De mens verlangt
naar het wonder!
Een Zoeklicht.
De wereld wil bedrogen worden
D
oil Bewogen Leven LXXIX
vc
De zinsneden, hierboven neergeschreven zijn allebei, dus tegelijk waar. In ons vorig
artikel trachtten wij duidelijk te maken wat een wereld overkomen kan die een
prooi is van angst, of angsten. Een van mijn lezers dacht diep na over dit alles en
zei op ietwat aarzelende toon tegen mij: „Hadden die duivelisten nu helemaal ongelijk?
Zat er in dit vreselijke gebeuren, de meest tragische oorlog uit de Middeleeuwen, geen
kern van waarheid In onze tijd kennen wij een leerstoel in de para-psychologie. Dit
zégt toch iets."
Zeker zegt dat iets. De ouderen onder ons hebben menigmaal de moderne magiër
bezig gezien, die sommige mensen zó in zijn ban heeft dat hij met hen kan doen, wat
hij wil. Wij weten dat helderziendheid bestaat, doch wij weten ook dat wij met de
kennis uit de „para-normale" sferen buitengewoon voorzichtig moeten zijn. De mens die
zich met deze dingen bezighoudt verliest zo heel gauw zijn critisch vermogen. Hij wil
zo graag geloven in het bovennatuurlijke, omdat het hem opheft uit de dagelijkse
ellendeom zovele redenenEn als het wonder dan niet snel genoeg komt
helpt hij het graag een handje.
Mijn lezer heeft gelijk. De mens staat ook in het teken van het bovennatuurlijke.
Doch God verhoede dat we ooit weer een tijd moeten beleven waarin de angst de
massa, dat zijn wij allen, infecteert.
Om duidelijk aan te tonen dat er in dit primitieve den-
ken waarheden versluierd liggen ga ik naar een neutraler
s- terrein, een terrein dat mijn lezers geen nachtmerries
bezorgt: dat der Geneeskunde. Het primitieve denken is
geen wetenschappelijk denken. Het is veel meer denken
en voelen te zamen. Een mooi woord voor primitief den-
v. ken is is organisch denken, omdat het een werking is
van het ganse organisme.
21
Wat duizenden jaren geleden enkelingen vonden, voor
namelijk langs intuïtieve weg. is nu door de wetenschap
bekroond.
00
b T~i EN korte beschouwing over de wondermiddelen in
0° voeger eeuwen moge u in de overtuiging sterken,
a- dat elk historisch verschijnsel zijn studie waard is...
en goud opbrengt.
00 Dat wil dus zeggen: Als men de hocus pocus van het
volk ontdoet van zijn windselen vindt meneen zuivere
»5 parel.
e. Eeuwen vóór Christus gaf de Chinese medicijnman reeds
gedroogde pokstof van een lijder aan deze ziekte aan de
t- gezonde zonen van het Hemelse Rijk. om hen zodoende te
e' vrijwaren tegen pokken.
s: In de Middeleeuwen nam men vele stoffen van de mens
3" die tot medicijn werden verwerkt. Een van de belang-
i: rijkste was het bloed. Bloed hielp vooral tegen vallende
ziekte. Het nuttigen van bloed gaf een patiënt altijd moge-
lijkhedcn tot nieuw en krachtiger leven. Bij voorkeur
ie nuttigde men bloed van sterke mannen. Reeds menige
stervende gladiator uit de tijd van Nero werd aldus tot
slachtoffer der verwijfde en bloedarme groten.
Het uitscheidingsproduct der nieren was in de Middel
eeuwen een geliefkoosd medicijn tegen jicht, lever- en
galblaasziektcn. Bij inwendig gebruik hielp het zelfs ook
tegen geelzucht en maagziekten. Het gebruik van urine
als medicijn heeft zich tot in onze tijd gehandhaafd. Elke
veearts weet, dat boeren de zo moeilijk te genezen won-
den aan paardebenen met dit middel trachten te genezen.
Alles wat het lichaam uitscheidde of niet meer nodig had
kreeg zo zijn bestemming. Zelfs het nuchtere speeksel
l. was hét middel tegen wratten.
ii -1, Vanzelfsprekend was alles wat met geboorte of dood
3 te maken had heel belangrijk. In alles wilde men het
wonder zien en daarom gaf de Middeleeuwse dokter
als het geneesmiddel tegen onvruchtbaarheid: placenta,
in poedervorm. In vele. met de natuur verbonden zielen
ij van heden leeft nog de gedachte dat er een magische
jj werking bestaat tussen het omhulsel en het nieuwe
leven. Wat is er niet gezegd over hen die met de helm
geboren zijn. In 1949 zag ik de nageboorte van een
veulen in een boom hangen, op een boerenerf onder
Roden. Toen ik de boer vroeg waarom hij dit gedaan
had glimlachte hij slechts. Doch zijn vrouw zei: „Nu
krijgt ons veulen een fiere nek".
Zelfs dc dode werd de mens tot medicijn. Het is over
bekend dat Frans I. Koning van Frankrijk en tijdgenoot
van Karei V, altijd een zakje mummiepoeder bij zich
droeg waardoor hij beschermd was tegen alle gevaren;
waardoor hij kracht kreeg om de gevaren goed te kunnen
doorstaan De handel in mummiepoedcr, men had er ver-
schillende soorten, nam na 1200 angstwekkende vormen
aan. In Frankrijk kwamen, zo lezen we bij Paré, zelfs
mummiefabrikanten, die de lijken van misdadigers des
nachts van de galgen lieten halen om ze te drogen in de
oven ..ende daarna in gesmolten pack te leggen, ende als
deze alsoo ghekookt ende gebacken zijn, zo worden ze ook
i voor oprechte mommye verkocht".
Wij kunnen onze ogen niet geloven als wij lezen dat
er in het jaar 1649 door een paar volksoplichters een lijk
in Antwerpen werd tentoongesteld dat de mummie van
een Egyptische koning zou zijn. Men had hem versierd
met kroon en scepter, om zodoende de poederprijs van
deze ..oprechte en zeldzame mommye" zo hoog mogelijk
op te voeren.
WEERZINWEKKEND is het soms te lezen hoe die
ren werden ingeschakeld om de mens te redden.
Vanzelfsprekend bracht het lam het grootste offer.
Zijn levend vlees werd gelegd om een mensenbeen waarin
een beeneter huisde. Het ondier zocht zich weldra een
weg naar het jonge lamsvlees en zo raakte de mens hem
kwijt. Het schaap en alle stoffen van het schaap, stonden
zeer hoog aangeschreven in de geneeskunde van de Mid
deleeuwen. En nog in onze dagen is er meer van bewaard
dan menig lezer denkt. Zo vernam ik in 1950 van een
Friese rundveefokker, dat verschillende van zijn collega's
een paar schapen in het kalverhok lieten lopen om zo
doende gevrijwaard te zijn tegen kalverziekte onder het
jongvee. Toen ik hem op de man af vroeg of hij het ook
deed, glimlachte hij en zei: „Een schaap heeft een heel
aparte, sterke geur".
TA. VELE christenen hebben
een manier om over God te
spieken, die alleen maar af
stotend kan werken.
God is voor hen blijkbaar
een oude vriend. Hij kent alle
belangrijke ep onbelangrijke bij
zonderheden van hun kleine
leven. ZU. van hun kant. zijn
nauwkeurig op de hoogte van de
plannen, die God met de wereld
heeft. De toekomst van de aarde
en van het heelal staat reeds
eeuwen beschreven. De Bijbel is
een boek zonder duistere plek
ken. Zelfs dood en eeuwigheid
zijn blijkbaar voor deze mensen
doorzichtig.
Hun geloofsschema is van pen
verbluffend, ergerniswekkende
WOORD
VAN
BEZINNING
Velen werden geboeid. Ande
ren hebben snel een andere golf
lengte gedraaid. Misschien juist
op het moment, toen de dood en
de schrik voor de straf in het
hiernamaals werden gepredikt.
Komt hierin niet hetzelfde
naïeve gedachtenschema van
talloze kerkmensen naar voren?
WAT ZEGT de Bijbel?
Begin maar dadelijk te
constateren, dat verschil
lende christenen verschillende
uitleggingen geven. De theologie
is in de loop der eeuwen uitge
groeid tot een wetenschap, die
vele geleerden handen vol werk
geeft.
De Bijbel laat zich niet in één
bepaald schema wringen.
Is dat misschien juist een aan
wijzing. dat niet de mensen-
profeten en evangelisten, dit
geloofsboek hebben geschreven?
IN IEDER geval, om dat ene
punt van de schrik voor God,
gebonden aan de schrik voor
de dood en het gericht, zuiver
eenvoud. Immers, wie God ge
hoorzaamt. kan zonder angst
sterven. Wee echter degene, die
niet wenst te buigen voor de
wetten van de Bijbel! Die haalt
zich een eeuwige straf op de
hals.
Goed beschouwd is dus de
schrik voor God het motief om
te geloven?
IS dat zo?
Wellicht is die vraag bij velen
opgekomen, toen zit de radio-
preek van Billy Graham, in het
Amsterdamse Stadion, beluis
terden.
HET IS NIET moeilijk de
moedige eenvoud van Billy
Graham te verdedigen.
Want moedig is hij. En hoe een
voudig! Hjj heeft een onwrik
bare overtuiging. Zijn woorden
zijn niet aarzelend en tweeslach
tig. Nog veel meer zou genoemd
kunnen worden.
Maar het feit. dat velen in zijn
getuigenis hetzelfde, al te gemak
kelijke patroon van de traditio
nele christenen herkennen, geeft
aanleiding hierover met open
hartigheid te spreken.
Het gaat tenslotte niet om de
gedachten wereld van Billy Gra
ham of van anderen. De vraag
is: „Wat zegt de Bijbel?"
te zien, moet de gedachtenwe-
reld van de bijbel, in volle om
vang, meespreken.
Eén uitspraak, van welke
Godsman ook. zegt niet alles.
„God is Liefde". Ja. maar lees
ook die andere Bijbeltekst: „God
is een verterend vuur Alleen
Jezus helpt ons uit deze tegen
stelling Hij wil immers, dat wij
God vrezen, als Vader, zonder
schrik.
P. L. SCHOONHEIM.
Predikant voor het Bijzonder
kerkewerk der Herv. Gem.,
Hoge Rijndijk 14a.
Wel zullen we nog even blijven stilstaan bij een won
dermiddel waarvoor Koningen en Keizers schatten neer
telden: het poeder, verkregendoor het fijnmalen van
de hoorn van de eenhoornDit middel was dé remedie
tegen alle mogelijke vergiften. En aangezien de meeste
vorsten gifmengsters in dienst hadden om hun hoogge
boren vijanden zo geruisloos mogelijk om te brengen, is
het wel duidelijk, dat zij dit poeder voor zich begeerden.
Dan konden ze immers rustig hun gang gaan en hun kon
niets gebeuren.
Heeft een van mijn lezers ooit een eenhoorn gezien?
In een dierentuin, of in een boek over de Natuurlijke
Historie? De eenhoorn behoort in de Boven-natuurlijke
Historie thuis. In de Natuurlijke Historie heeft het, voor
zover wij na kunnen gaan. nooit bestaan.
In de kerk te Loppersum zijn een tijd geleden muur
schilderingen zichtbaar geworden. Op een daarvan zien
we een eenhoorn die zijn hoorn neer wil leggen in de
schoot van de Heilige Maagd Het dier was heel sterk,
dwaalde bij voorkeur in de bossen, doch als het in de
buurt van een „onbesmette maghet" kwam, verloor het
zijn kracht en kwam het tot rust.
„Wondermiddelen"
Tot voor kort (misschien nü nog wel) kregen verschil
lende kinderen die aan roodvonk leden of mazelen, in
Drente en Groningen een beker warme melk met veel
stroop erinen sap van een schapeknikkertje. Dat sap
joeg de ziekte, „dwars door alles heen" naar buiten.
Ik zal mijn lezers de wondere werking van kattenzalf,
vooral wanneer die was vermengd met fijngeweven aard
wormen en hondenvet besparen, daar er anders misschien
werkelijk gevaar zou komen voor Minet of de trouwe
Nimrod.
E Middeleeuwse dichter Jacob van Maerlant geeft
een minutieuse beschrijving van dit fabeldier in zijn
„der Naturen Bloeme".
„Gescepen is het als een paert,
Ghevoet gelijk den elpendiere.
Gehalst naar des herts maniere;
Na dat swijn ghesteert als wij horei
Midden uten hoofde voren,
Raghet hem een hoorn
En tóch In de Bijbel wordt over de Tachas gespro
ken, een kleurig dier met een hoorn midden op het voor
hoofd De huid van de Tachas werd gebruikt bij de bouw
van de tempel En in het 39ste hoofdstuk van het Boek
Job vindt men: „Zult gij den eenhoorn met zijn touw
aan de voren binden? Zal hij de leegten achter U egger.?"
Ook fabels ontstaan zo maar niet. Het prototype van de
eenhoorn zal wel hebben bestaan, doch U kunt gevoeglijk
aannemen, dat de Middeleeuwse geneesmiddelenfabrikant
niet lang naar hem heeft gezocht. Hij wist dat zijn cliën
ten het bijna voor godslasterlijk zouden houden als
iemand aan zijn wel zeer aparte oprechte „mommye" zou
twijfelen.
Uziet het.
Onder de vele windselen van de Middeleeuwse
hocus-pocus lagen hier en daar werkelijk zuivere
parels. De studie der hormonen is een wetenschap opzich-
zelf geworden. En de moderne hormonoloog verricht won
deren vergeleken bij de Middeleeuwse urine-menger Hij
verandert feilloos kippen in hanen en hanen in kipppen.
Doch deze wonderhen krijgt hij nooit aan de leg. Als wij
bij de Franse geleerde Rostan lezen wat in de toekomst te
bereiken zal zijn met hormonen, beginnen we onwille
keurig te lachen.
Dit lachen is een typische reactie van de middenmoot,
die zich mijlen ver boven het oude weet en door „zijn
streng-wetenschappclijke zin" het nieuwe wegzwijgt en
weghoont.
De middenmoot veroordeelt oud en nieuw en heeft
zelf niets. Zij krijgt daarentegen veel. Alles wat geboren
is uit de magische medicijnman van eeuwen geleden en
de scheppende wetenschapsman van heden valt hem
ten deel.
En dat is veel.
Dank zij de toegepaste wetenschap, die ontstaan is uit
de creatieve, is het leven van de mens sinds een eeuw
met enige tientallen jaren verlengd. Laten zü die
geneigd zijn naar de kwakzalver te lopen, dit „simpele
feit dat boekdelen spreekt" toch vooral niet vergeten!
REIN BROUWER.
Helma Wolff-Catz. „De Droom
gestalte". A. A. M. Stols, 's-Gra-
venhage 1954.
De roman van Helma Wolff-Catz
heeft dat .onvergetelijke, dat ont
staat wanneer een auteur zo gegre
pen wordt door de sfeer van een
landschap, dat zijn figuren er als hel
ware emanaties van zijn. Het is dan
alsof het land gestalte aanneemt in
de vorm van menselijke wezens, die
naast hun realiteitseigenschappen
andere bezitten, die maken dal deze
wezens een metaph.vsische kern krij
gen en die hun een element van
eeuwigheid geven in hun sterfe
lijkheid.
Het is een eigenschap die hen ver
bindt met de elementen en met de
legenden, christelijk zowel als hei
dens. die overigens dikwijls in ver
band met elkaar staan.
In een dergelijk betoverend mengsel
van realiteit en legende laat Helma
Wolff-Catz haar figuren optreden. Er
is de geheimzinnigheid van het doodse
meer. als van de Lethe. bij het dorp
van Mary-Ann en Alvm, waar zelfs
geen vis in leeft. Er ls de „kelpie" de
watergeest van de Schotse meren, die
de dood aankondigt. Er is de schim
van de Wandelende Jood. die tot de
terugkomst van Christus op aarde
moet zwerven. Er is een aanstippen
van Juist die elementen in een land
schap. die er een geur van geheim aan
geven.
Te midden van deze legendarische
atmosfeer leven de zeer reële jonge
Alvln, die van kind af aan
I OP DE BOEKENMARKT)
Mary-Ann liefheeft, op zijn motor
rijdt en later soldaat wordt. Mary-Ann
d e eerst kapster wordt en in de
tweede wereldoorlog als verzetsstrijd
ster boven Nederland wordt neergela
ten en. niet voldaan met de liefde van
Arthur Vanbury, in zekeren zin haar
roeping volgt. Nog realistischer zijn
gestalten als de welgestelde Reburn
en de onderwijzer met zijn vrouw in
het bezette gebied.
Merkwaardig ls het steeds terugke
rende element „water"; de meren van
Schotland, het vervoeren van de on
derduikers over de plassen, In welke
laat-ste scène specaal het verschepen
van de kinderen eèn aangrijpend ta
free! vormt. Eigenlijk zou men in dit
boek. dat speelt in een tijdvak van
onheil, het ene doodssymbool na het
andere kunnen aanwijzen. Dit is te
merkwaardiger omdat de ondertoon er
een is van hartstochtelijk zinnelijk le
ven. een toon. die zo aanhoudend en
krachtig doorklinkt, dat hij het eeu
wigheidselement handhaaft op een
wijze, die men gewoonlijk slechts bi)
de poëzie pleegt aan te treffen.
Eén ding is mij niet recht duidelijk
en dat is het verband tussen het eer-
Doeh om de reeds opgesomde voor
treffelijke eigenschappen: de een
voudige middelen waarmee deze
schrijfster haar doel. de metaphysi-
sche sfeer om de realiteit van haar
figuren heen. de waarheid van hun
doen en handelen, en haar dichter
lijke \isie bereikt, lijkt het mij ge
rechtvaardigd de roman „De Droom
gestalte" een witte raaf onder dc
moderne Nederlandse
noemen.
A. Rutgers van der Loeff-Base-
nau. „Vader, de kinderen en ik".
A. J. G. Strengholt, Amsterdam
«J.
A. Rutgers van der Loef-Basenau
staat, in tegenstelling tot de vorige
schrijfster zo nadrukkelijk met haar
beide benen op de grond, dat zij zorg
vuldig alles buitensluit dat storing zou
kunnen opleveren in de knusheid van
haar kle:ne gezin. Jongetje Hein en
de tweelingen zijn typisch de aardige
kindertjes die leder ouderpaar in eicen
oog bezit. Vader en moeder schieten
goed met elkaar op, ook in de schoon
maaktijd. Er valt geen onaangenaam
woord. Alles ls rozengeur en mane
schijn zou een totaal verkeerd beeld
zijn heel solide koek en el.
A. Rutgers van der Loeff-Basenau
kan ongetwijfeld schrijven; mis
schien waagt zü zich eens aan iets
anders dan aan dit pin-up-gezin.
Erik West. „Sofic Barra". H. P.
Leopolds uitgeversmü, Den Haag
1953.
Sofie Barra heeft het maar moeilijk.
„O. wat een gemier, zij beminde haar
vaders koetsier", zoals Annie Schmidt
in een van haar vermakelijkee caba
retliedjes zingt.
Bas Wisse is niet de koetsier, maar
wel de knecht van de oude Barra. Het
spreekt dus nog altijd blijkbaar van
zelf. dat er van een huwelijk tussen
Sofie en haar Bas niets komen kan.
De jeugdige en welgestelde boer Aer-
nout Vieke moet de reeds verleide
Sofie weer tot een eerbare vrouw ma
ken. wat hij ook doet. Tot zover alles
volgens recept. Doch dan komt de
kink in dc kabel, want inplaats van
nu de rest van haar leven een trieste,
maar plichtsgetrouwe en dankbare
gade te zijn. maakt deze Sofie haar
arme man het leven gruwelijk zuur.
Zij ontmoet heimelijk Bas. verwaar
loost haar gezin, is zozeer vervuld van
een avereohtse haat tegen de stakkert
dat zy hem de ondergang en de dood
ln drijft Waaruit wij dus de conclu
sie kunnen trekken, dat de moderne
huwelijksmoraal thans ook tot de boe
renroman is doorgedrongen.
CLARA EGGINK.
