LEIDSCH
DAGBLAD
Woordenlijst brengt moderne
taalregels
[EERBERICHT
Mendès-France bracht
Kamercommissies verslag uit
over Brussel en Londen
93ste Jaargang
DONDERDAG 26 AUGUSTUS 1954
No. 28305
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredactie: B. W. Menkhorst en J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f6.40 per kwartaal: f2.15 per maand; f 0,50 per week
Witte Singel 1, Lelden - Giro No. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
>Foto, filosofie, eksamen, ritme
Naast het „nieuwe" bleef het
„011(16" gehandhaafd
Behoudzucht tegenover radicalisme
„De wind waait woensdag 25 augustus uit het noorden"
(Speciale berichtgeving)
Gisteren is de „Woordenlijst" van de Nederlandse taal verschenen,
samengesteld in opdracht van de Nederlandse en Belgische regering.
Dil betekent, dat er thans officiële voorschriften zijn gegeven voor de
schrijfwijze van de Nederlandse woorden volgens de Nederlandse spel
lingwet 1947 en het Belgische spellingbesluit van 1947. Deze wet en dat
besluit waren tot stand gekomen door samenwerking en overleg tussen
ae beide regeringen.
Naar aanleiding van deze wet en dat besluit is in 1947 bij besluit
I van de toenmalige ministers van onderwijs in Nederland en van open-
I baar onderwijs in België een commissie van Nederlandse en Belgische
I deskundigen ingesteld, die onder voorzitterschap van prof. dr C. W. v.
I Haeringen, hoogleraar in de Nederlandse Taal aan de Rijksuniversi-
I teit te Utrecht deze materie nauwkeurig heeft bestudeerd. Het resultaat
I van de besprekingen en het werk van deze Commissie is geweest, dat
I deze leidraad en woordenlijst der Nederlandse Taal is verschenen, uit-
I gegeven door het Staatsdrukkerij- en Uitgeverijbedrijf en de Uitgeverij
I Martinus Nijhoff, beiden te Den Haag.
J De Woordenlijst voorziet in een drin-
fe.nde behoefte daar de levende taal
Keóuderde woordenlijst volgens De Vries
r. Winkel reeds lang ontgroeid was.
■i»:lei regels, zoals vooral met betrek-
tag tot de schrijfwijze van het voor-
1 ïmwoordelijk gebruik, het gebruik
,r. tweede naamvalsvormen als „der"
iner" en „zijner" de schrijfwijze van
biaardwoorden en de tussenklanken
„ïmenstellingen dienden opnieuw te
fcrien vastgesteld wilde men tenmin-
y: deze regels aanpassen aan het le-
J:i taalgebruik. Tevens heeft men in
I Woordenlijst voorschriften en aan-
;ngen gegeven voor de spelling van
ankklanken, de verdeling van woor-
liin lettergrepen, het gebruik van het
tlteken, het deelteken en het weg-
-.eken en het gebruik van hoofd-
's.
lBotwel er enkele ingrijpende wijzi-
H nngen in de voorschriften voor de
I «hrijfwyze hebben plaatsgehad, is er
1 Wth ook veel by het oude gebleven.
I b elk geval is heel vaak naast een
lumeven van de nieuwe schrijfwijze
I Bk do oude nog gehandhaafd. Een en
luider Is veelal ook een gevolg geweest
I nn het geschipper dat in de C'ommis-
lse moest plaats vinden om tot een
H resultaat tc komen.
1'uk was het een strijd van radicale
Iberrormers tegen behoudzuchtigen
Imrbij het opmerkelijk was dat ten
unrien van bepaalde punten de
«Wd-Nederlanders behoudzuchtig
nren en de Belgen radicaal wilden
l'innderen. terwijl bij de bespreking
in andere punten de rollen waren
|eo(edraaid.
M heeft prof. Van Haeringen giste-
meegedeeld tijdens een persconferen-
f die o.a. ook werd bijgewoond door
TH. J. Reinink. secretaris-generaal
p tet Ministerie van O. K. en W.
Mannelijk of vrouwelijk
d aanzien van de voorlichting over
trn. woordgeslacht verschilt de
«e Woordenlijst aanzienlijk van wat
Mot nu toe in woordenlijsten en
phoordenboeken aantrof. De rege
len de „voornaamwoordelijke aan-
y!" was namelijk een zeer belang-
onderdeel van het werk van de
Taissle. Deze regeling is ook zeer
oiend geweest. Deze „voomaam-
F'-t ijbe aanduiding" die samenhangt
I mannelyk of vrouwelijk woordge
ul was vooral zeer belangrijk omdat
I'f n van de grote rivieren het
in de gewone gesproken
^vrijwel geheel verdwenen is. In het
"o *as de onderscheiding tussen
;ike en vrouwelijke woorden -
„zij"-woorden - zoals ze ln de
Woordenlijst worden genoemd -
1 ug kunstmatig geworden het-
J .-chrijfpractyk en vooral ook
raderwijs de grootste moellijkhe-
|b' Ten Zuiden van de grote rivie-
•'•I onderscheid tussen mannelijk
F -'slijk nog springlevend,
«.eenvoudigste Vlaming zegt zonder
iJn d? klok. dat „ze" stil staat.
het Noorden zal zeker ln de
':'l- uijwel ledereen dit nuttige
F'T> met „hij" aanspreken. Daar
in' de. ook ln het Noorden ge-
traditie, die er zich tegen ver-
JES
Een zomerdag
verwacht tot morgenavond:
hier en daar vorming van
overigens licht tot half be-
^croog weer. Aanvankelijk wei-
R,, r rnotlge wind uit Zuide-
•""ngen. Warm.
«Opgemaakt te 10 uur).
aWa,fl
kosi''T
u»v: onder: 19 40 uur.
4 34 uur; onder: 18.56 uur.
T i!er te Katwijk te 2.30 en 14 57
zet, woorden als „waarheid", „liefde"
e.d. zomaar te „vermannelijken" maar
over het algemeen is er in Noord-Neder
land toch een zeer sterke neiging naar
de „hij"-vorm waar t? nemen. Voortbou
wende op de overtuiging dat men de al
gemene Nederlandse neigmg naar „hij"
niet ongeremd in de taal mocht laten
voortwoekeren - voor de Belgen was het
behoud van een zekere eenheid in het
..voornaamwoordelijk gebruik' tussen
Noord en Zuid voorwaarde voor hun
medewerking aan de nieuwe spellings
maatregelen - was het nu de moeilijke
Nieuwe schrijfwij'ze
gaat heden in
De nieuwe schrijfwijze gaat officieel
met de dag van heden in.
De schrijfwijze van Nederlandse aard
rijkskundige en historische namen zal
nader geregeld worden bü algemene
maatregel van bestuur.
De officiële schryfwüze van de Ne
derlandse taal wordt gevolgd ln alle
van de ministeriele Departementen,
autoriteiten, colleges en ambtenaren
uitgaande, in het Nederlands gestelde,
stukken.
De instellingen van openbaar, zowel
als van gesubsidieerd bijzonder ondcr-
wys volgen de officiële schrijfwijze van
de Nederlandse taal.
Twee taken blijven er nog voor de
Commissie over het vaststellen van de
regels voor de schryfwijze van aard-
rljkskundige namen en voor die van his- 1
torische namen. Over de eerste kwestie
die in Belgie al is geregeld ls reeds een
voorlopig rapport uitgebracht, al zal l
het nog wel enige tijd aanlopen voor het I
officieel is geregeld. Dit laatste kan ook
gezegd worden van de historische na- j
men hoewel een sub-commissie ook hier I
reeds een belangrijk stuk is gevorderd
op weg naar de uiteindelijke officiële 1
regeling.
De kwestie van de schrijfwijze van de
z.g. bastaardwoorden heeft heel wat voe
ten in de aarde gehad. In tegenstelling
tot het eerste punt waren het hier n.l.
de Belgen die het verst wilden gaan. Dit
ls uiteraard een gevolg van het feit dat
men in België reeds lang aan het ver-
Nederlandsen van allerlei bastaard
woorden toe was. Het radicaalste besluit
dat ten slotte na lang vergaderen uit
de bus kwam was waarschijnlijk de al
gehele afschaffing van de ph. zodat
woorden als foto filosofie e.d voortaan
Ekskuseer!
Ekskuseer, maar als geregeld
krantelezer, die bovendien aan
reuma lijdt. Iteb ik vandaag,
donderdag 26 augustus, be'
paald een zware dag. waarom
ik mij naar mijn katolieke apo-
teker moet spoeden, om hem
melodisch te vragen, hoe ik in
het ritme van deze fantasieloze
tijd weer beter kan worden.
Misschien zal deze filosofische
apoteker mij een cendeëi pre
senteren om weer atletisch te
worden, misschien gaat hij mij
elektrisch behandelen, mis
schien neemt hij foto's of raadt
hij mij aan in het hondchok tot
rust te komen - zonder hon
denbelasting te betalen - mijn
apoteker is een ekwilibrist zon
der weerga. Misschien helpt hij
me dus ook van mijn ekseem af.
dat altijd op komt zetten, als ik
Nadat gisterochtend m alle vroegte
zenuwachtig ben. j?
de mijnenvegers „Volkerak
Hij zal me wel voor een ..Hollands Diep" van de Koninklijke
..fcttakkomplic stellen. Nederlandse Marine uit Den Helder
Ph... - nee - Fantasio. waren vertrokken om de Maandag
begonnen speurtocht naar liet wrak
van de KLM-machine „Willem
Geen photo maar foto Bontekoe" voort te zetten, nu met
behulp van het Asdic-apparaat en
met een sleeptros, werd H.M. zee-
I sleepboot Orkaanin allerijl uit- j laadde het materieel over van het Tijdens het laden van het dui-
gcrust met duikmaferiecl om bij een duikersvaartuig Y 8656 op de „Or- kersmatericcl aan boord van Hr.
taak van de Commissie e?n verdeling te alleen nog maar met f dienen te worden
maken tussen die vanouds als „vrouwe- geschreven. Vervallen is ook de h achter
Hjk" bekend staande zelfstandige naam-de r zodat wfj voortaan moeten schrü-
woorden waarbij de Nederlander zich ven reumatiek, ritme o.d. de radicale
naar zyn levende gesproken taal in het stroming in de Commissie die de th in
geschrift zou mogen richten - en du;
,.hy", „hem" en „zijn" schrijven - en die
waarbij de vrouwelijke vormen verplicht
zouden blijven.
Tot de eerste groep horen nu volgens
de nieuwe leidraad voorwerpsnamen
in de meest ruime zin (zoals klok,
lamp e.d.). De consequentie hiervan is
dus dat men van dew woorden mag
(vooral niet: moet) schrijven „hij" en
„hem". Verder is er naar gestreefd de
verplichte „zij-woorden" onder te
brengen in rubrieken die gemakkelijk
tc overzien en te leren zyn zodat men
hoopt dat dit in de praktijk (en voor
al ook by het onderwijs) geen moei
lijkheden zal opleveren.
Hondeholt of hondenhok?
Een volgende moeilyke taak van de
Commi&sie is geweest de schrijfwyze te
regelen van de zgn. „tussenletters in sa
menstellingen". de kwestie dus van han
delschool of handelsschool, van honde-
hok of hondenhok. Een punt dat al in
1934 op het werkprogramma van de Ne
derlands-Belgische Woordenlijst-Com
missie stond. De nieuwe regels zullen
misschien niet alle moeilykheden uit de
weg ruimen, zy zijn echter stellig een
voudiger in de toepassing dan de regels
die tot nog toe golden.
In samenstellingen zal de tussenklank
als - e -worden geschreven inotedop).
tenzjj uit het eerste lid blijkt dat aan
een meervoud wordt gedacht (hondehok
maar hondenbelasting
Verder wordt deze kwestie in de inlei
ding van de woordenlijst zeer uitvoerig
geregeld.
woorden als theorie apotheek
eenvoudigen tot t heeft haar zin ten
slotte niet gekregen. Daaraan wilde het
meer behoudende deel van de Commissie
beslist niet. Enkele malen heeft de Com
missie de kool en de geit gespaard door
twee vormen toe te laten met een be
paalde voorkeur van voor een van de
twee. Dat is bijv. in ruime mate gebeurd
met woorden waarin een c voorkomt die
als k wordt uitgesproken. Controleur
mag kontroleur worden maar de voor
keur gaat uit naar de eerste vorm. Ca-
ricatuur wordt karikatuur met een voor
keur voor de laatste vorm.
Deeltekens en hoofdletters
Behalve het gebruik van het kop
pelteken en het weglatingsteken
welke beide enigszins zijn beperkt
zijn nieuwe regels vastgesteld voor het
gebruik van het deelteken. En daar
naast zijn dan nog vet verscheidene
nieuwe richtlynen aangegeven voor
het gebruik van hoofdletters welke
soms nogal radicaal blijken te zijn.
Ten eerste heeft men" door dit gebruik
enigszins te reglementeren willen
voorkomen dat door een overdadig ge
bruik van hoofdletters de tekst onrus
tig wordt gemaakt.
Het is met het oog hierop dat voor
taan in afwyking van de Vries en te
Winkel de namen van windstreken,
weekdagen, maanden en jaargetijden
met kleine letters zullen moeten wor
den geschreven. Volgens de nieuwe
leidraad waait de wind vandaag,
woensdag 25 augustus, midden in de
eventuele vondst direct duikersas- j kaan" die beter tegen het werk in\Ms. ..Orkaan", in de haven te Den
sistentie te kunnen verlenen. Men volle zee is bestand. Helder.
Amerika toont zicli gebelgd
en dreigt
(Van onze Parijse correspondent per telefoon)
Ten aanhore van 125 leden van de Kamercommissies voor buitenlandse za
ken. defensie en overzeese gebieden heeft de Franse premier Pierre Mendès-
France, gisteren in twee langdurige zittingen een uitvoerig verslag uitge
bracht over zijn besprekingen te Brussel en in Londen. Morgen *al het kabinet
zyn positie bij de E.D G.-debatten bepalen, welke debatten Zaterdag begin
nen en volgende week Woensdag zullen worden besloten. De vraag is voorlopig
of het kabinet by deze debatten, die vier dagen zullen duren en waarvoor al
veertig sprekers zyn ingeschreven, zich neutraal zal houden ofwel pro forma
misschien eerst af zal treden. In het laatste geval zou de premier dan alleen
in de regeringsbaDken plaats moeten nemen. De vertrouwenskwestie zal In
elk geval niet worden gesteld. Maar het is niet onwaarschynlyk dat voor,
tydens of na de debatten nogmaals verschillende ministers, cn ditmaal ver-
moedclyk voorstanders van het Europese leger, het kabinet zullen verlaten.
Mendcs-France moet er intussen gisteren weinig twijfel over hebben la
ten bestaan dat hy persoonlyk tegen het huidige verdrag is. Hy heeft de
voorstanders echter beloofd het hele E.D.G.-dossier met totale openhartig
heid te zullen open leggen en alle pressie achterwege te laten.
r bestaat uit 10 pagina's
Zwitserland kampt met overstro- ivan huizen zoals op de rechterzijde
mingen alom. die in liet land vanvan de foto is te zien moeten met
Willem Teil enorme schade aan- man en macht worden beschermd
richten en het verkeer in vele ge- tegen het vloed water, dat zich als
vallen hebben ontwricht. Deze foto j een waterval van terzijde in de
uit het Zwitserse plaatsje Truns^ straat stort,
toont hoe de straten er uitzien. Al-1
j les wat niet solide is bevestigd Bewoners van Truns bezig een
K'oa// door liet kolkende water '.fundament van een woning te ver-
I meegesleurd en zelfs fundamenten sterken.
In de couloirs van het Palals Bourbon
varen de voorspellingen over de aan-
:aardingsmogelykheid van het Europe
se leger gisteren bijna eensluidend ne
gatief! Maar de voorstanders verklaren
zich niet ontwapend en er schijnen tal
van nieuwe amendementen en tegen
voorstellen in de maak te zijn. waar
van oud-premier P:nay een der auteurs
is.
De toon van Mendès-France iD de
commissie-vergadering van gisteren,
die dus het voorspel gaf van de de
batten. die Zaterdag beginnen, moet
bitter zyn geweest.
De premier verklaarde dat de enige
reden waarom zijn voorgangers de
E.D.G. nooit aan de Kamer hebben
voorgeleed, het feit is dat het Europese
leger nimmer een meerderheid in het
Franse parlement heeft gehad. Verder
was de premier zeer teleurgesteld over
de houding van de andere vijf minis
ters Ln Brussel, en speciaal over Spaak,
omdat zjj op geen enkel essentieel punt
Frankrijk tegemoet zouden zijn getre
den. De Franse minister-president heeft
gisteren ook gezegd dat in geval van
aanvaarding de concessies, die de vijf
ln Brussel hebben gedaan, van kracht
zullen blijven.
De besprekingen met Churchill en
Eden moeten zo zou Mendès-France
nog hebben erkend weinig positie
ve resultaten hebben opgeleverd. In
geval van verwerping van de E.D.G-
wordt de Franse premier echter het
voornemen toegv*schreven onmiddel
lijk opnieuw contact met de Britse
regering op te nemen.
Mendès-France zou willen streven
naar een soort coalitie tussen Klein-
Europa en Engeland, welke zeven lan
den. waaronder dus de Westdu'.tse re
publiek. dan als groep ;n de Nato zou
den moeten worden opgenomen Men
vraact zich echter nu al af. of er voor
een Duitse hei bewapening, die Mendès-
France f teren opnieuw onvermydelyk
heeft genoemd, in dit lossere verband
wel een meerderheid zal zijn te vinden.
De Franse socialisten, die over de
E.D.G, zoals men weet, scherp verdeeld
zyn. hebben er zich in elk geval giste
ren unaniem tegen uitgesproken
WAT DOET AMERIKA?
Ten aanz en van de E.D.G. houdt men
zich op het State Department in Wash
ington officieel aan het gezegde: „Zo
lang er leven ls, is er hoop". On-offi-
cleel geeft men echter toe dat de E.D.G.
op sterven na dood is!
De grote vraag is uiteraard: „Wat
gebeurt hierna?"
Officieel weigert Washington zich
hierover uit te laten, maar niettemin
is het duidelyk dat de Amerikaanse re
gering een oplossing overweegt waarby
West-Duitsland souverein en vrij wordt
en zich opnieuw mag bewapenen Ge
steld echter dat Engeland al bereid is
West-Duitsland toestemming te verle
nen tot herbewapening, dan is toch of
ficieel ook Frankrijks toestemming no
dig. In Washington is men overigens
van mening dat Mendès-France niet
van zins is Frankrijk in een geïsoleerde
positie te doen geraken En zulks zou
het geval zijn indien Amerika en En
geland de herbewapen ng van Duits
land als een fait accompli aan Frank
rijk zouden opdringen.
Het wordt daarom eerder waar-
schjnlyk gcecht dat Mendès-France
zelf alternatieven ter tafel zal leggen
teneinde een stem in het kapittel te
houden cn eventueel om de zaak op
de lange baan te kunnen schuiven.
En het is derhalve thans nog niet te
voorzien hoe een herbewapend Duits
land in de Westerse alliantie opgeno
men kan worden In Amerika bestaat
een sterke neiging om Duitsland op te
I nemen in de Nato. De beshssmg h erover
hangt echter uiteraard ook af van de
andere Nato-landen.
i Washington betreurt zeer het uit
stel dat de conferentie van Brussel in
elk geval tot gevolg heeft. Want men
maakt zich hier reeds geruime tyd
bezorgd over de gang van zaken in
Duitsland. Adenauers koers is bekend
en wordt gewaardeerd.
Nu Adenauer echter de buitenlandse
politiek samen met Ollenhauer moet
gaan voeren. Is er groter onzekerheid
gekomen. Men hoopt hier dat de Duit
se socialisten bereid zullen zijn mee te
werken aan de toetreding van West-
Duitsland tot de Nato. maar men zou
ongaarne zien dat Ollenhauer of Men
dès-France een nieuwe conferentie met
de Russen zou eisen over de unificatie
van Duitsland alvorens bereid te zijn
mede te werken aan Duitslands nieuwe
status alsmede aan zijn herbewapening.
Amerika boos
Nog wordt gemeld:
Reuters correspondent Paul Scott
Ranklne, schruft dat de Frans-Ameri-
kaance betrekkingen haar dieptepunt
sedert de oorlog bereikt schijnen te
hebben. Onder grote koppen, zoals „V S.
door Frankrijk onheus bejegend", pu
bliceren de kranten te Washington be
richten over de afwijzing door prem er
Mendès-France van de Amerikaanse
pogingen om hem te overreden zijn toe
komst op het spel te zetten bij de
stemming over de ratificatie van de
E.D.G.
Dezelfde bladen drukken een verkla
ring van minister Dulles af, waarin
Frankryk de schuld voor het falen van
de conference te Brussel gegeven wordt
en gewaarschuwd wordt, dat Frankrijk
gevaar loopt zich van de vrije wereld
te isoleren.
Sedert de geschillen tussen presi
dent Roosevelt en generaal De Gaulle
tijdens de oorlog heeft er in Wash
ington niet zulk een verbitterde stem
ming geheerst als thans, nu de Franse
premier zich niet volledig achter de
E.D.G. heeft willen plaatsen.
Dulles heeft er aan herinnerd, dat
het congres te kennen heeft gegeven,
dat de hulp aan Frankrijk 1 Januari
a.s. zal eindigen, tenzy het land de
E.D-G. ratificeert.
Welke houding de regering ook
aanneemt, het congres zal naar men
meent moeilijk kunnen terugkeren op
zyn schreden, gezien het openlyke
karakter van zyn dreigement.
De democratische eandidaat by de
Amerikaanse presidentsve: kiezingen in
1952. Stevenson, heeft de Franse eerste-
minlster in een brief meegedeeld, dat
de Amerikaanse steun voor de ED.G.
bij beide grote Amerikaanse partijen
instemming vindt.
De perssecretaris van Elsenhower zei
tot verslaggevers, dat de president is
ingenomen met Stevensons brief aan
I de Franse premier
I Stevenson zelf zei te Chicago, dat hü
„zijn vriend Mendès-France" een per
soonlijke brief had geschreven, omdat
I hy verontrust is door de ontwikkelingen
i in Frankryk ten aanzien van ae ED.G.
Stevenson had vor:g jaar tydens zijn
i reis verscheidene lange gesprekken met
Mendès-France gehad.
De Oostdultse président, Pieck, heeft
j er in een bnef aan de Franse president
Coty. by het Franse parlement op aan
gedrongen de verdragen van Parijr en
Bonn nooit goed te keuren.