„OVERWINNAAR"!
MICHELANGELO
ONBEREIKBAAR?
r
L
Beeldhouwer,
bouwmeester,
schilder,
dichter
2e Jaargang No. 35
Zaterdag 28 Augustus 1954
Bewogen Leven XCII
EEN BORD In het portaal van
de Nieuwe Kerk te Delft
vermeldt, in vier talen, dat
de bezoekers het eraf van Hugo
de Groot kunnen bezichtigen.
Dat roept onmiddellijk de her
innering wakker aan een fel
bewogen en riskant wisselvallig
leven, even roemruk als tragisch,
zoals dat door Annie Romein
Verschoor, in ..Vaderland In de
verte" wordt beschreven.
De weergaloos begaafde talen-
.Tempus ruit", de tijd ijlt
voort, schreef de zeer jeugdige
Leidse student als devies boven
znn leven en werk. Dat drijft ae
Haagse advocaat fiscaal steeds
verder, naar meer kennis, naar
nog meer omvattende arbeid.
Deze principiële rusteloosheid
wordt in de laatste maanden van
zijn leven een wedren met de
eeuwigheid. De dood overvalt
hem. juist wanneer een nieuw
wijds panorama en nieuwe plan-
Woord van Bezinning
kenner, dichter, jurist en theo
loog Grotius. onder zijn tijdge
noten bekend als het ..Delftsch
orakel'de man van de ener
gieke burgemeestersdochter Ma
ria van Reigersberch. uit Veere
zil bedacht de ontsnapping
uit het naargeestige Loevestein.
zij. echtgenote van een mis
kende. steeds meer naar binnen
gekeerde strijder voor godsdien
stige en politieke wereldvrede,
torste in later jaren de lasten
voor een aantal moeilijke kin
deren is eindelijk tot rust ge
komen. na een kwellende reis
voor een ver. schijnbaar niet te
bereiken ideaal.
ZUN LAATSTE, onfortuir.-
tuinlijke tocht van Zweden
door Noord-Duitsland is
typerend. Wijd en zijd beroemd
wordt hij nergens aanvaard.
nen, voor zijn onvermoeide strijd
om vrede en klaarheid te bren
gen in een verdeeld chaotisch
Europa, vóór hem liggen.
ZIJN PEN die met verras
sende vaart talloze bladzij
den van boeken, geschriften
en brieven beschreef slechts een
zeer gedeeltelijke projectie van
alles wat. deze brede en diepe
geest dag en nacht doorwoi -
stelde, bleef voorgoed rusten.
Maar de woorden, de gedachten,
die gedrukt en telkens herdrukt
zijn. kunnen niet sterven. Het
verre, hoge en menselijk onbe
reikbare doel van Grotius, is
actueler dan ooit.
WA!
I
7-ANNEER hij in onze tijd
had geleefd, zou hem een
hoge post bij de Verenig
de Naties zijn toevertrouwd. Ook
in de vergadering te Evanston,
van de Wereldraad der Kerken,
zou zijn gezaghebbende stem
klinken Was door zijn aanwe
zigheid de conferentie in Brus
sel. waarover alle kranten en
weekbladen uitvoerig schrijven
en speculeren, misschien geen
mislukking geworden?
IN DELFT kunnen bezoekers
van vele nationaliteiten het
graf bezichtigen van een fi
guur. die bewonderd en geplaagd
maar te laat werd erkena.
Kleinzieligheid politiek en gods
dienstig krakeel hebben deze
mens vermoord nog vóór hij ge
storven was
Zullen wij "hem ..posthuum'
vereren en bij zijn graf of onder
het overpeinzen van zijn glo
rieus, verbitterd leven, stil wor
den?
TA. MAAR dit verplicht tevens
om eindelijk zijn verbeten en
J geduldige strijd voor ver
draagzaamheid. voor wederzijds
begrip en verzoening tussen hef
tig twistende volken en kerken,
tot net goede einde te brengen,
waarvoor hij zelf geen „tijd"
meer heeft gehad, maar waarop
de wereld wacht.
VOOR EEN Christen en
dat wilde Hugo de Groot,
onder meer blijkens zijn
speuren naar de zuivere tekst
en de zuivere uitlegging van de
Btjbel. vóór alles zijn blijft
dat grootse, door Jezus gestelde
doel. In geen geval onbereikbaar.
P. L. SCHOONHEIM,
Predikant voor Bijzonder
Kerkewerk van de Her
vormde Gemeente te Lei
den, Hoge Rijndijk 14a.
(Foto Will Eiselin, Rijswijk
Waterlelies"
MICHELANGELO was al over de tachtig, en dus
in de strUd tot geen nut meer. Hoe gemakkelijk
zou hy in de ophanden zijnde gevechten kunnen
worden gedood. Zijn taak was nog niet af. omdat de Sint
Pieter nog met af was Hij had de Sint Pieter gered uit
corruptieve handen, hij zou hem ook af moeten bouwen.
Michelangelo vluchtte voor Alva. dezelfde die ruim
tien jaar later in de Nederlanden de Bloedraad op zou
richten.
In het dorpje Spoleto vond hü onderdak en rust. Het
was heerlijk tot rust te komen, niet meer de kijvende
stemmen der bouwmeesters te horen.
Hü ging langs de lynen van zün leven. Een sterk heim
wee naar Florence besloop hem. Hy had daar zün David
gebeeldhouwd, en er gewerkt aan het grafmonument
der Medici's. Maar In Rome was zün Laatste Oordeel.
Hy heeft het voltooid, nadat hü haar heeft leren ken
nen. die elke aandoening van hem begTecp. Vittoria
Colonna
Al het schoon dat een mensenhart kan voelen, heeft
hü meegemaakt, dank zy haar. Het wordt nu weldra
zyn tyd om het leven vaarwel te zeggen.
Hy wit wel slapen, wel héél lang.
Hy Is soms zo moe.
..Ik ben een Florentijn". zo verontschuldigde hij zich.
.Daarom kom lk mijn opwachting bij U maken Do
hertogelijke familie is zeer verrast, zy ontvangt hem
alsof hij een vorst is. Michelangelo zit stil bij hen en
kijkt in hun gezichten. Weinig vindt hy van II Magnifico
terug.
Zij praten over het verleden. Cosimo de Medici doet
het woord namens de familie. Zy zyn biy dat hy tot hen
terug is gekeerd. Bijna een eeuw geleden is hy met her»
begonnen. Eens heeft hy hun gebreken bestreden Wu,
zal het hem kwaiyk nemen? Zy kunnen hem er alleen
maar dankbaar voor zyn en voor het graf dat hy voor
hen heeft opgericht.
OP de 18e Februari 1564 blaast Michelangelo, te Rome,
de laatste adem uit. Op bevel van de Paus wordt
de negen en tach'igjange te Rome begraven.
Doch Cosimo de Medici herinnert zich dat de grots
Lorenzo eens getracht heeft de dode Dame, een Florentijn.
terug te krygen van Ravenna Toen hebben „die van
Ravenna" geantwoord: „De levende heit ge niet weten
te behouden, daarom zult ge ons de dode laten."
Michelangelo was een Florentyn. Hy is uit de school
van Lorenzo, hij heeft de graftombe der Medici's ge
bouwd en gebeeldhouwd. HU heeft dode de Medici's
verheeriykt, vér boven hun kunnen. Daarom zal Cosimo
de Medici het dode lichaam van de meester uit zyn
graf te Rome laten nemen en het laten brengen naar
de stad waarvan hü waarlijk zozeer heeft gehouden.
Zo werd dan een der grootste kunstenaars aller tyden
begraven, dicht by de plek waar hy geboren was. en
daarmee was zyn levenscirkel voltooid.
ZEVEN volle Jaren zal het duren voor de Dood hem
roept. En hy bouwt zo lang hy leeft. Op een dag, ais
hy al héél oud is vertoeft Cosimo de Medici als gast
ln het Vaticaan Michelangelo maakt zijn opwachting
by hem. Neg kaarsrecht, doch met spierwit haar en een
gelaat waarvan elke plooi haar geschiedenis heeft, stapt
hy binnen.
REIN BROUWER.
Herculisch en zacht
Vittoria Colonna was niet de Tfe I
eerste de beste. Zij was een
dochter uit een der beroemdste Ita- r Jf
liaanse geslachten. Als kind v/as ze JÊ Jf"
verloofd met de Marchese van Pes- jft, VM
cara en als meisje van 17 jaar |k< i.jHfff'''
trouwde ze met hem. Zij had haar fcgnr ^WCjjS&f
gemaal innig lief, doch we hebben PA. 'ItlilP*
geen enkel steekhoudend bewijs dat
die liefde werd beantwoord.
In het Italië van die dagen was tjjjgBM
het „burgerlijk" huwelijk in de u.
hoogste kringen een uitzondering.
Haar gemaal oogstte lauweren in "jt J|
de slag bij Pavia, waarin hij streed
aan de zijde van Karei V; enige Het Laatste Oordeel (fragment)
jaren later stierf hij aan een besmet- Zacht
telijke ziekte.
Van dat ogenblik af trok Vittoria zich uit het openbare leven terug en in de vrijwillig gekozen
eenzaamheid treurde zij om haar gemaal en wijdde vele sonnetten aan hem. Haar treurson-
netten, diep gevoeld en teer van toon, worden nog heden in Italië gelezen. Doch de meeste
mensen zijn vergeten welk een belangrijke rol zij heeft gespeeld in het leven van Michelangelo.
H4AR familie krygt onenigheid met de Paus.
Pauseiyke troepen veroveren tenslotte haar erfgoed.
Nu wordt haar familie verbannen. Zy mae in Rome
biyven, doch zy verkiest de eenzaamheid. Michelangelo
ontvangt haar brieven, en zy de zyne. Men kan een brief
zo lang bewaren als men wil. zo vaak lezen als men
wil tevens. Het is gemakkelijker de diepste gevoelens neer
te schryven dan uit te spreken. Beiden krygen het gevoel
dat ze zich. al schryvende bevrijden. Op een dag schryft
ze hem. dat ze hem nu alles heeft gezegd. Voortaan zal
ze slechts in de stilte aan hem denken Spoedig daarna
sterft zy. De kalender geeft het jaar 1547 aan.
Michelangelo Is dan 72 jaar.
geen mens. Zyn niet de dingen uit het grote geheimenis
altyd onzegbaar? Toen hy haar leerde kennen werkte
hy aan „Het Laatste Oordeel." een versiering van de
hoofdwand van de Sixtijnse kapel, die negentien meter
hoog zou worden. HU had het in het gieantische en
dramatische gezocht. Hij wilde de wereld, die hem zoveel
pyn had gedaan een Laatste Oordeel tonen in zijn volle
vernietigende kracht. De mens moest toch vooral niet
denken dat het zo gemakkelyk zou gaan. Christus Zelf
zou de verdoemden ranselen naar de hel.
NADAT hy haar ontmoet had keek hy zyn half-vol-
tooide schepping aan. Zyn eigen eenzaamheid
schreeuwde hem tegen. Herculische gestalten, alles
manneiyk geschilderd, spieren, een Oordeel zonder erbar
men. nergens tederheid, nergens verzoening.
niet alleen beeldhouwer, bouw-
Hij was ook dichter. Menig
sonnet heeft hy aan Vittoria
en zo voor de ganse wereld zyn liefde beleden,
laatste woord omtrent deze verhouding kent
Daar stond met vlammende letters aan de wand wie
by zélf geweest was. Kon hy het teniet doen? Kaai een
mens een deel van zyn verleden, een deel van zichzelf
uitwissen? Neen. Eens was het echt doorvoeld geweest.
Maar waren al deze gruwelijke wezens geen demonen
uit hemzelf geweest? Lang zat hy voor zyn eigea
kunstwerk, dat hy beëindigen moest. In élke porie van
zyn wezen was de ziel van Vittoria. Naast de herculi
sche Christus, Die zyn hand ophief tot het Oordeel, zou
hy een Madonna schilderen, zó, dat ook het zachtere
in hem zijn weg mocht vinden.
Matste Oordeel (fragment)
Herculisch fl
OP die hoge leeftyd werd hy nog tot eerste bouw
meester van de Sint Pieter benoemd. Hy had ge
smeekt om zyn vryheid te mogen behouden, doch
het mocht niet baten. Hij was het stadium van zijn eigen
vryheid voofby. Hy was „eigendom geworden van Kerk
en Staat".
Het ging niet goed met de bouw van de Sint Pieter.
Er was ruzie tussen de bouwmeesters, gemor by het lagere
volk. en corruptie in alle lagen Als een Mo/es betrok
Michelangelo zyn post Mozcs had zyn volk getuchtigd
nadat het het gouden kalf had aangebeden. Hy zou aan
de lichtzinnig geworden Christenheid een tempel der
schoonheid geven, en met zyn toorn degenen treffen, die
het zouden willen beletten.
Toen hij voor het. eerst op het werk verscheen, verstar
den allen. Men was bang voor hem en hy wist dat dit
goed was Michelangelo ontsloeg mensen en nam mensen
aan. hy kocht bouwmaterialen en zond terug wat hem
niet aanstond. Hy schiep orde onder de bouwers, hy
ordende het materiaal en tenslotte bouwde hy.
Geen mens moest het wagen zijn plannen te dwars
bomen Hy bouwde slechts onder de voorwaarde dat men
hem liet begaan De Paus stierf. De negen en zeventig
jarige Paulus IV kreeg de tiara. Ondanks diens leeftyd
was hy de meest geduchte ketterhater die men kende.
Met zyn ene been reeds in het graf trachtte hy zUn
bekeringsplannen met geweld door te voeren.
Paulus IV. even koppig als Michelangelo, doch van
verschillende roeping. De kunstenaar kan voordeel trek
ken uit zyn „koppigheid", een vorst of kerkvorst nooit.
Binnen een minimum van tyd had de Paus ruzie met
de Duitse Habsburgers. die ln zyn ogen te gematigd waren
geweest tegen de ketters. Toen hy Napels wilde iniyven
bil de Kerkelyke staat, volgde de oorlog met de Spaanse
Habsburgers. Filips II zond Alva naar Italië en weldra
sidderde Rome. Dertig Jaar geleden was het geplunderd
door de Lutherse huurlingen van Karei V
Wat zouden de soldaten van Aha doen?
ad vaak ln bewondering en ontzag voor de Piëta
i, Een gans nieuwe Madonna. Een Madonna die
en uitverkorene. De dode Christus in haar
droeg geen aureool. Ook hij was mens. doch de
>ie het had volbracht. Madonna was de verper-
tc smart zelf. Ook zyzelf kende het opgaan in de
doch deze smart was van een andere orde. Wie
mens die dit geschapen had? Hy was haar héél
Zij had het gevoel dat hy haar kende, aan haar
was, doch hy was véél groter Hy had een ge
geven aan dat wat zy by benadering voelen kon.
over Michelangelo sprak luisterde zy aandachtig,
opvliegend, slecht-gehumeurd, hovaardig. De
spraken veel kwaad van hem. Doch met ontzag,
haar eenzaamheid leerde ze zyn eenzaamheid
