12.328 personen ontvingen
feestgave in Waaggebouw
LEIDSCH DAGBLAD - MAANDAG 4 OCTOBER
T
Leiden eet haring en wittebrood
Bij Leidens historie
Eén der schoonste tradities
van
de 3 Octoberdag
Behalve het Leldse 3 Octobermenu bU uitnemendheid - Hutspot - en paling
(niet historisch, doch wel „Leids") ee( de Leldenaar op die dag van Leidens
Ontzei haring en wittebrood. Voorzover in dit laatste zelf niet ls voorzien - w(J
kunnen ons dit haast niet indenken - behoort het tot één der schoonste en
tevens meest zinrijke tradities van deze dag. dat het bestuur der 3 October Ver-
eeniging daarin voorziet. En zo kon men ook dit jaar wederom hooggehoede en
deftig in het zwart gestoken heren in het Waaggebouw rond de enorme sta
pels witte broden zien staan, waarvan ieder op z(jn beurt zijn portie kreeg.
Rond de kuipen met Ncerlands zeebanket - de 3 Octoberharing - hadden zich
de dames (keurig het schortje voor) geschaard, die al even druk in de weer
waren om leder hel zjjne/hare te geven. Ditmaal werd de feestgave aan niet
minder dan 12.328 personen uitgereikt, een verheugend groot aantal, dat op
nieuw het bewijs levert, dat ook de Leldse burgerij haar zin voor historie le
vendig weet te houden.
Het heeft er nog een ogenblik om gespannen of deze uitreiking ook dit Jaar
in het Waaggebouw zou kunnen plaats vinden. De restauratie van dit gebouw
leverde vele moeilijkheden op. doch dank zij de grote tegemoetkomendheid van
het Leidse Gemeentebestuur kon dit toch geschieden. Aangebrachte slingers
groen om het steigerwerk gaven zelfs aan het interieur een feestelijke aanb.ik.
De rector magnificus prof. dr
Bakhuizen van den Brink in gesprek
met bestuursleden van de VVSL
tijdens de uitdeling van haring en
wittebrood in de VEoa^.
Tentoonstelling
in „De Lakenhal"
Zo ergens dan wordt de Lcidenaar
deze dag in .,l)e Lakenhal" geconfron
teerd met Leidens historie. Hoevelen
hebben hier in de loop der jaren ge
staan voor het imposante schilderij
van P. A. van der Werff, waarop deze
zijn lichaam ter beschikking stelt van
de uitgehongerde bevolking. Jaarlijks
trekt deze expositie op deze dag onge
veer 2000 bezoekers.
De dag van Zaterdag maakte daarop
geen uitzondering. Ook nu weer hebben
vele honderden de gang langs Leidens
historie gemaakt. Om de tentoonstelling
ook voor de niet-historicl aantrekkelijk
te maken, heeft men haar dit jaaj uit
gebreid met een verzameling foto's,
welke op dikwijls vermakelijke wijze de
feestviering van vorige generaties illus
treren Deze verzameling is afkomstig
uit het arch-ef van de 3 October-Ver-
eenigmg. Van de vergeelde herinnerin
gen aan de eerste uitbundige feesten aan
het einde van de vorige eeuw tot aan
fleurige foto's van de laatste evenemen
ten, is de geschiedenis van de Leidse
optocht op waardige wijze uitgebeeld.
Uit een nauwkeurige bezichtiging van
ae foto's blijkt wel dat Leiden zich het
eerst op het water feestelijk heeft we
ten te roeren. Lang voordat nl. de eerste
pi aalwagens open monden en verkeers
moeilijkheden opriepen, gleed een min
of meer verantwoorde schare geuzen
door het Leidse grachtwater. Een zeer
interessante serie is gewijd aan het be
zoek van Koningin Wilhelmina en Prins
Hendrik aan de feesten in 1924. De op
namen van de laatste vieringen zijn
misschien minder belangrijk, doch daar
j staat tegenover dat men alle gelegen
heid heeft familie en bekenden, die men
reeds lang uit het gezicht heeft verlo
ren. r.og eens. z(j het dan op papier en
achter glas terug te zien.
De tentoonstelling wordt gecomple
teerd door enkele merkwaardige schil-
I derijen van de stad Lelden en enkele
beelden vr.n de stamvader van alle
In het stadhuis brachten bur ge-1 ging mr De Ruijter de Wildi op de
meester Van Kinschot en de voor-\avond van de taptoe een dronk uit
zitter van de Drie Oclobervereeni-1 op het slagen van de feesten.
Woords -
vormd predikant. Hi) bepaalde ztjn ge
hoor bij de tekst uit 2 Kronieken 32 7b.
8a: ..Want met ons is meer dan met hem.
met hem is een vleselijke arm. maai met
ons is de Heer onze God, Die ons helpt
feestvreugde P. A van der Werff. Het is en onze oorlogen wil voeren",
een goede gedachte van de Museum- Ds De Ruiter vergeleek het beleg en
directie geweest om deze Interessante het ontzet van Leiden met de belegering
expositie voor het publiek nog geopend van Jeruzalem Jn de dagen waarvan de
t 11 October. Zij i •-
In de Pieterskerk
„Want niet ons is meer
dan met hem
Roemt Gods daden en dankt Hem
voor de wonderen van Zijn macht
Als ergens het woord „traditie" op 3 October gestalte krjjgt. Is het wel in de
Pieterskerk, waar sedert eeuwen de gemeente op haar gedenkdagen samen
stroomt om God lof, aanbidding, dank en eer te brengen voor Zijn wondere
7aterdaemorzen cine in de dienst des nengetrokken met de bedoeling de vaste
a i n al m.itèr Her 1 steden aan zl<* onderwerpen. Over-
loords voor dj J. N. de Ruiter. Her- wm„ing op oïe„inning had hu reedj
volle waard
Het centrum van Leiden, het met
de nationale en stedelijke vlaggen
getooide stadhuis, aan welks voet
en in welks directe omgeving zich
de hoogtepunten van de feestviering
voltrokken.
Precies zeven uur stroomden de eer- i
ste grgadigden het Waaggebouw binnen.
Indacht g het gezegde „dat vele han-
ia- rie
re- an;
lc- I z-cl
aum kwamen in klasseverband onder
lanvoenng van een leraar haring en
v.ttebrood halen. Hiermede wil men
d zin voor traditie en hi
de
animo, waarop zij - zij het symbo.lsch-
zich van een en ander voorzagen, me
nen w*j te geloven, dat de grondslag
hiervoor ls gelegd.
Uiteraard gaven ook vele autoriteiten
- burgemeester Van Kinschot kwam
Alle zich zelfs een ogenblik nog In actie - weer
van hun belangstelling blijk, o.w. de
brigade-generaal G. Dijkstra.
ringen, van de tafels en kuipen verdwi
r.en brood en haring in de teiltjes, sle
pen. manden en zakken der op brood
en haring beluste Leidenaars. Tegen ne
gen uui was ln de voorraad een be/ioor-
lljk gat geslagen, terwijl om tegen tien
uur alles was „uitverkocht". Alle zich
daarvoor opgegeven personan hadden
toen hun portie in ontvangst genomen.
Zoals altijd was het rond en ln het
Waargebouw weer een gezellige, vrolij
ke drukte Bu.ten het gebouw zorgde
c' amaal een pierement voor de feeste
lijke klanken, terwijl men b.nnen de
Wmgru m;e opgewekt z^n 'aak vol
bracht. Eén van de vaste „klanten"
or.!; drt jaar de 88-jar:g
die in deze dagen juist 66 jaar getrouwd
ls. Met een .lang zullen zij leven" werd
bruidsgom Loeff verwelkomd, aan welk
vrcusaej.zjog he M.iJ. Brou«r bi-k hsm wiinewm «ln.
f uursim van de 3 October Veieenljms I, Hnnderien broden Min in die tm
J BROUWER DANKT W. BROUWER
Hoewel de dames en heren, die elk
Jaar weer hun onmisbare steun bij deze
uitdeling verlenen, dit uit zin voor tra-
h»pr inpff dlt;e doen en daarvoor ook geen dank
wjjjen hebben, meende het bestuurslid
de heer J. Brouwer voor de heer W.
Brouwer toch een uitzondering te moe-
Tientallen jaren achter
flesje Eau de Cologm
aruid tcevoegde.
De Buurtvereniging
tvo Tiiinctart -iet veelal hlet naliet om zijn „klanten"
die het in d'e laatste laren tot aan te om het volgend jaar
die het in de laaute Jaren tot terug te komen. Voor deze belangloze
neen om geza-1 hul[J eegeven aU rechtgeaard Leide
dat ls de heer Brouwer.
I.i de Schouwburg
Een
volle Schouwburg heeft braaf
gelachen om de ouderwetse klucht var.
Arnold en Bach: Een fijn span!
Voor een 3-Octoberdag ls deze klucht
als geknipt met de vele malloterige In
triges en schijnheiligheid, anders "is zij
ging dit vrolijke spel er ln als koek,
mede door de komische wijze, waarop
het werd gespeeld. Onder aanvoering var.
Johan Kaart ging het er danig op los.
waarbij Johan Kaart braai werd ge
steund door Joh. Boskamp. Tilly Perin-
Bcuwmeester. Cillv Bach en Matthleu
van Eysden. om de voor naams ten maar
te noemen.
Het heeft aan lach-salvo's niet ont
broken En daarom was het immers be
gonnen?
w n aa e neer urouwer aie i De vorige voorzitter van de Drie (links) tijdens de koraalmuziek
k V :r. in het Glippertje voorrijden om j jjj^nkor" n^ar^Mterbe^Tertn-kt0'- Octoberverccniging, mr \V. J. Geert- naast burgemeester Van Kinschot
varest^^nemen Er wmwi ook nieuwe I zijn naamgenoot hem zeer harte- sema, thans burgemeester van en de heer Wicliers Rollandet.
gzichtenleerlingen van het Gymna-1 traditionele verrassing - een Warffum. it'OS reeds vroeg in Leiden secretaris van de Drie October-
Garnizocnscommandant Gerth v.
Wijk. die als ..autoriteit" een drukke
dag had. loonde ook belangstelling
in de Waag. waar hij zich echter
met alleen interesseerde voor haring
Voor de traditionele verrassing
flesje Eau de Cologne voor de haring- om de hoogtepunten van het feest vereeniging.
.zorf.cle 00Tk demee te vieren. Men ziet hem hier I
behaald. Elke macht moest voor hem
capituleren. En waarom zou dit ln Juda
anders ga9n? Bovendien zou Sanherlb
zich niet tevreden stellen met alleen de
vaste steden in te nemen, doch ook
Jeruzalem zou aan zijn zegekar gebon
den moeten worden, 't Koste wat 't kost.
Het lijden van de bevolking achtte hij
daarbij niet. Hizkla, de koning van Juda
heeft dit begrepen; hij zag wat er ging
gebeuren. Behalve echter dat hij zich
en zijn volk zo goed mogelijk ten strijde
rustte wat toch maar een flauwe
afschaduwing was van wat Sanherib in
de strijd kon werpen sprak hij de
zijnen moed en vertrouwen ln met de
woorden: „vreest niet. want wij zijn
sterker dan htj". Dit was geen dwaasheid,
geen misleiding; hij lette n.l. niet op wat
hü en zijn mensen hadden klaargemaakt.
Hizkia wist dat God met hen was En
daarom was hij sterker. Als God voor
ons is. wie zal dan tegen ons zijn?
In meer dan één opzicht, aldus ds De
Ruiter, lijken de omstandigheden waar
in Jeruzalem en zijn inwoners verkeerd
hebben, op die waarin Leiden zich be
vond in h?t Jaar 1574. De Spanjaarden
waren ln ons land gekomen en er kan
gezegd worden, dat zij toch wel de macht
hadden. Zutfen, Naarden en Haarlem
hadden reeds een hoge prijs voor hun
verzet betaald. De kansen voor Lelden
waren slech' Wat kon men doen te"en
Valdez en zijn legers? Als de stad zich
verzetten zou. dan zou er gezegd mo°ten
worden „wjj zijn sterker dan zij". Maar
dat kon niet! Waren er legers, bestond
er burgerzin, stond de revering als een
man, had men een leider, "die zeker na*r
de overwinning -ou kunnen voeren? Fr
was wel Iets van oeze dingen, maar tr
waren ook zaken, die evenzovele wan
nen ln de hand van de viland waren,
waardoor zeker niet gezegd kon worden,
dat wi, sterker waren dan zil. Ja. er was
een Van der Werff en de Prins, die zich
ingezet had voor dit volk. Ook was er 't
water, dat een sterk wapen zou kunnen
ziln, maar het kwam niet hoog genoeg
om de stad te bereiken. Neen. ln Lelden
kon niet gezegd worden „wij zijn sterker
dan zij" De honger kwam en de pest
woedde. Eén ding kon wel gezegd wor
den: alles is teeen ons en met hen e'n
toch! Toch zijn er in Leiden geweest, die
ondanks dit alles wat ze zagen. va«t ge
houden hebben aan hun geloof en staan
de hebben gehouden hun rotsvaste over
tuiging: wij zlln sterker dan de Coan-
jaarden Zij zagen, dat aan die kant niet
meer dan menselijke kracht was. raar
dat het aan onze zijde ging om de Mi-
held van Gods woord en om een w re
kerk. Zii wisten 't ln het geloof, or.ze
Dat weer elk jaar. niet alleen van de /aak jS Gods zaak. en voelden zich ge-
zijde van de burgerij, doch ook van tal dragen in het besef dat God met ons
van autoriteiten belangstelling voor deze 1 wa5 En zo is het met de inwoners van
inzet van de feesten bestaat, stemt totLeiden niet anders gegaan dan met die
grote voldoening. Staat in deze vroege van Jeruzalem. Zowel daar als hier was
Lof zij den helden
Sfeervolle inzet van 3 Octoberdag
Koraalzang klinkt in liet Van der Werffpark
Wij hebben het al zo dikwijls gezegd en ook vandaag ontkomen
wij daar niet aan de koraalzang in het Van der Werffpark vormt
steeds weer een sfeervolle inzet van de 3 Octoberdag, ook al werd
deze dag dan op 2 October gevierd. In deze mening staan wij niet
alleen. Met het bestuur van de 3 October-Vereeniging, dat ook dit jaar
weer voor een alleszins geslaagde viering zorgdroeg, zijn daar die hon
derden en honderden zangers en belangstellenden, die allen dit moment
van plechtig herdenken één der meest zinvolle tradities (de uitdeling
van haring en wittebrood kan daarmede op één lijn worden gesteld)
van het ganse 3 Octoberfeest beschouwen.
Evenals voorgaande jaren stond daar Zaterdag in de schone herfst
morgen weer een koor van zangers(essen), samengesteld uit de breedste
lagen van Leidens Burgerij, bijeen vóór het standbeeld van Van der
Werff, Leidens eerste en dappere burger in de dagen van 1574. En
ook ditmaal was het Leo Mens, die om precies acht uur, met een tikje
van zijn dirigeerstaf „zijn" koor opriep tot een juichend gedenken,
samengevat in die schone Hymne: „Lof zij den helden, die in 't verle
den. Krachtig door eendracht, Sterk door gebeden, Kloek in den
oorlog, wijs in beleid, 't Land onzer vaadren hebben bevrijd!"
In dit samenspel van gewijde zangen
1 viel echter ook nog een andere grond
toon te beluisteren en wel die van het
historisch gedenken, uitgedrukt ln het:
..O Lelden, gij oude mooie stad. die eens
een Prince Willem op zijne wallen had".
Hoe treilend klonk zowel in de geeste
lijke gezangen, w.o. het machtige ..'k Zal
eeuwig zingen van Gods goedertieren
heen", als ln de vaderlandse verzen een
stem van Jubelend gedenken op.
ochtendstond de Leldse burgerij op de
Steenschuur „mannetje aan vrouwtje"
opmerkelijk was dit jaar vooral de
grote jeugdige opkomst in het Van
der Werffpark merkten wij onder de
autoriteiten o.m. op de burgemeester,
jhr mr F. H. van Kinschot en diens
echtgenote, de rector-magniflcus, prof.
dr J. N. Bakhuizen v d Brink, de gar
nizoenscommandant. luit.-kolonel H W.
Gerth van Wijk, de Commissaris van
Politie, de heer R. J. Meijer, de oud-
voorzitter van de 3 Octobervereenlging,
de burgemeester van Warffum, mr W.
J. Geertsema, het Collegium van het
L.S.C. en het bestuur van de V.V S.L.
Voorzover hun aanwezigheid niet elders
werd gevraagd, woonden ook tal van
bestuursleden van de 3 October-Vereeni
ging deze plechtigheid bij. Tenslotte
vermelden wij nog de aanwezigheid van
DRIE OCTOBERPIJP EN -TABAK
Niet traditioneel, doch daarentegen I
zeer op prijs gesteld, was de verrassing.
waarvoor deze ochtend de secretaris j
van de Alg. Ned. Invalldenbond, de heer
J. C Livingston zorgd;. Aan het Code-
ge van B en W. en de lector-magn.L-
cus. prof. dr J. N. Bakauizen v d. Brink j
bood hij een Drie OctoberpUp en taba.<
aan Een geste, waarin reeds Donderdag
avond het bestuur van de 3 October
Vereeniging deelde en welke later op
„Holland" won de race oj) de Donzastraat
De estafette-wedstrijden, welke Zater
dagmorgen ln de Douzastraat werden
gehouden, waren niet onaantrekkelijK,
maar dit evenement was toeh n'.el zo n
grote trekpleister als de paardenren- j
nen of wi< ierwedstrijden, die de laat
ste jaren op het ochtendprogramma
van de 3 October-viering prijkten.
I HM Het ijverige werken van de Leidse1
de dag ook werd overhandigd aan het j Athletiek Commissie ten spijt, was ae j
Collegium van het L3C, het bestuur en deelneming aan de estafettes wal aan j
de directeur van Sociëteit Minerva. Het de bescheiden kant. terwijl, doordat rr J
initiatief hiertoe is uitgegaan van de j Sf"1 onderscheid was gemaakt tussen
afdeling Leiden van de ANIB, welk een j athletiekclubs en met KNAU-verenigln-
Start van de estafettewedstrijden
welke in de ochtenduren op de
I Doezastraat werden gehouden.
groot aantal pijpen deed vervaardigen,
vers.erd met het embleem van de
meente Lelden uit 1574. de sleutels
leeuw. In d? loop van de dag werden
gen, ook de winnaar van de Hutspot- I
beker al bekend was voordat het eerste
startschot gelost was
De A.V. „Holland" werd natuurlil»
deze pijpen ook verkocht ln een tentje i^B
op de Breestraat De opbrengst komt meter mel Bataven op ae twee„e
ten goede aan het revahdatiewerk van
de ANIB.
plaats. Maar evenals In de estafette
„Dwars door Lelden" heeft UVS opnieuw
kans gezien een goed tiguur te maken.
Deze actie vormt een bekroning van Tot het laatste wisselpunt lagen i
waarin de afd finale de blauw-wltteri gelijk'met Hel
de gelegenheid land en De Bataven e
heeft gekregen alle Leidse minder-vali- het hoofd bulgen, toen de at.ihtiekver
den de kans te geven de optoc.it op de enigingen voor de laatste 150
en wittebrood, doch ook hier de gedrang te komen.
Breestraat gade "te slaan zonder ln het
militaire problemen niet geheel van
Het is de bedoeling om deze pbP'n-
verkoop, welke ditmaal f. T_4
Tkste lopers van start heten gaan
Bij de dames, die zes maal 30 meter
liepen, werd de eerste ploeg van De
op- Bataven winnaar ..Sportlef" eindigde
op de tweede plaats, terwijl de tweede
ploeg van De Bataven nog vóór de gyr
I versoop. «ik uiiiiia.il i. i-i.up-
Zich af kon zetten. Hij is hier in j,raChtt telkenjare op 3 October te her-
resprek met de territoriaal be- halen. Een volgend Jaar zal. zulks met VNI M
N i/„ u//>e( hrionde opnprnnl volle medewerking van de burgemeester, nastiekverenlglng Victorie finishte, on- 2e serieel. VNLi 1*4.4, 2. Fluka 1J85.8,
velhebber West brigade-generaal echtcr het nieuwe Leldse wapen op de danks een ten val komen van een van 3- UVS -• ^e serie. L Holland 1.48, 2.
.door Gods hulp". God deed h't
hier door 't water en door de wind en
door Valdez ln het hart te geven weg te
trekken. „Dit werk is door Gods alver
mogen. door 's Heren hand alleen ge
schied".
Vóór en tlidens de dienst zong de ge
meente de aloude psalmen 40 en 9 waar
van men weet. dat zli od die bovrijdlnss-
morgen van de 3de October 1574. in dit
hedehuis tot de Allerhoogste zijn opge
klonken.
Met twee coupletten van ons volkslied
werd dit herdenkingsuur besloten.
2e serie: 1. VNL 1 54 4; 2. Fluks 1 55 9; Bataven 1.48.8. 3. UVS 1.4
de brigade-generaal G. Dijkstra, territo
riaal bevelhebber West. die de wens
kenbaar had gemaakt „om nu hij toch in
Leiden was" (later op de dag zou hij
de troepen, welke aan de militairen mars
en het défilé deelnamen. Inspecteren)
het gehele feest mede te maken.
Met bijzondere aandacht volgden zij
en de duizenden belangstellenden „langs
het lijntje" de zang van het koor, terwijl
in vrijwel de meeste liederen hun stem
zich mengde bij die der zangersiessen).
Nadat het „O Lelden. Gij oude miole
ctad" had weerklonken, was het de h-er
H W de Nie hoe vele Jaren doet hij
dit reeds? die namens het grote koor
van zangers de gevoelens van d3nk en
eerbiedige hulde vertolkte voor hen. die
ln de bange dagen van 1574 hun leven
veil hadden voor de grote zaak. waarom
het ln die dagen ging Als een hulde aan
de man. die hen daarin voorging, kwa
men de Jongedames Nel Rottevp^l rn
Thea Platteeï met een krans, waarin r
stadskleuren waren verwerkt, aand»---
elke zij burgemeester Van Kin
schot ter hand stelden, met het verroek
deze te hechten aan het standbeeld van
Pleter Adriaanszoon van der Werff. Ge
lijktijdig verraste EUy Sirach mevr J.
M van KinschotDorl.out Mees met een
prachtig bouquet anjers, haar als eer te
burgeres namens de zangers aangeboden.
Burgemeester Van Kinschot, die gaar
ne gevolg gaf aan deze uitnodiging,
waarin hij een symbool zag van de innl.-e
verbondenheid van Stadsbestuur en bur
gerij in de dagen van thans en ook van
die ln 1574. begaf zich hierop naar het
standbeeld van zijn voorganger or ge
volg te geven aan dit verzoek.
Hierna werden nog twee coupletten
_aarna
Dijkstra.
pijp worden aangebracht.
VNL ook de KoraaDang-1954 schone. wU-
—I 1.54.5: dames: 1. Batave 1 1.2.1; 2. dlngsvolle traditie tot het verleden
I Bataven 1 1,50,4; 3. Holland 2; verlie- I Sportlef 1,3,1; 3. Bataven 2; 4. Victorie, behoorde.
