"DE DUISTERNIS
VAN DE MACHT
f
Een Zoeklicht
loedbad teisterde arm Frankrijk.,
D'
M
H
Zaterdag 30 October 1954
oaen
Leven XCVI
O-
ie droeg nog het licht van menselijke liefde?
In het volk leeft de macht der duisternis, in de leiders de duisternis van de macht
Woorden van Tolstoï, doch zij gelden voor alle tijden In alle tijden is het volk van
iede wil geweest, was het de drager van hoge waarden, doch het wordt, daar het
beschikt over voldoende inzicht, gemakkelijk misleid.
Als daar een bewogen stem komt, die het oproept tot de daad, „in naam des
iningsofin naam van God", dan gordt het zich aan, zonder te onderzoeken
die stem wérkelijk van de Koning is of van God Zonder zich te realiseren dat die
ning, die Grote, ook maar een mens is, behep» dus met vele gebreken.
DE voorpagina van een
dagblad wordt over het alge
meen ..groot" nieuws afge
drukt. De ..koppen" boven de ko
lommen vermelden met forse letters
de politieke toestand van de we
reld. Een hevige brand, een tragisch
verkeersongeluk. een bijzondere
sportdemonstratle worden op de
zelfde manier onder de ogen van
de lezers gebracht. En terecht. Alie
nieuws is nu eenmaal geen ..groot"
nieuws Belangrijke berichten mo
gen door een bijzondere ..opmaak
in het oog vallen. Gebeurtenissen,
die binnen de aandacht van een
beperkte kring thuis behoren, wor
den in den regel niet op de voor-
WOORD
VAN
BEZINNING
dergelijke feiten kunnen ln een be
paald gezin, soms ln één leven, alle
andere gebeurtenissen, die in lange
kolommen, voorzien van ..vette kop
pen" beschreven worden. In de
schaduw zetten. Je bent zo vervuld
van eigen vreugde of eigen leed,
dat al het overige in de wereld Je
niet meer interesseert.
In dit geval is het binnenblad,
viduele spanning, gemoedsstem
ming". kom je tot de ontdekking,
hoe nauw Innerlijk en uiterlijk van
het leven bijeen behoren.
Grote, opvallende daden en fei
ten actie om de onbeschrijfelijke
en ons aanklagende nood van de
vluchtelingen uit de wereld te hel
pen. het verrassende en bescha
mende voorbeeld van Florence
Nightingale die alleen door radi
cale navolging gehuldigd kan
worden, de herdenking van een we
reldhistorische figuur als August 1-
nus en wie en wat al niet meer
vinden bil nadere beschouwing hun
oorsprong in de binnenzijde van
mensenlevens.
pagina vermeld. Zij ontvangen een
plaats, onder streeknieuws of een
andere rubriek, op een binnenblad
van de krant.
DIT WIL echter niet zeggen.dat
dit soort nieuws minder be
langrijk zou zijn.
Het leven bestaat uit vele kleine,
onopvallende dingen. Voor de be
trokkenen en voor de naaste om
geving hebben deze vaak meer be
tekenis dan het meest schokkende
wereldnieuws. Een kind. dat gered
wordt: een examinandus, die ge
slaagd Is; een overlijdensbericht;
nu figuurlijk op te vatten in de zin
van Je persoonliike. intieme leven"
frontpagina geworden. De binnen
kant is hoofdzaak. Wat bil anderen
de meeste belangstelling trekt en
door de redactie en de drukker van
het blad zo opvallend mogelijk
wordt geplaatst, is voor jezelf bij
zaak.
VERDER peinzende over front
pagina in de betekenis „bui
tenkant van de wereld, alge
meen nieuws" en binnenblad, ge
zien als „persoonlijk interesse, indi-
GETÜIGT de frontpagina, de
ulterlüke kant van mijn
christen zijn. op onweerspre
kelijke wyze. van een regelrechte
verbinding met de onzichtbare.
Innerlijke zijde: Jezus' Evangelie,
dat immer actuele en hoogst waar
devolle binnenblad?
P. L. SCHOONHEIM,
Hervormd predikant voor het
buitenkerkelijk werk.
►loge Rijndijk 14a.
ER is geen verhevener zang dan klokkengelui!
Iedereen die het hoort op een ongewoon uur. weet
dat er een Prins geboren is of dat een ramp het
vaderland heeft getroffen.
Om drie uur In de nacht begint de bourdon van St.
Germain te luiden. Zwaar galmen de tonen door de
lauwe nacht en dringen in de huizen. In de zo pas nog
zo stille straten kletteren opeens de wapens en hese
stemmen schreeuwen: „de Koning wil het, de Koning
beveelt het!"
Rinkelende ruiten, krakende deuren, gillende vrou
wenstemmen die boven het rumoer uitklinken en God
aanroepen. De grootste moord aller tijden is begonnen!
Mannen worden ln hun bedden vermoord, vrouwen, kin
deren. De dorst naar bloed Is opeens In duizenden ge
varen. Overal zoekt men naar huizen zonder kruis. Tot
in het paleis van de Koning stroomt het bloed. Een ge
wonde Hugenoot vlucht door de gangen van het Louvre,
barst door de deur die toegang geeft tot de kamer van
Margaretha van Valois. Hij loopt de verschrikte bruid
zo in de armen en rolt met haar ondersteboven. Het
bloed dringt in haar kleed.
Zjj verbergt de stakker in haar kamer, één van de
weinige overlevenden van dit bloedbad.
Buiten neemt de razernij voortdurend toe. De mensen
worden bezeten en de Koning, over wie ineens de bloed
dorst is gekomen, staat aan een open venster, en schiet
en schiet. „Doden! Allemaal doden!" brult hij. Mensen
zijn géén mensen meer.
Coligny in het gezicht getrapt, doch toen hij het deed
was het hem of de tijd heel even bleef stilstaan en hem
aanklaagde voor alle eeuwen. Een koude rilling liep langs
zijn rug. De hand van de dood was opeens op hem. Voelde
hjj op dat ogenblik dat eens hetzelfde aan hem zou wor
den voltrokken? Dat eens de man. met wie hy nu deze
gruwelijke massacre leidde, hem op dezelfde wijze doden
zou? Hij veegde het koude zweet van het gelaat en on
middellijk daarna gaf hy bevel de Collgny het hoofd af
te slaan.
De bezetenheid vond haar hoogtepunt. Al wat geen
witte band om de arm droeg en geen wit kruis om de
hoed. en zich op straat vertoonde, werd neergeslagen.
En toen die vreemde koorts het hoogtepunt bereikt had.
rekende men met zijn persoonlijke vijanden af. Aan de
Katholieke Sorbonne vermoordde een hoogleraar de
beroemde geleerde Ramus, omdat hij met deze ln een
polemiek gewikkeld was.
hcht
•\E duisternis daalde neer op dit arme land.
Ook op de Eeuwige Stad Rome. ondanks het feit
dat zij tengevolge van deze mlsdnad schitterend
werd verlicht. De gezamenlijke kardinalen hoorden het
Te Deum aanter ere van deze overwinning. .En
Paus Gregorius XIII liet de bloednacht jubelend vieren".
Als dan dusdanig de Hoge dienaren van Christus han
delden. ln volslagen duisternis, wie droeg dan nog het
i menselijke liefde en menselijke rechtvaardig-
Itiurina de Medici weer naar haar palels, het
terugkeerde, was zij aan hevige angsten ten
Coligny zou niet sterven, hy zou blijven
on wel raden wat hij de Koning had gezegd,
K hem alleen was „Sire, Ik smeek U na
ijlt. houdt üw moeder bulten de regering,
lchts kwade raad geven die, indien gij er naar
V *eg zal vagen. Sire, regeer alleen!"
■gesproken hebben, deze „tweede-rangs" edel-
*"n ziekbed zal hij zijn plannen smeden om
wen. Hij heeft zijn mensen daar wel voor.
ps geruchten de ronde dat zij de aanslag
ïid. En ze heeft er part noch deel aan!
slimmer zijn! zij zal het winnen! Ook zij
""•n smeden tot redding van haar zelf en
t haar getrouwen ln het kabinet des
Zij is héél rustig als ze te midden van haar
f*n is. Ieder maakt ze duidelijk dat de dood
i aangeklopt. Weldra zal de Koning optreden
ieü van de Coligny. De Koning zal hen
n dodenbehalve zijn eigen moeder. Die
Bartholomeusnacht in Parijs
ENDRK DE GUISE wilde persoonlijk de Collgny
zijn rekening nemien. Toen hij er heen trok r
bende, luidden alle klokken al, als om hem
zijn
ET koortsachtige haast begon men te werken.
De avond daalde. Het u-as snikheet ln Parijs. Er
moesten legers worden gevormd, er moest angst
vallig voor worden gewaakt dat niemand van de tegen
partij ook maar een vermoeden kreeg.
Met de nacht kwam de duisternis en in de duisternis
tekende men een wit kruis op de huizen der Katholieken.
De Hugenoten, die nog in Parijs waren tengevolge van
de Koninklijke bruiloft, en gastvriendschap van de Ko
ning genoten, dachten niet aan de dood, die reeds aan
hun sponde stond.
Wel dachten zij aan Gaspard de Coligny. Wel hadden
ze er in de middag over gedacht, gedreven door hun grote
nood. het Louvre te bestormen. Doch het is altijd zo
moeilijk het juiste besluit te nemen in een tijd van tra
giek. Deze daad zou onherroepelijk een nieuwe gods
dienstoorlog ontketend hebben.
Zij zullen voorlopig afwachten. Zij zijn met te weinigen.
De slaap komt over hen. na deze veel bewogen dag.
schuwen. Doch hij luisterde niet. Toen hi) by het huls van
de Admiraal kwam, liet hy de weerloze portier op staande
voet doden, en zond daarna zyn bende naar boven, terwyi
hy zelf beneden bleef.
De Admiraal, die begreep wat hem te wachten stond,
richtte zich op in bed en beval al zijn dienaren te vluch
ten. Eén, zijn trouwe Nicolaas Musz. bleef bij hem. „Vlucht,
ik beveel myn ziel aan God!", riep de Admiraal nogmaals.
De dienaar schudde zijn hoofd en stelde zich op naast
het bed.
Toen werd de deur ingetrapt, en de eerste die binnen
stormde. een zekere Besme, schreeuwde: „Zyt gij de Ad
miraal?"
„Doe wat men U bevolen heeft", antwoordde de grote
Hugenoot rustig.
Daarna stak Besme hem het zwaard in de borst, en
zy die hem volgden hun degens.
Hendrik de Guise riep naar boven: „Klaar?"
Ja", antwoordde Besme. en direct daarop gooide men,
op de Guise's bevel, het lyk naar beneden. Hy heeft de
?id?
Schrik niet, de beulen! Die beulen in de provincie, die
weigerden 's Konings bevelen tot verdere moorden uit
te voeren. ZU executeerden alleen nadat een vonnis was
geveld, zo zelden zü, omdat zü dienaren waren van het
gerecht en geen sluipmoordenaars. Deze grauwen, waar
haalden zy de moed vandaan?
ACHT dagen na deze vreselyke nacht, liet de Koning
midden ln de nacht zyn zwager .Hendrik van
Navare roepen. En toen deze voor hem stond en zyn
ogen op hem richtte, fluisterde hy als een angstig kind:
„Hoort gy niets? Hoort gy geen kermen en geen gillen?"
In de doodse stilte hoorden ze beiden duidelijk gesnik,
gekerm, rumoer. Doch toen zy mannen uitzonden om dit
alles te onderzoekenwas er niets.
De schattingen over het aantal doden lopen zeer uiteen.
De een spreekt van twintig, de ander van zeventigduizend
doden in gans Frankryk.
Hoe vaak is het bloedbad der duisternis daarna nog
teruggekeerd? Pas als de mens in zichzelf de grenzen
van landen, volkeren en kerken overwonnen heeft, Is
er kans op een betere wereld!
REIN BROUWER.
zÜJhaar getrouwen niet verlaten. Inte-
IW weS wijzen uit deze vreselijke moei-
«Ui oe Koningin-Moeder, is er wel van over-
üuVMSe"jke din?en te wachten staan. Zij
i n.?6, terwyi hy zwaargewond te bed
«Un volgelingen op hun spoor zetten.
machtsrover voor zyn. Is de aanslag
hi, van plan ls- ool£ Been aanslag op de
alen6 macht?
tri hP KoninS binnen komen. Dan is het voor
FUa gen-orden op leven en dood! Zy heeft al
verzameld dat het leven van de Koning
■nni moe,en ze straks de Koning overtui-
wnnin; moet terugslaan, ztf niet. De Koning
Cn»"iIljn s,erk- En dat moeten ze zijn willen
«ie o„ iUnne!1 Iosscbeuren van de macht van
°P bun bloed is belust.
ii r-.r. 'i gezelschap hartstochteiyker comedte
T h.„ toen de Koning binnenkwam,
oan t*ee uur duurde de vertoning
Kii,LafIe?arteWe en zwakke vorst eindelijk
'erne te overtuigd van het bestaan van
ft Fas Sn uZIJn -even. waarvan de Coligny
_T llde hij het bevel tot de moord niet
^BKonlnEtn1mJ?". het nlet Raan kan Toen
eilhrm er ln een hevige huilbui uit-
m H,°er dal voor altyd naar Italië
voet ln een blooster te gaan. Indien
Ib'at zii nverSpn m|sdadigers vergolden
|oè Frankryk hadden gebracht", gaf
«n verliet het vertrek.
nuffi" dat a,Ien gedood zouden worden in
Betje Wolff. „Letterlust of
Kipperust". Kosmos Amster
dam 1954.
Na het artikel, dat in September van
dit jaar op deze plaats is afgedrukt,
naar aanleiding van het feit. dal er
na de dood van Wolff en Deken 150
jaar verstreken zyn, zal Ik niet meer
uitweiden over deze gebeurtenis. Het
is verheugend geweest te zien en te
horen, dat men allerwege deze Moe
ders van de Nederlandse zedenroman
herdacht heeft, ofschoon er nog
onder de veel verspreide weekbladen
enkele zijn, die dit belangryke feit
de moeite niet waard gevonden heb
ben. Dit toch moet men de redacties
niet alleen kwalyk nemen. Men moet
het ook de lezer verwijten, die er zijn
week- of maandblad niet op attent
maakt, dat een dergelijke omissie
hem niet bevalt en deze laatste zo
doende in de waan laat. dat hy alleen
belangstelling zou hebben voor sport-
plaatjes, vertaalde verhaaltjes en
breipatronen. De Nederlandse lezer
kon in het algemeen weieens wat
meer metterdaad deelnemen aan het
leiterkundige leven en niet alleen
slikken wat hij voorcezet krygt. maar
ziin wensen duidelyk kenbaar
maken.
Byzonder gelukkig is het ln dit ver-
and te noemen, dat de uitgeverij
Kosmos" in Amsterdam op de gedach-
- is gekomen als herinnering aan het
terfjaar van Wolff en Deken een
kleine bloemlezing uit het korte werk
l OP DE BOEKENMARKT
Beemster, Betuwe en Veluwe
van Betje Wolff te laten verschijnen,
samengesteld door een schryver, die
voor een zeer uitgebreid publiek geen
vreemde is. Jan Mens. dezelfde die het
vorige jaar zijn roman over Betje Wolff
„Elisabeth", heeft gepubliceerd Zyn
keuze ls een goede en verstandige.
Aangezien dit boekje bedoeld ls voor
de lezer in de ruimste zin van het
woord, is het goed dat hy zyn keuze
heeft bepaald tot die gedichten en
brieven, die herhaaldelijk geciteerd
worden, doch die aan weinigen in hun
geheel bekend zijn. Het is een plezier
hier o.a. De Menuet en de Dominees
Pruik enerzijds aan te treffen en an
derzijds de verhelderende brief aan dr
Maarten Houttuyn. De voorrede getuigt
van goed begrip, hoewel ik het niet
»ens kan zyn met Jan Mens' vragen-
lerwyze opgeworpen stelling, dat
ketjes kunstenaarschap voortgekomen
•ou zUn uit een vlucht uit het huwelijk,
lit een dergelijke oorzaak ls van zijn
levensdagen nog nooit een talent
voortgekomen en er is ook geen reden
om Betjes boutade over dit onderwerp
in de genoemde brief al te ernstig op
te vatten.
Ook ben ik het niet eens met Mens'
opvatting van Aagje Deken. Ik heb dit
ln myn vorige artikel gezegd Doch .k
moet er nu nadrukkelyk by zeggen,
dat myn opvatting totaal niets ie
maken heeft met de kwestie van
„j .and". doch alleen met kwesties van
geaardheid en getalenteerdheid.
„De Gelderse Bloem". Van
Loghum Slaterus. Arnhem '54
De Provinciale Staten van Gelder
land hebben een Stichting ln het leven
geroepen, die o.a. tot doel heeft de
uitgave van een reeks geschriften, be
trekking hebbend op het culturele
leven ln Gelderland in de ruimste zin
Deze „bibliotheek" staat onder redactie
van Barend de Goede. Bernard Ver
hoeven en Johan van der Woude en
draagt de titel „De Gelderse Bloem"
Aldus vermeldt de omslag van dit boek.
Wanneer deze bibliotheek zich blijft
bewegen op het peil van deze eerste
uitgave, dan zou dat een reden zyn
voor de auteurs van de tien andere
provincies van Nederland om zich in
Gelderland te vestigen, want daar is
men biykbaar ln voortreffehjk gezel
schap en ln een inspirerende streek.
Het gaat met het oog op de ruimte
niet aan al het in dit boek opgenomen
werk apart te bespreken en ik moet
dan ook volstaan met dg verklaring,
dat iedere bydrage van uitnemende
kwaliteit is en dat zonder uitzondering.
Uitstekende beschouwingen over Gel
derse schilders, beeldhouwers en musici
die overigens ook buiten de provincie
hun bekendheid verworven hebben,
worden afgewisseld door een reeks
fraaie en amusante Bruyns. Van
der Graft gedichten, waarbij het
my alleen verbaast dat De Goede in
het vers van Bastiaanse een overeen
komst ziet met Bloem en dat het vers
„Doorwerth" van Jan Engelman niet
aanwezig ls. ook al laat deze de sche
pen van Doorwerth naar Arnhem
..stroomopwaarts" varen.
Dat ik van het schéppende proza
alleen het prachtige verhaal van Maria
Dermout by de tekeningen van Qulrün
Ver Huell en Johan van der Wouden,
Het Veer. waarvan wy al een voor
proef hebben gehad lr de Schrijvers
almanak 1954, noem, betekent niet
meer dan een schoolmeesterlyk plus
by de lof voor de anderen.
Afgezien van het literaire belang,
geloof lk niet dat een provincie een
betere visitekaart kan presenteren dan
dit boek.
CLARA EGGINK.
