LEIDSCH DAGBLAD Woordenlijst brengt moderne taalregels [EERBERICHT Mendès-France bracht Kamercommissies verslag uit over Brussel en Londen 93ste Jaargang DONDERDAG 26 AUGUSTUS 1954 No. 28305 Directeur: J. W. Henny Hoofdredactie: B. W. Menkhorst en J. Brouwer DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN f6.40 per kwartaal: f2.15 per maand; f 0,50 per week Witte Singel 1, Lelden - Giro No. 57055 Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507 >Foto, filosofie, eksamen, ritme Naast het „nieuwe" bleef het „011(16" gehandhaafd Behoudzucht tegenover radicalisme „De wind waait woensdag 25 augustus uit het noorden" (Speciale berichtgeving) Gisteren is de „Woordenlijst" van de Nederlandse taal verschenen, samengesteld in opdracht van de Nederlandse en Belgische regering. Dil betekent, dat er thans officiële voorschriften zijn gegeven voor de schrijfwijze van de Nederlandse woorden volgens de Nederlandse spel lingwet 1947 en het Belgische spellingbesluit van 1947. Deze wet en dat besluit waren tot stand gekomen door samenwerking en overleg tussen ae beide regeringen. Naar aanleiding van deze wet en dat besluit is in 1947 bij besluit I van de toenmalige ministers van onderwijs in Nederland en van open- I baar onderwijs in België een commissie van Nederlandse en Belgische I deskundigen ingesteld, die onder voorzitterschap van prof. dr C. W. v. I Haeringen, hoogleraar in de Nederlandse Taal aan de Rijksuniversi- I teit te Utrecht deze materie nauwkeurig heeft bestudeerd. Het resultaat I van de besprekingen en het werk van deze Commissie is geweest, dat I deze leidraad en woordenlijst der Nederlandse Taal is verschenen, uit- I gegeven door het Staatsdrukkerij- en Uitgeverijbedrijf en de Uitgeverij I Martinus Nijhoff, beiden te Den Haag. J De Woordenlijst voorziet in een drin- fe.nde behoefte daar de levende taal Keóuderde woordenlijst volgens De Vries r. Winkel reeds lang ontgroeid was. ■i»:lei regels, zoals vooral met betrek- tag tot de schrijfwijze van het voor- 1 ïmwoordelijk gebruik, het gebruik ,r. tweede naamvalsvormen als „der" iner" en „zijner" de schrijfwijze van biaardwoorden en de tussenklanken „ïmenstellingen dienden opnieuw te fcrien vastgesteld wilde men tenmin- y: deze regels aanpassen aan het le- J:i taalgebruik. Tevens heeft men in I Woordenlijst voorschriften en aan- ;ngen gegeven voor de spelling van ankklanken, de verdeling van woor- liin lettergrepen, het gebruik van het tlteken, het deelteken en het weg- -.eken en het gebruik van hoofd- 's. lBotwel er enkele ingrijpende wijzi- H nngen in de voorschriften voor de I «hrijfwyze hebben plaatsgehad, is er 1 Wth ook veel by het oude gebleven. I b elk geval is heel vaak naast een lumeven van de nieuwe schrijfwijze I Bk do oude nog gehandhaafd. Een en luider Is veelal ook een gevolg geweest I nn het geschipper dat in de C'ommis- lse moest plaats vinden om tot een H resultaat tc komen. 1'uk was het een strijd van radicale Iberrormers tegen behoudzuchtigen Imrbij het opmerkelijk was dat ten unrien van bepaalde punten de «Wd-Nederlanders behoudzuchtig nren en de Belgen radicaal wilden l'innderen. terwijl bij de bespreking in andere punten de rollen waren |eo(edraaid. M heeft prof. Van Haeringen giste- meegedeeld tijdens een persconferen- f die o.a. ook werd bijgewoond door TH. J. Reinink. secretaris-generaal p tet Ministerie van O. K. en W. Mannelijk of vrouwelijk d aanzien van de voorlichting over trn. woordgeslacht verschilt de «e Woordenlijst aanzienlijk van wat Mot nu toe in woordenlijsten en phoordenboeken aantrof. De rege len de „voornaamwoordelijke aan- y!" was namelijk een zeer belang- onderdeel van het werk van de Taissle. Deze regeling is ook zeer oiend geweest. Deze „voomaam- F'-t ijbe aanduiding" die samenhangt I mannelyk of vrouwelijk woordge ul was vooral zeer belangrijk omdat I'f n van de grote rivieren het in de gewone gesproken ^vrijwel geheel verdwenen is. In het "o *as de onderscheiding tussen ;ike en vrouwelijke woorden - „zij"-woorden - zoals ze ln de Woordenlijst worden genoemd - 1 ug kunstmatig geworden het- J .-chrijfpractyk en vooral ook raderwijs de grootste moellijkhe- |b' Ten Zuiden van de grote rivie- •'•I onderscheid tussen mannelijk F -'slijk nog springlevend, «.eenvoudigste Vlaming zegt zonder iJn d? klok. dat „ze" stil staat. het Noorden zal zeker ln de ':'l- uijwel ledereen dit nuttige F'T> met „hij" aanspreken. Daar in' de. ook ln het Noorden ge- traditie, die er zich tegen ver- JES Een zomerdag verwacht tot morgenavond: hier en daar vorming van overigens licht tot half be- ^croog weer. Aanvankelijk wei- R,, r rnotlge wind uit Zuide- •""ngen. Warm. «Opgemaakt te 10 uur). aWa,fl kosi''T u»v: onder: 19 40 uur. 4 34 uur; onder: 18.56 uur. T i!er te Katwijk te 2.30 en 14 57 zet, woorden als „waarheid", „liefde" e.d. zomaar te „vermannelijken" maar over het algemeen is er in Noord-Neder land toch een zeer sterke neiging naar de „hij"-vorm waar t? nemen. Voortbou wende op de overtuiging dat men de al gemene Nederlandse neigmg naar „hij" niet ongeremd in de taal mocht laten voortwoekeren - voor de Belgen was het behoud van een zekere eenheid in het ..voornaamwoordelijk gebruik' tussen Noord en Zuid voorwaarde voor hun medewerking aan de nieuwe spellings maatregelen - was het nu de moeilijke Nieuwe schrijfwij'ze gaat heden in De nieuwe schrijfwijze gaat officieel met de dag van heden in. De schrijfwijze van Nederlandse aard rijkskundige en historische namen zal nader geregeld worden bü algemene maatregel van bestuur. De officiële schryfwüze van de Ne derlandse taal wordt gevolgd ln alle van de ministeriele Departementen, autoriteiten, colleges en ambtenaren uitgaande, in het Nederlands gestelde, stukken. De instellingen van openbaar, zowel als van gesubsidieerd bijzonder ondcr- wys volgen de officiële schrijfwijze van de Nederlandse taal. Twee taken blijven er nog voor de Commissie over het vaststellen van de regels voor de schryfwijze van aard- rljkskundige namen en voor die van his- 1 torische namen. Over de eerste kwestie die in Belgie al is geregeld ls reeds een voorlopig rapport uitgebracht, al zal l het nog wel enige tijd aanlopen voor het I officieel is geregeld. Dit laatste kan ook gezegd worden van de historische na- j men hoewel een sub-commissie ook hier I reeds een belangrijk stuk is gevorderd op weg naar de uiteindelijke officiële 1 regeling. De kwestie van de schrijfwijze van de z.g. bastaardwoorden heeft heel wat voe ten in de aarde gehad. In tegenstelling tot het eerste punt waren het hier n.l. de Belgen die het verst wilden gaan. Dit ls uiteraard een gevolg van het feit dat men in België reeds lang aan het ver- Nederlandsen van allerlei bastaard woorden toe was. Het radicaalste besluit dat ten slotte na lang vergaderen uit de bus kwam was waarschijnlijk de al gehele afschaffing van de ph. zodat woorden als foto filosofie e.d voortaan Ekskuseer! Ekskuseer, maar als geregeld krantelezer, die bovendien aan reuma lijdt. Iteb ik vandaag, donderdag 26 augustus, be' paald een zware dag. waarom ik mij naar mijn katolieke apo- teker moet spoeden, om hem melodisch te vragen, hoe ik in het ritme van deze fantasieloze tijd weer beter kan worden. Misschien zal deze filosofische apoteker mij een cendeëi pre senteren om weer atletisch te worden, misschien gaat hij mij elektrisch behandelen, mis schien neemt hij foto's of raadt hij mij aan in het hondchok tot rust te komen - zonder hon denbelasting te betalen - mijn apoteker is een ekwilibrist zon der weerga. Misschien helpt hij me dus ook van mijn ekseem af. dat altijd op komt zetten, als ik Nadat gisterochtend m alle vroegte zenuwachtig ben. j? de mijnenvegers „Volkerak Hij zal me wel voor een ..Hollands Diep" van de Koninklijke ..fcttakkomplic stellen. Nederlandse Marine uit Den Helder Ph... - nee - Fantasio. waren vertrokken om de Maandag begonnen speurtocht naar liet wrak van de KLM-machine „Willem Geen photo maar foto Bontekoe" voort te zetten, nu met behulp van het Asdic-apparaat en met een sleeptros, werd H.M. zee- I sleepboot Orkaanin allerijl uit- j laadde het materieel over van het Tijdens het laden van het dui- gcrust met duikmaferiecl om bij een duikersvaartuig Y 8656 op de „Or- kersmatericcl aan boord van Hr. taak van de Commissie e?n verdeling te alleen nog maar met f dienen te worden maken tussen die vanouds als „vrouwe- geschreven. Vervallen is ook de h achter Hjk" bekend staande zelfstandige naam-de r zodat wfj voortaan moeten schrü- woorden waarbij de Nederlander zich ven reumatiek, ritme o.d. de radicale naar zyn levende gesproken taal in het stroming in de Commissie die de th in geschrift zou mogen richten - en du; ,.hy", „hem" en „zijn" schrijven - en die waarbij de vrouwelijke vormen verplicht zouden blijven. Tot de eerste groep horen nu volgens de nieuwe leidraad voorwerpsnamen in de meest ruime zin (zoals klok, lamp e.d.). De consequentie hiervan is dus dat men van dew woorden mag (vooral niet: moet) schrijven „hij" en „hem". Verder is er naar gestreefd de verplichte „zij-woorden" onder te brengen in rubrieken die gemakkelijk tc overzien en te leren zyn zodat men hoopt dat dit in de praktijk (en voor al ook by het onderwijs) geen moei lijkheden zal opleveren. Hondeholt of hondenhok? Een volgende moeilyke taak van de Commi&sie is geweest de schrijfwyze te regelen van de zgn. „tussenletters in sa menstellingen". de kwestie dus van han delschool of handelsschool, van honde- hok of hondenhok. Een punt dat al in 1934 op het werkprogramma van de Ne derlands-Belgische Woordenlijst-Com missie stond. De nieuwe regels zullen misschien niet alle moeilykheden uit de weg ruimen, zy zijn echter stellig een voudiger in de toepassing dan de regels die tot nog toe golden. In samenstellingen zal de tussenklank als - e -worden geschreven inotedop). tenzjj uit het eerste lid blijkt dat aan een meervoud wordt gedacht (hondehok maar hondenbelasting Verder wordt deze kwestie in de inlei ding van de woordenlijst zeer uitvoerig geregeld. woorden als theorie apotheek eenvoudigen tot t heeft haar zin ten slotte niet gekregen. Daaraan wilde het meer behoudende deel van de Commissie beslist niet. Enkele malen heeft de Com missie de kool en de geit gespaard door twee vormen toe te laten met een be paalde voorkeur van voor een van de twee. Dat is bijv. in ruime mate gebeurd met woorden waarin een c voorkomt die als k wordt uitgesproken. Controleur mag kontroleur worden maar de voor keur gaat uit naar de eerste vorm. Ca- ricatuur wordt karikatuur met een voor keur voor de laatste vorm. Deeltekens en hoofdletters Behalve het gebruik van het kop pelteken en het weglatingsteken welke beide enigszins zijn beperkt zijn nieuwe regels vastgesteld voor het gebruik van het deelteken. En daar naast zijn dan nog vet verscheidene nieuwe richtlynen aangegeven voor het gebruik van hoofdletters welke soms nogal radicaal blijken te zijn. Ten eerste heeft men" door dit gebruik enigszins te reglementeren willen voorkomen dat door een overdadig ge bruik van hoofdletters de tekst onrus tig wordt gemaakt. Het is met het oog hierop dat voor taan in afwyking van de Vries en te Winkel de namen van windstreken, weekdagen, maanden en jaargetijden met kleine letters zullen moeten wor den geschreven. Volgens de nieuwe leidraad waait de wind vandaag, woensdag 25 augustus, midden in de eventuele vondst direct duikersas- j kaan" die beter tegen het werk in\Ms. ..Orkaan", in de haven te Den sistentie te kunnen verlenen. Men volle zee is bestand. Helder. Amerika toont zicli gebelgd en dreigt (Van onze Parijse correspondent per telefoon) Ten aanhore van 125 leden van de Kamercommissies voor buitenlandse za ken. defensie en overzeese gebieden heeft de Franse premier Pierre Mendès- France, gisteren in twee langdurige zittingen een uitvoerig verslag uitge bracht over zijn besprekingen te Brussel en in Londen. Morgen *al het kabinet zyn positie bij de E.D G.-debatten bepalen, welke debatten Zaterdag begin nen en volgende week Woensdag zullen worden besloten. De vraag is voorlopig of het kabinet by deze debatten, die vier dagen zullen duren en waarvoor al veertig sprekers zyn ingeschreven, zich neutraal zal houden ofwel pro forma misschien eerst af zal treden. In het laatste geval zou de premier dan alleen in de regeringsbaDken plaats moeten nemen. De vertrouwenskwestie zal In elk geval niet worden gesteld. Maar het is niet onwaarschynlyk dat voor, tydens of na de debatten nogmaals verschillende ministers, cn ditmaal ver- moedclyk voorstanders van het Europese leger, het kabinet zullen verlaten. Mendcs-France moet er intussen gisteren weinig twijfel over hebben la ten bestaan dat hy persoonlyk tegen het huidige verdrag is. Hy heeft de voorstanders echter beloofd het hele E.D.G.-dossier met totale openhartig heid te zullen open leggen en alle pressie achterwege te laten. r bestaat uit 10 pagina's Zwitserland kampt met overstro- ivan huizen zoals op de rechterzijde mingen alom. die in liet land vanvan de foto is te zien moeten met Willem Teil enorme schade aan- man en macht worden beschermd richten en het verkeer in vele ge- tegen het vloed water, dat zich als vallen hebben ontwricht. Deze foto j een waterval van terzijde in de uit het Zwitserse plaatsje Truns^ straat stort, toont hoe de straten er uitzien. Al-1 j les wat niet solide is bevestigd Bewoners van Truns bezig een K'oa// door liet kolkende water '.fundament van een woning te ver- I meegesleurd en zelfs fundamenten sterken. In de couloirs van het Palals Bourbon varen de voorspellingen over de aan- :aardingsmogelykheid van het Europe se leger gisteren bijna eensluidend ne gatief! Maar de voorstanders verklaren zich niet ontwapend en er schijnen tal van nieuwe amendementen en tegen voorstellen in de maak te zijn. waar van oud-premier P:nay een der auteurs is. De toon van Mendès-France iD de commissie-vergadering van gisteren, die dus het voorspel gaf van de de batten. die Zaterdag beginnen, moet bitter zyn geweest. De premier verklaarde dat de enige reden waarom zijn voorgangers de E.D.G. nooit aan de Kamer hebben voorgeleed, het feit is dat het Europese leger nimmer een meerderheid in het Franse parlement heeft gehad. Verder was de premier zeer teleurgesteld over de houding van de andere vijf minis ters Ln Brussel, en speciaal over Spaak, omdat zjj op geen enkel essentieel punt Frankrijk tegemoet zouden zijn getre den. De Franse minister-president heeft gisteren ook gezegd dat in geval van aanvaarding de concessies, die de vijf ln Brussel hebben gedaan, van kracht zullen blijven. De besprekingen met Churchill en Eden moeten zo zou Mendès-France nog hebben erkend weinig positie ve resultaten hebben opgeleverd. In geval van verwerping van de E.D.G- wordt de Franse premier echter het voornemen toegv*schreven onmiddel lijk opnieuw contact met de Britse regering op te nemen. Mendès-France zou willen streven naar een soort coalitie tussen Klein- Europa en Engeland, welke zeven lan den. waaronder dus de Westdu'.tse re publiek. dan als groep ;n de Nato zou den moeten worden opgenomen Men vraact zich echter nu al af. of er voor een Duitse hei bewapening, die Mendès- France f teren opnieuw onvermydelyk heeft genoemd, in dit lossere verband wel een meerderheid zal zijn te vinden. De Franse socialisten, die over de E.D.G, zoals men weet, scherp verdeeld zyn. hebben er zich in elk geval giste ren unaniem tegen uitgesproken WAT DOET AMERIKA? Ten aanz en van de E.D.G. houdt men zich op het State Department in Wash ington officieel aan het gezegde: „Zo lang er leven ls, is er hoop". On-offi- cleel geeft men echter toe dat de E.D.G. op sterven na dood is! De grote vraag is uiteraard: „Wat gebeurt hierna?" Officieel weigert Washington zich hierover uit te laten, maar niettemin is het duidelyk dat de Amerikaanse re gering een oplossing overweegt waarby West-Duitsland souverein en vrij wordt en zich opnieuw mag bewapenen Ge steld echter dat Engeland al bereid is West-Duitsland toestemming te verle nen tot herbewapening, dan is toch of ficieel ook Frankrijks toestemming no dig. In Washington is men overigens van mening dat Mendès-France niet van zins is Frankrijk in een geïsoleerde positie te doen geraken En zulks zou het geval zijn indien Amerika en En geland de herbewapen ng van Duits land als een fait accompli aan Frank rijk zouden opdringen. Het wordt daarom eerder waar- schjnlyk gcecht dat Mendès-France zelf alternatieven ter tafel zal leggen teneinde een stem in het kapittel te houden cn eventueel om de zaak op de lange baan te kunnen schuiven. En het is derhalve thans nog niet te voorzien hoe een herbewapend Duits land in de Westerse alliantie opgeno men kan worden In Amerika bestaat een sterke neiging om Duitsland op te I nemen in de Nato. De beshssmg h erover hangt echter uiteraard ook af van de andere Nato-landen. i Washington betreurt zeer het uit stel dat de conferentie van Brussel in elk geval tot gevolg heeft. Want men maakt zich hier reeds geruime tyd bezorgd over de gang van zaken in Duitsland. Adenauers koers is bekend en wordt gewaardeerd. Nu Adenauer echter de buitenlandse politiek samen met Ollenhauer moet gaan voeren. Is er groter onzekerheid gekomen. Men hoopt hier dat de Duit se socialisten bereid zullen zijn mee te werken aan de toetreding van West- Duitsland tot de Nato. maar men zou ongaarne zien dat Ollenhauer of Men dès-France een nieuwe conferentie met de Russen zou eisen over de unificatie van Duitsland alvorens bereid te zijn mede te werken aan Duitslands nieuwe status alsmede aan zijn herbewapening. Amerika boos Nog wordt gemeld: Reuters correspondent Paul Scott Ranklne, schruft dat de Frans-Ameri- kaance betrekkingen haar dieptepunt sedert de oorlog bereikt schijnen te hebben. Onder grote koppen, zoals „V S. door Frankrijk onheus bejegend", pu bliceren de kranten te Washington be richten over de afwijzing door prem er Mendès-France van de Amerikaanse pogingen om hem te overreden zijn toe komst op het spel te zetten bij de stemming over de ratificatie van de E.D.G. Dezelfde bladen drukken een verkla ring van minister Dulles af, waarin Frankryk de schuld voor het falen van de conference te Brussel gegeven wordt en gewaarschuwd wordt, dat Frankrijk gevaar loopt zich van de vrije wereld te isoleren. Sedert de geschillen tussen presi dent Roosevelt en generaal De Gaulle tijdens de oorlog heeft er in Wash ington niet zulk een verbitterde stem ming geheerst als thans, nu de Franse premier zich niet volledig achter de E.D.G. heeft willen plaatsen. Dulles heeft er aan herinnerd, dat het congres te kennen heeft gegeven, dat de hulp aan Frankrijk 1 Januari a.s. zal eindigen, tenzy het land de E.D-G. ratificeert. Welke houding de regering ook aanneemt, het congres zal naar men meent moeilijk kunnen terugkeren op zyn schreden, gezien het openlyke karakter van zyn dreigement. De democratische eandidaat by de Amerikaanse presidentsve: kiezingen in 1952. Stevenson, heeft de Franse eerste- minlster in een brief meegedeeld, dat de Amerikaanse steun voor de ED.G. bij beide grote Amerikaanse partijen instemming vindt. De perssecretaris van Elsenhower zei tot verslaggevers, dat de president is ingenomen met Stevensons brief aan I de Franse premier I Stevenson zelf zei te Chicago, dat hü „zijn vriend Mendès-France" een per soonlijke brief had geschreven, omdat I hy verontrust is door de ontwikkelingen i in Frankryk ten aanzien van ae ED.G. Stevenson had vor:g jaar tydens zijn i reis verscheidene lange gesprekken met Mendès-France gehad. De Oostdultse président, Pieck, heeft j er in een bnef aan de Franse president Coty. by het Franse parlement op aan gedrongen de verdragen van Parijr en Bonn nooit goed te keuren.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1954 | | pagina 1