten en bonen ook
uit voedingsoogpunt niet te versmaden,
aangezien zil vele waardevolle voe
dingsstoffen bevatten.
ZONDAG: !2 grape fruit, kalfstong,
witte bonen, aardappelen, zure
saus, koffiesohuim met waaier-
biscuits.
MAANDAG: Kopje witte bonensoep,
flensjes gevuld met ragout van de
tongres ten. schorseneren, aardap
pelen.
DINSDAGB oerenkool - s tam pot met
worst, vanillevla met gebrokkelde
bitterkoekjes.
WOENSDAG: Runderlap, koolraap,
aardappelen, fruit.
DONDERDAG: Haohé. rode kool, aard
appelpuree, grutjes in karnemelk.
VRIJDAG: Eieren in kaassaus. Brus
selslof, aardappelen, gebakken
grutjes met stroop.
ZATERDAG: Stamppot van zuurkool
met krabjes, fruit.
Recept: Koffieschuim.
Benodigd: 1 liter melk, 1 2 lepels
koffie-extract (afhankelUk van de
smaak), een vanillestokje of pakje
vanillesuiker, 2 lepels suiker, 2
eieren en 2 lepels maïzena.
De maizena wordt aangemengd met
wat koude melk. de eidooier en de sui
ker. De overige melk koken en bU ge
bruik van een vanillestokje, dit enige
tyd laten trekken. Het stokje wordt
dan verwyderd. de melk gebonden met
het maizena-eidooier-mengsel en het
koffie-extraot toegevoegd. De eiwitten
styfkloppen en voorzichtig door de
koffievla scheppen. Koffieschuim over
doen in een vlaschaal of in kleine
schaaltjes, waar in het midden een
biscuitje gestoken wordt.
Recept: Eieren
Ingrediënten: 4 eieren. 2V4 dl melk
en water, 15 g. boter, 15 g. bic
25 g. geraspte kaas. wat zout
peper.
Kook de eieren hard in 8 min.
maak ondertussen een kaassaus dooi
boter te smelten, de bloem toe te voe
gen, langzaam al roerende het melk
en water-mengsel bijgieten en op
smaak maken met peper en zout. De
eieren pellen, overlangs doorsnUden en
plat op een schaal leggen,
even doorwarmen en de i
doen. Deze kaassaus over de eieren
gieten.
(Ingez. Med.-Adv.)
Uw handen gaaf en zacht
Sun balm
Vraag Uw Apotheker of Drogist
Gratis proeftube na inzending van
deze advertentie aan N.V. Rowntree,
Afd. N Herengracht 209 Amsterdam
Spiegeltje, spiegeltje aan de wand...
MAG HET VRIEZEN
\E tUd gaat zUn gang.
In Europa kreeg men ontzag voor Engeland. Als
Cromwell zyn stem verhief luisterde ieder De Pajs
gelastte op zyn verzoek verschillende katholieke vorsten
verdraagzaam te zyn Jegens de protestanten. De Hertog
van Savoye staakte de kettervervolgingen toen Cromwell's
vuurmonden onheilspellend gromden. De Sultan liet
Christenslaven vry toen Cromwell het hem vroeg.
Maar het regeren vermoeide hem zeer. Geen dag in
zUn leven heeft hU op een meerderheid gesteund. En
toen zyn oude vrienden, de Ironsides, de Anabaptisten,
gingen morren over zyn streng bestuur en meer mede
zeggingschap eisten, werd hU gedwongen om te bouwen
op zyn vroegere vyanden. Van dat ogenblik af werd hU
En de eenzaamheid sloeg als een vloedgolf over hem
toen hy aan het sterfbed van zyn geliefde dochter zat,
die in haar grote nood, worstelende met haar eigen
dood, zich zo bezorgd maakte om het zieleheil van
haar vader. Hij had zoveel mensen gedood. Duizenden,
duizenden waren door hem de dood in gedreven. Kan
dat allemaal voor God's zaak?
Toen zy stierf was hy een gebroken man. Weldra zou
zyn einde komen Romanschryvers mogen zo gaarne het
verdriet en de vreugde der mensen over wie ze schryven,
begeleid doen gaan van een „Leitmotief" uit de natuur.
Welnu, laten ze dan de dood van Cromwell gaan be-
schryven.
De bloedvaten van zyn hersenvlies waren overvuld,
zyn milt was verteerd. HU wist dat zyn einde nabU
was. In het paleis van de oude Koningen te White
hall zou hij sterven. Nu behoefde hy niet bang meer voor
aanslagen te zyn. Geen pantser behoefde zyn edele
organen meer te beschermen. Iedereen mocht nu weten
in welke kamer hy zyn moede leden had uitgestrekt. Daar
in Whitehall konden zyn dienaren hem horen bidden:
.Heer. ik ben maar een armzalig ellendig schepsel, maar
door Uwe genade heb ik deel aan U. Wil vergiffenis
schenken aan hen die gaarne zouden trappen op het stof
van my. nietige worm: want zy behoren ook tot uw volk.
En vergeef ons om Christus Wil. de onnozelheid van dit
korte gebed: en geef ons, als het U behaagt, een goede
nacht; Amen!"
In de nacht van de tweede op de derde September 1658
stak de storm op Woest kwam die aan over de grote,
donkere zee. De storm raasde weldra over het vlakke land
en greep het oude Koningspaleis in zUn honderden armen
om het te schudden, om de ziel te halen van hem van
wie duizenden, millioenen zeiden dat hy met de duivel
een verbond had gesloten. En van wie enkelen zeiden,
dat hy de grootste man was die ooit in Engeland had
geleefd. HU had immers de Brit macht gegeven over de
wereld.
Maar hoe denkt De Bilt erover?
Parijs, Januari 1955
Wat Parijs betreft mag het vriezen. Niet dat het aangenaam
is als Koning Vorst in de Seinestad zijn scepter zwaait - het
merendeel der woningen is immers niet op fikse kou berekend
en de temperatuur binnen is dies maar al te vaak geen vergoe
ding voor die buitenshuis.
Gelukkig vriest het er niet al te vaak en zijn de winters -
welsprekende uitzonderingen daargelaten - er doorgaans
betrekkelijk zacht. In de welverwarmde modehuizen wordt
daardoor de echte winterse koude toch nog niet vergeten of
genegeerd. Integendeel. Behalve het ski-tenue en het mondaine
toilet voor na het skieën. die beide een zeer belangrijke plaats
bezetten in de Parijse modecollecties, wordt er ook veel aan
dacht besteed aan fantasiedracht ten behoeve van de kouwe-
lijken dezer wereld, of ze nu in of buiten Parijs, in Frankrijk of
een ander land de winter trotseren.
Voor die kouwelyken brengt Parijs
van alles: pryzige en minder kostbare
creaties, mondaine en heel ingetogen,
gewone en.... ongewone. Enkele var
die Franse demiers oris, die het ge
wone op meer of minder ver doorge
voerde wyze tarten, hebben we hierbij
afgebeeld.
Als eerste een creatie, die te vinden
Is in de boutique van Jacques Fath en
die meer is dan een kaïfterjas of een
negligé. Het is een ln beginsel prac-
tisoh ensemble voor al wie thuis zit
tend werk verricht en.... natuurlijk
ook voor haar die op haar lauweren
rust. Het is een heel wat eleganter en
vrouwelyker dracht dan het huis-
ensemible van trui en lange broek, hel
ls een warme en comfortabele drachl
waarin men zelfs de meest onver-
wachte bezoekers te woord kan staan
en ontvangen. Fatfh's zeer flatteuz»
winterensemble bestaat namelijk uil
een wyde, larfge rok en een bolero van
dikke mauve wollen stof, terwyi een
jersey truitje In dezelfde kleur er hel
complement by Is. Het geheel heeft di
elegante allure van een avondtoilet,
maar werd als warme hulsdracht ge
creëerd.
Uit de boutique van Dior ls de twee
de schepping afkomstig; deze werd. in
tegenstelling tot de eerste, in het ka
der der negligé's gelanceerd. Het li
een ensemble dat werd samengesteld uil
ene kamerjas van lichtblauwe wollen
stof. geivoerd met witte Jersye en een
hansop-achtig pak (een soort „huis-
pyama") van witte jersey. Dit laatsu
is gegarneerd met gebreide boorden,
die de halsopening en de onderkant
van de pUpen afwerken en de taille
markeren.
Op het praedicaat sportpak maak:
vervolgens de derde creatie aanspraat
Het is een één-delig pantalonpak. dal
op naam staat van André Ledoux, d«
ParUse couturier die zich in sportkle-
ding specialiseert. Het pak is gemaak
van beige visgraat tweed en wordt me'
een leren ceintuur gegarneerd. De
pen van de pantalon zyn, naar
deme trant, zeer nauw: het lyfj:
draagt twee aangeknipte en opge
knoopte lippen, die door middel va:
een kunstige coupe werden verkregen.
Tot slot een ensemble uit het winkel
tje van Calixte. dat ondanks de lang!
rok geen avondtoilet is. doch integen
deel een modern anti-kou creatie voor
hulseiyke omgeving. Drie delen wer
den hier gecombineerd, namelijk ee:
truitje van marineblauwe jersey, eet
lange doorknooprok van een donker
blauwe en groene Schotse ruit en eet
zeer nauw aansluitende pantalon mei
aangeknipte „voeten" van dezelfde
geruite stof. De rok is voorzien va:
grote, opgenaaide zakken en draag!
een heupdraperietje dat met donker
blauwe wolfranje is afgewerkt. Het ge
heel werd voorzien van het étiket
„après-ski" en roept dus visioenen
aan landeiyke houten hotelletjes et
open haardvuren hoog in de besneeuw
de bergen, dooh is. met of zonder de
pantalon, ook ln lagere, koude regio
nen een comfortable en keurige huls-
winterdracht.
J. V.
Theodor Plevier. „Berlijn".
F. G. Kroonder. Bussum
1954.
Theodor Plevier, de beroemde schry-
ver van ,.'s Keizers Koelies", „Mos
kou" en „Stalingrad" heeft een nieuw
deel toegevoegd aan zUn epos van de
oorlog '40-'45 en wel een roman ge
naamd „Beriyn, de doodsstrUd van het
Derde RUk". In deze romanreeks heeft
de schryver, groots en waar de ge
schiedenis vastgelegd van het nazi-rUk,
zyn oorzaken, zijn handelingen en
zyn val ln April 1945.
Evenals in zyn vorige boeken weet
Plevier ook hier weer te komen tot een
grootheid van visie, een breedheid van
beeld, die by myn weten ongeëvenaard
ls in de oorlogsliteratuur van de jaren
veertig en vUftig. Onder de kolossale
schynwerpers van dit talent volgt de
lezer de ramp van Beriyn, de bombar
dementen, de Russische bezetting en
Hitler's einde in zyn bunker.
Reeds in vorige besprekingen heb ik
er op gewezen dat Pleviers werk van
een welhaast Homerische grootheid
is en het heeft m.i. geen zin om in
herhalingen tc vallen. Niets is moei
lijker dan steeds weer nieuwe ter
men van bewondering te vinden.
Toch wil ik er nogeens op wijzen,
daar het mogelijk is dat men heden,
nu de menseiykc blik tot een steeds
kleiner terrein beperkt wordt, dit
niet inziet. Zeker is dat Plevier een
nieuw „mene tekel" heeft geschre
ven dat zjjn voorgaande werk waar
dig is.
I OP DE BOEKENMARKT
De vertaling van M. Mok is zeer
goed.
E. M. Remarque. „Een tUd
van leven en van sterven"
Van Holkema en Waren-
dor ff N.V. Amsterdam z.j.
De grootheid van het werk van Ple
vier zal echter een ieder duideiyk zyn,
die dit legt naast dat van de andere
emigrant-oorlogsschryver, E. M. Re
marque. Wat Remarques doel is ge
weest met het schryven van deze ro
man, is duldeiyk. HU is uit op de
rechtvaardiging van de „goede" gemid
delde Duitse burger, die het wel gewe
ten en ook aanvaard heeft. Hy toont
de lezer de éénpersoonstragiek van de
frontsoldaat en van de burger ln de
gebombardeerde stad. En hoewel men
tot medelUden bewogen wordt door zo
veel menseiyke ellende, zal de Neder
landse lezer althans het ongemakke-
ïyke gevoel bekruipen van op zyn
minst, „dat heb Jullie anderen ook
aangedaan en met hoeveel minder re
den!"
Waar Plevier het waarschuwend
schouwspel oproept van de machts- en
oorlogswaanzin, daar speculeert Re
marque op onze sentimentaliteit om
dode ouders en kinderen, in de ver
strooiing gescheiden echtparen en
moeiiyk te verwezenlijken liefdes. Aan
het slot van zijn roman gaat hy zelfs
over de schreef door de eindeiyk te
gen de slachting van Russische boeren
in verzet komende frontsoldaat, door
een Russische verzetsstryder te laten
doodschieten.
Wy willen deze verontschuldigende
uiteenzetting als komende van iemand
als Remarque wel aanvaarden, maar
onder het grootste voorbehoud.
De vertaling is uitstekend, zoals
niet anders te verwachten was van C.
J. Kelk. Men vraagt zich alleen af
waarom de titel niet behouden en dus
niet luidt „Een tyd van leven en een
tyd van sterven". Maar dit zal wel
weer verband houden met uitgevers-
wensen.
Steffi Lehmann.
„Kleine Escapade". 1
Leopold. Den Haag
van de idealen van sommige mensen,
misschien wel van de gemiddelde mens.
Persoonlyk twyfel ik er niet aan of
Steffi Lehmann heeft deze hele bne-
venreeks van een meisje, dat een
poosje van haar as. echtgenoot weg
gaat, omdat deze haar te veel als een
huismeubel gaat beschouwen, uit haar
duim heeft gezogen. Daar ls op zich
zelf geen enkel bezwaar tegen natuur-
ïyk. Maar dit boekje heeft zo typisch
het wensdroom-toontje. De „ik" uit
rnt verhaal is een aanbiddelyk wezen
tje, vol charme en toch deugdzaam,
vrouweiyk en toch flink, liefhebbend
maar niet verslaafd. Op de vrachtboot
wordt zy door de hele bemanning
,.von der kleinsten und gemetnsten
Mann hinauf zum Kapitan", aanbe
den, bemind, verlangd, verzorgd, ver
wend, beschermd en op de handen ge
dragen. In de havenplaatsen, die het
schip aandoet, staat altyd de avontu-
renkabouter klaar, die maakt dat zU
iets meer ziet en beleeft dan een nor
male sterveling. Wanneer haar ver
moeden dat zy by al deze zaligheden
nu ook nog een kind verwacht - na-
tuuriyk van die ene geliefde in het
verre Wenen - breekt zy. aangelokt
door de brieven van die geliefde, d:e
van een rechtvaardige kwaadheid zijn
overgegaan op een onrechtvaardige
heiligverklaring, haar reis af om naar
Wenen en het huweiyk te snellen.
CLARA EGGINK
