PATON: Pharao
Een Zoeklicht
VAN DE NIEUWE STIJL"
De mens kreeg zijn waarde!
,,Het Licht schijnt in de Duisternis!"
VLOEIBAAR
Een vlucht Boekvinken en een
kleine parade Salamanders
i0gen
C3000 JAAR GELEDEN
tepottclUk maken door de normale, die anders
m trots op te zyn, dan dat hij zich in geen
onderscheiden kan, in wezen niet diep
legde zijn eigen kinderen te \ondeling
k aid, cmdat hij het leven niet aan kon maar
r h;j aan ons plafond, omdat hij tot millioenen
o! de Natuur terug, daarin leeft de Schepper."
15 eerste woorden waren, toen hij in Par.js
i zijn verpletterende nederlaag in Egypt":
n Rousseau bevrijd, want nu heb ik begre-
it ratuurmens een beest is en dat het om de
saat". Ook hü schittert aan ons plafond
Ir -r was dan een vechtjas,
j Egypte dan een land der duisternis?
t-'m dertig eeuwen geleden leefde er een mens
"apteland. die zo „nieuw" was. dat zijn tyd-
•n zijn taal niet konden verstaan. En wanneer
iw op aarde zou komen, in onze verlichte
a zou hjj treurig en verwonderd zijn hoofd
Ifn zeggen: Wat is er van het licht geworden
i was? Ik zie slechts duisternis. Ik zie slechts
die op het punt staat zich zelf te verscheuren
p. zo heette hij toen hü als dertienjarige
receiing begon over Opper- en Neder-Egypte!
Pharao. in de ogen van zUn ganse volk een
amon-Re. de zonnegod.
»n zijn titels toen hü de regering aanvaardde:
'ler, Groot met hoge veren; Gunsteling der
en. Groot in het Koningschap in Karaak;
(-nï, Drager van diademen in Zuid-Heliopoiis.
c Opper- en Neder-Egypte. enz. enz. Heer des
zijn titeis. nóg groter was zUn macht,
I was zijn hart.
1-5: :n over hem geschreven, veel is er over hem
l"h niemand ontkent zfjn grote uitzonderlijk-
feind ontkent dat hij. levende 14 eeuwen vóór
~J ïi monotheïsme, een één Godendom
zijn schedel gemeten en sommigen consta-
Ipi. dat hü de schedel had der grote godsdienst-
1" Men heeft zo veel van hem gezegd, zó veel.
I® feit is. dat hü, na de dood van zUn moeder.
heeft met de ontzettend sterke macht der
T'hrs, en een nieuwe godsdienst stichtte, ter
[wn, „de enig levende God. die züns gelüke niet
F van deze levende God, verliet hü Thebe. de
pi en stichtte daar waar nu El Amarna ligt,
Noever van de NU1. de nieuwe lichtstad: Achet-
Pharao en was dus onschendbaar Het ganse
I wat daarin was, was van hem.
I- 'tas ook mens en juist omdat hü mens was,
Trl'te ontferming bewogen voor al wat leefde.
L viens mond alles was geboren, was Heer van
Zijn kinderen woonden zowel aan de Euphraat
"Ijl. Hij leefde in zijn schepping en wilde het
Vervelingen. Zijn liefde straalde als het zon-
1 aarde groenen deed. Zyn liefde doordrong
"'dreef zo de duisternis.
Pharao van de nieuwe stül. die tezamen met
«tf torstin Nefertete het nieuwe leven bracht,
'(rdnenen de oude goden, en in de graven der
'i«trden hun namen weggebeiteld.
l'hl van Aton kreeg de mens zijn waarde. De
»'«fde toor het eerst de wereld van zijn eigen
jvthPlc. in het land waar de dood geëerd werd
anders ter wereld, stond nu hel gTote
4 nis dit een wonder? Ziet niet ieder die eens
r» van de dood heeft geschouwd daarna hel-
hel leven?
de Pharao's hadden reuzentempels voor
omhulsel laten bouwen Ook de edelen
';;r; hat gedaan en de eenvoudigste boer uit het
- geprepareerd begraven, diep in het zand
- Md de Dood het Leven beheerst. Hond»n-
mensen hadden veertig Jaar gebouwd
1 '>an -n dode. Cheops.
3 aan dood en onsterfelijkheid verstiet en
f*en dodencultus van twintig eeuwen, ver-
•Mphoenix. Echrfaton met zijn liefdeleer.
de mens van heden gelooft niet erg meer
""isme. Dit is alleen maar jammer. Méér dan
"if vóór Christus, zong de mens uit de licht-
zijn Uw werken, het is te veel om te
ff God. die zün weerga niet heeft!
zfjtajaton bloeide het grote leven open.
kii i» •''chzelf ln de armste boer; hü. de
j wtelen verhief hü uit hun nederigheid
P ®jn lichtstad, op hemzelf en de zynen
Hel schrijven van het honderdste
„Bewogen Leven" heeft zijn aparte
moeilijkheden èn bekoring.
Ook geeft het de auteur een zeker
recht. Het recht bijvoorbeeld om dat
onderwerp te kiezen, dat hemzelf het
meest interesseert.
Mij interesseert in de eerste plaats
„wat altijd nieuw blijft". Het eeuwige
in het tijdelijke, dus. Mij interesseren
in de eerste plaats die groten, die een
nieuwe wereld voor ons ontsloten en
zodoende blijven schitteren, aan het
levensplafond der ménsheid, ook al zijn
ze tijdelijk onzichtbaar.
Hun fouten en onhebbelijkheden heb
ik hun gaarne vergeven, want voor
mij is het wel duidelijk, dat hij, uit wie
een nieuwe wereld geboren werd,
anders moést reageren dan „de nor
male", die Socrates belachelijk maakte
omdat deze eens als soldaat, een ganse
nacht op post stond, verloren in zijn
gedachten „niet wakker te maken door
wélk lawaai uit zijn omgeving ook."
scheen de Zon van Aton. Kunstenaars aan zün hof beel
den hem af. met zün vrouw en kinderen. Nooit nog was
de gezinsband zo ideaal afgebeeld. Nefertete. voor vele
art.stieke naturen tot op heden het schoonheidsideaal,
was niet de onderworpene, wel de bescheidene. was niet
de gedweeë, doch wel de gelükwaardige.
Wat werd er van deze Echnaton en zijn godsdienst?
Hü had de waarde ran de mens in een heel nieuw licht
gezien. Beschenen door het licht van Aton was die
waarde te groot om zinneloos te worden vernield.
Echnaton werd pacifist. Toen nu de aan de Pharao
onderworpen volkeren dit vernamen kwamen zij in
opstand. Heimelijk én openlük spottend met de „waan
zinnige" op de lichttroon.
En terwül de Egyptische generaals in de afgelegen
oorden van Syrië vochten tegen de overmachtige vyan-
den. en bode op bode naar de Pharao zonden om hulp.
zong de Pharao zün zonnezangen en verkeerde met zün
God.
HU. de Heer van Opper- en Neder-Egypte. de zoon van
de levende Aton. stak zün zwaard in de schede, omdat
hü er niet door wilde vergaan.
HU liet zich door niets en niemand meer terugdringen
naar de lagere vorm van stryd.
En zo ging dan alles „verloren" wat de Koning bezeten
had buiten de grenzen van zün Rük.
En zo zal in onze dagen ..alles verloren" gaan wat
niet verdedigd wordt. En omdat wü het zó voelen blijft
de oorlog altijd bestaan.
Slechts de enkeling kan zün leven behouden door het
te verliezen. Slechts een enkele komt waarlük tot het
inzicht dat wapengeweld nooit een overwinning schenkt.
SINDS eeuwen stroomt het water
van de Ganges voort, steeds
maar voort in een gestadige,
voornaam-trage gang.
De dorpen en tempels, de bomen,
de mensen langs de oevers veran
deren. verouderen, verschynen en
verdwünen. maar de rivier, als rivier
blitl'.
Telkens vers water, hoog van de
verre bergen
Telkens morgen, middag, avond,
dag en nacht
Telkens voorjaar, zomer, herfst,
winter, seizoen na seizoen jaar op
Jaar. eeuwen en eeuwen
Het water stroomt. Het water
komt en gaat.
De sehe-en drijven mee of worden
met zeilen of roeiers tegen de
stroom in gedragen
Het leven, de geschiedenis drüven
mee m en vloeibaar als water, steeds
verder soms vlak en eentonig, dan
weer eer.mpeld of met dreigende
golven, riskant, onbetrouwbaar.
Je eigen wereld, je eigen gedach-
tensysteem wordt ondermitnd als
een diik van zandkorrels. De struc
tuur. het patroon verliest het ver
trouwde karakter Kleuren lopen
dooreen. Alles lijkt vloeibaar gewor
den. meegevoerd, losgewoeld door de
trage, maar gestadige stroom me*,
zijn geheimzinnige kracht.
Woord van Bezinning
NIET ieder die de film „The Ri
ver" heef: gezien, zal bevredi
gend naar huis zijn gegaan
Schuilt de oorzaak hiervoor in het
verhaal?
Misschien.
Zou de merkwaardige vermenging
van Oosters leven. Oosters denken
met Westerse gewoonten en Wes
terse gevoelens een tegenstrydlge
indruk hebben achtergelaten?
AFGEZIEN van onbevredigdheid
of entiek. de beeldenvloed, ir.
talloze kleuren, die langs Je
trekt in nauwehiks anderhalf uur.
laat in ieder geval de betrekkelijk
heid. de onvastheid van onze kleine
particuliere wereld zien. Hoe wijd en
diep is de kring van volken, talen,
van moeiten en vreugden, van voor
spoed en teleurstelling, van hoogge
spannen verlangens en onstuimige
bedreigingen.
Je kleine leven drijft mee in de
rivier der eeuwen.
Telkens morgen, middag, avond,
dag en nacht
Telkens najaar, winter lente, zo
mer, jaar op Jaar. eeuw na eeuw.
Het leven gaat voort steeds maar
voort, in niet te stuiten gang
Mensen komen en verdwijnen.
Soms lükt de geschiedenis van de
mensen en van de schepping een
eindeloze, eentonige herhaling, vlak
als de waterspiegel van de Ganges
in de middaghitte.
Dan weer verheft zich een vloed
golf met zo tomeloze kracht, dat de
geschiedenis van ie volk en naaste
omgeving, zelfs van de wereld in
volle omvang, vernietigd dreigt te
worden.
VOLGENS de Biibel is noch de
gestadige gang.de eentonigheid,
noch de vervaarlijke, bruuske
wending een reden wanhopig te
worden. God is de verborgen oor
sprong van ons leven en van de
wereld. Hii stuurt deze rivier en ze:
grenzen oevers, begin en einde Tot
Ziin ogenblik van de laatste, be
slissende wending blllft alles in onz°
wereld, in onze tiid en in ons den
ken. hopen en vrezen, vloeibaar.
P L SCHCONHETM,
Hervormd predikant voor het
bultenkerkeliike werk.
Hoge Ründük 14a.
NAARMATE Zijn gebied verbrokkelde, werd Echnaton
eenzamer. Zo luidruchtig als eens zijn vrienden hem
hadden omringd, zo onopvallend verdwenen ze nu,
als de ratten der woestün, naar Thebewaar de
Amonpriesters vergaderden, wachtend op de dood van de
zoon des Lichts
Toen, verlaten door velen, die hü had opgericht, kwam
de eenzaamheid. Hy was de Pharao, hij was goddelijk,
zUn vüanden, de Amonpriesters, doodden hem niet. Niet
zijn lichaam, doch hij wist dat er weldra een tijd zou
komen dat ze zün ziel zouden vervolgen tot aan de poorten
van het lichtpaleis van Aton.
Duidelük zag hü het opeens: de duisternis waarin de
mensen leefden was zó groot dat zü de grote liefdebood-
schap niet konden verstaan. En daarom zouden ze eeuwig
strijden.
Doch voor hem was er geen weg terug. Terwül om hem
KONINGIN NEFERTETE
i dichtte zün eigen
„Ik adem de zoete adem in, die voortkomt uit
Uw mond. Ik zie Uw schoonheid iedere dag. Het
is mijn begeerte om Uw zoete stem te vernemen,
zelfs den noordenwind, opdat mijn ledematen
mogen worden verjongd met leven door Uw
liefde. Reik mij Uw handen, die Uw geest vast
houden. opdat ik die moge ontvangen en er door
leven. Roep Gij mijn naam in eeuwigheid en die
zal nooit ontbreken."
m OEN Egypte een ruïne was geworden van wat het
I geweest was. stierf de zoon des Lichts.
-L Nauwelüks was hy dood of de hyena's verhieven
zich. De Amonpriesters, belust op macht, begerig door
het lange wachten, „bekenden" zyn opvolger, die daar
door weer Zoon van Amon werd. De lichtstad werd ln
allerijl verlaten Met de dood op de hielen reisden de
laatste getrouwen naar Thebe. op Pharao's bevel Dagen
aaneen loeiden der underen en jankten de honden van
Echnaton En toen ook zij waren gestorven, aan de ketting,
in de eerste stad der vrüheid. kwam d? woestijnwind, om
ln eeuwen, e plaats van deze tragedie, met een dikke
laag zand te bedekken, gedurende duizenden jaren.
De mummie van Echnaton werd naar Thebe gevoerd.
Nog had hü vereerders. De nieuwe Pharao was met een
dochter van Echnaton getrouwd. Zonen had de lichteed
Aton deze zachtzinnige niet geschonken Hy werd bijgezet
in het graf van zün moeder, in goudblad gewikkeld, een
gouden gier op de borst. En op gouden banden om zün
lichaam schreef men al zün titels
Doch naarmate de jaren verstreken groeide de wereld
van de Amonpriesters en op een kwade dag drongen zij
zün laatste rustplaats binnen om overal zijn naam weg
te krassenen zün moeder met zich te nemen uit
deze onreine sfeer.
Weldra werd hü de grote misdadiger, de ketterkoninz.
wiens naam- moest worden doodgezwegen en wiens leer
moest worden uitgeroeid.
Dit gelukte, maar meer dan drie duizend jaar later,
toen de wereld hem volkomen vergeten was. werd hij
teruggevonden èn zyn leer. En nog. twee duizend jaar :ia
de geboorte van Christus is zyn leer die van een roepende
in de woestün
HET is nog nacht In de harten der mensen.
Welnu dan. bü de nacht horen dc daden der duister
nis. Wü kunnen dit veel beter ruiterlijk bekennen,
dan de schuld van de oorlog geven aan wapenfabrikan
ten of aan de een of andere dictator. Wij kunnen
dit veel beter eeriyk in ons zelf bewaren dan schimp
scheuten lanceren naar opgroeiende jeugd over hun
handeloosheid en plichtsverzuim, terwijl ons geslacht
bezig is de fundamenten te leggen voor een toekomstige
wereldruïne, waarbü zij de klappen krügen.
Maar wat gij moge denken of voelen, houdt goede moed,
want het Licht schijnt in de Duisternis.
REIN BROUWER.
Onze keuze is gevallen op:
R. Blijstra „Hoogtevrees". Blüstra ls
een van de weinige zuivere novellisten
in de hedendaagse literatuur. In deze
bundel vindt men twee goede stalen
van zün kunnen. Vooral „Een schot
in de bergen" is een levendig, goed
geworteld verhaal over een Jachtop
ziener, die zich schuldig voelt aan
moord, in tegenstelling tot zün col
lega's en dorpsgenoten, die in hetgeen
Is voorgevallen niet- anders dan een
daad van gereohtigheid zien. Het ge
heel ls een zeer boeiende en intelli
gent geschreven manifestatie van het
aloude probleem van het individuele
rechtvaardigheidsgevoel tegenover de
collectief aanvaarde rechtszin.
„Boontje's Reservaat", von de hand
van Louis Paul Boon men herin-
nere zich „De Kapellenkensbaan"
ls het best te beschrüven als een klei
ne wereld vol protest tegen de bar
barij. die de maatschappü is. Men
kiygt de indruk .dat de auteur al lo
pende schrüft. waarbü zün pen op
vlamt bü ieder onrecht dat hü ziet.
Deze merkwaardige schrüver reageert
binnen het reservaat van zlin schry-
verschap. met zlin hart en met zün pen
en geeft in zün adembenemende he
dendaagse wereldbeeld meer stof ter
overpeinzing dan velen in zes romans.
Piet van Aken. die de novell? Iiltn-
kaart geschreven heeft, bied de lezer
een klein meesterwerk van geserreerd
heid. Het eind van de vorige eeuw. een
twaalfjarig meisje, de steenfabriek en
het ontzettende lot van dit kind onder
gelüken en superieuren worden door de
auteur met een zo ingehouden en füne
subtiliteit duidelijk gemaakt, dat het
de lezer dieper en raker aangrüpt dan
alle realisme bü elkaar.
,.De Glazen Bol" van Kees Stempels
is een bundel korte verhalen, die ener-
zyds 'n diafane stemming van jeugd en
verdriet hebben De Speeltuin is een
buitengewoon goed getroffen stem-
V OP DE BOEKENMARKT")
De Boekvink. „Litteratuur in miniatuur". De Arbeiderspers.
Amsterdam 1954.
De Salamander Reeks van de beste oorspronkelijke en ver
taalde romans Em Querido. Amsterdam 1954.
Hier zijn de boekgeschenken voor de beschaafde lezer bij
uitnemendheid Voor de bijzonder lage prijs - resp. f 1,90 en f 2,50
- kan men bij de Boekvink-boeken enerzijds nieuw werk in zijn
bezit krijgen van Noord- en Zuid-Nederlandse schrijvers, dat van
een zo goede kwaliteit is dat men verwonderd staat dat enig
uitgever het bij elkaar gekregen heeft. Hetzelfde geldt ander
zijds voor de reeks van voornamelijk herdrukken, de Sala
mander. De verzorging van beide groepen is wat materiaal en
typografie betreft perfect De laatst genoemde prijken voor deze
gelegenheid met een aantrekkelijk nieuw omslag Wie een boek
uit een van deze beide series koopt, grijpt eigenlijk nooit mis.
mlngsschets en een parodistisch en
navrant anecdotisch element ander-
züds vertonen. De persoonliike toon in
de half vermakelüke. half trieste ver
halen. zoals .JJe Toren en „Begeer-
UJke Eenzaamheid" is treffend.
Marie-Sophie Nathusius toont zich
ln haar debuut „De Partner" een goede
vertelster. Een byna werkelükheid ge
worden verbeelding voert een jonge
vrouw terug in haar verleden als dan
seres en weder onder de invloed van
haar Svengalt-achtige danspartner.
Deze moderne Trllby weet zich echter
Nel Noordzij, een jonge dichteres,
geeft in haar bundel ..Om en Om",
beurtelings poëzie en proza van een
grote oorspronkelijkheid van visie en
stUL Haar poëzie toont aan. dat dc z.g.
experimentele richting haar gevoerd
heeft tot het ..ritmisch praten" da: het
vers van de moderne tüd geworden
schünt te ziin. Van haar korte verha
len treft vooral „Box 3" door de ult-
zonderliik evocerende kracht van haar
taal en visie.
Bü de Salamanders:
Verheugd kan men zün wederom een
herdruk te zien van Johan van der
Woudc's „Straat Magellanes". de met
veel talent en kennis van zaken op
nieuw vertelde geschiedenis van de reis
van Olivier van Noordt. Deze voortref-
felüke avonturenroman van het zui
verste zeewater behoeft langzamer
hand niet meer geprezen te worden.
Top Naeffs „De Dochter" is en blyft
een van de ontroerendste romans van
deze schrüfster. die haar lezer altüd
weet te boeien. Vooral wanneer hü
zich realiseert dat een verhaal als dit
wel speelt in een tüd. die kort achter
ons ligt wat overigens een charme
op zichzelf ls doch dat dc eenzaam
heid van de mens iets van alle tüden is.
Arthur van Schendel beschrüft ln
„Blanke Gestalten" zeven vrouwen op
zün klassieke, precicuse wüze.
Dat Johan de Meester niet vergeten
behoort te worden, bewijst dit boek
niet korte verhalen „Allerlei Mensen".
Men vindt hier de beid? kanten van
zün schrüverschap:zijn weemoedig rea
lisme en ziin Frans getinte, levenswijze
zedenschilderingen, die in hun lichte
toets zo raak getroffen zijn. Het bock
is voorzien van een voorrede van Vic
tor van Vriesland
Met de aanbeveling van twee uitste
kende vertalingen 'Max Nord) van
romans, die behoren tot het beste wat
Frankrijk voortgebracht heeft, wil ik
deze rü korte besprekingen besluiten.
In de eerste plaats ligt hier „Het Grote
Avontuur" - Le grand Maulnes - van
Alain Fournier. het sublieme verhaal
van een jeugd, dat in ziin reële roman
tiek een zielservaring is voor ieder, die
het leest en als tweede, de lucide psy
chologische liefdesroman van Raymond
Radiguet. getiteld „Van de Liefde Be
zeten" (Le Diable au Corps). Door
deze beide boeken, door jonge en he
laas ook jong gestorven auteurs ge
schreven. naast elkaar te leggen kan
men zien hoe één gegeven twee totaal
verschillende werelden kan oproepen.
CLARA EGGINK.
