I
EEN KIJKJE IN HET LEVEN VAN DE CHINEES
Wacht Chinese vrouw een gelukkiger leven?
Onbevredigende rechtspleging
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 28 AUGUSTUS - PAGINA 2
Toen de Europese volkeren nog echte barbaren waren,
hadder. de Chinezen al een hoge beschaving ontwikkeld.
Vele eeuwen lang bleef het Hemelse Rijk op vrijwel diezelfde
beschavmgstrap staan. Eerst betrekkelijk korte tijd geleden
werd ze minder stabiel.
Als gevolg hiervan zijn de Chinezen in hun zeden en
gebruiken, evenals in hun denken en opvattingen zo conser
vatief gebleven als in nauwelijks één andere staat op aarde
het geval is. Dit werd niet het minst begunstigd door hun zeer
groot opslorpend vermogen. Diverse veroveraars, die China
binnenrukten, „verchineesten" volkomen. Zo met name de
Mantsjoe's, die in de zeventiende eeuw het land binnentrokken,
het onderwierpen en een eigen dynastie vestigden. Op den duur
gingen ze echter zo in de Chinezen op, dat ze, tenminste in
cultuur, met meer van deze te onderscheiden waren.
ECnTE STOÏCIJNEN
De Chinees kan op een aantal
goede eigenschappen bogen, zoals
vlijt. intelligentie. bescheidenheid,
spaarzaamheid, beleefdheid en gast
vrijheid. Bovendien kenmerkt hy zich
door een sterk geaccentueerde fa-
mihezin. gepaard gaande met een
zich willoos onderwerpen aan het
gezaz van familie en staat.
In verband hiermede treft ons een
negatieve karaktertrek: onverschil
ligheid voor algemene zaken en - over
het al;:meen ge:-proken - een tekort
aan vaderlandsliefde.
De doorsnee Chinees is een echte
stoictjn. die zich wanneer hj slechts
zyn bestaan heeft, om niets bekom
mert Zijn hele streven is erop ge
richt rijkdom te verzamelen. D-or zUn
vlijt en gewiekstheid slaagt hU daarin
met zelden.
ELK VIERT IEDERS
VERJAARSFEEST
Uitbundig viert men In China het
Nieuwjaarsfeest. D.t feest is van de
grootste importantie. Immers de eer
ste dag van het nieuwe Jaar geldt als
algemene geboortedag van d? ganse
bei diking
Iedere Chinees berekent zijn leef
tijd vanaf het begin van het jaar waar
m hij werd geboren. Een kind. dat
één week voor Oudejaarsdag het le
venslicht aanschouwde, is op de eer
ste dag van het nieuwe Jaar dus al
een jaar oud!
Rzeds weken van tevoren bespeurt
men de nadering van de grote feest
dag: in de huizen wordt grote schoon
maak gehouden en op de binnenplaat
sen offeraltaren opgericht Hierop
worden nog vlug koeken en vruchten
voor de god?n neergezet. De tempels
worden het gehele jaar door niet door
zoveel mensen bezocht als op deze
laatste dagen van het jaar.
In alle straten bevestigt men rode
papieren, waarop wensen als bijv. voor
een lang leven, gezondheid, rijkdom,
een natuurlijke dood etc. vermeld
staan.
In de Nieuwjaarsnacht aanschouwt
een ierier, feestelijk uitgedost, in de
straten de verlichting \an de hulzen
alsmede het vuurwerk, dat ter ver
drijving van de boze geesten wordt
ontstoken.
De volgende dag bezoekt men elkaar
teneinae visitekaarten uit te wisse
len waarop allerlei goede wensen ver
meld staan. Deze kaarten zijn rood
ide kleur van het geluk en ongebrui
kelijk groot, niet zelden zijn ze ni.
twintig centimeter lang!
Enige dagen later wordt het feest
besloten met e?n lampionoptocht,
waarbij lampions van allerlei grootte,
vormen en kleuren op stokken gesto
ken door de straten worden meege
voerd.
RONDOM EEN GEBOORTE
De geboorte van een meisje wordt
zelden met vreugde begroet, soms
zelfs, 10 er geen zonen zijn, als een
boosaardig lot verwenst.
Chinese politie-agent. die in tegen
stelling tot onze gebruiken, perso
nen die op het punt staan een
strafbaar feit te begaan, door enige
slagen op zijn gong waarschuwt.
Dit staat in verband met de voor-
oudervercring De Chinees meent
n.l., dat de zielen der voorouders
slechts door de zorg van hun man-
nelgke nakomelingen een gelukkig
bestaan kunnen voeren.
Vandaar, dat men het algemeen ais
een familieramp beschouwt, wanneer
er geen roon Is. die de voorouders
de dagelijkse eredienst bewijzen kan
en hen offers brengt, opdat ze in
de onderwereld niet eeuwig behoe
ven te hongeren en dorst te Lyden.
In een dergelijk geval adopteert men
wel een jongeling.
Bovendien betekent een zoon steeds
een steun voor de ouders, vooral daar
hu na zijn huwelijk in hun huis blijft
en hen onderhoudt.
Een dochter echter, is tot haar hu
welijk de ouders slechts tot last. Zij
kan hen later ook niet steunen, daar
ze naar de familie van haar man
overgaat.
Bu de geboorte Is veelal een vroed
vrouw behulpzaam: amuletten spelen
een grote rol: ze moeten de boze gees
ten verbannen. De kraamvrouw trekt
wel speciale kousen aan. die door de
Dalai Lama. de Kerkvorst, zijn inge
zegend. Ook slikt ze met zelden pa
pieren pillen, waarop toverspreuken
geschreven staan.
Na de geboorte worden ln het ver
trek rode kaarsen aangestoken. De
aanwezigen spreken er uitsluit?nd over
prettige dingen, want de baby mag
alleen die horen en vooral niet schrik
ken.
Op de derde dag geeft men het kind
zijn eerste naam, de zg. melknaam.
Deze heeft meestal op een g: beurte
nis, die bij de geboorte opviel betrek
king, zoals bijv. zware regen.
Gaat de Jongen naar school, dan
krijgt hij zijn schoolnaam, welke d k-
wijls nog verandert. Meisjes behouden
echter st?eds dezelfde voornaam.
Op de 28ste dag wordt er een groot
feest gehouden, waarbij vrienden hun
gelukwensen en geschenken aanbie
den. Daarbij reikt de moeder dan de
vader het kind over, hetwelk hU als
het zijne erkent.
JONGE VROUW WACHT
MOEILIJK LEVEN
De Chinees huwt gewoonlijk Jong:
meest voor het bereiken van de
twintigjarige leeftijd. Het Is niets
ongewoons, wanneer een jongen van
zestien jaar met een meisje van
veertien trouwt.
Zoals het persbureau „Nleuw-Gul-
nea" nog onlangs meldde, gaat het
sluiten van een huwelijk volgens
oude traditie nog veelvuldig met
handel gepaard.
De ouders van de bruid eisen van
dc vrijer als prijs voor hun toestem
ming allerlei waardevolle voorwer
pen. goud- of zilverwerk ct kleding
stukken. zoals uniforme i voor jonge
commanlsten ofwel contant geld.
Reeds veel vroeger verlooft men
zich dikwijls.
De liefde wordt zeer veelvuldig be
paald door de wil van de ouders,
waartegen het meisje zich niet ver
zetten mag.
Vooral op het zo uitgestrekte Chine
se platteland ls dit nog steeds het ge
val; In de grote steden en ln de hoge
re milieu's wordt meer en m?er met
deze traditie gebroken.
Bovengenoemd persbureau stelt de
dus nog lang niet uitgestorven gewoon
te om kinderen uit te huwelijken aan
de kaak en noemt een dorp ln Ho-
nan met honderd gezinnen, dat geen
enkel ongetrouwd meisje boven 13
jaar bezit Het bureau wijst op d? phy-
sieke gevaren, die aan een dergelijke
gewoonte verbonden zijn - zo bevond
het merendeel van 400 getrouwde stu
denten beneden 18 jaar zich In bekla
genswaardige lichamelijke toestand -
maar het laakt in de eerste plaats, dat
het trouwen op te jonge leertijd cn-
gunstig zou zijn voor de art>eidsijver.
De getrouwde zoons blijven In China
bij de ouders inwonen. Wordt het
gezin heel talrijk, dan zal de oudste
zoon blijven; de jongere zijn eerder
aangewezen om op zichzelf te gaan
wonen. De vrouw zal altijd bij haar
schoonouders moeten vertoeven en
er moeten meewerken.
Dikwijls wordt ze er onmenselijk be
handeld. vooral door haar schoonmoe
der. die, naar oud gebruik, het hele
huishouden beheerst en zelfs tyranni-
seert ZU wreekt gewoonlijk de zelf
ondervonden periode van vernedering
op haar schoendochter.
De positie van de vader in het gro
te gezin ls zeer hoog, die van de vrouw
ls laag.
Een Chinees vragen naar het wel
varen van zijn vrouw, geldt als een
grote onhandigheid Mocht het gebeu
ren, dan eist de tot het belachelijk?
gedreven beleefdheid alles van zich
zelf te vernederen en te bagatelliseren.
Daarentegen zal men alles van een
ander in de meest verheven bewoor
dingen prijzen.
Zo zal de Chinees zijn vrouw betite
len als „mijn onverdraaglijk aan
hangsel" en de meest gewone uitdruk
king in de mond van een Chinese boer
is .mijn stinkende vrouw"
Het leven van de jonge Chinese
vrouw is dus verre van ideaal. Echt
genoot en schoonmoeder hebben
practisch het recht over haar le
ven en dood; ze is tussen haar vier
muren ingesloten en moet het laag
ste werk verrichten. Steeds moet ze
deemoedig een paar schreden ach
ter haar man aanlopen en ze mag
alleen spreken als hi) het woord tot
haar richt.
Ze wordt als slavin behandeld en
soms op ergerlijke wijze afgeranseld.
Ze geniet pas enige achting zodra
ze een of meerdere zonen ter we
reld heeft gebracht en naarmate de
vrouw ouder wordt krijgt ze in ei
gen huis meer aanzien, totdat ze
tenslotte in dc kring van haar zo
nen en schoondochters dezelfde eer-
biedeisende plaats inneemt, zoals
voorheen haar eigen schoonmoeder.
Over haar kinderen, zelfs wanneer
deze al op gevorderde leeftüd zijn,
heeft ze grote macht. Chinezen to
nen dan ook gewoonlijk evenveel
eerbied voor hun moeder als voor
hun vader. Ze moeten bij haar dood
honderd dagen rouwen.
DUIZENDEN VROUWEN
VERMOORD OF TOT
ZELFMOORD GEDREVEN
De regering van Mao tse Toeng heeft
vier jaar geleden met'een nieuwe hu
welijkswet het einde van de oude
traditie aangekondigd en man en
vrouw volkomen gelijkgesteld.
REDENEN TOT
ECHTSCHEIDING.
De man heeft het recht zich van
zün vrouw te laten scheiden en wel
op grond van een achttal motieven,
n.l. wegens onbetamelijk gedrag van
zijn vrouw jegens zijn ouders, wegens
onvruchtbaarheid. overspel, anti
pathie. jalouzie, kwaadaardige ziekte,
babbelzucht en wegens diefstal van
zijn eigendommen.
Sedert 1873 heeft ook de vrouw een
zeker recht van scheiding verkregen,
hetwelk haar met bijstand van haar
vader of een ander familielid door de
rechter kan worden toegewezen.
Schenkt de vrouw de man geen kin
deren. dan wordt ze verstoten voor
een andere, ofwel de man neemt er een
tweede vrouw bij, hetgeen natuurlijk
uitsluitend ln welvarende families
voorkomt.
Doordat de echtelieden elkaar veelal
niet zelf gekozen hebben. Is een sterke
genegenheid tussen hen moeilijk te
v erw achten.
Maar de keuze van een tweede
vrouw naast de eerste geschiedt door
de man zelf. Daarbij let hij ook op
schoonheid. Deze vrouw wordt nooit de
gelijke van de eerste en is meestal
ook van geringe stand, omdat gegoede
families hun dochter niet lenen voor
de positie van tweede vrouw.
om een strafbaar feit te begaan, hem
door enige slagen op zijn gong,
waarschuwen!
door onvoorzichtigheid wordt aldus
met de doodstraf gestraft. Iemand
kan ln grote moeilijkheden komen,
doordat er op zijn veld of voor zijn
he's een lijk gevonden wordt. HU
moet dan n.l. bewijzen, dat hij de
moordenaar niet is.
Het is dan ook wel gebeurd, dat
iemand zelfmoord pleegde in de wo
ning van een ander om wraak op
deze te nemen.
De doodstraf door onthoofding wordt
veel toegepast D? veroordeelden heb
ben hiertegen een grote afkeer: de
Chinees denkt zich de ziel van de over
ledene als het evenbeeld der levende.
En nu zal hij zonder hoofd ln het
hiernamaals komen! De vrienden van
de terechtgestelde achten het dan ook
hun plicht, het hoofd weer aan de
romp te naaien. Om het afschrikwek
kende van de straf niet te doen ver
dwijnen. geeft de vindingrijke Chinese
Justitie tot genoemde handeling slechts
verlof onder de bepaling, dat het hoofd
het achterste voor wordt aangehecht!
VERTROUWDHEID
MET HET STERVEN.
De aloude volksgodsdienst, met ais
kern de voorouderverering, werd in
China allerminst door het Boeddhisme
verdrongen Deze leer vermengde zich
echter met de oude voorstellingen,
volgens welke de overledenen in het
hiemamaal hun aardse leven, zij het
onstoffelijk, voortzetten.
Elk huis heeft zijn altaar, waarop
dagelUks aan de voorouders geofferd
wordt. Nalatigheid hierin zal voor
de overledenen evenals voor de le
venden ernstige gevolgen hebben.
Maar het ziet er niet naar uit. dat
deze revolutionnaire nieuwigheden ook
door de bevolking zonder meer aang?-
nomen worden.
Het persbureau Nieuw-Chlna meldt,
dat er sinds 1 Mei 1950 240.000 ge
trouwde Chinese vrouwen vermoord of
tot zelfmoord gedreven werden.
Mlllloenen Chinese mannen zijn
openlijk In opstand gekomen tegen de
nieuwe huwelijkswetten, die een einde
beogen te maken aan veelwüvery. kin-
derhuwelijken. handel ln Jonge meis
jes. de gewoonte om getrouwde vrou
wen te verhuren, kortom aan de alge
mene slaventoestand van de vrouwen.
In Kwang-toeng bijvoorbeeld werden
volgens genoemde bron in 1950 en 1951
per week 50 vrouwen gedood of tot
zelfmoord gedreven In 1952 is het
wekelijkse gemiddelde zelfs tot 88 ge
stegen.
In de meeste gevallen werden de
vrouwen door haar mannen, ln de an
dere door haar schoonouders gedood.
De vrouwen, die zelfmoord pleegden,
deden dit omdat ze de chicanes en
plagerijen niet meer konden uit
houden.
Het persbureau noemt geen motle
ven voor deze tragedies, slechts in eer.
enkel geval wordt vermeld, dat in
Ho-nan een Jonge communiste door
haar man doodgeslagen was. omdat ze
de door de dorpsvergadenng vastge
stelde productienorm had overschre
den. De regering laat Inmiddels haar
propagandamachine op volle toerer.
draalen om de bevolking over de zin
van haar maatregelen voor te lichter.
Alleen in Ho-pel zUn 500.090 rond
reizende redenaars aan het werk ge
zet. In Tientsin werden 40 toneel
stukken gespeeld met het huwelijk
als onderwerp. In de steden worden
„voorlichtingsbureaus" geopend om
de echtgenoten raad te geven.
Het ls te hopen, dat de regerings
actie succes mar hebben en aan de
beklagenswaardige positie van de
Chinese vrouw spoedig een einde zal
komen.
De verhouding tussen een lelijke
hoofdvrouw, die de genegenheid van
haar man niet bezit, maar de huis
houding bestiert, voor zover haar
schoonmoeder dit toelaat, en een
knajape bijvrouw, die zich in de gunst
van de man mag verheugen, maar de
ondergeschikte is van de eerste vrouw,
is meestal niet Ideaal.
Het Chinese schrift Illustreert dit
oo treffende wijze: één vrouw onder
één dak betekent „vrede"; twee vrou
wen onder één dak betekent „twist";
intrigue en wanorde worden aange
duid door drie vrouwen onder één
dak.
GEHATE JUSTITIE.
Het Chinese volk heeft een inge
kankerde afkeer van de Justitie. Geer.
wonder overigens, want met de rechts
pleging is het in China treurig ge
steld.
Rechters, verdedigers en officieren
van Justitie, zoals wit die kennen, zijn
er in China niet D? plaatselijke ma n-
darUn oefent alleen en ln openbare zit
ting de rechtspraak uit en bepaalt de
straf. Over de doodstraf beschikt al
leen de keizer
De Justitie ls. als de gehele bureau
cratie. een en al curruptle.
Op de meest roekeloze wtjze wordt
gebruik gemaakt van pijniging om be
kentenissen af te persen. Daartoe die
nen allerlei martelwerktuigen als
duim- en beenschroeven. Veelvuldig
worden stokslagen als straf opgelegd
en eveneens moet dikwijls de ..kang"
gedragen worden. De „kang" bestaat
uit twee zware planken, die door mid
del van openingen in de binnenkant
om de hals van de misdadiger worden
gelegd. Dit werktuig, dat ongeveer 15
kilogram weegt moet gedurende de
straftijd, dikwijls maandenlang, ge
dragen worden.
Ook hangt men een zondaar wel aan
een boom op, zonder hem daarbij
overigens ernstig letsel toe te brengen:
in een lachwekkende houding wordt hij
enige tijd lang aan de spot van voor
bijgangers prijsgegeven.
De Chinese gebruiken staan dikwijls
lunrccht tegenover de onze. Zo zal een
Chinese politieagent, wanneer hij
Iemand in de verleiding ziet komen
De doden worden aanwezig geacht
bU dit altaar en wel speciaal bü het
zieletablet, waarop hun naam, be
nevens bijzonderheden omtrent hen
staan aangegeven. Er is een voort
durend gevoel van contact tussen
levenden en doden: ze vormen als
het ware één grote gemeenschap.
Hoewel de Chinees niet naar de
dood verlangt, is hij toch met het
denkbeeld van sterven vertrouwd. Hij
beschouwt het dan ook als een grote
eer. wanneeer zijn zoon hem een mooie
doodkist aanbiedt. Hij bluft Immers na
zijn dood in eigen omgeving!
Wie enigszins op jaren gekomen is.
heeft zün lijkkist dan ook meestal
reeds geruime tijd gereed staan.
En nog steeds bestaat de gewoonte,
dat de kinderen aan de ouders op iiun
59ste verjaardag de doodskleren ten
geschenke geven, waarin ze zullen
worden begraven. De Chinees vat dit
niet op als een uitnodiging om spoedig
voorgoed afscheid te nemen. Met wei-
gevallen ziet hy dat zün kinderen ook
na ziin dood aan hem denken zullen,
dat ze hem zullen verzorgen, zodat het
hem ln het hiernamaals goed zal gaan.
Het afscheid ls geen afscheid, hij
blijft in een omgeving, die hem met
nauwgezette piëteit behandelen zal.
Wordt de Chinees ziek. dan neemt
hy allereerst zijn toevlucht tot het
bovennatuurlijke. Wellicht heeft één
van de kwade geesten. mogelUk een
vertoornde voorvader, de ziekte ver
wekt. Derhalve knielt dc familie voor
het huisaltaar neer en smeekt om
genezing. Blijft deze uit. dan wendt
men zich tot de arts om de diagnose
te vernemen, d.w.z. om te weten of
het lüden door een geest van de
voorouders, dan wel door een „be-
delgeest" veroorzaakt wordt.
Bedelgeesten zijn geesten, die hetzU
geen verwanten meer bezitten of door
deze geen voldoende verering genieten,
hetzij hun leven ln de oorlog, op volle
zee of ln een vreemd land moesten be
ëindigen. Ze zijn tot „bedelen" ge
doemd, leven van 't openbaar hulpbe
toon en wreken zich door het stichten
van allerlei kwaad, als hongersnood,
overstromingen, ziekte etc. Heeft men
met zon bedclgeest te maken dan is
de behandeling eenvoudig: men moet
iLjU.-Jiïw
Chinees met „kang", twee plan
ken, welke tezamen ongeveer 15
kg. wegen en die als strafmaat
regel soms maandenlang moeten
worden gedragen.
zich met hem verzoenen. Daartoe ver
brandt men papieren geld. by ver
toornde voorouders voor het hulsal
taar. bii vertoornde bedelgeesten voor
de huisdeur.
Als laatste redmiddel haalt men
nog een priester, die de kwade geesten
bezweert.
Kan men door dit alles de dood
toch niet voorkomen, en is het einde I
nabij, dan treft men voorbereidingen I
voor de begrafenis en spreekt rustig
met de stervende over zijn einde.
Dikwijls draagt men hem de kamer
uit. zelfs d? straat op. Hij mag ni.
niet in z'n bed sterven, aangezien z:ch
wellicht een geest in het bed of ver
trek ophoudt, die de levenden kan
treffen.
Ook legt men hem wel op een plank
ofwel men wijzigt het vertrek, omdat
de overledene anders in d? vertrouwde
omgeving zou blijven.
Deze duidelyke dodenvrees manl- I
festeert zich verder neg, doordat men
na het sterfgeval een priester roept I
om uit te maken of en langs weike V
weg de ziel het huis verlaten heeft.
DE BEGRAFENIS:
VEEL UITERLIJK VERTOON I
Bij de begrafenis worden speciale
krachten gehuurd, die zoveel en m I
luid mogelUk moeten jammeren. Hoe I
hoger de dode op de maatschappe-
lUke ladder stond, des te langer I
wordt zijn bijzetting uitgesteld. f
RUkc Chinezen worden gebalsemd
en gedurende 3 maanden up e
katafalk opgebaard. Bij armere I
mensen wordt dc kist spoedig aan de I
aarde toevertrouwd, maar de dude I
wordt nog 3 jaar lang in huis aan-
wezig geacht en in zijn naam
den alle beschikkingen getroffen.
Het heeft in China heel
ln de aard? om de juiste rustplaat*
voor de dode te vinden, waar geen
ongunstige invloeden hem zullen be
nadelen. Het bepalen van deze plaats
wordt opgedragen aan Tao-priesters.,
die tot het peil van tovenaars zijn
gezakt.
Geldt het een rijke familü,
zijn er telkens weer ongunstige teke-J
nen die een aangewezen plaats toch
weer onbruikbaar maken. Want g"du
rende al die tijd, dat er uitgesteld
wordt, moet er worden betaald.
Dikwijls heeft er dan ook een voor
lopige begrafenis plaats, waarvoor
zelfs hele dodensteden zijn Ingericht.
Een voorlopige byzettlng kunnen ech
ter alleen de ryken bekostigen. Ande
ren zetten de kisten neer waar
maar plaats is, in weiden en akk;
in bloemtuinen en boomgaarden. Del
costuums van de deelnemers aan
begrafenisplechtigheid bieden
schitterend schouwspel van helle kleu
ren. waartoe ook de ln de stoet mee
gevoerde baldakijnen, vaandels
doeken veel bijdragen.
Vooral rood ls veel vertegenwoor
digd, omdat het de kwade geestf
verdrijft. Blauw, de rouwkleur. z'
men eveneens veel in de stoet, terwi
de verwanten van de dode ln het »i
gekleed zijn en alle andere treurende
tenminste een witte lap om hebben
Plechtig is de stoet zelden. Voo
op het platteland, waar slechte wetei
zUn en het graf dlkwyis moet word?
bereikt over andermans grond, is h'
voor de dragers van de catafalk meel
lUk om voor zich uit te zien. De 1«
van de stoet geeft daarom met
kreten aanwijzingen, waarop de
gers ln koor even luid antwoord?!)
de wijze van lieden, die gezamenl;
een zware last moeten opbeuren.
Deze geluiden mengen zich met
gehuil van d? grote stoet treurend"
die de baar volgt.
Op het graf wordt meestal een
nlng ln de grond gelaten, waardoor
ziel kan ln- en uitgaan Maar r1
verzoekt haar zich te willen vesti
in de zieletafel. die later op het
altaar wordt gezet en waarvoor
dagelijks de offers deponeert.
Overlijdt er een vrouw, dan mrf
volstrekt niet geweend worden
ceremoniën mogen voor haar
worden verricht.
Het ls de man onwaardig droelbj
te tonen over de dood van
vrouw
Was ze nog jong. zodat haar P"*1
In het huls van haar school»"*
nog heel gering was. dan wordt
zeer snel begraven. Bracht ze tf'
zonen ter wereld, hetgeen haar t
gcnlüke bestemming was, dan f
sehledl de begrafenis op dc
densdag en niet op de families'"
J. H. VAN DEN BKD1
.buit
>0LK
Je lan
'oldof
"oer
lom
gfoer
PNei
«tare
b.i
1954
*ls dl
."laan
s:'e I
Jtrwie:
Porti
a het
